1 W Y K Ł A D D Z I E W I Ą T Y A m e r y k a ń s k i e p r a w o a d m i n i s t r a c y j n e

2 PRAWO ADMINISTRACYJNE PRAWO ADMINISTRACYJNE = ZBIÓR NORM PRAWNYCH OKREŚLAJĄCYCH: - FORMY ORGANIZOWANIA SIĘ OBYWATELI W STOWARZYSZENIA, W KTÓRYCH MOGĄ OSIĄGAĆ WYZNACZONE SOBIE CELE SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, ZAWODOWE CZY POLITYCZNE - FORMY ZASPOKAJANIA POTRZEB ZBIOROWYCH OBYWATELI (OŚWIATOWYCH, ZDROWOTNYCH) PRZEZ PAŃSTWO - FORMY ROZSTRZYGANIA INDYWIDUALNYCH SPRAW OBYWATELI (UDZIELANIE KONCESJI, LICENCJI) - KSZTAŁT ADMINISTRACYJNY PAŃSTWA ORAZ KOMPETENCJE JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH

3 PRAWO ADMINISTRACYJNE KSZTAŁT ADMINISTRACYJNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH -OKRĘGI ADMINISTRACYJNE -WŁADZA LOKALNA -KOMPETENCJE JEDNOSTEK ADMINISTRACYJNYCH ROLA AGENCJI ADMINISTRACYJNYCH W AMERYKAŃSKIM SYSTEMIE PRAWNYM -AGENCJE FEDERALNE I STANOWE -„CZWARTA GAŁĄŹ WŁADZY” -KONTROLA AGENCJI ADMINISTRACYJNYCH -NAJWAŻNIEJSZE AGENCJE

4 ZASADA FEDERALIZMU PODZIAŁ PAŃSTWA NA RZĄD CENTRALNY (FEDERALNY) ORAZ RZĄDY LOKALNE (STANOWE) FEDERALIZM WERTYKALNY – OKREŚLA RELACJE POMIĘDZY FEDERACJĄ A STANAMI FEDERALIZM HORYZONTALNY – OKREŚLA RELACJE POMIĘDZY STANAMI OPRÓCZ RZĄDÓW FEDERACJI I STANÓW ISTNIEJĄ RZĄDY LOKALNE, KTÓRE OBEJMUJĄ MNIEJSZE TERYTORIUM I DZIAŁAJĄ NA PODSTAWIE PRAWA LOKALNEGO

5 JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE WŁADZ LOKALNYCH HRABSTWA (COUNTIES) MIASTECZKA (BOROUGHS) PARAFIE (PARISHES) MUNICYPALITETY (MUNICIPALITIES) GMINY (TOWNS) ISTNIEJE PONAD 80 TYSIĘCY JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH

6 HRABSTWA -RZĄDY LOKALNE MNIEJSZE OD STANÓW, ALE WIĘKSZE OD MUNICYPALITETÓW -W 48 STANACH NOSZA NAZWĘ COUNTIES, NA ALASCE BOROUGHS, A W LUIZJANIE PARISHES -POSIADAJĄ RÓŻNE KOMPETENCJE, NA PRZYKŁAD: * USŁUGI SOCJALNE * STOSOWANIE PRAWA * ORGANIZOWANIE WYBORÓW -PIERWSZE HRABSTWA POWSTAŁY W XVII WIEKU NA TERENIE KOLONII VIRGINIA I MASSACHUSSETTS -OBECNIE ISTNIEJE OKOŁO 3100 HRABSTW -RÓŻNIĄ SIĘ KOMPETENCJAMI, WIELKOŚCIĄ ORAZ ZALUDNIENIEM

7 HRABSTWA -hrabstwo powstaje na mocy decyzji władz stanowych -na terenie hrabstwa może być kilka municypalitetów, jeden municypalitet może obejmować więcej niż jedno hrabstwo (np. Houston, Chicago, Atalanta, Columbus) -największe hrabstwo: North Slope Borough (AL), najmniejsze Kalawao County (HW) -największe hrabstwo in-land to Bernardino County (CA), najmniejsze: Arlington (VA) -najwięcej hrabstw znajduje się w stanie Texas (około 250), najmniej w stanie Delaware (3) -najwięcej mieszkańców ma hrabstwo Los Angeles County (7,5 miliona), najmniej Loving County (TX, kilkadziesiąt osób)

