1 Treść stosunku małżeństwa – majątkowe skutki zawarcia małżeństwa cz. 2 dr Krzysztof Gołębiowski

2 Skutki zawarcia małżeństwa Zawarcie małżeństwa wywołuje doniosłe skutki prawne, wynikające także z innych niż k.r.o. ustaw są to skutki w zakresie relacji: między samymi małżonkami oraz między małżonkami a osobami trzecimi

3 Podział skutków zawarcia małżeństwa – skutki te występują w chwili zawarcia małżeństwa i trwają w zasadzie do jego ustania – można wyróżnić dwie ich grupy: majątkowe i niemajątkowe niemajątkowe uregulowane przede wszystkim w k.r.o. te skutki zawarcia małżeństwa mają w zasadzie charakter typowego zbioru wzajemnych praw i odpowiadających im obowiązków można więc mówić o stosunku prawnym majątkowe w k.r.o. i innych ustawach

4 Majątkowe skutki zawarcia małżeństwa Najważniejszy podział tych skutków: niezależne od istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego (art. 23-30 k.r.o., w zasadzie też art. 680 1 k.c.) zależne od istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego (inaczej: małżeński ustrój majątkowy, art. 31 – 54 k.r.o.) kryterium podziału, jak sama nazwa wskazuje: czy dany skutek wynika z regulacji ustroju majątkowego czy odnosi się do każdego małżeństwa bez względu na typ istniejącego w nim ustroju

5 Skutki niezależne od istniejącego ustroju majątkowego występują w każdym małżeństwie, nie da się ich zmienić, np. umową są związane z samą naturą tego stosunku i wzmacniają podstawowe funkcje małżeństwa – wynikają z art. 23 – 30 k.r.o., (trzeba pamiętać, że w przepisach tych są też obowiązki niemajątkowe) – można też dodać art. 680 1 k.c. są to więc przepisy bezwzględnie obowiązujące nie da się wyłączyć tych skutków np. intercyzą czy inną umową choćby oboje małżonkowie się na to godzili

6 Skutki niezależne od istniejącego ustroju majątkowego w związku z tym wszystkie te skutki są ogólnie takie same w każdym małżeństwie są to prawa i obowiązki nadające charakter stosunkowi małżeństwa i będące wyrazem poglądów ustawodawcy co do funkcji małżeństwa, obowiązków małżonków względem siebie i rodziny można określić te skutki jako „podstawowe” powstają nawet jeśli między małżonkami istnieje ustrój rozdzielności majątkowej („całkowitej”)

7 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) chodzi o prawo do mieszkania, które przysługuje tylko jednemu małżonkowi – własność nieruchomości, ale też najem itp. nie dotyczy to lokali wspólnych – te wchodzące w skład majątku wspólnego małżonków w ustroju wspólności – kwestię korzystania reguluje art. 34 1 kro – te nabyte np. przed małżeństwem, a więc objęte ułamkową współwłasnością – art. 206 k.c.

8 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) drugi małżonek nie staje się współuprawnionym w całości, np. współwłaścicielem, lecz uzyskuje określone, ograniczone co do treści uprawnienie – może korzystać z tego mieszkania – także przedmiotów urządzenia domowego. w celu zaspokajania potrzeb rodziny – ale uprawnionym nie jest „rodzina” tylko sam małżonek – czyli roszczeń na podstawie art. 28 1 k.r.o. nie ma np. dziecko małżonków

9 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) przed wejściem w życie przepisu przyjmowano istnienie obowiązku o podobnej treści Wyrok SN z 8 czerwca 1977 r. IV PRN 277/77 Przewidziany w art. 23 k.r.o. obowiązek małżonków wzajemnej pomocy może w konkretnych okolicznościach stanowić podstawę do udzielenia małżonkowi ochrony prawnej przez nakazanie umożliwienia mu korzystania z lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębny majątek współmałżonka.

