1 W prezentacji wykorzystano rysunki z książkiWYKŁAD 6 WYMIAROWANIE Czas: 2 x 45 minut W prezentacji wykorzystano rysunki z książki RYSUNEK TECHNICZNY MASZYNOWY Tadeusza Dobrzańskiego
2 Wstęp Rysunek wykonawczy robimy po to, by warsztat mógł wykonać zaprojektowany detal Obowiązkiem konstruktora jest prawidłowo zdefiniować wymiary rysowanego przedmiotu.
3 Na rysunkach technicznych maszynowych obowiązuje zasada ogólna: WYMIAROWANIE - ZASADY Na rysunkach technicznych maszynowych obowiązuje zasada ogólna: wszystkie wymiary podawane są wyłącznie w milimetrach. Znak jednostki „mm” należy na rysunku pominąć.
4 WYMIAROWANIE - ZASADY Zasady wymiarowania: Zasada wymiarów koniecznych; Zasada niepowtarzania wymiarów; Zasad niezamykania łańcucha wymiarowego; Zasada pomijania wymiarów oczywistych; Zasada wymiarowania od baz.
5 Zasada wymiarów koniecznych:ZASADY WYMIAROWANIA Zasada wymiarów koniecznych: Należy podać wszystkie wymiary, które są niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu. UWAGA: Jednymi z ważniejszych wymiarów są wymiary gabarytowe, które powinny się znaleźć na rysunku elementu.
6 Każdy wymiar ma być podany tylko 1 raz.ZASADY WYMIAROWANIA Zasada niepowtarzania wymiarów: Każdy wymiar ma być podany tylko 1 raz. UWAGA: Nie należy powtarzać wymiarów na tym samym rzucie, ani na innych rzutach.
7 Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego:ZASADY WYMIAROWANIA Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego: Łańcuch wymiarowy ma być otwarty, tzn. ma zawierać wszystkie elementy z wyjątkiem jednego, najmniej ważnego, który można obliczyć. UWAGA: Co to jest łańcuch wymiarowy?
8 Zasada pomijania wymiarów oczywistych:ZASADY WYMIAROWANIA Zasada pomijania wymiarów oczywistych: Na rysunku technicznym nie wymiaruje się kątów prostych czy też odległości krawędzi od osi dla przedmiotów symetrycznych. UWAGA: Wymiarowane są odległości krawędzi symetrycznych względem siebie.
9 Zasada wymiarowania od baz:ZASADY WYMIAROWANIA Zasada wymiarowania od baz: Celem tej zasady jest uwzględnienie podczas rysowania technologii wykonania przedmiotu oraz jego kontroli (sprawdzenia wymiarów). UWAGA: Podczas wykonywania przedmiotu zwykle są powierzchnie (baza obróbkowa), które wykonuje się jako pierwsze i względem nich wykonuje się następne.
10 Elementy wymiaru Elementy wymiarów: linia wymiarowa; pomocnicza linia wymiarowa; liczba wymiarowa; znak wymiarowy; tolerancja wykonania.
11 Kształt grotów
12 Położenie wymiarów
13 Wartości liczb wymiarowych
14 Położenie liczb wymiarowych
15 Położenie liczb wymiarowych
16 Położenie liczb wymiarowych
17 Położenie liczb wymiarowych
18 Podstawowe błędy Nie wolno dopuszczać do: przecinania głównych linii wymiarowych innymi liniami; Umieszczanie napisów wymiarowych, liczb wymiarowych, na tle innych linii rysunkowych
19 Podstawowe błędy Nie wolno:Pokrywać na rysunku linii o różnym znaczeniu; Wykorzystywać krawędzi jako linii wymiarowych Wykorzystywać linii wymiarowych jako pomocniczych linii wymiarowych Rysować linii wymiarowych jako przedłużeń krawędzi czy też zarysów przedmiotu.
20 Przecinanie się liczb wymiarowych z liniami rysunkuPodstawowe błędy Przecinanie się liczb wymiarowych z liniami rysunku
21 Odstępstwa od zasad a) b) Wymiar: a) niezgodny z podziałką rysunkową;b) orientacyjny (zamykający łańcuch wymiarowy).
22 Oznaczanie wymiarów nominalnych (teoretycznie dokładnych)Odstępstwa od zasad Oznaczanie wymiarów nominalnych (teoretycznie dokładnych)
23 Rozmieszczanie wymiarówb) Rozmieszczanie na rysunku wymiarów równoległych
24 Rozmieszczanie wymiarówWymiarowanie widoku (nie zalecane)
25 Rozmieszczanie wymiarówWymiarowanie przekroju (zalecane)
26 Rozmieszczanie wymiarówWymiarowanie przedmiotu o kształtach obrotowych w rzucie na płaszczyznę prostopadłą do osi
27 Rozmieszczanie wymiarówWymiarowanie przedmiotu o kształtach obrotowych w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi
28 Przy wymiarowaniu średnic Wymiarowanie średnic Przy wymiarowaniu średnic powierzchni obrotowych liczbę wymiarową poprzedza się znakiem „Ø”, niezależnie od tego, czy przedmiot rysowany jest na rzutni równoległej czy prostopadłej do osi przedmiotu.
