1 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 1 EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA

2 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA rok akademicki 2015/2016 [email protected] (061) 850 47 86 Dyżury w KPL, pokój 111 EKONOMIKA TRANSPORTU

3 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA TEMATY Treści programowe Funkcjonowanie przedsiębiorstw w warunkach rynkowych Ogólna charakterystyka przedsiębiorstwa transportowego Charakterystyka eksploatacyjna przedsiębiorstwa transportowego Podstawowe pojęcie rachunku kosztów Klasyfikacja kosztów usług transportowych Produktywność i efektywność w transporcie Rodzaje cen w transporcie

4 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA LITERATURA Obowiązkowa Mendyk E., Ekonomika transportu. Wydawnictwo WSL, wyd. II zmienione i uzupełnione, Poznań 2009 Starkowski D., Bieńczak K., Zwierzycki W., Samochodowy transport krajowy i międzynarodowy. Kompendium wiedzy praktycznej, Tom III, Poznań 2007 Zalecana „Poradnik przewoźnika”. Praca zbiorowa. Wiedza i Praktyka; Warszawa 2010 r.; (publikacja na bieżąco aktualizowana) Polska Gazeta Transportowa (tygodnik)

5 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 5 W szerszym znaczeniu transport jest elementem infrastruktury społeczno- gospodarczej, rozumianej jako wyodrębniona część systemu społeczno- gospodarczego. Infrastruktura ta obejmuje transport, łączność, energetykę, gospodarkę wodną i ochronę środowiska naturalnego (łącznie infrastrukturę gospodarczą) oraz naukę oświatę, opiekę społeczną i zdrowotną, kulturę i rekreację (tzw. infrastrukturę społeczną). TRANSPORT TRANSPORT TO zespół czynności związanych z fizycznym przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków.

6 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 6 W jej skład wchodzą: –drogi wszystkich gałęzi transportu, –punkty transportowe, –urządzenia pomocnicze służące bezpośrednio do obsługi dróg i punktów transportowych. TRANSPORT INFRASTRUKTURA TRANSPORTU

7 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 7 TRANSPORT DROGI WSZYSTKICH GAŁĘZI TRANSPORTU –drogi samochodowe, –drogi kolejowe, –drogi lotnicze, –naturalne drogi wodne i kanały.

8 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 8 TRANSPORT GAŁĘZIE TRANSPORTU –transport samochodowy, –transport kolejowy, –transport wodny (śródlądowy, morski), –transport lotniczy, –transport rurociągowy.

9 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 9 TRANSPORT ŚRODKI TRANSPORTU –samochody ciężarowe i zestawy, –pojazdy trakcyjne i wagony, –samoloty, –barki motorowe i zestawy pchane, –statki morskie, uniwersalne, specjalne i promy.

10 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 10 TRANSPORT OCENA FUNKCJONOWANIA TRANSPORTU –analiza środków transportu –analiza infrastruktury transportowej –analiza kadry pracowniczej –analiza systemu organizacji transportu

11 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 11 przewoźnik nabywca usługi KANAŁ BEZPOŚREDNI

12 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 12 TRANSPORT ANALIZA ŚRODKÓW TRANSPORTU  struktura własnościowa i jakościowa (parametry techniczno-eksploatacyjne, koszty),  dobór środków transportu,  polityka gospodarowania środkami transportowymi.