10 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) z przepisu wprost wynika roszczenie o dopuszczenie do korzystania z lokalu – małżonek może domagać się wydania lokalu chodzi o to, żeby w czasie trwania małżeństwa można było niejako zmusić małżonka do udostępnienia swego lokalu drugiemu małżonkowi

11 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) pojęcie „korzystania” występuje nieraz w przepisach na określenie używania i pobieranie pożytków: art. 140 k.c.: (…) właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy (…) przyjmuje się jednak, że art. 28 (1) k.r.o. przyznaje tylko dwa uprawnienia: 1) do współposiadania mieszkania (ius possidendi) 2) do używania mieszkania (ius utendi). Uprawnienia te mają charakter względny i majątkowy

12 Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego drugiego małżonka (art. 28 1 k.r.o.) Na treść „prawa pochodnego” składa się uprawnienie do korzystania z mieszkania, które podlega jednak dwojakiemu ograniczeniu: – jest ograniczone do zakresu uprawnień, jakie przysługują w ramach „prawa głównego”, np. jeśli żona jest najemcą dwóch pokoi w większym budynku, to uprawnienie męża ogranicza się też do tych dwóch pokoi. – prawo pochodne ograniczone jest funkcją, którą spełnia, ponieważ celem korzystania z mieszkania jest zaspokajanie potrzeb rodziny.

13 Przedmiot uprawnienia – liczba lokali uprawnienie to nie dotyczy każdego lokalu i każdej sytuacji – wyznacza je zakres potrzeb rodziny jest to z pewnością kryterium płynne na pewno chodzi o potrzeby rodziny „małej” (definicja z pierwszego wykładu) Można uznać za sporne, czy dotyczy ono większej liczby lokali

14 Przedmiot uprawnienia – liczba lokali T. Sokołowski: „Hipoteza normy wysłowionej w tym przepisie wydaje się jednak odnosić wprost jedynie do takiej sytuacji, w której małżonkowie mają do dyspozycji tylko jedno mieszkanie. Chodzi więc tutaj o grupę przeciętnie sytuowanych rodzin. Zastosowanie tego przepisu budzić może wątpliwości, w sytuacji gdy każde z małżonków dysponuje własnym mieszkaniem albo kilkoma lokalami, a więc dotyczy dość wąskiej jeszcze grupy bogatszych rodzin. Trudno bowiem przepis art. 28 1 k.r.o. odnieść wprost do tej ostatniej sytuacji, ponieważ powstałby nadmiernie złożony splot wzajemnych praw i obowiązków. Należy zatem przyjąć, że uprawnienie „drugiego" małżonka do korzystania z mieszkania dotyczy tylko tego lokalu, w którym faktycznie mieszka on razem z pierwszym, małżonkiem mającym prawo do mieszkania”.art. 28 1

15 Przedmiot uprawnienia – liczba lokali G. Jędrejek: „Artykuł art. 28 1 k.r.o. ma zastosowanie niezależnie od tego, ile mieszkań należy do jednego małżonka. Jeżeli ma on kilka mieszkań, to drugi z małżonków może z nich korzystać. Należy bowiem przyznać priorytet wykładni funkcjonalnej nad gramatyczną”. M. Sychowicz: „W sytuacji gdy jednemu z małżonków przysługuje prawo do kilku mieszkań lub oboje małżonkowie mają własne prawa do jednego lub kilku mieszkań, z reguły tylko jedno z nich służy zaspokojeniu potrzeb rodziny i wówczas jedynie do tego mieszkania ma zastosowanie art. 28 1. Jeżeli wyjątkowo zaspokojeniu potrzeb rodziny służy więcej niż jedno mieszkanie, do którego prawo przysługuje jednemu z małżonków, to drugie z małżonków jest uprawnione do korzystania ze wszystkich tych mieszkań”.

16 Powstanie uprawnienia z art. 28 1 k.r.o. uprawnienie to powstaje ex lege po spełnieniu przesłanek z przepisu – małżonek nic nie musi robić, żeby powstało np. składać oświadczenia albo zawierać umowy – nie można zapobiec temu skutkowi – jeśli istnieją potrzeby rodziny i lokal jest potrzebny do ich zaspokajania – uprawnienie powstaje

17 Powstanie uprawnienia z art. 28 1 k.r.o. nie ma ograniczenia czasowego co do powstania prawa do lokalu – a więc dotyczy też praw nabytych przed zawarciem małżeństwa – a zatem z chwilą jego zawarcia, jeśli powstały potrzeby rodziny, powstaje uprawnienie do korzystania z lokalu – także powstanie potrzeb rodziny w trakcie trwania małżeństwa powoduje powstanie uprawnienia małżonka

18 Charakter prawny uprawnienia i jego wygaśnięcie jest to tzw. „rodzinnoprawny tytuł do lokalu” uprawnienie z art. 28 1 k.r.o. ma charakter „pochodny” względem uprawnienia do lokalu, które przysługuje drugiemu małżonkowi a więc wykazuje ścisły związek z tym prawem – a więc np. uprawnienie męża z art. 28 1 k.r.o. jest uprawnieniem „pochodnym” względem prawa własności lokalu, które przysługuje żonie.

