1 TEORIA FIRMY 1. Krytyka neoklasycznej teorii firmy2. Klasyczna obrona teorii (Machlup) 3. Prognostyczna adekwatność teorii 4. Determinizm sytuacyjny 5. Behawioralizm i organizacjonizm 6. Konkurencja pomimo oligopolizacji 7. Dynamiczna teoria firmy

2 Krytyka neoklasycznej teorii firmyNeoklasyczna teoria przedsiębiorstwa towarzyszy nam ponad 140 lat, odkąd w 1838r. „wynalazł” ją Cournot. Założenia teorii neoklasycznej: - przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt - działa w konkurencyjnym otoczeniu zmiennymi strategicznymi są: wielkość produkcji i cena Cel przedsiębiorstwa: maksymalizacja zysku przy danej technologii oraz strukturze popytu

3 Krytyka neoklasycznej teorii firmyArgumenty: maksymalizacja funkcji użyteczności wielu zmiennych maksymalizacja wielkości sprzedaży przy założonym minimalnym poziomie zysku zaspokajanie potrzeb a nie jakakolwiek maksymalizacja brak możliwości maksymalizacji ze względu na niepewność - przetrwanie zamiast maksymalizacji

4 Klasyczna obrona teorii (Machlup)Neoklasyczna teoria próbuje przewidzieć skutki konkretnych zmian sposobu działania sił rynkowych. Nie usiłuje zaś dostarczyć kompletnego wyjaśnienia odnośnie sposobu gospodarowania przedsiębiorstw we wszystkich jego aspektach. W prawdzie podręcznikowa firma jest typem idealnym przez co nierealistycznym niemniej teoria jest prosta, elegancka, spójna wewnętrznie, a także dostarczająca jednoznacznych prognoz jakościowych dających się potwierdzić empirycznie.

5 Prognostyczna adekwatność teoriiOto przykłady: wzrost popytu prowadzi do wzrostu zarówno wielkości produkcji jak i cen wyrobów. - wzrost płac pieniężnych powoduje spadek zatrudnienia - podatek ryczałtowy nałożony na zyski z działalności gospodarczej nie wywrze żadnego wpływu na rozmiary produkcji i td. Większość spośród konkurujących z nią teorii nie jest w stanie dostarczyć nawet tak słabych prognoz, opowiada zaś ciekawszą historie kosztem jednoznacznych wyników.

6 Prognostyczna adekwatność teoriiPrognozy teorii neoklasycznej w świetle faktów: przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk na doskonale konkurencyjnym rynku nie będzie reklamować swoich produktów koszt proporcjonalnego opodatkowania dochodu przedsiębiorstw w krótkim okresie nie jest przerzucany na jej klientów lecz zmniejsza zyski firmy. wzrost płac nominalnych spowoduje spadek liczby miejsc pracy w przedsiębiorstwach Trudno ocenić tradycyjną teorie przedsiębiorstwa bez równoczesnej oceny całej neoklasycznej teorii cen.

7 Determinizm sytuacyjnyWszystkie teorie konkurencji doskonałej, niedoskonałej, i monopolistycznej można potraktować łącznie jako część tego samego neoklasycznego programu badawczego poświęconego zachowaniu przedsiębiorstwa. Zastosowanie takiego programu S. Latsis nazywa „determinizmem sytuacyjnym” Program ten ma możliwy do zidentyfikowania pojedynczy „twardy rdzeń”, jeden „pas ochronny”, a także jedną „pozytywną heurystykę”.

8 Determinizm sytuacyjnyTwardy rdzeń stanowią: - teza o maksymalizacji zysku - teza o doskonałej konkurencji - teza o niezależności podejmowanych decyzji - teza o doskonałej konkurencji panującej na wszystkich rynkach Aby przekształcić ten twardy rdzeń w teorię przedsiębiorstwa wchodzącą w skład „pasa ochronnego”, twierdzenia rdzeniowe należy uzupełnić o założenia pomocnicze.