13 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 13 TRANSPORT OCENA EFEKTYWNOŚCI WYKORZYSTANIA TABORU WIELKOŚĆ PRACY PRZEWOZOWEJ QP = waga ładunku [t] droga [km] WSPÓŁCZYNNIK WYKORZYSTANIA PRACY PRZEWOZOWEJ praca przewozowa [tkm] k Q = ładowność pojazdu [t] droga [km]

14 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 14 TRANSPORT PRĘDKOŚĆ EKSPLOATACYJNA droga wykonana przez pojazd [km] VE = czas pracy pojazdu [h] PRĘDKOŚĆ TECHNICZNA droga wykonana przez pojazd [km] VT = czas jazdy pojazdu [h]

15 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 15 EFEKTYWNOŚĆ POJAZDU praca przewozowa [tkm] EF = liczba wozokilometrów [wkm] WSPÓŁCZYNNIK WYKORZYSTANIA POJAZDU czas pracy K p = czas użytkowania + czas obsługiwania WSPÓŁCZYNNIK GOTOWOŚCI TECHNICZNEJ czas użytkowania K p = czas użytkowania + czas obsługiwania TRANSPORT

16 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 16 TRANSPORT KOSZTY EKSPLOATACJI KOSZT WOZOKILOMETRA koszt eksploatacji [zł] KW = liczba wozokilometrów [wkm] KOSZT TONOKILOMETRA koszt eksploatacji [zł] KT = praca przewozowa [tkm]

17 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 17 TRANSPORT Zadanie 1 Samochodem ciężarowym o ładowności 20 ton ma być przewieziony z Poznania do Warszawy ładunek: 5 europalet ważących po 1500 kg każda i 10 europalet ważących po 750 kg każda. Dystrybutor obliczył, że czas trwania podróży wyniesie 4 godziny natomiast czynności za i wyładowcze odpowiednio 40 i 20 minut. Oblicz wskaźniki: prędkość techniczną i eksploatacyjną, wielkość pracy przewozowej, wykorzystanie pracy przewozowej.

18 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 18 TRANSPORT DOBÓR ŚRODKÓW TRANSPORTU DO ZADAŃ –Czy ładowność/pojemność pojazdu jest racjonalnie dobrana do przewozu ładunku? –Czy rodzaj pojazdu odpowiada specyfice ładunku? –Czy rodzaj trasy odpowiada charakterystyce pojazdu? –Czy odległość jazdy jest uzasadniona ekonomicznie?

19 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 19 TRANSPORT POLITYKA GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI TRANSPORTU –analiza poziomu inwestycji w porównaniu z kosztami amortyzacji i dynamiki inwestycji z poziomem inflacji, –ocena kosztów remontów i obsługi taboru w porównaniu z kosztami inwestycji, –polityka wymiany pojazdów

20 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 20 TRANSPORT AMORTYZACJA Zmniejszenie się wartości środka trwałego nazywa się umorzeniem. Odniesienie wartości tego zużycia środka trwałego w ciężar kosztów nazywa się amortyzacją. Kwota umorzenia = kwota amortyzacji

21 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 21 TRANSPORT Metoda liniowa K a = W p a K a = W p : T wartość początkowa środka trwałego roczna kwota amortyzacji procentowa stawka amortyzacyjna zakładany okres użytkowania w latach

22 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 22 TRANSPORT METODA DEGRESYWNA roczna kwota zużycia jest z roku na rok mniejsza, odpisy są wyższe w początkowym okresie, skraca się okres amortyzacji. Zużycie środka trwałego ustala się następująco: w 1-szym roku – od wartości początkowej środka trwałego, w następnych latach – od wartości resztowej, od momentu zmniejszenia się kwoty odpisu obliczonego według metody degresywnej od kwoty amortyzacji obliczonej według metody liniowej – „przechodzimy na” metodę liniową.

23 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA P2 Podstawowe pojęcia dotyczące rynku

24 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA RYNEK ogólnie można definiować jako: podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej, miejsce, na którym dokonuje się wymiana całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami gospodarczymi.

25 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Rynek – to wszelkie relacje zachodzące pomiędzy sprzedającymi a kupującymi czyli podmiotami rynku. Mamy więc z jednej strony producentów i sprzedawców a z drugiej nabywców/konsumentów. Na relacje pomiędzy wyżej wymienionymi podmiotami rynku wpływa szereg czynników kształtujących poziom popytu i podaży.