19 Charakter prawny uprawnienia i jego wygaśnięcie uprawnienie z art. 28(1) kr.o. nie podlega ujawnieniu w księdze wieczystej uprawnienie to wygasa, jeśli wygaśnie prawo „główne” – np. sprzedaż lokalu przez jednego z małżonków – wygaśnięcie najmu – ma ono charakter „pochodny” względem prawa drugiego małżonka

20 Zagadnienia szczegółowe związane z art. 28 1 k.r.o. ustawa o z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, przykład z orzecznictwa: – mąż był (wyłącznym) właścicielem lokalu, korzystała z niego żona – a zatem realizowała uprawnienie z art. 28 1 k.r.o. – mąż sprzedał lokal osobie trzeciej, która następnie wniosła powództwo o opuszczenie lokalu przez żonę (eksmisję) – powstał problem, czy należy przy eksmisji żony orzekać o prawie do lokalu socjalnego – tzn. czy jest ona „lokatorem” w rozumieniu ustawy

21 Zagadnienia szczegółowe związane z art. 28 1 k.r.o. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2006 r. V CSK 185/05 Małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania wynika z art. 28 1 zdanie pierwsze k.r.o., jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianami kodeksu cywilnego SN uznał małżonka za „lokatora” i w związku z tym nakazał rozważenie przyznania mu prawa do lokalu socjalnego

22 Zagadnienia szczegółowe związane z art. 28 1 k.r.o. ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych Art. 2. 1. Dodatek mieszkaniowy, z zastrzeżeniem art. 7 ust. 3 i 4, przysługuje: 1) najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych; 2) osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego; 3) osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych; 4) innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem; 5) osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny. 2. Dodatek mieszkaniowy przysługuje na podstawie tylko jednego z tytułów wymienionych w ust. 1.

23 Zagadnienia szczegółowe związane z art. 28 1 k.r.o. Wyrok WSA w Gliwicach z 21 stycznia 2014 r. IV SA/Gl 284/13 W pierwszym rzędzie przyjdzie zauważyć, iż J.B pozostaje w związku małżeńskim z K. B. Co prawda, w chwili orzekania w sprawie dodatku mieszkaniowego, nie zamieszkiwali oni wspólnie, ale nie ma to wpływu na obowiązki ciążące na mężu wobec skarżącej. Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 27 k.r.o.). Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny (…) (art. 28(1) k.r.o) (…)W ocenie Sądu, małżonka najemcy lokalu, ze względu na prawo do korzystania z mieszkania określone w art. 28(1) k.r.o., należy uznać za "inną osobę mającą tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego" w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 u.d.m. Przyjęcie odmiennej oceny przez organy orzekające w sprawie uznać trzeba za naruszenie prawa materialnego - normy zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.d.m., które miało wpływ na wynik sprawy.

24 Zagadnienia szczegółowe związane z art. 28 1 k.r.o. małżonek, któremu (wyłącznie jemu) przysługuje prawo do lokalu może je zbyć (np. sprzedaż w wypadku, gdy jest właścicielem), doprowadzić do jego wygaśnięcia (wypowiedzenie w wypadku najmu) – dotyczy to także lokali, objętych uprawnieniem drugiego małżonka wynikającym z art. 28(1) k.r.o. – w doktrynie postulaty ograniczeń w tym zakresie – takie zachowanie może stanowić naruszenie obowiązków małżeńskich (art. 23 i 27 k.r.o.) jednak nie powoduje to nieważności tych czynności prawnych koncepcja stosowania art. 59 k.c. - wątpliwa

25 Regulacja art. 680 1 k.c. § 1. Małżonkowie są najemcami lokalu bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych założonej przez nich rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa. Jeżeli między małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa albo rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków do wspólności najmu stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej. § 2. Ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Sąd, stosując odpowiednio przepisy o ustanowieniu w wyroku rozdzielności majątkowej, może z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu lokalu.

