1 Warmińsko-Mazurska Akademia AntydyskryminacyjnaFundacja ”Inicjatywa Kobiet Aktywnych” ul. Tarasa Szewczenki 1, Olsztyn tel ,

2 Ćwiczenia integracyjne / wstępne:Jestem – Lubię – Mam (kłębek) Cip-Cap Autoportret „List gończy” (w parach)

3 Ćwiczenia na start Dokonywanie zmian Trójkąty równoboczne

4 Kontrakt Oczekiwania i obawy

5 NIESPODZIANKA 

6 Równość w perspektywie płci – warsztaty Prowadzenie: Marta DorobaZjazd I,

7 Tożsamość społeczna: cechy charakterystyczne podyktowane (narzucone)przez społeczeństwo i podtrzymywane przez jednostki jako wyraz ich tożsamości. Jest złożona i wielowarstwowa, często jednak jakiś jej pojedynczy element (np. płeć, religia, wiek) jest uwypuklany i staje się główną (czasem jedyną) perspektywą, z jakiej dana jednostka postrzegana jest przez inne osoby i całą zbiorowość.

8 Ćwiczenia Tożsamościowa garderoba Fałszywe zdania („Dla mnie bycie kobietą / mężczyzną oznacza…”)

9 Płeć a Gender

10 polaryzacja rodzajów = Mars i Wenus (John Gray) Logicznie kuriozalne (a kulturowo / historycznie / „naukowo” zrozumiałe) podejścia do różnic (między)płciowych polaryzacja rodzajów = Mars i Wenus (John Gray) = „międzyplanetarna teoria całkowitej odmienności genderowej” (Michael Kimmel); z „natury”, która wpływa na wszystko - biologizm / determinizm biologiczny; neutralizacja;

11 PŁEĆ: Do niedawna płeć postrzegano wyłączniepoprzez pryzmat jej definicji biologicznej. Jednak płeć w rozumieniu biologicznym (w języku angielskim sex) odnosi się jedynie do anatomicznych, drugorzędowych cech płciowych oraz kombinacji chromosomowej danego osobnika (allosomów) i hormonów płciowych. Wyznacza ona rolę, jaką odgrywamy w reprodukcji.

12 Biologiczne i fizjologiczne cechy kobiet i mężczyzn, z którymi się rodzimy. Cechy te są: -naturalne, -uniwersalne, -niezmienne w czasie i przestrzeni .

13 GENDER: Jest stosunkowo nową kategorią poznawczą.W języku polskim przyjęty jako RODZAJ = płeć społeczno – kulturowa.

14 Gender to znaczenia nadawane różnicom biologicznym w kontekście danej kultury.„Posiadanie anatomicznej konfiguracji mężczyzny czy kobiety może mieć różne znaczenia, zależnie od jednostki i jej osadzenia w konkretnym miejscu i czasie.” Michael Kimmel

15 do kobiecości /męskości.Płeć do gender ma się jak kobieta / mężczyzna do kobiecości /męskości.

16 Społecznie konstruowane role, oczekiwania, zakresy odpowiedzialności, które społeczeństwo przypisuje kobietom i mężczyznom (dziewczynkom i chłopcom). Ról tych uczymy się w procesie socjalizacji. Cechy te: -mają charakter społecznie i kulturowo nadany, -są zmienne w czasie i między kulturami. ŹRÓDŁO: Brannon L., Psychologia rodzaju. Kobiety i mężczyźni podobnie czy różni, GWP, Gdańsk 2002, s.34

17 Kobiety w aktualnym rządzie RP (stan na 27.11.2014 r.) Ewa Kopacz – Prezes(ka) RM Ewa Kolarska – Bobińska – MNiSW Joanna Kluzik-Rostkowska – MEN Małgorzata Omilanowska – MKiDzN Teresa Piotrowska – MSW Maria Wasiak – MIiR Prof. Małgorzata Fuszara – Pełnomocnik Rz ds. RT

18 Ćwiczenia Lubię – nie lubię „Klatki” kobiecości i męskości

19

20 GENDER MAINSTREAMING

21 „to włączanie problematyki równości płci do głównego nurtu życia politycznego i społecznegona etapie PLANOWANIA WDRAŻANIA I EWALUACJI, (pełni funkcję „przecinającą” wszystkie poziomy decyzyjne i operacyjne – włączając finanse). Postrzegana często jako koncepcja innowacyjna, dużo szersza niż tradycyjna polityka równości płci. (Koncepcja GM została przyjęta przez Komisję Europejską w 1996 roku jako jej uzupełnienie.)