9 Determinizm sytuacyjnyZałożenia pomocnicze uzupełniające „pas ochronny”: - założenie o homogeniczności wytwarzanego produktu założenie o dostatecznie dużej liczbie podmiotów uczestniczących w całym procesie gospodarczym - założenie o swobodzie wejścia i wyjścia

10 Determinizm sytuacyjny„Pozytywna heurystyka”: na rynku należy rozróżnić sprzedawców i kupujących, należy opisać strukturę rynku należy skonstruować definicje założeń behawioralnych o charakterze „typu idealnego” - należy wymienić istotne warunki objęte ceteris paribus, należy nadać problemowi formę matematycznego zadania na poszukiwanie ekstremum. „W warunkach doskonalej konkurencji pole manewru podejmującego decyzję o wyborze sposobów działania zostaje ograniczone do prostej alternatywy: kontynuować działalność gospodarczą czy się z niej wycofać” . (stąd determinizm sytuacyjny)

11 Determinizm sytuacyjnyKrytyka poglądów S. Latsisa: poświęca niewiele czasu na analizę prognoz wynikających w danych warunkach z teorii jedynie od czasu do czasu powołuje się na fakty, że w najwyższym stopniu konkurencyjne gałęzie gospodarki nie zachowują się w sposób przepowiadany przez teorię. przyjmuje za oczywiste, że tradycyjna teoria nie pozwala na sformułowanie zbyt wielu prognoz nie zadając sobie trudu przeanalizowania tej kwestii odwołanie się do warunków doskonałej konkurencji zawodzi jako sposób wyznaczenia granic stosowalności tradycyjnej teorii maksymalizacji zysku

12 Determinizm sytuacyjnyTrudno jest uniknąć wniosku że Latsisa ocena neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa jako „degenerującej się” jest oparta raczej na badaniu założeń, a nie możliwych do sprawdzenia wniosków płynących z tej teorii.

13 Behawioralizm i organizacjomizmTeoria neoklasyczna - decydent osobą pozbawioną znaczenia Behawioralizm istotna jest rola procesu uczenia się w zmieniającym się otoczeniu - jest stosowany do analizy pojedynczego decydenta Organizacjonizm nie istnieje pojedynczy decydent cele decydentów nie mogą być zakładane a priori lecz poznawane a posteriori dzięki obserwacji procesów podejmowania decyzji

14 Konkurencja pomimo oligopolizacjiCechą charakterystyczną współczesnych gospodarek w krajach uprzemysłowionych jest istnienie sektora przemysłu przetwórczego składającego się z niewielu dużych producentów. (oligopol) Zachowanie każdej firmy zależy od jej oczekiwań dotyczących zachowania pozostałych firm. M. Shubik: „Nie istnieje żadna teoria oligopolu. Istnieją natomiast kawałki modeli ... Nasze tak zwane teorie oparte są na mieszaninie zdrowego rozsądku, nieprawdopodobieństw, niewielu obserwacji, dużej ilości przyczynowego empiryzmu oraz pewnej ilości matematyki i logiki.”

15 Konkurencja pomimo oligopolizacjiNeoklasyczna teoria przedsiębiorstwa jest użyteczna i dostarcza przekonujących wniosków nawet w sytuacjach , gdy jej wszystkie pomocnicze założenia są naruszane. Podstawowe jakościowe prognozy tej teorii są szeroko stosowane praktycznie w celu uzyskania uproszczonych odpowiedzi na pytania dotyczące najróżniejszych przedsiębiorstw, w tym także oligopoli

16 Dynamiczna teoria firmyZachowanie wszystkich firm w długim okresie przypomina zachowanie firm działających w warunkach wolnej konkurencji. Pogląd ten stanowi teorię przedsiębiorstwa odmienną od statycznej teorii neoklasycznej. Jest to teoria dynamiczna opisująca proces konkurencji a nie stan równowagi będący końcowym wynikiem konkurencji.

17 Dynamiczna teoria firmyDynamiczna teoria opisująca proces konkurencji: ścisła teoria zachowania przedsiębiorstwa w warunkach doskonałej konkurencji nie nadająca się do sprawdzenia w warunkach oligopolu akceptowana luźna teoria efektywnej konkurencji nie dająca się jednoznacznie sklasyfikować

18 Podsumowując Neoklasyczna teoria firmy nie ma zastosowania do większości sytuacji z rzeczywistego życia gospodarczego. Dostarcza jednak wielu cennych wyników i wniosków.