1 UNIX / LINUX podstawy

2 Instalacja - etapy przydzielenie przestrzeni dyskowej wybór oprogramowania i kopiowanie na dysk ustalenie hasła użytkownika root konfiguracja startu systemu

3 Instalacja cd. Opcjonalnie mogą być wykonane następujące czynności lokalizacja systemu (wybór strefy czasowej) konfiguracja interfejsu graficznego X Windows konfiguracja usług uruchamianych przy starcie systemu (np. ftp, www)

4 Przygotowanie dysku – instalacja ręczna / (slash) - partycja główna /home – partycja dla plików użytkownika systemu /swap – partycja wymiany

5 Podział dysków hda – pierwszy kontroler IDE, Primary Master hdb – pierwszy kontroler IDE, Primary Slave hdc – drugi kontroler IDE, Secondary Master hdd – drugi kontroler IDE, Secondary Slave Dyski SCSI sda - pierwszy kontroler SCSI itd.

6 Podział partycji na dysku hda1 - partycja podstawowa pierwsza hda2 - partycja podstawowa druga hda3 - partycja podstawowa trzecia hda4 - partycja podstawowa czwarta partycja rozszerzona zawiera dyski logiczne: hda5, hda6, 7 itd.

7 Systemy plików ext2 - dobry na małe, stare dyski ext3 - nowocześniejszy, umie obsłużyć nowe, duże dyski, duże partycje i duże pliki ReiserFS - zaleta: umie szybko odczytywać duże ilości małych plików, nadaje się na serwer ftpfs, smbfs, sshfs - system plików do zarządzania odległymi zasobami (w sieci), udostępnianymi poprzez serwery: FTP, SAMBA, SSH

8 Katalog główny /bin - binarne (wykonywalne) pliki najbardziej podstawowych narzędzi systemowych /boot - pliki niezbędne do uruchomienia systemu (kernel, initrd, pliki bootloadera - w przypadku GRUB) /etc - pliki konfiguracyjne, ustawienia systemowe

9 /home - pliki określające ustawienia każdego użytkownika, ponadto jest on przeznaczony na zapisywanie danych, np. dokumentów, obrazków, muzyki i wszelkich plików których używamy na co dzień /lib - systemowe biblioteki dzielone (shared libraries), zawierające funkcje które są wykonywane przez wiele różnych programów /media - miejsce montowania nośników wymiennych (np. pendrive, CD-ROM)

10 /mnt - montowanie dysków (w dystrybucjach takich jak ubuntu, dyski są montowane w /media) /proc - wirtualny katalog, zawierający dane o aktualnie uruchomionych procesach /root - ustawienia użytkownika root - głównego administratora każdego systemu uniksowego, który ma maksymalne uprawnienia /sbin - pliki wykonywalne poleceń, które mogą być wykonywane tylko przez administratora

11 /tmp - systemowy folder przeznaczony na pliki tymczasowe /usr - w tym katalogu są instalowane dodatkowe programy, które umożliwiają pracę zwykłemu użytkownikowi systemu /var - katalog przeznaczony na pliki systemowe, ale których zawartość często się zmienia, jak logi programów/systemu, pliki html czy skrypty php/cgi wykorzystywane przez serwer www - inaczej mówiąc są to dane zapisywane przez system i ważniejsze programy

12 Środowisko pracy Powłoka graficzna KDE, Gnome Powłoka tekstowa bash, shell

13 Logowanie w trybie tekstowym root - konto administratora # - znak zachęty $ - znak zachęty [użytkownik@host katalog]$▐ np. [root@localhost root]#▐

14 Logowanie i wylogowanie logowanie login: michal password: ****** wylogowanie [michal@localhost michal] $ logout bezpieczne wyłączenie [michal@localhost michal] $ halt [michal@localhost michal] $ shutdown –h now restart [michal@localhost michal] $ shutdown –r now

15 Zmiana hasła zmiana hasła użytkownika [michal@localhost michal] $ passwd zmiana hasła innym użytkownikom (tylko na koncie roota) [root@localhost root] # passwd michal

16 Symbole typów elementów - – zwykły plik b – specjalny plik blokowy c – specjalny plik znakowy d – katalog l – dowiązanie symboliczne p – nazwany potok s – gniazdo