22 Obejmuje działania zmierzające do promowania równości – wprowadzającw życie środki specjalne (vide: dyskryminacja pozytywna); 2) mobilizację wszelkich polityk o bardziej ogólnym charakterze oraz środków specjalnych w celu osiągnięcia równości przez aktywne i otwarte uwzględnianie już na etapie planowania danych działań ich potencjalnych skutków dla sytuacji kobiet i mężczyzn (perspektywa płci). ŹRÓDŁO: Komisja Europejska, 1996, Incorporating equal opportunities for women and men into all Comunity policies and activities, COM (1996) 67)

23 Gender Mainstreaming to NIE JESTstrategia wymyślona i forsowana przez kobiety i dla kobiet. Celem jest: -równość kobiet i mężczyzn (wspólne podejmowanie odpowiedzialności za nią); optymalizacja ich szans i sytuacji życiowych i rozwojowych (rodzina, praca, społeczeństwo i kultura – dostęp do dóbr i zasobów, kontrola nad nimi oraz ich dystrybucja, UCZESTNICTWO) (skala mikro); - optymalizowanie rozwoju demokratycznego i obywatelskiego społeczeństwa oraz gospodarki (skala makro) = ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ;

24 szersze i pełniejsze uwzględnianie zróżnicowania społeczeństwaJest polityką HORYZONTALNĄ, to znaczy obowiązuje we wszystkich działaniach władz publicznych i wszędzie gdzie wykorzystywane są środki publiczne. Jednym z przesłań tej koncepcji (i drogi jej realizacji) jest szersze i pełniejsze uwzględnianie zróżnicowania społeczeństwa (a nie jego ujednolicenie!!!) oraz projektowanie i realizacja działań wychodzących naprzeciw tej różnorodności.

25 DROGA DO GM Komisja Europejska w planie działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn [COM (2006) 92] zobowiązała się do podjęcia szeregu działań w latach 2006–2010 w celu przyspieszenia postępu w zakresie osiągnięcia prawdziwej równości między płciami. Zaproponowane działania obejmują sześć priorytetowych obszarów: 1) osiągnięcie równej dla kobiet i mężczyzn niezależności ekonomicznej; 2) wzmocnienie polityki godzenia pracy z życiem prywatnym i rodzinnym; 3) promowanie równego udziału kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji; 4) wykorzenienie przemocy uwarunkowanej płcią oraz handlu ludźmi; 5) eliminowanie w społeczeństwie stereotypów związanych z płcią; 6) propagowanie równości płci w stosunkach zewnętrznych UE. Źródło: Podręcznik włączania problematyki równości płci do głównego nurtu polityk. Zatrudnienie, integracja społeczna i ochrona socjalna, Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, Dział G1, Luksemburg 2008, s. 3

26 ZASADY GM Postrzeganie każdego człowieka całościowo (uwzględniając szeroki kontekst jego funkcjonowania, uwikłania w role, aspiracje, potrzeby, dążenia, doświadczenia, etc.). Poświęcenie idei demokracji. Dążenie do społecznej sprawiedliwości. Godność i poszanowanie dla różnorodności. + Wszyscy (zazwyczaj zaangażowani w tworzenie polityki…ale nie tylko) są „aktorami” i mogą działać symultanicznie. Źródło: Stevens I., Van Lemoen I, Manual on Gender Mainstreaming at Universities,s. Leuven-Apeldoorn, Garant 2001, s.23,24

27 niektóre bariery w urzeczywistnianiu GMSZKODLIWE MITY niektóre bariery w urzeczywistnianiu GM 1) BEZKOSZTOWOŚĆ 2) NOWA NAZWA na znane już praktyki 3) Opieranie się o „neutralność płci” zamiast o równość płci (zaklinanie rzeczywistości). 4) Przeciwstawianie polityki równościowej polityce prorodzinnej i założenie, iż jest ona skierowana przeciwko rodzinie. Źródło: E. Rutkowska, Studium przypadku: polityka równości płci w Polsce, w: H. Boll Stiftung, Gender Mainstreaming. Jak skutecznie wykorzystać jego polityczny potencjał? Przedstawicielstwo Fundacji im. Heinricha Bolla w Polsce, Warszawa 2008, s. 40, 46, 48

28 Przedstawienie praktycznych narzędzi wdrażania GM vide „Polityka równości płci w praktyce” – podręcznik przygotowany przez UNDP (biuro Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, w Polsce).

