1 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 Katalog biblioteczny: czarna dziura czy jedyna nadzieja dla profesji? Henryk Hollender 1 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej "Rozmowy o bibliotekach" 23-25 czerwca 2014

2 Punkt wyjścia Szukamy tematyki scalającej dziedzinę praktyki i dział wiedzy Cel: profesjonalizm jako realność, nie jako hasło. Porównanie z zawodami, które cieszą się uznaniem i zapewniają karierę Jaki jest dyskurs biblioteczny w Polsce? Co robi bibliotekarz? 2 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

3 W okowach popkultury Zawartość portali: bibliotekarze są ciekawi, ponieważ bibliotekarstwo nie jest Bibliotekarstwo jako lifestyle, nie jako fach 3 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

4 4 Regulamin przyznawania Certyfikatu Biblioteka+ … Certyfikat stwierdza, że: gminna biblioteka publiczna funkcjonuje zgodnie z najlepszymi światowymi standardami zarówno pod względem infrastruktury, wykorzystania nowoczesnych gminna biblioteka publiczna funkcjonuje zgodnie z najlepszymi światowymi standardami zarówno pod względem infrastruktury, wykorzystania nowoczesnych technologii, jak i obsługi czytelnika; … Regulamin przyznawania Certyfikatu Biblioteka+ … Certyfikat stwierdza, że: gminna biblioteka publiczna funkcjonuje zgodnie z najlepszymi światowymi standardami zarówno pod względem infrastruktury, wykorzystania nowoczesnych gminna biblioteka publiczna funkcjonuje zgodnie z najlepszymi światowymi standardami zarówno pod względem infrastruktury, wykorzystania nowoczesnych technologii, jak i obsługi czytelnika; … REFORMA

5 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 5 Niebibliotekarze pomogą bibliotekarzom? Tematyka: małe miejscowości, otoczenie społeczne biblioteki, design, architektura, infrastruktura społeczna, meble i sprzęt, Internet, multimedia, fotografowanie, seniorzy, niepełnosprawni, rzecznictwo, planowanie, projekty, finanse…

6 Reforma przychodzi z zewnątrz. A kto ma katalogować? I jak? Z podręcznika Wiedza na wyciągnięcie ręki. Łatwy dostęp do zbiorów bibliotecznych 6 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

7 Co robi bibliotekarz? Poprawia wskaźniki czytelnictwa Wzmacnia kompetencje informacyjne „Wydaje” książki Kataloguje 7 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

8 Kataloguje czy zarządza katalogami (1)? Katalogowanie jest nudne, bierne i nie potrzeba go uczyć. Zapisy bibliograficzne kopiuje się lub kupuje Już nikt nie uczy katalogowania, wystarczy szkolenie przywarsztatowe Katalogujący to ludzie zamknięci, ograniczeni, pozbawieni inicjatywy Katalogi się skończyły, są discovery and delivery services („multiwyszukiwarki”) 8 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

9 Kataloguje czy zarządza katalogami (2)? Katalogi to więcej niż metadane – Agregacja – Układ, prezentacja, wyszukiwanie – Dane lokalne Katalogowanie wymaga erudycji, znajomości języków, znajomości relacyjnych baz danych, sprawności piśmienniczych, orientacji przestrzennej Katalogi, multiwyszukiwarki… co za różnica? Po prostu coraz bardziej złożony aparat wyszukiwania i dostawy – Odmienne postrzeganie, jakie wyszukiwanie jest trafne – Odmienna filozofia nawigacji – Jednostek w katalogu jest o miliony więcej niż jednostek w zbiorach Jeden bibliotekarz kataloguje, drugi zarządza katalogami, trzeci robi jedno i drugie! („Architektura informacji”) 9 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

10 10 Za pomocą systemu zarządzamy biblioteką Katalog publiczny jest częścią systemu System obsługuje się w całości

11 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 11 Możliwe ponadto: Spisy treści, streszczenia, recenzje, tagi użytkowników, folksonomie, określenie stopnia zużycia książki… Możliwe ponadto: Spisy treści, streszczenia, recenzje, tagi użytkowników, folksonomie, określenie stopnia zużycia książki…

12 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 12 Co to jest za tekst? Gdzie go znaleźć? Gdzie go ustawić? Jak go będę czytał? I z kim? Ile jest podobnych tekstów? Czy mamy tyle ile trzeba? Z jakich pochodzą instytucji? Kiedy je publikowano? Może lepiej to po prostu kupić? Jaka jest jego treść? Jak go dostarczać? Czy nadaje się do udostępniania? Dla kogo to? Może już to wyłączyć ze zbiorów? Czytelnik Bibliotekarz Obydwoje

