1 trzy filary naszej cywilizacji„…trzy dziedziny kultury antycznej wywarły szczególny wpływ na formowanie się duchowego i kulturalnego oblicza Europy. Są nimi filozofia grecka najszerzej pojmowana, chrześcijaństwo i prawo rzymskie”. prof. Henryk Kupiszewski
2 Tradycje prawne świataCivil law Common law Mixed jurisdiction Prawo muzułmańskie Prawo zwyczajowe Kolonizacja Transplanty prawne
3 Subtradycje tradycji europejskiej:Tradycja europejska Tradycja kontynentalna (civil law) Tradycja germańska (BGB) Tradycja romańska (kodeks Napoleona) Mixed jurisdiction Tradycja anglosaska (common law)
4 Historia źródeł prawa rzymskiegowykład 2 Historia źródeł prawa rzymskiego
5 czego uczymy się z Rzymu…?D. 1,1,1,2. (Ulpian w ks. 1 Instytucji): Dwa są obszary studium prawa: publiczny i prywatny. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatne zaś korzyści (utilitas) jednostek.
6
7 Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo publiczneprzed Chr. – monarchia przed Chr. – republika (do 367 przed Chr. wczesna, potem późna) 27 przed Chr po Chr. – pryncypat po Chr. – dominat
8 Oktawian (27 r. przed Chr. – 19.08.14 r. po Chr.)Imperator – zwycięzca Augustus – dostojny pater patriae – ojciec ojczyzny (Monachium, fot. flb)
9 Dioklecjan (284-305) Dominus – absolutny pan i władcawzrost znaczenia armii, egipskie wzorce monarchii teokratycznej, biurokracji i zasady rozdziału władzy cywilnej od wojskowej Dioklecjan ( )
10 Periodyzacja dziejów Rzymu ze względu na prawo prywatneOkresy: od założenia Rzymu – archaiczny przed Chr. – przedklasyczny 27 przed Chr.-284 po Chr. – klasyczny po Chr. – poklasyczny
11 Prawo rozwijało się: w republice przede wszystkim jako prawo zwyczajowe w pryncypacie przede wszystkim jako prawo jurysprudencyjne w dominacie przede wszystkim jako prawo stanowione
12
13 źródła prawa
14 Ius – fas Iniuria - nefas
15 źródła prawa źródła poznania prawa – źródła w znaczeniu formalnymźródła powstania prawa – źródła w znaczeniu materialnym
16 D. 1,1,7 Papinian w ks. 2 Definicjipr.: Ius autem civile est, quod ex legibus, plebis scitis, senatus consultis, decretis principum, auctoritate prudentium venit. 1. Ius praetorium est, quod praetores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum.
17 praescriptio, rogatio, sanctio1) lex leges datae: ustawa XII tablic ( przed Chr.) leges rogatae na contiones dyskusja po promulgatio na comitia głosowanie po rogatio praescriptio, rogatio, sanctio lex imperfecta lex perfecta lex minus quam perfecta
18 prawo Lex Law Loi gesetz ius right droit Recht
19 hall biblioteki China University of Political Science and Law
20 D. 1,1,11. (Paulus w ks. 14 Komentarza do dzieł Sabinusa) Słowo prawo jest wieloznaczne. Za jednym razem prawem określamy to, co zawsze jest dobre i sprawiedliwe – jak w przypadku prawa naturalnego. Innym razem uważamy za prawo to, co jest pożyteczne dla wszystkich lub dla większości danego państwa – jak w przypadku prawa cywilnego. Nie mniej słusznie prawem nazywamy w naszym państwie ius honorarium. O pretorze mówi się jako o tworzącym prawo również, gdy orzeka niesłusznie, co odnosi się oczywiście nie do tego, co pretor robi, lecz do tego, co powinien czynić. W innym znaczeniu słowem „prawo” określane bywa miejsce, w którym sprawuje się jurysdykcję (w określeniu tym ważne jest nie co, lecz gdzie sie czyni). Miejsce to w taki sposób możemy określić: gdziekolwiek pretor ważnie wykonuje jurysdykcję, powołując się na majestat swej władzy oraz zwyczaje przodków, to miejsce słusznie nazywane jest prawem.
21 1) lex 2) + plebiscitum 3) edictum leges datae leges rogatae(lex Hortensia z 287 przed Chr.) 3) edictum lex Cornelia de edictis 67 r. przed Chr.
22 D. 1,1,7,1 Papinian w ks. 2 Definicji: Ius praetorium est, quod pretores introduxerunt adiuvandi vel supplendi vel corrigendi iuris civilis gratia propter utilitatem publicam. Quod et honorarium dicitur ad honorem praetorium sic nominatum. D. 1,1,7,1 Marcjan w ks. 1 Instytucji: Nam et ipsum ius honorarium viva vox est iuris civilis.
23 4) senatus consultum lex Publilia Philonis 339 r. przed Chr4) senatus consultum lex Publilia Philonis 339 r. przed Chr. oratio principis 5) constitutiones principum edictum decretum rescriptum mandatum 6) działalność jurysprudencji
24 cesarz Karakalla i jego edykt z 212 roku
25