26 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Ekonomiści traktują rynek jako miejsce konfrontacji podaży z popytem. W świecie biznesu termin ten definiuje się zazwyczaj jako grupę klientów o zbliżonych potrzebach. Innymi słowy rynek składa się z nabywców, którzy poszukuję tego samego, czyli zasadza się na podobieństwie po stronie popytu.

27 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Konkretny rynek transportowy wiąże się z zespołem usług, które są przedmiotem analizy użytkowników transportu przy podejmowaniu przez nich decyzji transportowych.

28 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Na przykład Czy wysłać ładunki koleją czy skorzystać z usług małej firmy przewozowej?

29 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Jeśli znaczna grupa nabywców rozważa ten problem to znaczy, że PKP i „Transport Ciężarowy- Jan Kowalski” należą do jednego rynku.

30 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Może być tak, że pasażerowie jednego środka transportu to jest jeden rynek:

31 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Ale może być też tak, że pasażerowie jednego środka transportu nie należą do jednego rynku ;-)

32 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA O chęci zamiany jednej usługi na drugą (substytucyjności) może decydować nie tylko sposób i czas przewozu, ale też relacja ceny do jakości. Kryteriów podziału rynku można wyróżnić bardzo wiele

33 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA KRYTERIA PODZIAŁU RYNKU: - według przedmiotu obrotu: rynek dóbr i usług konsumpcyjnych oraz rynek czynników produkcyjnych(kapitału, ziemi, pracy) - według zasięgu gospodarczego: rynki lokalne, regionalne, krajowe, międzynarodowe, światowe - w zależności od sytuacji rynkowej: rynek sprzedawcy i nabywcy - według stopnia legalności : legalne( białe), półlegalne (szare) występują wtedy gdy przepisy prawa są nie skutecznie egzekwowane, nielegalne(czarne) takie transakcje ścigane są przez prawo np. handel narkotykami - w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji: rynek homogeniczny (jednorodny)np. rynek pszenicy, ropy, rynek heterogeniczny np. rynek pracy - w zależności od stopnia wyrównywania się cen: rynek doskonały i niedoskonały

34 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA rynki transportowe według gałęzi transportu: rynek transportu samochodowego, rynek kolejowy, rynek lotniczy, rynek żeglugi śródlądowej, rynek transportu morskiego, rynek transportu przesyłowego Kryterium przedmiotu przewozu: rynek przewozów pasażerskich, rynek przewozu ładunków kryterium zasięgu przestrzennego: rynki lokalne, rynki krajowe, rynki międzynarodowe kryterium zasad funkcjonowania: rynek konkurencyjny, rynek zmonopolizowany, rynek centralnie regulowany kryterium siły oddziaływania: rynek przewoźnika, rynek użytkownika KRYTERIA PODZIAŁU RYNKU TRANSPORTOWEGO

35 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA POPYT

36 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Popyt to ilość towaru, jaki nabywcy są skłonni zakupić po danej cenie w określonym czasie i na określonym rynku, przy założeniu, że inne czynniki (niż cena) pozostają stałe. Źródłem popytu zawsze są potrzeby.

37 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Popyt Zdarza się, że ludzie wykazują chęć pragnienie czy też potrzebę nabycia danego towaru bez możliwości finansowych realizacji tego pragnienia. Wtedy mamy do czynienia z tzw. popytem potencjalnym.

38 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Ogólnie na wielkość popytu na dane dobro mogą wpływać czynniki: cenowe ▫ Cena i oczekiwania co do jej zmiany w przyszłości bez cenowe ▫ Przeciętne dochody ludności i oczekiwania co do ich zmian w przyszłości, ▫ Ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych) i oczekiwanie co do ich zmian w przyszłości, ▫ Gusty, upodobania, moda i preferencje konsumentów, ▫ Stopy procentowe (dotyczą głównie popytu na dobra trwałe), ▫ Liczba gospodarstw domowych (przy analizie przestrzennej popytu i długoterminowej popytu).