26 Regulacja art. 680 1 k.c. przepis spełnia podobną funkcję, co art. 28 1 k.r.o. jednak wprowadza inne przesłanki i jego stosowanie wywołuje inne skutki porównanie do art. 28 1 k.r.o.: skutki: – też skutek ex lege – też niezależnie od tego, jaki jest ustrój majątkowy między małżonkami – jednak tu drugi małżonek staje się współnajemcą a przy art. 28 1 k.r.o. uzyskuje tylko jedno uprawnienie

27 Regulacja art. 680 1 k.c. przesłanki powstania – najem musi powstać w trakcie trwania małżeństwa, a art. 28 1 k.r.o. dotyczy także praw powstałych przed zawarciem małżeństwa – najem musi powstać w celu zaspokajania potrzeb rodziny, natomiast przy art. 28 1 k.r.o. cel nabycia prawa do lokalu jest obojętny – nadto ma służyć zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych a nie wszelkich np. wypoczynkowych (tak raczej art. 28 1 k.r.o.)

28 Regulacja art. 680 1 k.c. jednak jeżeli między małżonkami istnieje ustrój wspólności (ustawowej lub umownej to znajdzie zastosowanie art. 31 k.r.o. i prawo najmu wejdzie do majątku wspólnego małżonków

29 Regulacja art. 29 i art. 30 k.r.o. – uwagi ogólne i „mity” dotyczące małżeństwa Można spotkać twierdzenia, że zawarcie małżeństwa powoduje, że: – małżonek jest umocowany do dokonania wszelkich czynności w imieniu współmałżonka – że cały majątek jest małżonkom wspólny, zwłaszcza to, co każdy z małżonków nabył w czasie trwania małżeństwa – że wszystkie umowy, zwłaszcza sprzedaży, pożyczki czy kredytu małżonkowie muszą zawierać wspólnie – że zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka (kredyt, pożyczka) zawsze obciąża drugiego małżonka i każdy dług jest małżonkom wspólny

30 Regulacja art. 29 i art. 30 k.r.o. – uwagi ogólne i „mity” dotyczące małżeństwa tak nie jest! Tego rodzaju skutki muszą wynikać wprost z ustawy: – część tych „mitów” jest oczywiście i całkowicie sprzeczna z treścią przepisów – w pewnym, mocno ograniczonym zakresie podobne skutki wynikają z art. 29 i 30 k.r.o. – a ponadto w tych małżeństwach, w których obowiązuje ustrój wspólności, także w pewnym zakresie z istnienia tego ustroju wynikają częściowo podobne skutki (np. art. 31, 41 k.r.o.)

31 Przedstawicielstwo ustawowe w sprawach zwykłego zarządu (art. 29 k.r.o.) przepis ustanawia przedstawicielstwo ustawowe między małżonkami pojęcia przedstawicielstwa i umocowania – kodeks cywilny: Art. 95 § 1 Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. § 2. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Art. 96. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). przedstawicielstwo ustawowe tym różni się od pełnomocnictwa, że powstaje bez oświadczenia woli reprezentowanego również tutaj możliwość reprezentowania drugiego małżonka powstaje po spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 29 k.r.o.

32 Przesłanki powstania przedstawicielstwa możliwość reprezentowania drugiego małżonka nie istnieje stale – wbrew obiegowej opinii nie jest tak, że małżonek może we wszelkich sprawach działać w imieniu współmałżonka – muszą być spełnione przesłanki z art. 29 k.r.o. – w braku tych przesłanek działanie małżonka nie będzie skuteczne względem drugiego małżonka

33 Przesłanki powstania przedstawicielstwa Przesłanki: – przemijająca przeszkoda – wspólne pożycie – brak sprzeciwu małżonka przeszkoda musi być przemijająca – a więc nie może być trwała np. choroba, nagły wyjazd – ale już nie wyjazd na stałe do pracy a więc za męża pracującego w Irlandii nie może na podstawie art. 29 k.r.o. działać żona pozostająca w Polsce – jeśli przeszkoda jest trwała – wtedy małżonek sam może zdecydować, czy i komu udzielić umocowania do działania w swoim imieniu

34 Zakres umocowania umocowanie dotyczy tylko czynności określonych jako „sprawy zwykłego zarządu” – zatem chodzi o sprawy zwykłe, typowe, niekoniecznie drobne, ale „zwykłe” – w przepisie jest przykład „może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności” dawniej miało to większe znaczenie praktyczne wynagrodzenie za pracę odbierało się w kasie zakładu pracy

35 Zakres umocowania w doktrynie przyjmuje się, że chodzi o zarząd majątkiem osobistym drugiego małżonka – a więc nie zarząd majątkiem wspólnym – bo tu i tak każdy małżonek może działać jako uprawniony do zarządu na podstawie art. 36 § 2 Pogląd wątpliwy – przede wszystkim musiałby być ograniczony do tych małżeństw, w których jest ustrój wspólności – nie wynika z brzmienia przepisu – uważam, że chodzi o szerszy zakres spraw - takich, których akurat drugi małżonek nie może podjąć – a nie tylko ograniczonych do jego majątku osobistego

