1 TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDOCharakterystyka ogólna TWG Ricardo jako rozwinięcie – dynamiczna wersja – teorii podziału funkcjonalnego Ahistoryczny charakter (utożsamianie wzrostu z rozwojem) Pesymistyczny wniosek końcowy – teoria stagnacji sekularnej

2 TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDOPodstawowe założenia Prawo malejącej urodzajności/przychodów (PMP) Prawo płacy Ricardo jako ekonomiczna wersja prawa ludności Malthusa Równość (podobnie jak w neoklasycznej teorii wzrostu): a) zysków z oszczędnościami b) oszczędności z inwestycjami

3 TEORIA WZROSTU (ROZWOJU) GOSPODARCZEGO RICARDOSKUTKI PRAWA MALEJĄCYCH PRZYCHODÓW Rolnictwo (górnictwo) Produkt rośnie wolniej niż zatrudnienie i koszty Rośnie poziom rent gruntowych i ich udział w produkcie Postęp techniczny nie rekompensuje skutków PMP ani w krótkim ani w długim okresie Przemysł (przetwórstwo, usługi) Skutki PMP równoważone przez postęp techniczny i korzyści skali Cała gospodarka W długim okresie (tendencja sekularna) przewaga malejących przychodów spadek tempa wzrostu produktu społecznego

4 Teoria wzrostu gospodarczego RicardoPrzyczyny wzrostu płac naturalnych (w długim okresie) 1. PMP  wzrost rent, wzrost cen produktów rolnych, wzrost funduszu utrzymania" robotników 2. czynnik kulturowo-instytucjonalny Skutki wzrostu płac naturalnych (w długim okresie) spadek zysków  spadek akumulacji  spadek stopy wzrostu

5 TEORIA WZROSTU GOSPODARCZEGO RICARDOPopyt na pracę zależy także od akumulacji kapitału: K – kapitał, q- parametr zmienny w czasie (zależny głownie od rentowności kapitału) Stopa akumulacji zależy od poziomu „czystego dochodu” (różnicy między dochodem całkowitym a funduszem utrzymania robotników) Skłonności kapitalistów do oszczędzania (zależnej z kolei od różnicy między rzeczywistą a „minimalną” stopą zysku)

6 Teoria wzrostu gospodarczego Ricardo„MECHANIZM” TENDENCJI DO STAGNACJI SEKULARNEJ Warunki produkcji na działkach najgorszych (renta = 0) określają płace naturalne  PMP prowadzi do wzrostu rent jak i płac naturalnych  Następuje redukcja „czystego dochodu” (potencjalnej akumulacji)  Stopa zysku spada do poziomu minimalnego  Spada akumulacja  Spada stopa zysku (teoretycznie do poziomu zerowego)

7 Teoria wzrostu gospodarczego RicardoCECHY STANU STACJONARNEGO (WZROST ZEROWY) Brak akumulacji netto (stały zasób kapitału) Maksymalny możliwy poziom ludności Stałe płace Zyski wystarczające jedynie na kompensację „naturalnego ryzyka’ (minimalne)

8 Teoria wzrostu gospodarczego RicardoOcena teorii wzrostu Ricardo, wnioski i porównania Tendencja do wzrostu zerowego (stagnacji sekularnej) jest wspólna dla teorii Ricardo i Smitha Inne są u nich przyczyny stagnacji sekularnej Smith: absolutna ograniczoność zasobów naturalnych (naturalna granica/bariera wzrostu) oraz wzrost płac wywołany stabilizacją liczby ludności i rosnącą konkurencją o pracę) Ricardo: PMP (rolnictwo i przemysł wydobywczy)  wzrost cen i płac

9 Teoria wzrostu gospodarczego RicardoOcena teorii wzrostu Ricardo, wnioski i porównania Ricardo: stan stacjonarny może być osiągnięty przy różnym poziomie dobrobytu (zależnie od wzrostu płac) Przyczyny braku „zgodności zewnętrznej” teorii Ricardo Postęp techniczny w rolnictwie (osłabiający negatywne skutki PMP) Zmiany w strukturze konsumpcji robotników (malejący udział żywności (wolniejszy wzrost płac naturalnych nawet w warunkach działania PMP) Współczesne koncepcje wzrostu zerowego (charakter postulatywno-normatywny w odróżnieniu od pozytywnego charakteru teorii Ricardo)