1 U DOSTĘPNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU I UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA W JEGO OCHRONIE Podyplomowe Studia Prawne instrumenty ochrony środowiska Prowadzący: Anna Haładyj
2 UDZIAŁ ORGANIZACJI EKOLOGICZNEJ W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE OCHRONY ŚRODOWISKA
3 Sensu largo Działalność edukacyjna: działalność wydawnicza, programy edukacyjne realizowanie zadań z zakresu ochrony przyrody i środowiska Sensu stricto monitoring miejsc przyrodniczo cennych występowanie na drogę prawną Udział w kształtowaniu planów i programów służących ochronie środowiska Udział w postępowaniu prowadzonym z udziałem społecznym (art. 44 uuiś) D ZIAŁANIA STRAŻNICZE ( WATCH - DOG )
4 P RZYKŁADY DZIAŁAŃ STRAŻNICZYCH W P OLSCE tworzenie listy obszarów Natura 2000 w Polsce (inwentaryzacje przyrodnicze, zgłaszanie shadow lists) tworzenie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 monitoring przypadków naruszeń prawa na obszarach Natura 2000 (Dolnośląska Fundacja Ekorozowoju; Ekointerwencje - OTOP) szkolenia dla obywateli zainteresowanych ochroną przyrody „Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych” (Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot) występowanie na drogę prawną Casus Doliny Rospudy
5 O RGANIZACJA EKOLOGICZNA – POJĘCIE
6 A RT.. 3 P. 10 UUIŚ Ilekroć w ustawie jest mowa o… 10) organizacji ekologicznej - rozumie się przez to organizację społeczną, której statutowym celem jest ochrona środowiska; Należą do nich: Stowarzyszenia zwykłe, stowarzyszenia zarejestrowane (posiadające osobowość prawną) oraz fundacje.
7 O RGANIZACJA EKOLOGICZNA JAKO ORGANIZACJA SPOŁECZNA do podstawowych cech organizacji społecznej zaliczyć należy: 1) „substrat” osobowy – organizacja społeczna jest zrzeszeniem/korporacją osób fizycznych lub prawnych; 2) legalność organizacji społecznej, to znaczy że działania są prowadzone na podstawie obowiązującego prawa i w formie przez prawo przewidzianej (stowarzyszenia zwykłe i zarejestrowane, w tym stowarzyszenia stowarzyszeń, organizacje pożytku publicznego, fundacje – o czym poniżej); 3) trwałość celu, rozumianą jako niezmienność celu dla danej organizacji (np. ochrona wartości przyrodniczych); 4) funkcjonowanie poza strukturą aparatu państwa (sfera nie podlegająca ingerencji państwowej w trybie obowiązujących poleceń). 5) Do organizacji społecznych w świetle najnowszego orzecznictwa należy zaliczyć także fundacje.
8 S TOWARZYSZENIE z art. 2 ustawy o stowarzyszeniach stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenia dzieli się na zarejestrowane (zrzeszające co najmniej 15 osób, podlegające rejestracji, uzyskujące z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego osobowość prawną, określające cele swego działania w statucie) oraz zwykłe (zrzeszające co najmniej 3 osoby, nie posiadające statutu lecz regulamin i pozbawione przymiotu osobowości prawnej, nie wymagające rejestracji lecz zgłoszenia).
9 S TOWARZYSZENIE JAKO ORGANIZACJA EKOLOGICZNA Zarejestrowane zrzeszające co najmniej 15 osób, podlegające rejestracji, uzyskujące z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego osobowość prawną, określające cele swego działania w statucie Zwykłe zrzeszające co najmniej 3 osoby, nie posiadające statutu lecz regulamin i pozbawione przymiotu osobowości prawnej, nie wymagające rejestracji lecz zgłoszenia
10 F UNDACJA forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnymi elementami są kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego. Fundacja jest osobą prawną typu zakładowego, a więc – w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji – nie ma członków (jest bezosobowa). Uchwała 7 sędziów NSA z dnia 12 grudnia 2005 r.; II OPS 4/05. Por. I. Skrzydło- Niżnik, Glosa do uchwały NSA z dnia 12 grudnia 2005 r., II OPS 4/05., Przegląd Sejmowy 2006, nr 2: „ Na gruncie postanowień Konstytucji RP można mówić o "zrzeszeniu" i "zrzeszaniu się" w szerokim i węższym tego słowa znaczeniu. W znaczeniu szerszym zrzeszenie (zrzeszanie) się można utożsamić z pojęciem organizacji (organizowania się). W takim aspekcie ustrojodawca korzysta z pojęcia zrzeszania się konstruując w art. 12 wolność do zrzeszania (samoorganizowania się) jednostek. [...] W znaczeniu węższym, co wynika z redakcji art. 12 Konstytucji in fine, można mówić o zrzeszeniach jako organizacjach opartych na zasadzie dobrowolnej korporacyjności o różnym stopniu formalizacji członkostwa w korporacji, czyli o organizacjach, w których podstawowym czynnikiem decydującym o ich bycie jest człowiek kolegialnie realizujący swą wolność do zrzeszania się. [...] Fundacje zawierają się w zakresie pojęciowym zrzeszeń w szerszym tego słowa znaczeniu zrzeszenie (organizacja), czyli w organizacjach, w których obok korporacji zawierają się także te, których względnie trwały, oparty na zasadzie dobrowolności byt ustrojowy jest uzależniony od wyodrębnionej wcześniej przez fundatora masy majątkowej.”
