1 Udostępnianie akt art O.p.

2 Udostępnianie akt - założeniaRegulacje dotyczące udostępniania stronie akt sprawy podatkowej służą realizacji zasad: 1) czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 123 § 1 OrdPU – zgodnie z którym organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania); 2) ograniczonej jawności (art. 129 OrdPU – zgodnie z którym postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron).

3 Udostępnianie akt - zakresStrona ma prawo: wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz sporządzania kopii przy wykorzystaniu własnych przenośnych urządzeń, wydania jej kopii akt sprawy lub uwierzytelnionych odpisów akt sprawy albo uwierzytelnienia kopii akt sprawy. Strona może przy tym korzystać z tego prawa wielokrotnie (w przeciwieństwie np. do prawa wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego przed wydaniem decyzji). Uwaga! Prawo wglądu przysługuje także po zakończeniu postępowania. Akta są udostępnianie w lokalu organu podatkowego tylko w obecności pracownika organu. Organ może zapewnić stronie dostęp do akt w swoim systemie teleinformatycznym.

4 Udostępnianie akt - wyłączeniaDokumenty znajdujące się aktach, których nie udostępnia się stronie: zawierające informacje niejawne (np. objęte tajemnicą) oraz które organ wyłączy z akt sprawy ze względu na interes publiczny (Uwaga! Nieostre kryterium). Odmowa umożliwienia stronie zapoznania się z dokumentami zawierającymi informacje niejawne oraz wyłączonymi ze względu na interes publiczny, następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

5 Dowody i postępowanie dowodowe art. 180-200 O.p.

6 Pojęcie dowodu Ordynacja podatkowa nie zawiera definicji pojęcia „dowód”. W postępowaniu podatkowym termin dowód może być używany w trzech znaczeniach, tj. jako: 1) źródło informacji o okolicznościach prawnie relewantnych, 2) czynność podejmowana w celu ustalenia prawdziwości albo nieprawdziwości określonych twierdzeń, 3) rezultat procesu dowodzenia.

7 Kryteria klasyfikacji dowodówDowody mogą być kwalifikowane ze względu na: 1) źródło, z którego pochodzą – osobowe i rzeczowe, 2) okoliczność czy są uregulowane w przepisach prawa – nazwane i nienazwane, 3) metodę zetknięcia się organu z dowodem – pośrednie i bezpośrednie, 4) genezę źródła dowodowego – dowody z przeznaczenia i dowody przypadkowe.

8 Otwarty katalog środków dowodowychJako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone wtoku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

9 Katalog środków dowodowychDowody pochodzące od strony postępowania Dokumenty urzędowe Dowody z zeznań świadków Dowody z opinii biegłych Dowody z oględzin Informacje podatkowe uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowej Dowody nienazwane

10 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaKsięgi podatkowe - księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci. Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Za niewadliwe uważa się księgi podatkowe prowadzone zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów.

11 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaOrgan podatkowy nie uznaje za dowód ksiąg podatkowych, które są prowadzone nierzetelnie lub w sposób wadliwy. Organ podatkowy uznaje jednak za dowód księgi podatkowe, które prowadzone są w sposób wadliwy, jeżeli wady nie mają istotnego znaczenia dla sprawy. § 6

12 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaJeżeli organ podatkowy stwierdzi, że księgi podatkowe są prowadzone nierzetelnie lub w sposób wadliwy, to w protokole badania ksiąg określa, za jaki okres i w jakiej części nie uznaje ksiąg za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Odpis protokołu organ podatkowy doręcza stronie. Strona, w terminie 14 dni od dnia doręczenia protokołu, może wnieść zastrzeżenia do zawartych w nim ustaleń, przedstawiając jednocześnie dowody, które umożliwią organowi podatkowemu prawidłowe określenie podstawy opodatkowania.

13 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaDeklaracje podatkowe: zeznania, wykazy, zestawienia, informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci.

14 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaInne dokumenty prywatne: dokumenty księgowe (faktury, rachunki) dokumenty, do których gromadzenia zobowiązani są podatnicy na podstawie przepisów materialnego prawa podatkowego (np. dowód zapłaty za Internet) dokumenty sporządzone dla innych celów niż podatkowe (oświadczenia składane przed innymi organami) inne dokumenty (np. umowy, wydruki z korespondencji prowadzonej drogą elektroniczną etc.)

15 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaDokumentacja dla celów podatkowych w odniesieniu do podmiotów powiązanych: art. 25a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 9a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

16 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaOrgan podatkowy może przesłuchać stronę po wyrażeniu przez nią zgody. Do przesłuchania strony stosuje się przepisy dotyczące świadka, np. dotyczące prawa odmowy odpowiedzi na pytania, gdyby odpowiedź mogła narazić stronę lub bliską jej osobę, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu (np. brak możliwości nałożenia kary porządkowej na stronę). Złożenie zeznań przez stronę to przykład czynności, która wymaga osobistego udziału strony, bez możliwości zastąpienia jej przez pełnomocnika.