17 Nazwy plików i katalogów Nazwy te mogą składać się z dowolnych znaków alfanumerycznych (litery i liczby) oraz kropek, myślników i podkreślenia Długość nazwy może wynosić do 256 znaków Uwaga! kropki na początku plików i katalogów wskazują na ukryte

18 ~ - znak na końcu pliku lub katalogu informuje o kopii zapasowej Przez nagłówek pliku MIME linuxy rozpoznają formaty plików i jaki program mają użyć do otwarcia tego pliku

19 Katalogi ułożone w strukturę hierarchiczną /root tmp etc dev bin usr bin lib home alfa beta katalogi systemowe katalogi użytkowników

20 Dane o plikach i katalogach - r w - - r - - r - - 1rootroot21759 wrz 14 17:02install.log typ i prawa dostępu liczba powiązań do elementu właściciel grupa rozmiar data modyfikacji nazwa

21 Prawa dostępu d rwx rwx rwx właściciel grupa pozostali prawa do pliku r – do czytania w – do modyfikacji x – do uruchomienia prawa do katalogu r – do przeszukiwania w – do zmiany zawartości x – do wejścia

22 ćwiczenie drwxr-xr-x lr-xrwx--x -r--r-x-w- brwx-w-r-x katalog, właściciel – wszystkie prawa, grupa i pozostali użytkownicy prawa do wejścia i przeszukiwania katalogu, plik, właściciel – prawo do odczytu, grupa – czytanie i uruchomienie, pozostali - modyfikacja plik blokowy, właściciel – wszystkie prawa, grupa – modyfikacja, pozostali czytanie i uruchomienie dowiązanie symboliczne, właściciel – prawo do odczytu i uruchomienia, grupa - wszystkie prawa, pozostali tylko uruchomienie

23 zmiana powłoki systemowej [michal@localhost michal] $ sh podstawowa powłoka w każdym systemie typu Unix, sh jest również językiem skryptowym [michal@localhost michal] $ bash najbardziej popularna powłoka używana na systemach unixowych, jest też skryptowym językiem programowania, umożliwiającym efektywne zarządzanie systemem

24 Polecenia linuxa pwd – wyświetla bezwzględną ścieżkę do katalogu bieżącego użytkownika clear – czyści ekran cal – kalendarz who – lista zalogowanych użytkowników, terminali who am i – wyświetlanie danych o sobie

25 Wyświetlanie zawartości katalogów dir vdir ls ls /etc

26 ls – wyświetla zawartość katalogu i informacje o plikach ls –a, wyśw. wszystkie pliki razem z plikami ukrytymi (zaczynające się od kropki) ls –d, wyśw. tylko nazwy katalogów, bez ich zawartości ls –F, zaznacza katalogi (/) i pliki wykonywalne (*) ls –l, wyświetla wszystkie dane ls –R, wyświetla rekurencyjnie podkatalogi ls –S, sortuje zawartość katalogu wg rozmiaru pliku ls –t, sortuje zawartość katalogu wg czasu modyfikacji ls –l –ignore=wzorzec, nie wyśw. plików których nazwy odpowiadają wzorcowi, np. ls –ignore=‘g*’ Ćwiczenie -W katalogu /etc znajdź plik o największym rozmiarze, podaj jego nazwę.

27 Przechodzenie między katalogami cd ~ - przejście do katalogu domowego użytkownika cd.. – przejście do katalogu nadrzędnego cd / - przejście do wybranego katalogu / cd /var – ścieżka bezwzględna cd../../var/db – scieżka względna

28 Tworzenie katalogów $ mkdir opcje katalog $ mkdir –p kat1/kat2 – tworzy zagnieżdżoną strukturę katalogów (katalog kat1 z podkatalogiem kat2) $ mkdir -111 katalog – nadaje prawa dostępu do katalogu $ mkdir –v katalog – podaje informację o utworzeniu

29 Usuwanie katalogów $ rmdir katalog – usuwanie katalogów pustych $ rmdir kat1/kat2

30 Tworzenie i usuwanie plików $ touch plik – tworzenie pliku $ rm plik – usuwanie pliku $ rm –r katalog – usuwa katalog z całą zawartością opcje: -f, usuwa pliki bez uprzedzenia -r, usuwa całą strukturę katalogu -i, żąda potwierdzenia dla każdego pliku -v, wyświetla nazwy każdego usuwanego pliku Można usuwać kilka plików jednocześnie $ rm plik1 plik2