11 C EL DZIAŁANIA – OCHRONA ŚRODOWISKA Art. 3 p. 13 UPOŚ: rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego
12 C EL : OCHRONA ŚRODOWISKA cel ten może być jednym z celów działania organizacji, choć musi być jednocześnie sformułowany w sposób wyraźny. Uznaje się także, że cele z zakresu ochrony przyrody mieszczą się w pojęciu „ochrony środowiska” z grupy organizacji społecznych w ochronie przyrody wyklucza organizacje zajmujące się ochrona praw zwierząt udomowionych, propagacją głębokiej ekologii czy wegetarianizmu albo umiłowania (lecz nie ochrony) przyrody ojczystej (np. towarzystwo miłośników Tatr) Wyklucza się także organizacje, które cele z zakresu ochrony przyrody realizują „przy okazji” innych celów np. turystyki (np. towarzystwo kajakarskie)
13 WYROK WSAW K IELCACH 2013.12.04, II SA/K E 920/13 Zdefiniowane w art. 3 pkt 13 p.o.ś. pojęcie ochrony środowiska ma bardzo szeroki zakres przedmiotowy, który obejmuje zarówno sprawy bezpośrednio dotyczące ochrony środowiska, jak i tylko z jego ochroną związane. Określenie "środowisko", ma szersze znaczenie pojęciowe niż "przyroda", skoro według definicji z art. 3 pkt 13, środowisko obejmuje też elementy przyrodnicze przekształcone przez człowieka i to mimo tego, że w pojęciu przyrody mieszczą się również twory przyrody nieożywionej. Następstwem tak szerokiego ujęcia ochrony środowiska jest fakt, że liczba spraw mieszczących się w tej kategorii jest bardzo duża, w związku z czym również udział organizacji ekologicznych w postępowaniu administracyjnym może być bardzo szeroki. 2. Ponieważ nie może być wątpliwości, że za organizacje ekologiczne w rozumieniu art. 44 ust. 1 ustawy nie mogą być uważane wyłącznie te organizacje, których celem statutowym jest ochrona wszystkich elementów środowiska, ale również takie, które stawiają sobie za cel chronienie tylko niektórych z tych elementów, nie może być wątpliwości, że organizacja, której celem jest sama tylko ochrona przyrody, również musi być uznana za organizację ekologiczną, która może zgłosić chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.
14 C ELE STATUTOWE cele działania organizacji ekologicznej muszą być zapisane w statucie (statut stowarzyszenia zarejestrowanego lub fundacji) Regulamin stowarzyszenia zwykłego Statut rozumiany jako dokument powołujący organizację i określający cele i zasady działania statut obejmuje również regulamin (Wyrok WSA w Warszawie z 22.09.2005 r., IV SA/Wa 736/04) oraz statut fundacji (Uchwała 7 sędziów NSA z dnia 12 grudnia 2005 r.; II OPS 4/05)
15 C EL UCZESTNICTWA ORGANIZACJI EKOLOGICZNEJ W POSTĘPOWANIU Reprezentowanie interesu publicznego – interesu ochrony środowiska
16 WYROK WSA W K RAKOWIE, 2013.02.26, II SA/K R 1620/12 Wskazanie w statucie jako celu "propagowanie" zasady zrównoważonego rozwoju jest wystarczające dla określenia stowarzyszenia mianem "ekologicznego" w rozumieniu ustawy z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. 2. Zapisany w statucie, w ramach sposobów realizacji celów "udział w postępowaniach w celu ochrony środowiska lokalnego" może utwierdzać w przekonaniu, że celem stowarzyszenia jest dbałość o rozwój gminy i poprawa bytu jej mieszkańców z uwzględnieniem ochrony środowiska, a więc zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
17 PODSUMOWANIE C-263/08 wyrok TS2009.10.15 Djurgarden-Lilla Värtans Miljöskyddsförening v. Stockholms kommun genom dess marknämnd (orzeczenie wstępne) LEX nr 1342128 Każda organizacja pozarządowa, która działa na rzecz ochrony środowiska naturalnego i która spełnia warunki, jakie mogą być wymagane przez prawo krajowe, czyni zadość kryteriom zainteresowanej społeczności mającej dostęp do postępowania odwoławczego określonym w art. 1 ust. 2 dyrektywy 85/337 w związku z art. 10a tejże dyrektywy.