39 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Prawo popytu Wartość popytu zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmian cen (ceteris paribus) tzn. im wyższa cena tym niższy popyt Ale są wyjątki: paradoks Giffena – dotyczy tylko dóbr podstawowych niezbędnych do zaspokojenia potrzeb. Rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt paradoks Veblena (efekt prestiżowy) - niektóre gospodarstwa domowe nabywają tym większą ilość danego dobra, im jest ono droższe; demonstrując w ten sposób swoje możliwości konsumpcyjne. Wzrost ceny przy wysokich dochodach może być powodem zakupów w celu dowartościowania siebie efekt snoba- niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które konsumują inni, nabywają mniej lub wcale nie kupują efekt owczego pędu- pewne gospodarstwa domowe cenią pewne dobra tym wyżej i więcej ich nabywają, im bardziej je cenią i więcej nabywają inne gospodarstwa domowe

40 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA POPYT na rynku usług transportowych W wyniku potrzeb transportowych tworzy się popyt, rozumiany jako usługa transportowa, za którą nabywca jest skłonny zapłacić w określonym czasie ustaloną cenę.

41 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA PODAŻ

42 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Podaż ilość dóbr i usług oferowanych do sprzedaży na danym rynku, przy danej cenie i w określonym czasie przy założeniu, że inne czynniki (niż cena) pozostają stałe.

43 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Podaż zależy od: Ceny dobra, Ceny czynników produkcji – pracy, podatków pośrednich, Ceny produktów alternatywnych względem danych, Subsydia (dotacje), Liczba producentów, Stawki ubezpieczeniowe, Doskonalenie metod produkcji, Warunki atmosferyczne, Stopień fiskalizmu państwowego.

44 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Funkcja podaży wyraża zależność ilości danego dobra oferowanej na sprzedaż na danym rynku i w danym czasie od ceny danego dobra i od innych czynników, które nazywa się czynnikami nie cenowymi. Pod wpływem czynników nie cenowych następuje zmiana podaży czyli ukształtowanie się nowych ilości dóbr oferowanych na sprzedaż przy różnych cenach. Jej wyrazem jest przesunięcie krzywej podaży (w prawo w dół jeżeli przy danej cenie następuje wzrost podaży ; w lewo, w górę jeżeli przy danej cenie następuje spadek podaży).

45 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Typowa krzywa podaży

46 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA PRAWO PODAŻY W miarę wzrostu ceny ilości danego dobra oferowana sprzedaż rośnie i odwrotnie- w miarę spadku ceny oferta sprzedaży zmniejsza się.

47 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Podaż usług transportowych Podaż usług transportowych to wielkość oferty firm produkujących usługi transportowe w danym czasie i miejscu w zależności od poziomu cen.

48 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE POPYT I PODAŻ SŁUG TRANSPORTOWYCH

49 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Czynniki kształtujące popyt na usługi transportowe Pamiętajmy, że każda gałąź transportu różni się od pozostałych cechami, które w znaczący sposób mają wpływ na strukturę popytu oraz podaży na konkretne usługi przewozowe.

50 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA W transporcie samochodowym Przewoźnicy pasażerscy są głównie zainteresowani realnymi możliwościami skorzystania z oferty przewozowej, czyli realnym popytem, który wynika z: Uwarunkowań osadnictwa, Lokalizacji dużych zakładów pracy, Lokalizacji ośrodków szkolnictwa i nauki, Lokalizacji miejsc handlowych np. duże centra handlowe.