29 Wymiarowanie średnic Znaku Ø nie wpisuje się w przypadku, gdy wymiar podaje się w postaci symbolu literowego
30 W wypadu małej różnicy średnic można na rysunku tę różnicę powiększyćWymiarowanie średnic W wypadu małej różnicy średnic można na rysunku tę różnicę powiększyć
31 Wymiarowanie fragmentów średnicWymiarowanie średnic Wymiarowanie fragmentów średnic
32 Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką
33 Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką
34 Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką
35 Wymiarowanie średnic w półwidoku lub półprzekroju
36 Wymiarowanie promieniPrzy wymiarowaniu powierzchni i krawędzi zaokrąglonych promieniem liczbę wymiarową poprzedza się znakiem „R”.
37 Wymiarowanie promieniA tak często studenci rysują linie wymiarowe podczas wymiarowania promieni. Przy wymiarowaniu promieni łuków linię wymiarową prowadzi się od środka łuku i zakańcza grotem tylko od strony łuku.
38 Wymiarowanie promieniGdy środek łuku wykorzystujemy np. do wymiarowania zaznaczmy go, rysując linią grubą tzw. „znacznik środka”
39 Wymiarowanie promienib) Pomijanie wartości liczbowej wymiaru promienia; linię wymiarową promienia można skrócić.
40 Wymiarowanie promieniWymiarowanie małych promieni
41 Wymiarowanie promieniWymiarowanie: a) małych promieni b) promieni o wspólnym środku.
42 Wymiar średnicy i promieniaWymiarowanie kuli Wymiar średnicy i promienia powierzchni kulistej poprzedza się literą „S” umieszczoną przed znakiem „Ø” lub „R”
43 Wymiarowanie kuli Wymiarowanie: a) średnicy kuli; b) promienia powierzchni kulistej.
44 Uproszczone wymiarowanie otworów
45 Uproszczone wymiarowanie otworów
46 Uproszczone wymiarowanie otworów
47 Łuki Wymiarowanie łuków
48 Łuki Wymiarowanie łuków
49 Cięciwy Wymiarowanie: a) długości przedmiotu wygiętego; b) i c) cięciw.
50 Kąty Wymiarowanie kątów: a) w stopniach; b) za pomocą wymiarów liniowych.
51 Tak powinien wyglądać prawidłowo zwymiarowany kątKąty Tak powinien wyglądać prawidłowo zwymiarowany kąt
52 Kąty A tak często studenci rysują linie wymiarowe podczas wymiarowania kątów
53 A zdarzają się i takie próby wymiarowania kątówKąty A zdarzają się i takie próby wymiarowania kątów
54 Położenie liczb wymiarowych podczas wymiarowania kątówKąty Położenie liczb wymiarowych podczas wymiarowania kątów
55 Wymiarowanie przekrojów kwadratowychPrzekroje foremne Wymiarowanie przekrojów kwadratowych
56 Wymiarowanie przekrojów sześciokątnychPrzekroje foremne Wymiarowanie przekrojów sześciokątnych
57 Wymiarowanie przekrojów prostokątnychProstokąty Wymiarowanie przekrojów prostokątnych
58 Przedmioty z powierzchniami zbieżnymiZbieżność Zbieżnością nazywa się: - W przypadku stożka: stosunek różnicy średnic d1 i d2 na jego końcach do jego długości. - W przypadku ostrosłupa foremnego: stosunek różnicy wymiarów a1 i a2 ścian zbieżnych na ich końcach do wysokości lub długości l. Przedmioty z powierzchniami zbieżnymi