17 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaStrona może także, na wezwanie organu lub z własnej inicjatywy składać w toku postępowania wyjaśnienia w formie pisemnej lub ustnej. Celem przesłuchania strony jest uzyskanie informacji o stanie faktycznym i celem zaś złożenia wyjaśnień jedynie rozwianie wątpliwości, które powstały po stronie organu podatkowego na skutek analizy materiału dowodowego, doprecyzowanie określonych kwestii.

18 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaJeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że strona będąca osobą fizyczną nie ujawniła wszystkich obrotów lub przychodów mających znaczenie dla określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, organ podatkowy może zwrócić się do strony o złożenie oświadczenia o stanie majątkowym na określony dzień. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Organ podatkowy, zwracając się o złożenie oświadczenia, uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

19 Katalog środków dowodowych - (1) dowody pochodzące od strony postępowaniaJeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadczenia organ podatkowy uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

20 Katalog środków dowodowych - (2) dokumenty urzędoweDokumenty urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami prawa przez powołane do tego organy władzy publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Szczególna moc dowodowa przejawia się w: domniemaniu autentyczności, domniemaniu zgodności z prawdą twierdzeń w nim zawartych. Nie jest wyłączona możliwość przeprowadzenia dowodu przeciwko dokumentom urzędowym.

21 Katalog środków dowodowych - (3) dowody z zeznań świadkówŚwiadkami nie mogą być: 1) osoby niezdolne do postrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; 2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały, w trybie określonym obowiązującymi przepisami, zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy; 3) duchowni prawnie uznanych wyznań - co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

22 Katalog środków dowodowych - (3) dowody z zeznań świadkówNikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem: małżonka strony, wstępnych i zstępnych strony, rodzeństwa strony, powinowatych pierwszego stopnia, osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

23 Katalog środków dowodowych - (3) dowody z zeznań świadkówŚwiadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich (osoby wobec których przysługuje prawo odmowy składania zeznań) na: odpowiedzialność karną, karną skarbową, spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej.

24 Katalog środków dowodowych - (3) dowody z zeznań świadkówPrzed odebraniem zeznania organ podatkowy poucza świadka o: prawie odmowy zeznań, odpowiedzi na pytania, uprzedza o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

25 Katalog środków dowodowych - (3) dowody z zeznań świadkówKto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. Jeśli świadek nie wiedział o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania – nie podlega karze.

26 Katalog środków dowodowych - (4) dowody z opinii biegłychW przypadku gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ podatkowy może powołać na biegłego osobę dysponującą takimi wiadomościami, w celu wydania opinii. Biegły to każda osoba dysponująca wiadomościami specjalnymi. Nie jest konieczne aby była wpisana na określoną listę, prowadzoną przez dany organ. Powołanie biegłego może nastąpić obligatoryjnie i z urzędu – jeśli wymagają tego przepisy prawa oraz fakultatywnie (z urzędu lub na wniosek strony).

27 Katalog środków dowodowych - (4) dowody z opinii biegłychDo wyłączenia biegłego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wyłączenia pracownika organu (np. gdy biegły pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym ze stroną postępowania, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na jego prawa i obowiązki). W pozostałym zakresie do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków, np. dotyczące możliwości odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie czy też możliwości ukarania biegłego karą porządkową.

28 Katalog środków dowodowych - (5) dowody z oględzinOględziny – ustawa nie definiuje pojęcia „oględzin”. Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu osoby, nieruchomości, miejsca bądź rzeczy ruchomej przez właściwy organ podatkowy, w celu dokonania spostrzeżeń mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane, na wezwanie organu podatkowego, do okazania tego przedmiotu.

29 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejJeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika: potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest obowiązany na pisemne żądanie organu podatkowego do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania.

30 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejZakres przedmiotowy przekazywanych informacji dotyczy: posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków; posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków; zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych;

31 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejZakres przedmiotowy przekazywanych informacji dotyczy: nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi; obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

32 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejPrzepisy dotyczące obowiązku przekazania informacji stosuje się odpowiednio do zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych, dobrowolnych funduszy emerytalnych i banków prowadzących działalność maklerską, w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych oraz indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego, a także do domów maklerskich oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

33 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejŻądanie udzielenia informacji następuje po uprzednim wezwaniu strony do udzielenia informacji z tego zakresu albo do upoważnienia tego organu do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie tych informacji, a strona w wyznaczonym terminie: 1) nie udzieliła informacji, 2) nie upoważniła tego organu podatkowego do wystąpienia do instytucji finansowych o przekazanie informacji, lub 3) udzieliła informacji, które wymagają uzupełnienia lub porównania z informacjami pochodzącymi z instytucji finansowej.