29 Wskaźniki makroekonomiczne polityki równościowej:zaangażowanie kobiet i mężczyzn w sferę prywatną i zawodową (na podstawie budżetu czasu każdej płci); wartość pracy nieopłacanej; zakres wydatków publicznych na wyrównywanie szans kobiet (i mężczyzn); procent kobiet i mężczyzn piastujących wysokie stanowiska w handlu i sektorach makroekonomicznych;

30 stwarzanie przestrzeni (realnych a nie deklaratywnych) Stąd tak ważne jest genderowe analizowanie budżetów – szczególnie centralnych (ale i lokalnych czyli samorządowych) oraz stwarzanie przestrzeni (realnych a nie deklaratywnych) na konstruowanie budżetów obywatelskich.

31 POJĘCIA

32 RÓWNOŚĆ Jeśli jedna grupa nie jest uprzywilejowana wobecinnych lub priorytetowo traktowana. = O równości płci mówimy gdy nie istnieje dyskryminacja ze względu na płeć.

33 = pół na pół/ po tyle samo = „takość samość”Równość = pół na pół/ po tyle samo = „takość samość” = równoprawność różnicy = równość szans i warunków na urzeczywistnianie pełni swego potencjału

34 Równość a równoprawność (a równy dostęp) – equity a equality:Pierwsza to mierzalny wymiar (ale nie jedyny) przejawiający się przez równość ilościową czyli parytet (równa reprezentacja). Często traktowana jest jako przywilej. Natomiast równoprawność bazuje na zapisach prawa wedle którego kobiety i mężczyźni są sobie równi, są równorzędnymi podmiotami. Jest to więc podstawowe prawo człowieka. Powinna przejawiać się równym (opartym NA WYBORZE) podziałem zasobów, dostępem do dóbr, możliwości, korzyści. W praktyce często podważa się znaczenie równouprawnienia w pryzmacie równego dostępu, bowiem dostęp w określonych instytucjach dzieje się w oparciu o „męską” normę („męski idiom”). Między równoprawnością a równością istnieje długa droga, na której pojawiają się między innymi bariery mentalnościowe, kontekst historyczny i narodowa tożsamość, stereotypy.

35 Spirala dyskryminacyjnaIdeologia dominująca Stereotyp Uprzedzenie Dyskryminacja Opresja Spirala dyskryminacyjna

36 seksualności, religii, wieku, etc.)Stereotyp Nadmiernie upraszczany i niezmiennie uogólniany obraz dotyczący danej grupy (oparty np. na płci, seksualności, religii, wieku, etc.) Jest oparty na „wiedzy potocznej” i bardzo trudny do zmiany (zniesienia).

37 „Stereotyp jest zawsze płaski, nie stereo.”Lech Konopiński

38 UPRZEDZENIE Tendencyjny osąd dotyczący osoby lub grupy.Te poglądy i opinie oparte są na niewiedzy (lub/i wiedzy powszechnej) i błędnych informacjach. Jest to postawa, opiera się zatem nie tylko na informacjach (lub ich braku), ale także na uczuciach i emocjach.

39 DYSKRYMINACJA Nierówne i niesprawiedliwe traktowaniepewnych osób lub grup przez inne grupy, w celu zablokowania im równego dostępu do zasobów. (Często) ma charakter systematyczny i zinstytucjonalizowany.

40 Dyskryminacja ze względu na:Płeć (seksizm / mizoginia / mizoandria) Etniczność, kolor skóry (rasizm) Niepełnosprawność Wiek (agizm) Orientację seksualną (homofobia) Etc.

41 OPRESJA Dyskryminacja, która ma charakterstrukturalny, systematyczny, instytucjonalny (naśladuje pewien schemat, jest wpisana w ideologię dominującą). Opiera się na tożsamości społecznej, czyli przynależności do jakiejś grupy.

42 Opresja / spirala dyskryminacji a kategoria i praktyka władzy:Władza kolektywna versus / i indywidualna Władza nad, z, do siła wewnętrzna

43 Vide: język na usługach ideologii (i grupy) dominującej.Opresja sprawia, że grupa dominująca jest niewidoczna czyli „naturalna” = na swoim miejscu, ale tym samym jej pozycja jest niemożliwa do podważenia. Vide: język na usługach ideologii (i grupy) dominującej.