8 SAN BERNARDINO COUNTY LOVING COUNTY

9 MUNICYPALITETY -JEDNOSTKI MIEJSKIE MAJĄCE ODRĘBNĄ WŁADZĘ, PODLEGŁYCH SOBIE MIESZKAŃCÓW, JURYSDYKCJĘ NAD OKREŚLONYM TERENEM -NOSZĄ RÓŻNE NAZWY: CITIES, TOWNS, VILLAGES, JEST OKOŁO 20 TYSIĘCY TAKICH JEDNOSTEK -POSIADAJĄ SZERSZE KOMPETENCJE OD HRABSTW: * EDUKACJA * KOMUNIKACJA * ZDROWIE * BEZPIECZEŃSTWO -OBEJMUJĄ NIEMAL 80% MIESZKAŃCÓW U.S.A. -ABY POWSTAŁ MUNICYPALITET, MUSI ODBYĆ SIĘ REFERENDUM, A PÓŹNIEJ STAN NADAJE KONCESJĘ MIASTU (CHARTER), ODBYWAJĄ SIĘ WYBORY

10 MUNICYPALITETY ISTNIEJĄ TRZY FORMY WŁADZ MIEJSKICH: -BURMISTRZ I RADA (MAYOR & COUNCIL) * BURMISTRZ WYBIERANY, RADA MIANOWANA * BURMISTRZ NA CZELE EGZEKUTYWY, MIANUJE SZEFÓW DEPARTAMENTÓW, ODPOWIADA ZA BUDŻET * VETO ORDYNANSÓW WYDAWANYCH PRZEZ RADĘ * STRONG MAYOR LUB WEAK MAYOR -KOMISJA (COMMISSION) * 3 – 7 URZĘDNIKÓW MAJĄCYCH UPRAWNIENIA LEGISLACYJNE I WYKONAWCZE * POCHODZĄ Z WYBORÓW * KAŻDY JEST SZEFEM DEPARTAMENTU RZĄDOWEGO -URZĘDNIK ZARZĄDZAJĄCY (CITY MANAGER) * URZĘDNIK JEST MIANOWANY PRZEZ RADĘ I POSIADA KOMPETENCJE WYKONAWCZE (LAW ENFORCEMENT) * RADA POCHODZI Z WYBORU

11 AGENCJE ADMINISTRACYJNE JEDNOSTKI RZĄDOWE (FEDERALNE I STANOWE) POSIADAJĄCE KOMPETENCJE DELEGOWANE PRZEZ KONGRES, DZIAŁAJĄCE W RAMACH WŁADZY WYKONAWCZEJ AGENCJE SĄ CZĘSTO NAZYWANE ‘CZWARTĄ GAŁĘZIĄ WŁADZY’ PONIEWAŻ POSIADAJĄ KOMPETENCJE FORMALNIE NALEŻĄCE DO INNYCH GAŁĘZI WŁADZY AGENCJE SĄ TWORZONE W CELU OCHRONY INTERESU JEDNOSTEK (OBYWATELI STANÓW ZJEDNOCZONYCH), A NIE GRUP INTERESU

12 AGENCJE ADMINISTRACYJNE WYKONAWCZENIEZALEŻNE SĄ ELEMENTEM WŁADZY WYKONAWCZEJ NIE SĄ W STRUKTURACH WYKONAWCZYCH PODLEGAJĄ KONTROLI SZEFÓW DEPARTAMENTÓW RZĄDOWYCH ICH KONTROLA JEST OGRANICZONA CZŁONKOWIE POWOŁYWANI PRZEZ ZWIERZCHNIKÓW CZŁONKOWIE MIANOWANI PRZEZ PREZYDENTA ZA RADĄ I ZGODĄ SENATU

13 HISTORIA PIERWSZE AGENCJE FEDERALNE POWSTAŁY W 1789 ROKU I ZAJMOWAŁY SIĘ SPRAWAMI IMPORTU TOWARÓW Z ZA GRANICY ORAZ RENT DLA INWALIDÓW WOJENNYCH PIERWSZĄ NIEZALEŻNĄ AGENCJĄ ADMINISTRACYJNĄ BYŁA MIĘDZYSTANOWA KOMISJA HANDLU (1889) NAJWIĘCEJ AGENCJI POWSTAŁO W LATACH 30-TYCH I 40-TYCH XX WIEKU W WYNIKU OKRESLONYCH POTRZEB SPOŁECZNO-GOSPODARCZYCH OBECNIE DZIAŁA PONAD DWADZIEŚCIA NIEZALEŻNYCH AGENCJI I KILKADZIESIĄT AGENCJI WYKONAWCZYCH