51 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA ładunków popyt na usługi transportowe różnicuje się ze względu na produkcję: - Przemysłową, w wypadku przemysłu wydobywczego, przetwórczego, środków produkcji czy produkcji artykułów konsumpcyjnych występuje różne zapotrzebowanie, choćby na środki transportu, - Rolną, różną dla przewozu płodów rolnych oraz zwierząt żywych, - Leśną w zakresie przewozu drewna, - Handlową, uwzględniającą potrzeby towarowej wymiany międzynarodowej oraz realizacji dostaw na terenie kraju, - Budowlaną, dotycząca dostaw materiałów na budowy, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, charakteryzującą się różnorodnością ładunków. W transporcie samochodowym

52 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA W kolejowych przewozach pasażerskich popyt na usługi transportowe, oprócz czynników wymienionych przy przewozach samochodowych, zmienia się także zależnie od: Realnych dochodów ludności, Stopy bezrobocia, Rozwoju motoryzacji indywidualnej.

53 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Popyt na towarowe przewozy kolejowe może zmieniać się między innymi w zależności od: Zmian wielości importu, eksportu oraz tranzytu wybranych grup towarowych, Przewidywanego tempa wzrostu produkcji przemysłowej, Dostosowania oferty przewozowej do wymagań rynku.

54 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA W żegludze wodnej śródlądowej możemy wyróżnić dwie grupy czynników wpływających na popyt Są to czynniki: bezpośrednie koszty transportu oraz specyfika taboru i sieci dróg wodnych oraz pośrednie nakłady niezbędne na funkcjonowanie żeglugi wodnej śródlądowej, zużycie zasobów naturalnych oraz ich wpływ na środowisko, powiązanie z gospodarką wodną.

55 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Popyt na przewozy lotnicze zależy od: Liczby mieszkańców w danym mieście, Wielkości skupisk ludności wokół aglomeracji wielkomiejskich, Zamożności mieszkańców miast, Odległości do najbliższego portu lotniczego, Istnienia lotniska oferującego szeroką gamę usług przewozowych.

56 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Popyt na usługi transportowe drogą morską zależy od: potencjału zaplecza gospodarczego, wielkości i struktury handlu zagranicznego oraz poziomu konkurencyjności portu względem innych portów.

57 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Podstawowymi czynnikami determinującymi podaż usług transportowych są: - Czynniki techniczne – ilość i jakość infrastruktury oraz taboru, -Czynniki ekonomiczne – opłacalność świadczenia usług, - Czynniki organizacyjne – system sprzedaży, -Czynniki administracyjne – czyli wynikające z ograniczeń administracyjnych – licencje na wykonywanie zawodu przewoźnika, różnego rodzaju zezwolenia, ograniczenia dostępu do określonych rynków.

58 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Idealnym rozwiązaniem byłaby sytuacja, w której popyt byłby równy podaży. Niestety sytuacja taka praktycznie nie występuje w rzeczywistości. Jednak w celu zminimalizowania różnicy pomiędzy popytem a podażą na usługi przewozowe firmy transportowe konkurują w odpowiedzi na rzeczywiste potrzeby transportowe.

59 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA RÓWNOWAGA RYNKU

60 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Równowaga rynkowa jest to taka sytuacja na rynku danego dobra w której wielkość popytu równa jest wielkości podaży. Rynek, na którym występuje stan równowagi jest rynkiem stabilnym. W przeciwnym wypadku mówimy o rynku niestabilnym.

61 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Kształtowanie równowagi rynkowej Mechanizm rynkowy działa w ten sposób, że jakakolwiek nierównowaga uruchamia szereg określonych reakcji nabywców i sprzedawców, które przywracają równowagę między popytem, podażą i ceną. Np. gdy wzrasta cena dobra lub usługi, wówczas producenci zwiększają produkcję, a nabywcy ograniczają zakupy.

62 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Wzajemne oddziaływanie popytu, podaży i ceny S-krzywa podaży D-krzywa popytu P- cena Q- ilość dobra E-punkt równowagi PE-cena równowagi

63 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Wybierz jedno przedsiębiorstwo rynku transportowego według gałęzi transportu i krótko je scharakteryzuj: Wielkość zatrudnienia, obrotów, Zasięg geograficzny działalności, Forma organizacyjno-prawna, Struktura organizacyjna, Firmy konkurencyjne, Powiązania kapitałowe z innymi firmami, Przynależność do rynku według pozostałych kryteriów podziału, Historia, cel, misja, strategia działania przedsiębiorstwa. 63

64 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Co to jest ekonomika transportu? 64

65 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Dział ekonomii zajmujący się zagadnieniami związanymi z działalnością gospodarczą w sektorze transportu. 65

66 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Żegluga śródlądowa w Polsce 66

67 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Klasy dróg wodnych Śródlądowe drogi wodne dzielą się na klasy, określa się je w zależności od maksymalnych parametrów statków, jakie mogą być dopuszczone do żeglugi, wielkości minimalnego prześwitu pod mostami, rurociągami i innymi urządzeniami krzyżującymi się z drogą wodną. Śródlądowe drogi wodne w zależności od klasy dzielą się na drogi wodne o znaczeniu regionalnym i międzynarodowym. Zostały one podzielone na siedem klas: I klasa – < 400 t II klasa – 400-650 t III klasa – 650-1000 t IV klasa – 1000-1500 t Va klasa – 1500-3000 t Vb klasa – > 3000 t RozporządzenieRozporządzenie – klasy dróg wodnych 67

68 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA „Śródlądowe Drogi wodne w Polsce” autorstwa Occur - Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C5%9Ar%C3%B3dl%C4%85dowe_Drogi_wodne_w_Polsce.PNG#/media/File:% C5%9Ar%C3%B3dl%C4%85dowe_Drogi_wodne_w_Polsce.PNG 68

69 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Międzynarodowe śródlądowe drogi wodne W 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)[7] ustalono sieć europejskiego systemu dróg wodnych w ramach transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Trzy drogi wodne o znaczeniu międzynarodowym znajdują się na terenie Polski[8]: E30 – droga wodna łącząca Morze Bałtyckie z Dunajem w Bratysławie. W Polsce przebiega Odrzańską Drogą Wodną od Świnoujścia poprzez Szczecin i Wrocław do granicy z Czechami. E40 – droga wodna łącząca Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym. Prowadzi z Gdańska w górę Wisły do Warszawy, a dalej Narwią i Bugiem do Brześcia, gdzie łączy się z drogą wodną prowadzącą przez Polesie do Dniepru. E70 – europejski szlak komunikacyjny wschód-zachód łączący Antwerpię (Belgia, wybrzeże Atlantyku) z Kłajpedą (Litwa, wybrzeże Bałtyku). Prowadzi poprzez Holandię, Niemcy, Polskę, Rosję do Litwy. W Polsce droga E70 przebiega od śluzy w Hohensaaten[9] przez Odrę[10] do Kostrzyna, gdzie następuje połączenie z drogą wodną Odra-Wisła. Szlak prowadzi 294 km Wartą, Notecią, Kanałem Bydgoskim i Brdą, aż do styku z Wisłą w Bydgoskim Węźle Wodnym. Następnie szlak biegnie 114 km Wisłą[11], Nogatem i Zalewem Wiślanym do granicy z Rosją. 69

70 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 70 „Miedzynarodowe śródlądowe drogi wodne Polski” autorstwa Occur - Praca własna. Licencja CC BY-SA 3.0 na podstawie Wikimedia Commons - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Miedzynarodowe_%C5%9Br%C3%B3dl%C4%85dowe_drogi_wodne_Polski.png#/media/File:Miedz ynarodowe_%C5%9Br%C3%B3dl%C4%85dowe_drogi_wodne_Polski.png

71 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Drogi wodne Poznań.pdf 71

72 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA RZGW w P-niu 72

73 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA GUS o żegludze śródlądowej - Transport rzeczny na mieliźnie 4 LUTEGO 2015 R. | JANUSZ KAJDA Infrastruktura śródlądowych dróg wodnych. Krajowa sieć dróg wodnych obejmuje 3655 km, przy czym faktycznie eksploatowanych przez żeglugę jest 3384 km szlaków. W porównaniu z innymi krajami UE ta wielkość jest znacząca. Dłuższe sieci dróg wodnych znajdują się jedynie w Niemczech, Finlandii, Francji i Holandii. Korzystny dla rozwoju żeglugi śródlądowej jest relatywnie wysoki wskaźnik gęstości sieci. W Polsce w 2011 r. na 1000 km2 przypadło 11,7 km dróg żeglownych, a w UE średnio 9,3 km. Wyższe wskaźniki gęstości istnieją: w Holandii (147,1 km), Belgii (49,7 km), Finlandii (23,7 km), Niemczech (21,6 km), na Węgrzech (17,1 km) oraz w Luksemburgu (14,2 km). Faktyczny podział śródlądowych dróg wodnych na klasy, dostosowujący klasyfikację polską do standardów międzynarodowych obowiązujących w krajach UE, został określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów. Zgodnie z nim, wymagania klas IV i V stawiane drogom o znaczeniu międzynarodowym, pozwalające na eksploatację statków o tonażu powyżej 1000 t, spełnia w Polsce zaledwie 6% szlaków wodnych o długości 214,1 km, które posiadają parametry niezbędne do uprawiania nowoczesnej żeglugi wymagane przez UE. Wielkość ta to nie jednolity szlak wodny. Tworzy go 7 odcinków o długości od kilku do kilkudziesięciu kilometrów. 73

74 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Istotną inicjatywą, mającą na celu lepszą koordynację działań prowadzących do stworzenia europejskiej sieci dróg wodnych oraz ich ujednolicenia, było przyjęcie w 1996 r. przez Stały Komitet Transportu Wewnętrznego Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ „Porozumienia o Śródlądowych Drogach Wodnych Międzynarodowego Znaczenia” zwanego w skrócie AGN. Umowa zaleca budowę dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym i przypisanie im właściwych parametrów eksploatacyjnych. Wskazuje ona również na potrzebę realizacji brakujących w sieci europejskiej dróg wodnych oraz na porządną rozbudowę szlaków wodnych, które mogą mieć dla Europy duże znaczenie transportowe. Dla Polski wyodrębniono trzy trasy wodne: E30, E40 i E70, które mogłyby stanowić elementy jednolitej sieci europejskich dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym. Polska dotychczas nie ratyfikowała Konwencji AGN. Przystąpienie naszego kraju do tego porozumienia, oznaczałoby wolę pełnego wywiązania się z jego postanowień i realizację sugerowanych inwestycji. Wpisane do AGN drogi wodne przebiegające przez Polskę nie spełniają unijnego kryterium, czyli nie posiadają co najmniej IV klasy. Jest to podstawowa bariera, która uniemożliwia podpisanie umowy. Aktualne przyjęcie do realizacji zobowiązań nałożonych przez AGN oznaczałoby poniesienie wysokich kosztów wykonania przedsięwzięć umożliwiających wypełnienie zaleceń umowy. Utrudnia to także wpisanie do obszarów chronionych Natura 2000 wszystkich terenów obejmujących główne drogi wodne śródlądowe w Polsce. 74

75 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Na rozwój rynku przewozowego w Europie ma wpływ także tworzenie korytarzy transportowych. Dla Polski duże znaczenie ma powstanie Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego CETC-ROUT65. Realizacja tego przedsięwzięcia przyczyni się m.in. do udrożnienia Odry oraz wybudowania kanału łączącego tę rzekę z Dunajem. Dla wzrostu bezpieczeństwa żeglugi śródlądowej stosowany jest system Informacji Rzecznej RIS. W Polsce wprowadzony został na odcinku 97,3 km na dolnej Odrze od Ognicy do Szczecina przez Urząd Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie, ułatwiający prowadzenie na nim żeglugi. 25System łączy się z podobnym systemem nadzoru ruchu VTMS funkcjonującym na morskich wodach wewnętrznych w Szczecinie, tworząc zintegrowaną platformę informacji nawigacyjnej na obszarze ujścia Odry. Ma również połączenie z niemieckim systemem RIS. 75