59 Wymiarowanie zbieżności(znak zbieżności powinien być zwrócony wierzchołkiem w kierunku zbieżności).
60 Wymiarowanie zbieżności𝑧𝑏𝑖𝑒ż𝑛𝑜ść : 𝐶= 44−34 40 = = 1 4 Wymiarowanie zbieżności
61 Wymiarowanie zbieżności𝑧𝑏𝑖𝑒ż𝑛𝑜ść: 𝐶= 30−20 50 = = 1 5 Wymiarowanie zbieżności
62 Przedmioty z powierzchniami pochylonymiPochylenie Pochyleniem nazywa się: - W przypadku klina: stosunek różnicy wysokości h1 i h2 na jego końcach do jego długości l. - W przypadku ostrosłupa foremnego: stosunek różnicy wymiarów S1 i S2 ścian zbieżnych na ich końcach do wysokości lub długości - l. Przedmioty z powierzchniami pochylonymi
63 Wymiarowanie pochyleniaPochylenie Wymiarowanie pochylenia (znak pochylenia powinien być zwrócony wierzchołkiem w kierunku pochylenia).
64 Zbieżność i pochylenieWymiarowanie zbieżności i pochylenia
65 Nakiełek zwykły (odmiana A)Nakiełki wewnętrzne Nakiełek zwykły (odmiana A)
66 Nakiełek chroniony (odmiana B)Nakiełki wewnętrzne Nakiełek chroniony (odmiana B)
67 Nakiełek łukowy (odmiana R)Nakiełki wewnętrzne Nakiełek łukowy (odmiana R)
68 Nakiełki wewnętrzne Nakiełek z gwintem
69 Nawiertaki do nakiełków
70 Nakiełki wewnętrzne Nakiełki - wymiary
71 Wymiarowanie ścięć krawędziFazowanie Wymiarowanie ścięć krawędzi
72 Zakończenia wprowadzające wałkówFazowanie Zakończenia wprowadzające wałków
73 Wymiary zakończeń wprowadzających wałkówFazowanie Wymiary zakończeń wprowadzających wałków
74 Promienie zaokrągleń przejściowychFazowanie Promienie zaokrągleń przejściowych
75 Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu A – stosowane dla pracującej jednej powierzchni walcowej
76 Podcięcie typu B – stosowane dla dwóch pracujących Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu B – stosowane dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i czołowej
77 Podcięcie typu C – stosowane dla pracującej jednej Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu C – stosowane dla pracującej jednej powierzchni walcowej gdy wymagana jest zwiększona wytrzymałość zmęczeniowa elementu
78 Podcięcie typu D – stosowane dla dwóch Podcięcia obróbkowe Podcięcie typu D – stosowane dla dwóch pracujących powierzchni; walcowej i czołowej gdy wymagana jest zwiększona wytrzymałość zmęczeniowa elementu
79 Wymiary podcięć typu A i BPodcięcia obróbkowe Średnica d [mm] b a z b1 c R1 ponad do [mm] – 3 1 0,1 0,8 0,5 0,25 10 2 0,2 1,5 0,4 18 30 80 4 0,3 3,3 0,6 6 5 2,3 z – naddatek na szlifowanie Wymiary podcięć typu A i B
80 Wymiarowanie podcięć obróbkowych Podcięcia obróbkowe Wymiarowanie podcięć obróbkowych
81 Rysowanie i wymiarowanie powierzchni powlekanychObróbka powierzchni Rysowanie i wymiarowanie powierzchni powlekanych
82 Powtarzające się elementyWymiarowanie powtarzających się elementów
83 Powtarzające się elementyWymiarowanie powtarzających się elementów
84 Powtarzające się elementyWymiarowanie powtarzających się grup elementów
85 Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnychDowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych
86 Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnychDowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych
87 Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnychDowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych
88 Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnychDowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych prostokątnych
89 Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych biegunowychDowolne zarysy Wymiarowanie dowolnego zarysu we współrzędnych biegunowych
90 Wymiarowanie zaokrąglonego rowkaWpusty Wymiarowanie zaokrąglonego rowka
91 Wymiarowanie od baz: konstrukcyjnych wyobrażalnych obróbkowychBazy wymiarowe Wymiarowanie od baz: konstrukcyjnych wyobrażalnych obróbkowych rzeczywistych pomiarowych
92 Wymiarowanie od baz konstrukcyjnychWymiarowanie od baz konstrukcyjnych - stosuje się, gdy zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części maszynowej w zespole, do którego należy, i na montaż. Są to wymiary mające wpływ na położenie części w zespole, na wymagane luzy docisk itd.
93 Wymiarowanie od baz konstrukcyjnychZalety: ● krótkie łańcuchy wymiarowe, co ułatwia analizę wymiarową całego zespołu i wyrobu oraz zwiększa dokładność wykonania części; ● niezmienność w znacznym stopniu rysunku części, gdyż zmiany technologii nie mają wpływu na wymiarowanie.