31 Tworzenie i wyświetlanie plików wpisanie informacji do pliku $ echo „imię” > plik1 $ echo „nazwisko > „plik2” wyświetlenie zawartości $ cat plik1 $ cat plik1 plik2

32 Zmiana dat modyfikacji plików $ touch -a plik – zmiana czasu tylko ostatniej modyfikacji $ touch -c plik – zabronienie tworzenia nowego pliku $ touch -m plik – zmiana czasu ostatniej modyfikacji Ręczna zmiana czasu modyfikacji (np. 14 X 2006, g. 14:55) $ touch -t 0610141455 plik

33 Kopiowanie plików i katalogów $ cp plik1 katalog1 $ cp plik1 katalog1/plik1a – zmiana nazwy kopii pliku Dostępne opcje: -b, utworzenie kopii plików przed zniszczeniem ich zawartości -f, nadpisanie pliku bez powiadomienia -i, nadpisanie pliku z powiadomieniem -p, kopiowanie plików z zachowaniem hierarchii podkatalogów, przy kopiowaniu tracone są wszelkie prawa plików i przejmują prawa docelowe $ cp -p plik1 kat1 -r, kopiowanie rekurencyjne (całych katalogów wraz z podkatalogami $ cp -r kat1 kat2

34 1.Utwórz dwa katalogi w katalogu domowym. Nazwij je alfa i beta. 2.W pierwszym katalogu utwórz cztery elementy (2 pliki i 2 katalogi). 3.Skopiuj rekurencyjnie pierwszy katalog do drugiego

35 Przenoszenie plików i katalogów, zmiana ich nazwy $ mv plik1 plik2 – przemianowanie plik1 na plik2 Miejsce do którego chcemy przenieść plik lub katalog musi istnieć, inaczej zostanie zmieniona tylko nazwa $ mv kat1 kat2 – przenoszenie katalogu $ mv plik1 kat1 – przenoszenie pliku Ćwiczenie: Przetestować parametry -b, -f, -i, które przy katalogach spełniają podobną funkcję jak w przypadku plików

36 Nadawanie praw dostępu do plików i katalogów $ chmod numeryczny_kod_uprawnienia nazwa_pliku_katalogu np. $ 777 plik1 Prawo binarnie dziesiętnie czytania r - -1 0 04 pisania - w -0 1 02 wykonywania - - x0 0 11

37 Punkty przysługujące poszczególnym kategoriom użytkowników należy złożyć razem, np.rw-r--r-- prawo dostępu właściciela rw- 4+2+0=6 prawa dostępu grupy r-- 4+0+0=4 prawa innych użytkowników r-- 4+0+0=4 $ chmod 644 plik1 $ chmod -c 666 plik1 – wyświetla informacje o zmienionych plikach

38 Wykonaj polecenia $ touch plikA $ ls –l $ chmod 777 plikA $ ls –l

39 Utwórz dwa pliki i dwa katalogi. Ustaw prawa dostępu do tych elementów. - - w - r - x - - - - r - x r w - - - x d r – x – w – r w – d - - - - - - r - - Ćwiczenie 250 561 526 004

40 Tworzenie linków (dowiązań) symbolicznych Łącznik symboliczny przechowuje ścieżkę do pliku, z którym jest połączony $ ln –s ścieżka/nazwa nazwa_łącznika $ ln –s /home/ala/plik lacznik – tworzy łącznik o nazwie lacznik do pliku /home/ala/plik Łącznik reprezentowany jest literą l. Sprawdzić: $ ls -l

41 Tworzenie aliasów Alias to zdefiniowane przez użytkownika polecenie, które odwołuje się do używanych w systemie poleceń wraz z odpowiednimi parametrami. Polecenie alias bez parametrów wyświetla listę zdefiniowanych aliasów. Tym samym poleceniem definiuje się także nowe aliasy. Aliasy pamiętane są w pamięci operacyjnej.

42 Jak utworzyć alias? $ alias pokaz=‘ls –l’ wywołanie: $ pokaz $ alias lc=‘ls –l *.c’ – polecenie lc może być przydatne przy listowaniu plików źródłowych w języku C z danego katalogu Aby usunąć zdefiniowany alias, należy użyć polecenia unalias np. $ unalias pokaz Ćwiczenie: Utwórz dwa różne aliasy.

43 Informacje o typie elementu pliku lub katalogu $ file * $ file –b * – nie pokazuje nazwy plików $ file –z arch.gz – zagląda do plików skompresowanych i analizuje pliki tam zawarte

44 $ file –i plikA – możemy odczytać typ elementu (jaki program otwiera plik), nagłówek MIME pliku

45 Zmiana właściciela i grupy pliku Polecenie chown zmienia właściciela do którego należy plik oraz grupę. Przez to polecenia możemy definiować: -właściciel – jeżeli podamy tylko właściciela zostanie on zmieniony, grupa pozostanie ta sama -właściciel:grupa – zmiana za jednym razem właściciela pliku i przypisanej do pliku grupy -:grupa – zmiana tylko grupy przypisanej do pliku, właściciel pozostaje ten sam

46 Ćwiczenie Utwórz plik o nazwie plik z prawami -rwx rwx rwx Zmień właściciela i grupę do tego pliku na # chown nobody:nobody plik # ls -l Sprawdzić parametry -c, -f, -v, -R

47 Ilość miejsca na partycjach $ df $ df –m – podaje informacje w MB $ du plik – ustala ile miejsca zajmuje plik $ du –a katalog – pokazuje ilość zajętego miejsca w katalogu wraz z jego elementami

48 $ du –s –b –c katalog – pokazuje rozmiar każdego katalogu z osobna bez elementów w nich zawartych $ du –s –b – wypisuje całkowitą objętość danego elementu bez zbędnych informacji

49 ćwiczenia 1.Utwórz zagnieżdżoną strukturę katalogów (pies/kot/mysz) 2.W katalogu mysz utwórz plik biala; wpisz do niego dowolny tekst 3.Skopiuj plik do katalogu pies pod nazwą bialy 4.Przenieś plik bialy do katalogu kot 5.Przenieś katalog mysz do katalogu pies 6.Usuń katalog mysz 7.W katalogu pies utwórz dowiązanie symboliczne o nazwie bialy_kot do pliku bialy z katalogu kot 8.Nadaj prawa do pliku bialy r - x r - - r w - z wyświetleniem informacji o zmienionym pliku 9.Skopiuj rekurencyjnie katalog pies do katalogu new 10.Usuń katalog pies z potwierdzeniem usuwanych elementów 11.Zmień właściciela pliku bialy na siebie, a grupę na nobody z wyświetleniem informacji o pliku 12.Wyświetl zawartość wraz ze szczegółami katalogu kot 13.Jaki jest rozmiar katalogu kot w bajtach 14.Usuń katalog new z wyświetlaniem nazwy usuwanych elementów 15.:koniec ćwiczenia

50 Wyszukiwanie plików i katalogów polecenia: find, whereis, which $ whereis nazwa_pliku – podaje ścieżki dostępu do plików np. $ whereis hosts $ which nazwa_pliku – podaje ścieżkę dostępu do pliku, który jest wykonywany po wydaniu polecenia

51 Polecenie find pozwala na wyszukiwanie plików wg różnych kryteriów $ find katalog_startowy_szukania opcje kryterium dostępne opcje: -name – szukanie wg nazwy -type – szukanie wg typu; wymagany jest jednorazowy argument, którym jest jeden ze znaków: d – katalog f – plik zwykły b – plik specjalny blokowy c – plik specjalny znakowy s – gniazdo (semafor) l – link symboliczny

52 dostępne opcje (cd.): -size – szukanie wg rozmiaru pliku w blokach –b, znakach –c, słowach –w lub kilobajtach –k, np. –size +100c – szukane są pliki o rozmiarze większym niż 100 znaków, natomiast –size -100w – szukane są pliki o rozmiarze mniejszym niż 100 słów -mtime – szukanie wg liczby dni, jakie minęły od ostatniej modyfikacji, np. – mtime +3 – szuka plików modyfikowanych więcej niż 3 dni temu

53 -atime – szukanie wg liczby dni od ostatniego dostępu -user – szukanie plików, których właścicielem jest użytkownik -perm – szukanie wg praw dostępu np. –perm 100 pozwala na odnalezienie plików, które mają ustawione przynajmniej prawo x dla właściciela -exec – powoduje wykonanie podanego po exec polecenia na odnalezionych plikach; polecenie musi być zakończone ciągiem znaków {} \; np. find / -name *.c –exec cat {} \; -ok – powoduje wykonanie polecenia podanego po ok na odnalezionych plikach; wymaga potwierdzenia każdego z nich, np. find / -name ‘*.c’ –ok cat {} \; -never plik1 – szukanie plików modyfikowanych później niż plik plik1

54 wykonaj i porównaj działanie poleceń: # find –name plik –exec cat {} \; # find –name plik –ok cat {} \;

55 Przy poszukiwaniu można korzystać również z operatorów logicznych OR (-o), NOT (!), AND (-a). $ find ! –name ‘at’ – szuka pliki mające nazwy różne od at $ find –name ‘at’ –o –type d- pozwala na wyszukanie plików o nazwie at lub typie d Kiedy kilka opcji zostanie podanych w wierszu poleceń, tworzą one operację AND $ find / -name ‘at’ >p1 – rozpoczyna poszukiwania od głównego katalogu i szuka plików o nazwie at, a następnie zapisuje rezultat poszukiwań w pliku p1

56 Przeglądanie zawartości plików $ cat opcje nazwa_pliku dostępne opcje: -b numerowanie niepustych wierszy -n numerowanie wszystkich wierszy Polecenia more i less służą do przeglądania pliku po jednej stronie (użyteczne dla dużych plików)

57 $ more opcje nazwa_pliku dostępne opcje: +# - rozpoczęcie wyświetlania od wiersza nr # -s – zakaz wyświetlania kilku sąsiednich pustych wierszy Enter przewija o jeden wiersz w dół. Spacja – przejście do następnej strony. Klawisz b – cofnięcie o jeden ekran. Klawisz g – wyjście z polecenia more. $ less nazwa_pliku Polecenie bardzo podobne do more; wyświetla treść pliku i umożliwia przeglądanie za pomocą strzałek

58 $ wc opcje plik – powoduje zliczanie liczby znaków, słów, wierszy w pliku tekstowym dostępne opcje: -c – tylko liczba znaków -l – tylko liczba wierszy -w – tylko liczba słów

59 ćwiczenie Przeszukaj katalog główny i znajdź wszystkie pliki, których nazwa rozpoczyna się na literę h o rozmiarze mniejszym niż 100 kB. Wynik przeszukiwania zapisz w pliku pliki_h. Zlicz wszystkie wiersze tego pliku.

60 Administrowanie systemem Poziomy uruchomienia systemu 0 – zatrzymanie systemu 1 – tryb jednego użytkownika 2 – tryb wieloużytkownikowy okrojony 3 - tryb wieloużytkownikowy pełny 4 - tryb pusty 5 – tryb graficzny 6 – restart systemu

61 Poziomów 0 i 6 nie powinno się uruchamiać. Poziom pracy na jakim uruchamia się system zapisany jest w pliku /etc/inittab Można zmienić ustawienia edytując go i wpisując id:5:initdefault

62 Uzyskiwanie informacji o sprzęcie $ arch – wyświetla informacje o architekturze komputera (rodzaj zastosowanego procesora) $ uname – informacje o wersji oprogramowania

63 dostępne opcje: $ uname -a – wszystkie informacje o systemie $ uname -m – wyświetla tylko architekturę maszyny $ uname -n – nazwa hosta komputera $ uname -p – wypisuje typ procesora $ uname -r – informacje o wersji jądra linuksa $ uname -s – wypisuje nazwę systemu operacyjnego $ uname -v – wersja systemu operacyjnego

64 Informacje o użytkowniku $ adduser nazwa_uzytkownika – dodawanie nowego użytkownika $ passwd nazwa_uzytkownika – ustawianie hasła dla dodanego użytkownika  passwd z opcją -g może być użyte przez roota do zmiany hasła grupy. Wywołany z opcją -r, usuwa hasło grupy, natomiast z opcją - R - blokuje grupę dla wszystkich użytkowników.  root może również za pomocą passwd zmieniać informacje o wygasaniu haseł. Służą do tego opcje -x, -n, -w, -i, odpowiadające kolumnom t2-t5 z /etc/shadow. Jako parametr podaje się nazwę użytkownika, którego się modyfikuje.  opcja -l służy do zablokowania konta, zaś -u do jego odblokowania (dostępna dla roota). Opcją -e dokonuje się natychmiastowego wygaszenia hasła użytkownika. Natomiast opcja -d kasuje hasło zadanego użytkownika, zazwyczaj pozwalając na logowanie bez hasła. $ ls –l /home – sprawdzanie ilu użytkowników jest zdefiniowanych w systemie

65 $ finger nazwa_uzytkownika – informacje o konkretnym użytkowniku (używanej powłoce, miejscu przydzielonym na dysku, czasie ostatniego logowania) $ w – kto jest obecnie zalogowany $ free – informacje o pamięci systemowej (-b w bajtach, -k w kilobajtach, -m w megabajtach)

66 opcje do polecenia adduser -c – komentarz umieszczony w pliku z hasłem # adduser –c ulubione_zwierze adam -e – data ważności, po której stanie się ono nieaktywne # adduser –e 01/01/09 adam -f – dni nieaktywności, określa liczbę dni po wygaśnięciu ważności hasła, jaka pozostała do wygaśnięcia ważności konta # adduser –f 4 jan

67 -g – grupa początkowa, definiuje ją dla użytkownika, jeżeli nie istnieje to trzeba ją założyć # adduser –g grupa1 ada -G – określa listę grup do których będzie przypisany użytkownik # adduser –G gr1 gr2 wiola -s – określamy powłokę dla użytkownika # adduser –s /bin/sh ola

68 Usuwanie konta # userdel adam – usuwanie konta z systemu bez usuwania plików pozostawionych przez użytkownika w innych lokalizacjach (trzeba je usunąć „ręcznie”) # userdel –r ada – usuwa katalog domowy użytkownika wraz z plikami

69 grupy Grupa to sposób na przydzielenie użytkownikowi dostępu do danego programu lub innego zasobu komputera # groupadd grupa1 – dodawanie nowej grupy # groupdel grupa1 – usuwanie grupy Uwaga Nie możemy bezpośrednio usunąć grupy podstawowej użytkownika. Należy najpierw usunąć użytkownika, albo zmienić jego grupę początkową na inną.

70 Procesy Proces jest to pojedynczy program wykonujący się we własnej przestrzeni adresowej. Zadania i polecenia mogą się składać z wielu procesów realizujących określoną czynność. Proste komendy wykonują się jako jeden proces, natomiast złożone polecenia, korzystające z potoków uruchamiają jeden proces dla każdego segmentu potoku.

71 Najważniejsze typy procesów procesy interakcyjne procesy kolejkowane demony Każdemu procesowi system przypisuje niepowtarzalny numer, zwany PID. Jest on wykorzystywany do identyfikowania procesów, a szczególnie do ich przerywania.

72 Demony usług Programy, które są zainstalowane w systemie najczęściej posiadają swoje demony, dzięki którym mogą pracować cały czas. Kiedy system jest restartowany, taki demon automatycznie się ładuje oraz zatrzymuje podczas operacji zamknięcia systemu. Administrator nie musi ciągle nadzorować uruchamiania wszystkich usług.

73 uruchamianie demona # /etc/init.d/httpd start – serwera WWW Apache # /etc/init.d/cups start – wydruku zatrzymanie demona # /etc/init.d/httpd stop # /etc/init.d/cups stop

74 Ustawienie demonów do startu w odpowiednim trybie Wszystkie tryby posiadają swoją własną konfigurację zapisaną w katalogu /etc. Znajdują się tam katalogi o nazwach zgodnych ze wzorcem rcX.d gdzie ‘X’ określa poziom na którym uruchamia się system.

75 Aby do któregoś poziomu uruchamiania systemu została dodana funkcja automatycznego uruchamiania demona, trzeba w odpowiednim miejscu katalogu stworzyć symboliczne dowiązanie do tego demona. Listę działających demonów można otrzymać poleceniem: ps -ax

76 Aby serwer plików i drukarek uruchamiał się automatycznie w trybie 5 należy w katalogu /etc/rc5.d stworzyć dowiązanie symboliczne do pliku tego demona, czyli /etc/init.d/cups

77 Standardowe wyjście - przekierowania Każdemu procesowi w chwili uruchomienia przypisane są automatycznie standardowe strumienie: wejściowy i wyjściowy. Wejściowy ciąg danych jest w linuxie nazywany standardowym wejściem (klawiatura), a wyjściowy (ekran) – standardowym wyjściem. Użytkownik może zmienić standardowe we/wy dzięki przekierowaniom np. do pliku, a nie na ekran. np. ls > alfa