14 KOMPETENCJE AGENCJI ROLA PRAWOTWÓRCZA CZYNNOŚCI DOCHODZENIOWO -ŚLEDCZE TWORZENIE NORM PRAWNYCH, REGUŁ POSTĘPOWANIA, NADAWANIE LICENCJI EGZEKUCJA PRAWA, PROWADZENIE DOCHODZENIA PROWADZENIE PRZESŁUCHAŃ, WYDAWANIE ORZECZEŃ UPRAWNIENIA QUASI-SĄDOWE

15 CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY STWORZONA W 1947 ROKU NIEZALEŻNA AGENCJA ADMINISTRACYJNA CEL: WSPIERANIE PREZYDENTA W SPRAWACH BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO I WYWIADU KOMPETENCJE: - MONITOROWANIE ZAGROŻENIA ZEWNĘTRZNEGO - WDRAŻANIE NOWEJ TECHNIKI WYWIADOWCZEJ - WYWIAD MIĘDZYNARODOWY NADZÓR NATIONAL SECURITY COUNCIL

16 FEDERAL BUREAU OF INVESTIGATION STWORZONE W 1908 ROKU (REFORMY 1935) WYKONAWCZA AGENCJA ADMINISTRACYJNA (DEPARTAMENT SPRAWIEDLIWOŚCI) CEL: WSPIERANIE DZIAŁAŃ DOCHODZENIOWO-ŚLEDCZYCH RZĄDU FEDERALNEGO KOMPETENCJE: - ŚLEDZTWO W PRZYPADKU NARUSZENIA PRAWA FEDERALNEGO - PRAWO KARNE, CYWILNE, KWESTIE BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA - MONITOROWANIE ZAGROŻENIA WEWNĘTRZNEGO

17 ENVIRONMENTAL PROTECTION AGENCY STWORZONA W 1970 ROKU NIEZALEŻNA AGENCJA ADMINISTRACYJNA CEL: OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I ZDROWIA AMERYKANÓW KOMPETENCJE: - MONITOROWANIE DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH DO OCHRONY ŚRODOWISKA - USTALANIE NARODOWYCH STANDARDÓW OCHRONY PRZYRODY - NAKŁADANIE SANKCJI ZA NARUSZENIE REGUŁ OCHRONY ŚRODOWISKA

18 FOOD & DRUG ADMINISTRATION STWORZONA W 1906 ROKU WYKONAWCZA AGENCJA ADMINISTRACYJNA (DEPARTAMENT ZDROWIA) CEL: DBANIE O WŁAŚCIWY POZIOM ZYWNOŚCI I LEKÓW NA TERENIE U.S.A. KOMPETENCJE: - ZATWIERDZANIE PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH DO OBROTU - BADANIE LEKÓW I KOSMETYKÓW ZANIM WEJDĄ DO OBROTU - USUWANIE SZKODLIWYCH SUBSTANCJI

19 INTERNAL REVENUE SERVICE STWORZONA W 1862 ROKU WYKONAWCZA AGENCJA ADMINISTRACYJNA (DEPARTAMENT SKARBU) CEL: „Provide America's taxpayers top quality service by helping them understand and meet their tax responsibilities and by applying the tax law with integrity and fairness to all.” KOMPETENCJA: ŚCIĄGANIE PODATKÓW W 2009 ROKU AGENCJA ZEBRAŁA PONAD DWA i PÓŁ TRYLIONA DOLARÓW

20 U.S. POSTAL SERVICE STWORZONA W 1971 ROKU (WCZEŚNIEJ URZĄD POSTMASTER GENERAL) NIEZALEŻNA AGENCJA ADMINISTRACYJNA CEL: ZAPEWNIENIE NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI USŁUG POCZTOWYCH KOMPETENCJE: - MONITOROWANIE POCZTY ZEWNĘTRZNEJ I WEWNĘTRZNEJ - OKREŚLANIE CEN USŁUG POCZTOWYCH - USTALANIE NORM BEZPIECZEŃSTWA DOTYCZĄCYCH PRZESYŁEK POCZTOWYCH