76 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Tabor transportu rzecznego. W Polsce systematycznie maleje liczba holowników i pchaczy żeglugi śródlądowej. W 2013 r. w porównaniu do 2010 r. zmniejszyła się ona o 5,9%, również liczba barek bez własnego napędu o 3,5% oraz barek motorowych o 10,1%. W Polsce dominują jednostki wykorzystywane w systemie pchanym. Stanowią one 87,4% ogółu taboru, którym w 2013 r. przewieziono 72,4% ładunków. Rola barek do holowania w wodnych przewozach była znikoma. Odnotowano wzrost wejścia do eksploatacji statków pasażerskich o 9,7%. Wiek taboru żeglugi śródlądowej w Polsce znacznie przekracza normatywny okres jego użytkowania. Pchacze w 97,4% osiągnęły lub przekroczyły 21 lat eksploatacji, to jest teoretyczny okres zużycia. Barki z własnym napędem taki wiek osiągnęły w 100%. Niemal 90% barek bez własnego napędu przekroczyło 15 lat wykorzystywania ich na wodzie. Uważa się, że po tym okresie remont jest nieopłacalny. Eksploatacja taboru jest możliwa dzięki stałej jego modernizacji. Budową i remontem statków śródlądowych w Polsce zajmuje się 13 stoczni rzecznych. 76

77 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Przewozy towarów. W Polsce udział transportu ładunków statkami rzecznymi w całości przewozów wynosi około 1%, podczas gdy w Holandii osiąga 34,7%, w Belgii 15,8%, w górzystej Bułgarii 12,6%, w Niemczech 12,3%. W 2013 r. odnotowano, w porównaniu do 2010 r., spadek przewozów ładunków o 98 tys. t (1,9%). W analizowanym okresie największą liczbę towarów przetransportowano w 2010 r. – ponad 5 mln t. W 2013 r. polscy armatorzy przewieźli podobną wielkość ładunków, z czego 44,2% w kraju. W transportach międzynarodowych żeglugą śródlądową 24,9% stanowił eksport, o 3% większy niż w 2012 r. Jego głównym kierunkiem były Niemcy. W Polsce wśród przewożonych ładunków w 2013 r., podobnie jak w latach ubiegłych, dominowały rudy metali oraz pozostałe produkty górnictwa i kopalnictwa (48,8%) oraz węgiel kamienny (13,7%). Poza tym żegluga śródlądowa realizuje przewozy pasażerskie. W Polsce liczba osób, które skorzystały z tej usługi w 2013 r. wyniosła ponad 1 mln i wzrosła w stosunku do 2010 r. o 127 tys. ludzi. 77 http://www.pgt.pl/gus-o-zegludze-srodladowej

78 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Czy Polska nadąża za tendencjami rozwoju żeglugi rzecznej w Europie? 78

79 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA Czy Polska nadąża za tendencjami rozwoju żeglugi rzecznej w Europie? Na pewno nie. O czym świadczą dane przedstawione przez GUS. GUS 79

80 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 80

81 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 81

82 TYTUŁ PREZENTACJI: EKONOMIKA TRANSPORTU AUTOR: SYLWIA KONECKA 82 61-755 POZNAŃ UL. E. ESTKOWSKIEGO 6 Rektorat tel. 61 850 47 81 Dziekanat tel. 61 850 47 64 Księgowość tel. 61 850 47 79 Kadry tel. 61 850 47 71 fax 61 850 47 89 [email protected] www.wsl.com.pl DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