13 Dane katalogowe Stwarzają jednostkę tekstu Lokalizują obiekt zawierający tekst Przygotowują proces lektury (organizacja, technika, społeczność) Charakteryzują treść zawartą w tekście. Rekonstruują intelektualny i historyczny kontekst treści. Wprowadzają w dyskurs (terminologia, instytucje wiedzy) Reklamują obiekt/tekst/treść Stwarzają społeczność o określonym stosunku do tekstu Dostarcza narzędzi zarządzania (budowanie kolekcji, przechowywanie, udostępnianie) Powiązane z katalogiem (katalogowanie i OPAC) moduły dają statystyki, zarządzanie czytelnikami, majątek Biblioteki, promocję Biblioteki 13 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

14 Katalog Umożliwia dotarcie do dokumentu Ocenia dokument i wiąże go z kulturą Nadaje dokumentowi adres w zbiorze (sygnatura/ call number) Odsyła do innych dokumentów Kreuje fizyczną przestrzeń jako: -warsztat pracy -miejsce spotkań -model wiedzy Kreuje dokument jako jednostkę tekstu 14 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

15 Wiedza bibliotekarza? Ze studiów! Opis zakładanych efektów kształcenia w odniesieniu do efektów kształcenia dla obszaru Wydział […] Nazwa kierunku studiów: informacja naukowa i bibliotekoznawstwo Określenie obszaru kształcenia/obszarów kształcenia, z których został wyodrębniony kierunek studiów: obszar nauk humanistycznych Poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia Profil kształcenia: profil praktyczny VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 15

16 16 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 Statystyka wyrazów w Opisie zakładanych efektów kształcenia ujawnia, że jest to tekst, który nie ma myśli przewodniej. Ani treści

17 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 17 Podręcznik: katalogowanie jest, nie ma katalogu Recenzja Dariusza Grygrowskiego, „Przegląd Biblioteczny” 2014 z. 1 s. 63-79 Problemy z faktami? WorldCat: „Informacja o lokalizacji około 1,5 biliona wszystkich typów dokumentów” (s. 470). Nie, 1,5 miliarda (2126910363 w dniu 17 czerwca 2014, przy 321158210 rekordach bibliograficznych). Ang. billion = miliard, nie bilion. Mając tyle, WorldCat „ciągle czegoś nie ma”. Jaki podręcznik opisze to z pozycji/dla katalogującego? Brak szczebla pośredniego pomiędzy skalą makro (uogólnienia i ogólniki) a skalą mikro (szczegóły i konkretne, przemijające rozwiązania)

18 Bibliotekarstwo pod red. Anny Tokarskiej i katalogi Ujęcie skrajnie niesproblematyzowane. Na przykład poszukajmy wyjaśnienia, czemu służy authority control Brak koncepcji katalogu jako odwzorowania zbiorów (dokumenty pochodne), za to nadmiar szczegółów, np. wymiary kart katalogowych Działalność bibliotek – bez katalogów, katalogi – jako część modułu Organizowanie informacji w bibliotece, s. 221-400 (opracowanie) „Ukryty” kluczowy rozdział Systemy biblioteczne – w kierunku integracji dostępu do informacji, s. 434-449 Katalogowanie starych druków – bez wskazania choć jednego katalogu NUKAT w oderwaniu od kartoteki haseł wzorcowych Wady, błędy, zalety, mocne strony… można w nieskończoność VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014 18

19 19 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

20 20 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

21 38 6 Brak haseł: -Dublin core -Klasyfikacja Biblioteki Kongresu -linkowanie -multiwyszukiwarki -temat Brak haseł: -Dublin core -Klasyfikacja Biblioteki Kongresu -linkowanie -multiwyszukiwarki -temat 441 85 530 Katalogi w bazie Polska Bibliografia Bibliologiczna (1995- ) 30 21 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

22 Nahotko, Marek: Metadane Biblioteczne w XXI w. Przegląd Biblioteczny 78 : 2010 z. 2 s. 165-178. Bednarek-Michalska, Bożena; Derfer-Wolf, Lidia: E-lis- archiwum publikacji z zakresu ibliotekoznawstwa i Informacji naukowej. Uwagi praktyczne dla polskich autorów, Biuletyn EBIB, 2006 nr 3. Christine L. Borgman: Why are Online Catalogs Still Hard to Use, Journal of The American Society for Information Science 47: 1996, nr 7, s. 493-503 22 VI Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, 23-25 czerwca 2014

23 23 Bibliotekarstwo „pływa”. Czarna dziura pochłonęła nam katalogi, a wraz z nimi – większość zarówno humanistycznych, jak i inżynierskich aspektów zawodu… …które, jako fachowe i podlegające refleksji naukowej, należy niezwłocznie ocalić. Dziękuję za uwagę! [email protected]