34 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejŻądanie udzielenia informacji następuje w drodze postanowienia. W żądaniu określa się: 1) zakres informacji, okres, którego informacje mają dotyczyć, oraz termin ich przekazania, 2) Przesłanki uzasadniające konieczność uzyskania informacji objętych żądaniem; 3) dowody potwierdzające, że strona: a) odmówiła udzielenia informacji lub b) nie wyraziła zgody na udzielenie upoważnionemu organowi podatkowemu upoważnienia do zażądania tych informacji, lub c) w terminie określonym przez upoważniony organ podatkowy nie udzieliła informacji albo upoważnienia. Udzielenie informacji następuje nieodpłatnie. Informacje mogą być przekazane w postaci elektronicznej.

35 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejInstytucja finansowa może: 1) udzielić informacji, Udzielenie informacji następuje nieodpłatnie. Informacje mogą być przekazane w postaci elektronicznej. Jeżeli umowa z bankiem lub inną instytucją finansową została zawarta przez podatnika wspólnie z innymi podmiotami, bank nie przekazuje informacji dotyczących podmiotów, których nie dotyczy żądanie upoważnionego organu podatkowego. 2) odmówić udzielenia informacji, jeżeli żądanie upoważnionego organu podatkowego nie spełnia wymogów określonych w art. 184 § 2 i 3.

36 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejOrgany administracji przekazują z urzędu albo na wniosek organu podatkowego określone informacje. Informacje z urzędu są przekazywane do właściwych organów podatkowych np. przez organy rejestrujące pojazdy czy organy nadzoru budowlanego. Jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na pisemne żądanie organu podatkowego. obowiązane są do sporządzenia i przekazania informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego.

37 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejOsoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji: 1) na pisemne żądanie organu podatkowego - o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę, 2) bez wezwania przez organ podatkowy - o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego, 3) w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

38 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejSądy, komornicy oraz notariusze są obowiązani sporządzać i przekazywać właściwym organom podatkowym informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego. Sądy przekazują np. odpisy postanowień o stwierdzeniu nabycia własności przez zasiedzenie, o stwierdzeniu nabyciu spadku. Komornicy przekazują informacje np. o wypłacie osobie fizycznej zaległego wynagrodzenia.

39 Katalog środków dowodowych - (6) dowody uzyskane w trybie określonym przepisami Ordynacji podatkowejNotariusze przekazują wypisy np. ze sporządzonych aktów notarialnych dokumentujących czynności podlegające ustawie o podatku od spadków i darowizn czy ustawie o czynnościach cywilnoprawnych, a także zarejestrowane akty poświadczenia dziedziczenia, które mogą spowodować powstanie obowiązku podatkowego.

40 Katalog środków dowodowych - (7) dowody nienazwaneOrdynacja podatkowa zawiera otwarty katalog dowodów, w związku z czym organy podatkowe mogą przeprowadzać dowody niewymienione w ustawie, np.: eksperyment. dowody uzyskane i zabezpieczone w toku innych postępowań.

41 Postępowanie dowodowe – gromadzenie materiału dowodowegoOrgan podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Organ podatkowy może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi podatkowemu z urzędu należy zakomunikować stronie.

42 Postępowanie dowodowe – gromadzenie materiału dowodowegoŻądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli: przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem.

43 Postępowanie dowodowe – gromadzenie materiału dowodowegoOrgan podatkowy może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu. Termin ustala się uwzględniając charakter dowodu i stan postępowania, przy czym nie może on być krótszy niż 3 dni. Organ podatkowy może żądać od strony przedstawienia tłumaczenia na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji przedłożonej przez stronę. Czynności te strona jest obowiązana wykonać na własny koszt.

44 Postępowanie dowodowe – gromadzenie materiału dowodowegoZawiadomienia o planowanych czynnościach postępowania dowodowego Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem.

45 Postępowanie dowodowe – ocena materiału dowodowegoOrgan podatkowy ocenia na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.

46 Postępowanie dowodowe – wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowegoPrzed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Terminu na wypowiedzenie nie wyznacza się: 1) jeśli decyzja w całości uwzględnia wniosek strony (123 § 2), 2) w przypadku, gdy wszczęcie postępowania nie następuje w formie postanowienia doręczanego stronie (165 § 5) 2) w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego, 3) w przypadku przewidzianym w art. 165 § 7, jeżeli decyzja ma zostać wydana wyłącznie na podstawie danych zawartych w złożonym zeznaniu, złożonej informacji lub deklaracji.