1 TUZLAR VE KULLANIM ALANLARI
2 1-Kristal yapılı ve saf maddelerdir. Asit ve bazların tepkimesinden oluşan iyonik yapılı bileşiklere tuz denir. Asit ve bazın tepkimeye girerek tuz ve su oluşturmasına nötralleşme tepkimesi adı verilir. TUZLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ 1-Kristal yapılı ve saf maddelerdir. 2-İyonik yapılı katı maddelerdir 3-Erime ve kaynama noktaları yüksektir 4- Katı halde elektrik akımını iletmezler 5-Oda koşullarında katı haldedirler. 6-Turnusol kâğıdına etki etmeyebilirler 7-Suda iyonlarına ayrılarak çözünürler. ( HCl + NaOH -> NaCl + H2O ) 8- Tuzlar, asitler ile bazların reaksiyonu sonucu oluşabildiği gibi asitlerin metaller ile reaksiyonu sonucunda oluşabilir. ( Mg(k) + 2HCl(suda) -> MgCl2(suda) + H2(g) )
3 Sıvı hali ve sulu çözeltisi elektrik akımını iletir. NaCL (Sodyum Klorür) Yemek tuzu ( sofra tuzu ) Doğada kayaçlar arasında iyonik yapılı kristaller şeklinde bulunur. Sıvı hali ve sulu çözeltisi elektrik akımını iletir. Suların buharlaştırılmasıyla elde edilir. Sulu çözeltisi elektroliz edildiğinde NaOH ve CI2 gazı açığa çıkar. PVC, plastik, kağıt hamuru yapımında,- Sabun yapımında, Sebzeleri salamura etmek amacıyla kullanılır. Yiyecekleri tatlandırmak, –Et, balık, sebze, ham deriyi tuzlama ile saklamak, Dericilik gibi kullanım alanları vardır.
4 Na2CO3(Sodyum karbonat)Çamaşır sodası( Soda ) Oda sıcaklığında iyonik yapılı katı bir maddedir. Bazik özellikte olan bir tuzdur. Katı yada sıvı yağlarla birlikte ısıtıldığında sabun yada gliserin oluşur. Havuz sularının temizlenmesinde klor ile birlikte kullanılır. Tekstil sektörü, • Gıda katkısı olarak (asit düzenleyici) Tuğla yapımı, • Diş macunu yapımı, • Boya sektöründe Kâğıt ve sentetik ipek yapımı alanlarında kullanılır.
5 NaHCO3(Sodyum bikarbonat)Kabartma tozu( Yemek sodası ) Beyaz kristalleri olan toz şeklinde bulunan bir maddedir. Bazik bir tuzdur. Antiasit özelliği vardır. Suda çözünür ve sulu çözeltisi baziktir. Saflandırılmış sodyum karbonat veya NaOH çözeltisinin içerisinden CO2 geçirilerek üretilir. Gıda sanayisinde (Kabartma tozu ve İçeceklerin yapımı )Yangın söndürücülerinde, Reflü ve mide ekşimesi ile ilgili ilaçlarda Diş macunlarında Temizlik malzemelerinde • Süt ve kümes hayvancılığı Kâğıt üretimi, • Deri sanayi, • Tekstil sanayi, • Su ve atık su arıtma alanlarında kullanılır.
6 Na2SO4(Sodyum sülfat ) Cam sanayisinde, deterjan yapımında,Beyaz kristalleri olan ve suda çok iyi çözünen katı bir tuzdur.-Nötral bir tuzdur. Doğal kaynaklardan (göl ve deniz suları), tabii minerallerden, yeraltından ve kimyasallardan yan ürün alarak üretilmektedir. Oda sıcaklığında yükseltgen ve indirgen maddelerle tepkime vermez. Yüksek sıcaklıkta C ile indirgeni, Na2S ve CO2 oluşur. Cam sanayisinde, deterjan yapımında, Kağıt üretiminde, Tekstil sanayisinde kullanılır. Zehirlidir.
7 KNO3(Potasyum nitrat) Güherçile Kayaçlarda ve mağaralarda doğal olarak oluşan, kabuksu kristalleri olan beyaz renkli bir maddedir. Nötral bir tuzdur. Patlayıcı madde yapımında ( barut,..) ,-Sucuk, salam gibi et ürünlerinin muhafazasında Diş macunlarında Astım hastalığının tedavisinde Gübre yapımında kullanılır
8 CaSO4(Kalsiyum sülfat )Alçı taşı Alçı taşı olarak bilinen maddenin kristal sularının uzaklaştırılmış biçimidir. Hemihidrat bileşiği olan ve ıslatılıp kurutulduğunda sertleşerek çabuk donan, beyaz renkli ince alçı taşı tozudur. Karbonatlı kayalarda ve bazı volkanik alanlarda oluşabilir. -Alçı ve çimento yapımında, Banyo küvetleri ve duş sistemlerinde-Kırılan kemiklerin kaynaması için alçı yapımında, Buğday tarlalarında gübre olarak Gıda sanayinde Tıpta, dişçilikte, • İnşaat sektöründe • Kâğıt ve pamuklu tekstil maddelerinde, • Çimento sanayinde, • Bira sanayinde • Döküm, kalıp işlerinde ve seramik endüstrisinde kullanılır.