36 Pobieranie wynagrodzenia i innych należności - wzmianka art. 29 k.r.o. wymienia przykładowo umocowanie do odbierania należności przypadających drugiemu małżonkowi zwracam uwagę, że w małżeństwach, w których istnieje ustrój wspólności, co do zasady pobrane wynagrodzenie za pracę i podobne świadczenia wchodzą do majątku wspólnego (art. 31 k.r.o.) może to rodzić pewne nieporozumienia interpretacyjne – szerzej o tym przy omawianiu art. 31 oraz 33 k.r.o. – wystarczy obecnie zaznaczyć, że podstawą prawną do odbioru wynagrodzenia współmałżonka może być tylko umocowanie – albo wynikające z ustawy (art. 29 k.r.o.) albo z oświadczenia woli (pełnomocnictwa); nie jest takim tytułem sam art. 31 k.r.o.

37 Odpowiedzialność solidarna za zobowiązania na podstawie art. 30 k.r.o. Uwagi ogólne - pojęcie odpowiedzialności za zobowiązania: – zazwyczaj odróżnia się dług od odpowiedzialności – według tego rozróżnienia czym innym jest sam obowiązek spełnienia świadczenia np. obowiązek zapłaty sumy pieniędzy wynikający z umowy sprzedaży (dług) a czym innym możliwość przymusowego wykonania takiego obowiązku w drodze egzekucji (odpowiedzialność) – odpowiedzialność wiąże się więc z możliwością przeprowadzenia egzekucji z czyjegoś majątku lub jego części

38 Skutek powstania odpowiedzialności na podstawie art. 30 k.r.o. przepis nie ustanawia przedstawicielstwa ustawowego małżonków. – jedno z małżonków, zaciągając zobowiązanie, działa w imieniu własnym, – powstaje tylko odpowiedzialność solidarna Zaciągnięcie zobowiązania nie powoduje, że drugie z małżonków staje się stroną tej czynności prawnej i jest uprawnione do domagania się spełnienia świadczenia wzajemnego przez wierzyciela współmałżonka – np. żona zamówiła u krawca ubranie dla córki, mąż jest odpowiedzialny za zapłatę wynagrodzenia, jednak co do zasady nie może domagać się wykonania ubrania, nie może go odebrać itp. – choć pogląd ten bywa kwestionowany (np. T. Smyczyński)

39 Skutek powstania odpowiedzialności na podstawie art. 30 k.r.o. jest to odpowiedzialność solidarna, a zatem: wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (art. 366 § 1 k.c.). Wierzyciel może żądać według swego wyboru zaspokojenia z całości majątków małżonków, a zatem (w wypadku ustroju wspólności): – z majątku wspólnego, – majątku osobistego żony – majątku osobistego męża.

40 Skutek powstania odpowiedzialności na podstawie art. 30 k.r.o. Oczywiście istota solidarnej odpowiedzialności i art. 30 k.r.o. powoduje, że wierzyciel nie musi najpierw żądać zaspokojenia z majątku małżonka, który zaciągnął zobowiązanie, a dopiero potem z majątku drugiego małżonka – nie jest to odpowiedzialność subsydiarna – jest to odpowiedzialność solidarna

41 Przesłanki powstania odpowiedzialności na podstawie art. 30 k.r.o. chodzi o zobowiązania z czynności prawnej (umowy), – wskazuje na to słowo „zaciągnął” – nie z deliktu, choć raczej trudno sobie wyobrazić delikt popełniony „dla zaspokojenia potrzeb rodziny” dla zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny – a więc nie chodzi o umowę zaspokajającą potrzeby rodziny, które nie są „zwykłe” podaje się w literaturze przykład „wykupienia” wyjazdu wakacyjnego jako potrzeby rodziny, która jednak nie jest „zwykła” – na pewno: zakup żywności, ubrań, opłata czynszu, drobne rozrywki i inne podobne należności – uważam, że obecnie także: zakup (np. „na raty”) rzeczy takich, jak telewizor, pralka i podobne urządzenia ale w literaturze wprost wyłącza się takie czynności z omawianego pojęcia

42 Przesłanki powstania odpowiedzialności na podstawie art. 30 k.r.o. chodzi o zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków – a więc nie przez np. zamieszkujące nadal z rodzicami ich pełnoletnie dziecko za takie zobowiązania małżonkowie nie odpowiadają mimo że dziecko to jest członkiem rodziny i że umowa mogła zmierzać do zaspokojenia potrzeb rodziny „potrzeby rodziny” – ponownie chodzi o rodzinę w sensie prawnym – „małą rodzinę” – małżonkowie oraz ich dzieci do czasu wspólnego zamieszkiwania brak wspólnego pożycia nie wyłącza zasady z art. 30 k.r.o. – odmiennie niż art. 29 k.r.o.