94 Wymiarowanie od baz konstrukcyjnychWada: ● oderwanie od technologii, co zmusza często w przygotowaniu produkcji do przeliczania wymiarów, zacieśniania tolerancji itp.
95 Wymiarowanie od baz konstrukcyjnychPrzykład wymiarowania od baz konstrukcyjnych
96 Wymiarowanie od baz obróbkowychWymiarowanie od baz obróbkowych -stosuje się, gdy zależy przede wszystkim na uproszczeniu procesu technologicznego.
97 Wymiarowanie od baz obróbkowychZalety: ● łatwiejsze uzyskiwanie dokładnych wymiarów części obrabianej; ● możliwość zaplanowania przez technologa przebiegu obróbki bez potrzeby przeliczania wymiarów i zacieśniania tolerancji; ● możliwość takiego ustawienia części do odróbki, że budowa uchwytów obróbkowych staje się prostsza i tańsza.
98 Wymiarowanie od baz obróbkowychWada: ● częsta niezgodność z bazami konstrukcyjnymi.
99 Wymiarowanie od baz obróbkowychPrzykład wymiarowania od baz obróbkowych
100 Wymiarowanie od bazy pomiarowejWymiarowanie od baz pomiarowych - stosuje się, gdy zależy przede wszystkim na podania takich wymiarów, które będzie można po wykonaniu przedmiotu bez trudności sprawdzić. Wybór baz pomiarowych zależy od sprzętu pomiarowego którym dysponuje kontroler. Mogą to być zarówno bazy konstrukcyjne jak i technologiczne.
101 Wymiarowanie od bazy wyobrażalnejWymiarowanie od baz wyobrażalnych - polega na podawaniu wymiarów od linii teoretycznych, nie istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Tego typu wymiarowanie stosuje się tylko w razie konieczności (np. podczas podawania tolerancji względem osi symetrii).
102 Wymiarowanie od bazy rzeczywistejWymiarowanie od baz rzeczywistych - polega na podawaniu wymiarów od linii rzeczywistych, istniejących bezpośrednio na wymiarowanym przedmiocie. Jest to zalecany sposób wymiarowania.
103 Przykład wymiarowania od bazy rzeczywistej i wyobrażalnejBazy wymiarowe Przykład wymiarowania od bazy rzeczywistej i wyobrażalnej
104 Wymiarowanie w układzie równoległymŁańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie równoległym
105 Wymiarowanie w układzie równoległymŁańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie równoległym
106 Wymiarowanie w układzie szeregowymŁańcuchy wymiarowe Wymiarowanie w układzie szeregowym
107 Wymiarowanie mieszaneŁańcuchy wymiarowe Wymiarowanie mieszane
108 Symetria w wymiarowaniuWymiarowanie przedmiotów symetrycznych
109 Symetria w wymiarowaniuWymiarowanie przedmiotów symetrycznych
110 Symetria w wymiarowaniuWymiarowanie przedmiotów symetrycznych
111 Symetria w wymiarowaniuBłędy często popełniane przez studentów
112 Symetria w wymiarowaniuBłędy często popełniane przez studentów
113 Wymiarowanie pokrywających się osiPokrywające się osie Wymiarowanie pokrywających się osi
114 Wymiarowanie pokrywających się osi symetriiPokrywające się osie Wymiarowanie pokrywających się osi symetrii
115 Pokrywające się płaszczyznyWymiarowanie pokrywających się płaszczyzn symetrii
116 Grupy jednakowych otworówWymiarowanie grup jednakowych otworów
117 Grupy jednakowych otworówWymiarowanie grup jednakowych otworów
118 Wymiarowanie od krawędzi teoretycznych
119 Wymiarowanie od krawędzi teoretycznych
120 Wymiarowanie od punktów charakterystycznych
121 Wymiarowanie Częsty błąd w pracach studenckich. Wymiar jest poprowdzony do początku łuku.
122 Wymiarowanie konstrukcji kratowychKonstrukcje kratowe Wymiarowanie konstrukcji kratowych
123
124 Przedmiot może być poprawnie zwymiarowany na więcej niż jeden sposób. WYMIAROWANIE WNIOSKI: Przedmiot może być poprawnie zwymiarowany na więcej niż jeden sposób. Poprawnie wymiarowanie wymaga znajomości technologii. Wybranie optymalnego sposobu wymiarowania wymaga doświadczenia.
125 WYMIAROWANIE Dziękuję za uwagę