9 CaCO3(Kalsiyum karbonat)Kireç taşı Suda çözünürlüğü az olduğu için doğada genelde incilerde, salyangoz, yumurta, deniz kabuklarında ve kayaçlarda bulunur. Bazik özelliğe sahiptir. Kalsiyum karbonat cam parıltılı, saydam, kolay kırılabilen iri kristalli bir maddedir. Doğada en fazla eski kayaçlarda ve deniz kabuklularında bulunur. Güçlü asitlerle karşılaştığında karbondioksit (CO2) gazı açığa çıkarır. 840°C’ye kadar ısıtıldığında da kalsiyum oksit (Sönmemiş kireç ) (CaO) ve karbondioksit (CO2)oluşturur. İnşaatlarda çimento üretiminde,Mermer olarak, Demir çelik fabrikasında demir cevherinden demir üretiminde, Cam ve seramik üretiminde, Baskı ve yazı kâğıtlarının imalatında, İlaçlarda, ( dolgu maddesi ) Gıda endüstrisinde kullanılır. Plastik sektöründe Yüzme havuzlarında pH düzenleyici, Tarım alanında asidik toprakların nötralize edilmesinde kullanılır . En yoğun bulunduğu kayaçlar; aragonit, kalsit, vaterit, tebeşir, kireç taşı, mermer ve travertendir.
10 NH4Cl(Amonyum klorür) Nişa (Amonyak tuzu) -Sudaki çözünürlüğü hayli yüksek olan beyaz kristalli bir tuzdur.-Asidik bir tuzdur. Hidrojen klorür ve amonyağın tepkimesi ile oluşan tuzdur. Renksiz, kristalleşmiş, beyaz bir madde olup suda kolayca çözünür ve sulu çözeltisi hafif asidiktir. Tarımda buğday ve pirincin Azot ihtiyacını karşılamak için üretiminde gübre olarak,-Metalurji, Balgam söktürücü öksürük şuruplarında, Ekmek yapmak için gereken mayalarda, Saç şampuanlarında, Tekstil ve deri sektöründe pamuğa parlaklık vermede,Kumaşları boyamada Gıda endüstrisinde kullanılır. ( E510 kodlu katkı maddesi)-Kuru pil ( Zn – C pil ), Kontraplak üretiminde kullanılır.
11 (NH4)3PO4(Amonyum fosfat )-NH3 ve derişik H3PO4çözeltisinden kristalin tozları olarak elde edilir.Katı, kararsız beyaz bir maddedir. Suda iyi çözünür ve sulu çözeltisi asidiktir. Gübrelerde azot kaynağı olarak,- Ekmek mayalarında kullanılır. Kâğıt ve tahtaların yanmaz hâle getirilmesinde Fermantasyon işleminde maya üretiminde
12 Al2(SO4)3(Alüminyum sülfat )Suda çözünebilen, beyaz kristalleri olan bir tuzdur. Asidik bir tuzdur. İçme sularının arıtımında, atık su tesislerinde-Kağıt üretiminde, Bahçe topraklarının pH değerlerinin düşürülmesinde, İnşaat sanayisinde su geçirilmezlik özelliğinin kazandırılmasında, Betonun hızlı donmasının sağlanmasında Gıda (özellikle sıvı ve katı yağ üretimi) sektörü Tekstil sektörü ( kumaşların boyanmasında ) Kozmetik sanayi ( Rulon gibi ter önleyici madde üretimi) • Su arıtımı, • İlaç endüstrisi, • Yangın söndürücü Boyamalarda (mordan olarak) alanlarında kullanılır.
13 KAl(SO4)2.12H2O(Şap ) Potasyum Alüminyum Sülfat (Potasyum alüminyum şapı) -İki katyonu bir anyonu bulunan beyaz bir katıdır. ( Çift tuz ) Şaplar suda çözünür ve sulu çözeltileri genelde asidiktir. Tatlımsı bir tada sahiptirler.birçok şap çeşidi mevcuttur. Örneğin; demir, krom, mangan,kobalt, titan, vanadyum, toryum, iridyum vs. şapları gibi. Şap elde edebilmek için Me2+, SO4 ve (Me3+)2(SO4)3 tuzlarının, aynı derişimdeki çözeltileri karıştırılır. Bu çözelti buharlaştırıldıktan sonra şap, kristal hâlinde meydana gelir Kozmetikte; Ter önleyici maddelerin üretiminde,-Beyaz ekmek imalatında, -Kumaş, ahşap ve kağıt malzemelerin yanma özelliklerinin azaltılmasında
14 Şaplar kulanım alanları devamıEczacılıkta; Aşıların etkinliğinin arttırılmasında, Petrol yangınlarında kullanılan yangın söndürücülerde, İçme sularının arıtılmasında kullanılır. Tıpta Tekstil sektöründe Şeker sanayinde Kâğıt ve boya sanayisinde Kibrit yapımında, Dericilikte ( nemlenmesini önlemek için), Kabartma tozu yapımında, Yangın söndürücülerde, Sulardaki yabancı maddeleri pıhtılaştırmada alanlarında kullanılır.