18 U PRAWNIENIA ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH
19 ART. 44 UUIŚ UST. 1 Organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe (1), zgłoszą chęć uczestniczenia (2) w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach strony, jeżeli prowadzą działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody (3), przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia tego postępowania (4). Przepisu art. 31 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się.art. 31 § 4
20 WERYFIKACJA Czy organizacja jest „organizacją ekologiczną” Prowadzenie działalności statutowej w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez 12 miesięcy poprzedzające wszczęcie postępowania Art. 2. ust. 2. Prawa o stowarzyszeniach Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.
21 P ROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ ? Art. 10. Prawa o stowarzyszeniach: 1. Statut stowarzyszenia określa w szczególności: 1) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji, 2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia, 3) cele i sposoby ich realizacji, 4) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków, 5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje, 6) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał, 7) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich, 8) zasady dokonywania zmian statutu, 9) sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
22 A RT. 8. 5 USTAWY P RAWO O STOWARZYSZENIACH Art. 8. 5. Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do: 2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia
23 K IEDY STOWARZYSZENIE NA PEWNO NIE PROWADZI DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ Gdy władze złożyły wniosek o jego likwidację Gdy nie posiada zarządu zdolnego do działań prawnych (chyba ze ustanowiono kuratora) Gdy zarząd został zawieszony przez organ nadzoru Co wymaga WERYFIKACJI PRZEZ ROGAN NADZORU!!!
24 D OPUSZCZENIE ORGANIZACJI EKOLOGICZNEJ DO UDZIAŁU W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE OOŚ Organ dopuszcza organizację ekologiczną do udziału w postępowaniu bez wydania postanowienia – WSA w Warszawie VII SA/Wa 1/06 oraz 129/06 Ponieważ postanowienie to może mieć formę ograniczającą i nie gwarantuje wystarczającego zabezpieczenia interesu ochrony środowiska Dopuszcza ją do kolejnej czynności procesowej Podanie do publicznej wiadomości (powyżej 20 stron) – dotyczy stron, uczestnikom na prawach strony doręczenia indywidualne
25 U PRAWNIENIA ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH (1) Uczestniczenie w postępowaniu administracyjnym związanym z oceną oddziaływania na środowisko Prawa strony: składanie wniosków dowodowych (np. powołanie biegłych, wizja lokalna) Składanie odwołania od decyzji i skargi do sądu administracyjnego (nawet jeśli organizacja nie brała udziału w postępowaniu, może się od niego odwołać i złożyć skargę!)
26 ART. 44 UUIŚ UST. 2 2. Organizacji ekologicznej służy prawo wniesienia odwołania od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa prowadzonym przez organ pierwszej instancji; wniesienie odwołania jest równoznaczne ze zgłoszeniem chęci uczestniczenia w takim postępowaniu. W postępowaniu odwoławczym organizacja uczestniczy na prawach strony.
27 ART. 44 UUIŚ UST. 3 I 4 3. Organizacji ekologicznej służy skarga do sądu administracyjnego od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. 4. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji ekologicznej służy zażalenie.
28 U WAGA : Uprawnienia te dotyczą postępowania administracyjnego prowadzonego „ z udziałem społeczeństwa”.. Uprawnienia organizacji ekologicznych w postępowaniu w sprawie przyjęcia projektu dokumentu są takie same, jak każdego innego podmiotu: tj. ograniczają się do składania uwag i wniosków
29 R ELACJA ART. 44 UOOŚ DO 31 KPA w tych kategoriach spraw, w których ustawodawca przewidział możliwość udziału społeczeństwa, będzie mogła uczestniczyć tylko ta grupa organizacji społecznych, które będą mogły być uznane za organizacje ekologiczne. Natomiast w pozostałych kategoriach spraw będą mogły uczestniczyć na ogólnych zasadach, po spełnieniu wymagań wynikających z art. 31 § 1 k.p.a. wszystkie organizacje społeczne. (II SA/Wr 89/10, wyrok NSA z dnia : 16 maja 20067. II OSK 129/06; wyrok WSA z dnia 29 marca 2006 r. IV SA7W 33/06; wyrok WSA z dnia 28 listopada 2006 r. IV SA/Wa 1781/06)
30 R OLA ORGANIZACJI EKOLOGICZNYCH lokalnym liderem głoszącym zalety projektowanego rozwiązania dla środowiska Wiarygodnym partnerem władz i inwestora „psem stróżującym” pilnując, by inwestor i władze właściwie przeprowadziły proces oceny oddziaływania na środowisko Istotną siłą zrzeszającą protestujących hamulcem proceduralnym realizacji przedsięwzięć (za pośrednictwem posiadanych uprawnień) Czarnym PR Mogą stać się: