1 Uzależnienie behawioralne – jak rozmawiać z rodzicami i uczniami?Irena Sobieraj

2 Zadania systemu oświatySprawowanie opieki profilaktyczno-wychowawczej nad młodzieżą zagrożoną uzależnieniem Uwzględnienie problematyki zapobiegania narkomanii w programach nauczania i wychowania Kształcenie i doskonalenie niezbędnej liczby specjalistów w dziedzinie działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej Prowadzenie badań naukowych w tym zakresie

3 Terminy - zdefiniujmy Nałóg i uzależnienie – używane są zamienniePopadłszy w nałóg czy uzależniwszy się od jakichkolwiek środków odurzających, młody człowiek nie jest już w stanie przewidzieć, czego będzie zażywał w przyszłości – niezależnie od tego, od jakiego środka chemicznego zaczął Innymi słowy: nałóg to utrata kontroli

4 Definicja uzależnieniaWedług Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) uzależnienie jest stanem psychicznym, niekiedy również fizycznym, wynikającym z oddziaływania między organizmem żywym i substancją chemiczną, charakteryzującym się zmianami w zachowaniu i innymi reakcjami, obejmującym zawsze przymus przyjmowania produktu w sposób ciągły lub okresowy w celu ponownego doznania jego skutków psychicznych lub uniknięcia dolegliwości abstynencyjnych

5 Specjaliści uważają, że nie ma wyraźnych różnic pomiędzy uzależnieniem od substancji psychoaktywnych i uzależnieniem od czynności Różnica polega na: poszukiwaniu kontaktu z substancją lub możliwość wykonywania określonych czynności UTRATA KONTROLI

6 Sygnały ostrzegawcze uzależnienia od komputera i internetuObjawy, które powinny zaniepokoić rodziców i które wymagają konsultacji ze specjalistą: gra kilka godzin dziennie, wagaruje, opuszcza się w nauce gdy coś lub ktoś przeszkadza lub nie pozwala mu grać – staje się konfliktowe, doświadcza niepokoju, rozdrażnienia i/lub agresji kłamie, zapytane, ile czasu poświęca na granie; zamyka przed rodzicami drzwi, aby nie mogli go kontrolować; notorycznie przekracza czas planowany na pobyt w Internecie albo na grę; zaniedbuje inne czynności, a czas poświęca tylko na użytkowanie komputera

7 Kiedy jest możliwe, że rodzice te sygnały zauważą?Relacje – dobra komunikacja, budowanie zaufania - emocje – łagodna stanowczość Często rodzice pytają: Dlaczego moje dziecko? Gdzie popełniliśmy błąd Gdzie szukać pomocy?

8 Rodzice powinni wiedziećZdrowe nastolatki, które buntują się z przyczyn rozwojowych, nie mają stałych skłonności do przejawiania zaburzonych czy niestabilnych zachowań. Nastolatki zagrożone ryzykiem uzależnienia Kontakt ze specjalistami Rozpoznanie u nastolatka uzależnienia od czynności nie jest łatwe: Często te czynności są wpisane w codzienną aktywność Trudno dostrzec niepokojące objawy

9 W szkole Nauczyciele oczekują, że będzie obecny na lekcjach, będzie odrabiał prace domowe, przygotowywał się do zajęć i nie będzie arogancki Uzależniony nastolatek ma przede wszystkim potrzebę oddania się, bez ograniczeń, swojemu nałogowi. Dlatego będzie robił wszystko, aby zapewnić sobie potrzebny do tego czas, przestrzeń i spokój - Obiecuje poprawę i bezskuteczne próby ograniczenia

10 Pedagog szkolny, wychowawca klasyDziecko kompensuje sobie samotność, pustkę, brak celów Obniżona samoocena Potrzeba przynależności do grupy Poczucie własnej wartości Nieśmiałość Ćwiczenie dla rodziców „Odkryj objawy”

11 Współuzależnienie rodzicówCoraz większa kontrola Przejmowanie odpowiedzialności za emocjonalną równowagę dziecka – poczucie winy wobec dziecka Trudności z wyznaczaniem granic Sprzeczne decyzje rodziców Uzależnione dziecko bardzo chętnie przenosi odpowiedzialność za swoje niepowodzenia na innych – chętnie wchodzi w rolę ofiary

12 Jak rozmawiać? Czego nie należy robić, aby być dobrym słuchaczem:-Nie przerywaj niepotrzebnie - Nie myl milczenia ze słuchaniem - Nie obwiniaj rozmówcy za niepowodzenia w porozumieniu - Nie słuchaj biernie - Nie zadawaj zbyt wielu pytań - Nie domyślaj się zbyt wiele - Nigdy nie mów: „Wiem, dokładnie jak się czujesz” - Nie formułuj przedwczesnych ocen - Nie nastawiaj się negatywnie do odbiorcy

13 Osoby uzależnione Sięgają po środki odurzające, kiedy wcale nie zamierzały tego robić Biorą więcej, niż planowały albo używają narkotyków, z którymi nie chciały mieć nic do czynienia Pod wpływem środków odurzających mogą podejmować działania, których się po sobie nie spodziewały

14 Doświadczane przez uzależnionego pragnienie „haju”Jest o wiele silniejsze od siły ludzkiej woli Determinują je, jak się wydaje, zmiany zachodzące w neurochemicznych procesach w mózgu. Związane jest z właściwościami danego środka odurzającego Także czas, dawki, środowisko i wiek, w którym zaczyna się kontakt z narkotykiem, mają swoje znaczenie Istotne wydają się również czynniki genetyczne.

15 Czy „zażywający narkotyki” oznacza to samo, co „uzależniony”?Kiedy ktoś popada w nałóg, narkotyk staje się dla niego sprawą absolutnie najważniejszą, a jego zażywanie wymyka się spod kontroli. Zażywanie narkotyków ma zdecydowanie szkodliwy charakter, ale pozostaje wciąż jeszcze w zasięgu wyboru i pod kontrolą praktykującej je osoby. W tym stanie liczą się jeszcze związki z rodziną i szkoła, liczy się jeszcze przyszłość Jednak młody człowiek – nawet nie będąc uzależnionym – może łatwo przedawkować, może zginąć w wypadku samochodowym itd.

16 „Kto raz był korniszonem, nigdy już nie będzie świeżym ogórkiem”Uzależnienie Jest przekroczeniem niewidzialnej, ale bardzo realnej granicy między pragnieniem a potrzebą narkotyku. Przekracza się ją tylko raz i to bezpowrotnie „Kto raz był korniszonem, nigdy już nie będzie świeżym ogórkiem”

17 Uzależnienie behawioralne – uzależnienie od czynnościZdążyć na czas Widzieć, słyszeć oraz czuć co robi i przeżywa nasze dziecko Być w kontakcie – relacje „Daj przykład, a nie wykład” „Rodzice bardzo Cię kochają” – „Akurat” Kontakt ze specjalistą do spraw uzależnień

18 Zaprzeczanie Jest oznaką uzależnieniaSprawia, że osoba uzależniona nie jest w stanie prawidłowo ocenić swojego stanu Rola rodziców …

19 Świat dziecka Uciec od trudności Wzmocnić przyjemne doznaniaPotrzeba eksperymentowania z nowymi zachowaniami

20 Specjaliści wskazują na czynniki, które w istotny sposób zwiększają ryzyko uzależnieniaOsobowość skłonna do uzależnień Proces uczenia się Napięcie wynikające z konfliktu potrzeb i wartości Układ nagrody w mózgu (ośrodek przyjemności)

21 Rodzice chcą wiedzieć jakiej pomocy potrzebuje ich dzieckoPrzykład 1 – Ola i jej rodzice Przykład 2 – Adrian i jego matka Przeformułowanie problemu

22 Aby stwierdzić jakiego typu leczenia potrzebuje dziecko rodzic ma do dyspozycji 4 kryteriaEkstensywność używania środka odurzającego, tzn. rodzaj środka, okres, dawki i częstotliwość używania Stopień kontroli nad zachowaniem Chęć współpracy Zakres zaprzeczania Jednak – wyłącznie przygotowany specjalista potrafi właściwie oszacować te czynniki.

23 Objawy ostrego zatrucia kanabinolamiUkład krążenia – przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia krwi Układ oddechowy – rozszerzenie oskrzeli, podrażnienie błon śluzowych dróg oddechowych Układ pokarmowy – wysuszenie błon śluzowych jamy ustnej, wzmożone łaknienie Inne: przekrwienie spojówek, ból głowy, ogólne osłabienie, złe samopoczucie, niekiedy gorączka

24 Uzależnienie od amfetaminyWłaściwości amfetaminy są zbliżone do właściwości kokainy (amfetamina działa kilka godzin, kokaina kilka minut) Uzależnienie od amfetaminy kończy się często psychozą przypominającą schizofrenię paranoidalną Przy długim zażywaniu może dochodzić do znacznego wychudzenia organizmu, udaru mózgowego, zawału mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, napadowych wzrostów ciśnienia tętniczego krwi, uszkodzenia nerek i wątroby oraz śpiączki

25 Amfetamina OBJAWY zażycia:- silne pobudzenie psychomotoryczne, euforia - brak łaknienia, jadłowstręt - rozszerzone źrenice - podwyższone ciśnienie, szybki oddech - zwiększone wydalanie moczu  SKUTKI DZIAŁANIA - pozornie pozytywne oraz negatywne: - zwiększenie wydolności psychomotorycznej - polepszona koncentracja, możliwość łatwego zapamiętywania i skupienia na danej czynności - poczucie pewności siebie, zadowolenia, odsunięcie lęku - agresywność, nerwowość, drażliwość - formikacje, czyli poczucie insektów chodzących po skórze - bezsenność

26 Uzależnienie jest wielkim niwelatoremPod jego wpływem zupełnie różne nastolatki stają się tak podobne, że można opracować jednolity profil zachowań/osobowości. Młodzież wkraczająca w fazę nałogu będzie starannie ukrywać używanie narkotyków, ale zmiany zachowań i osobowości spowodowane przez nadużywanie środków odurzających będą oczywiste dla każdego obserwatora. Zachowania staną się przewidywalne

27 PROFIL młodego narkomanaIzolacja od rodziny Kontakty z innymi narkomanami lub młodzieżą sprawiającą kłopoty wychowawcze Częstsze wybuchy gniewu Niemożność kierowania nastolatkiem przez rodziców Brak modyfikacji jego zachowań Depresja

28 Gdzie szukać pomocy? www.anonimowihazardzisci.org– SOS dla hazardzistów i ich rodzin Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – Fundacja Dzieci Niczyje

29 Bibliografia Piotrowski J., Podstawy toksykologii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2008, ISBN Robson P., Narkotyki, Medycyna Praktyczna, Kraków 1997, ISBN Szukalski B., NARKOTYKI – kompendium wiedzy o środkach uzależniających, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2005, ISBN Wanat W., Narkotyki i narkomania, Iskry, Warszawa 2006, ISBN Redakcja abcZdrowie.pl, Lechicki J., Postępowanie w zualeznieniach i innych patologiach w szkole, Oficyna Wydawnicza „Text”, Wyd. I Kraków ISBN: Maxwell R., Dzieci, alkohol, narkotyki, GWP, Gdańsk 1999