78 Do przekierowania można także używać operatora >>. Polecenie ls >> alfa powoduje dopisanie do pliku alfa (gdy plik istnieje) wyniku polecenia ls. Ćwiczenie 1.Wykonaj komendę ls –l > dane 2.Sprawdź zawartość pliku dane 3.Wykonaj komendę ls –a >> dane 4.Sprawdź zawartość pliku 5.Wykonaj komendę cat dane > dane 6.Co się stało z plikiem dane? Sprawdź zawartość pliku dane

79 Standardowe wejście - przekierowania Tak jak standardowe wyjście można również przekierować standardowe wejście. Może być ono odbierane z pliku, a nie z klawiatury. Operatorem przekierowania standardowego wejścia jest znak mniejszości

80 Operacje przekierowań WE/WY można łączyć. Komenda cat beta powoduje, że polecenie cat odbiera dane ze st. WE i wysyła je na st. WY. Dane odbierane z pliku alfa, znajdą się w pliku beta. Istnieje możliwość wystąpienia błędu. Komunikat błędu jest wyświetlany na ekranie, ale można je również przekierować do pliku.

81 Do standardowych operacji strumieni można odwołać się przez ich numery: 0 – standardowe WE (klawiatura) 1 – standardowe WY (monitor) 2 – standardowe WY błędów (monitor) Np. kiedy chcemy wyświetlić zawartość pliku test, który nie istnieje, np. cat test komunikat o błędzie pojawi się na monitorze.

82 Komenda cat test 2>blad spowoduje przekierowanie komunikatu o błędach na st. strumień określony 2, czyli st. WY błędów. Komunikat o błędzie pojawi się w pliku blad.

83 Potokowanie strumienia danych Zastosowanie znaku | pozwala na łączenie wyjścia jednego polecenia z wejściem innego (tworzenie tzw. rurociągu, ang. pipeline). Takie rozwiązanie pozwala np. na wygenerowanie zestawu danych za pomocą pierwszego polecenia, a następnie przetworzenie go przy użyciu kolejnego polecenia, np. ls –al | more –p ls *.c | lpr

84 ćwiczenia 1.Utwórz plik o nazwie proba, składający się z 5 linii tekstu. 2.Wyświetl posortowaną zawartość pliku proba na ekranie i zapisz do pliku prsort. 3.Wyświetl zawartość katalogu nadrzędnego względem katalogu home. Strumień WY tego polecenia skieruj na WE polecenia more. Co otrzymasz na monitorze? 4.Policz ilość znaków, słów oraz linii, jakie zostaną wyświetlone na monitorze po wykonaniu polecenia who. 5.Zawartość pliku proba wyświetl na ekranie oraz skieruj do pliku gamma. 6.Do pliku pl1 przekieruj polecenie ls –i, natomiast do pliku pl2 polecenie ls –s. 7.Zapisz w pliku wynik posortowane połączone pliki pl1 oraz pl2 z numeracją wierszy. 8.Zapisz w pliku wynik oraz wyświetl na ekranie posortowane pliki pl1 oraz pl2 z dołączoną numeracją wierszy. 9.Używając przekierowania dołącz plik pl1 do pliku pl2. 10.Zaproponuj polecenie tworzące plik pl3, będący połączeniem plików pl1 i pl2.

85 rozwiązanie 1.vi proba 2.sort proba > prsortcat prsort 3.ls / | more 4.who | wc 5.cat proba > gamma | cat proba 6.ls –i > pl1 | ls –s > pl2 7.sort pl1 pl2 | cat –n > wynik 8.sort pl1 | sort pl2 | cat –n >> wynik 9.cat pl1 >> pl2 10.cat pl1 pl2 > pl3

86 Pomoc systemu UNIX # man polecenie – wyświetla instrukcję do wskazanego polecenia. Instrukcje pochodzą z dokumentacji systemu Unix.

87 Zespół Szkół – Ekonomiczno Usługowych im. Augustyna Świdra w Świętochłowicach Autor: Michał Mrowiec – nauczyciel przedmiotów informatycznych w zawodzie technik informatyk Świętochłowice, wrzesień 2008