43 Regres przyjmuje się, że małżonek, który zaspokoił wierzyciela ma roszczenie regresowe do swojego małżonka: Art. 376. § 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. zakres zwrotu zależny jest od zakresu obowiązku danego małżonka przyczyniania się doi zaspokajania potrzeb rodziny ustalonego zgodnie z uwagami do art. 27 k.r.o. pogląd można uznać za dyskusyjny, zwłaszcza w kontekście regulacji art. 45 § 1 zd. 3 k.r.o. – który jednak dotyczy co do zasady innego zagadnienia, jednak wyraża chyba myśl ustawodawcy o szerszym znaczeniu.

44 Orzecznictwo SN w uchwale z dnia 11 października 1995 r., III CZP 137/95 orzekł: „Zniesienie przez sąd wspólności spółdzielczego prawa do lokalu pozostaje bez wpływu na określoną w art. 30 § 1 k.r.o. odpowiedzialność solidarną obojga małżonków za zapłatę opłat związanych z używaniem spółdzielczego lokalu mieszkalnego”. a zatem nawet jeśli prawo do lokalu nie jest już wspólne, oboje małżonkowie odpowiadają za zapłatę opłat za korzystanie z niego w wypadku najmu i tak obowiązuje ten przepis: – art. 688 1 § 1 k.c. Za zapłatę czynszu i innych należnych opłat odpowiadają solidarnie z najemcą stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie.

45 Znaczenie art. 30 k.r.o. jego skutkiem jest także ochroną osób trzecich – tzn. kontrahenta małżonka, który zawarł umowę – skoro cała rodzina odnosi korzyść ze świadczenia spełnionego przez tego kontrahenta, uzasadniona jest odpowiedzialność drugiego małżonka – często kwestią przypadku jest, który z małżonków zaciągnął dane zobowiązanie Nie ma obecnie wielkiego zastosowania w praktyce – ze względu na ograniczenie do „zwykłych” potrzeb rodziny – przede wszystkim opłaty za media i „mieszkaniowe” – być może byłoby zasadne w obecnych warunkach ekonomicznych dokonywanie nieco odmiennej od tradycyjnej wykładni pojęcia „zwykłe potrzeby” – np. kwestia wyjazdu wakacyjnego

46 Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania - wzmianka kwestia odpowiedzialności małżonka za zobowiązania drugiego małżonka jest regulowana nie tylko przez art. 30 k.r.o. w małżeństwach, w których istnieje ustrój wspólności, istotne znaczenie ma art. 41 k.r.o., dotyczący odpowiedzialności z majątku wspólnego – jednak mówiąc o odpowiedzialności małżonków za zobowiązania nie można zapominać o art. 30 k.r.o., – art. 30 k.r.o. dotyczy przecież wszystkich małżeństw – także pozostających w ustroju rozdzielności

47 Skutki niezależne od istniejącego ustroju - podsumowanie omówione skutki występują w każdym małżeństwie – bez względu na ustrój majątkowy – nie mogą być zmieniane umową majątkową małżeńską (intercyzą) – są bezpośrednim rozwinięciem i gwarancją praw i obowiązków małżonków

48 Skutki niezależne od istniejącego ustroju - podsumowanie nie należy tych skutków mylić z: – ustrojem majątkowym, zwłaszcza wspólnością każdorazowo należy rozważyć, czy chodzi o skutek istnienia majątku wspólnego lub samego ustroju wspólności czy tylko skutek istnienia małżeństwa, np. niewykonywania obowiązku z art. 27 k.r.o. – relacjami między rodzicami a dzieckiem, np. władzą rodzicielską – relacjami między byłymi małżonkami oraz między każdym z nich a dziećmi już po ustaniu małżeństwa, np.: obowiązkiem alimentacyjnym rozwiedzionych małżonków wszystkie wymienione skutki nie są tożsame z regulacją art. 23-30 k.r.o. i mają odrębne podstawy prawne, mimo, iż na pewno mają wspólne podstawy aksjologiczne