44 „W polskiej rzeczywistości konieczne jest rozdwojenie jaźni, bowiem język mówiący o egalitaryzmie jest językiem parodii, a rzeczywistość rozgrywa się na poziomie codziennej natrętnej dyskryminacji”. Anna Nacher

45 (dyskryminacja systematycza, kolektywna)Spirala dyskryminacyjna Ideologia dominująca Stereotyp (myślowy obraz) Uprzedzenie (tendencyjny osąd) Dyskryminacja (poziom działaniowy) Opresja (dyskryminacja systematycza, kolektywna)

46 Ćwiczenia: Linia władzy Własne doświadczenia dyskryminacji

47 Dyskryminacja płci jako miecz obusiecznynp. 1) Różnice w wieku emerytalnym 2) Urlopy macierzyńskie / tacierzyńskie i rodzicielskie 3) Praca - rozmowy kwalifikacyjne; - prace „kobiece” i „męskie”;

48 POJĘCIA C.D. Autodyskryminacja Dyskryminacja płci bezpośredniaDyskryminacja płci pośrednia Dyskryminacja pozytywna

49 Litera prawa (gwarancje równości?) – UE a Polska

50 1.Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 1957r. – gł. Art. 1192.Traktat Amsterdamski z 1997 r. (Art.141 wraz z art. 119) 3.Europejska Strategia Zatrudnienia 4. Strategia Lizbońska (plan rozwojowy dla UE przyjęty w 2000 r.) 5. Konwencja ds. Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji wobec Kobiet (CEDAW) przyjęta przez Polskę w 1980 r. 6. Plan działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn na lata 2010 – 2015 (KE)

51 Pozostała litera prawaPolskie dokumenty strategiczne Narodowy Plan Rozwoju Narodowa Strategia Spójności Pozostała litera prawa Kodeks Pracy, Rozdział II, Art. 18 3a Rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet Ustawa o Promocji Zatrudnienia i Instytucjach Rynku Pracy z r., R.20, Art. 123 Ustawa z r. o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania 5. Ustawa „Żłobkowa” z dnia ze zmianami (Ustawa z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw )

52 (na mocy Rozporządzenia RM z 9.06. 2010 r., Nad sprawną i efektywną realizacją działań równościowych ma czuwać Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania (na mocy Rozporządzenia RM z r., zmieniającego rozporządzenie z ) Obecnie prof. Małgorzata Fuszara (wcześniej Agnieszka Kozłowska Rajewicz, wcześniej…Elżbieta Radziszewska).

53 Równość a ekonomia – warsztaty Prowadzenie: Marta DorobaZjazd I,

54 Kobiety ….. stanowią ok. 50% populacji świata wykonują ok. 2/3 pracy na świecie trafia do nich 10% światowego dochodu należy do nich mniej niż 1% światowej własności stanowią 2/3 populacji analfabetów/ek stanowią 70% osób żyjących za mniej niż 1 dolara dziennie.

55 Zawody męskie i kobiece (+mity) Monologi o codzienności (w parach) ĆWICZENIA Zawody męskie i kobiece (+mity) Monologi o codzienności (w parach) Bajka o związku partnerskim (komedia / groteska / dramat / science fiction)

56 PARTNERSTWO https://www.youtube.com/watch?v=wNHmEFbFnFg

57 Perspektywa płci / rodzaju a ekonomiaPOJĘCIA Równa płaca za pracę tej samej wartości Stratyfikacja pionowa rynków pracy ze względu na płeć Stratyfikacja pozioma rynków pracy ze względu na płeć Lepka podłoga Luka dochodowa Szklane ruchome schody Szklany sufit / glass ceiling Budżet (rachunek) satelitarny / satellite account:

58 5 przeszkód w „równościowym” rynku pracy(Magdalena Środa, „Kobiety i władza”) 1.Patriarchalna struktura rynku pracy 2.Konieczność godzenia pracy zawodowej z życiem rodzinnym (zaniechanie) 3.Mity (np. kobieta jako gorszy pracownik) 4.Polityczne 5.Nawykowe (np. stosunek do pracy – świadczonej i zlecanej – wykorzystywanie zwolnień w czasie ciąży, etc.)

59 Nadzieje 1.Postępująca wysoka specjalizacja 2.Nieodwracalność procesów emancypacyjnych (Urlich Beck) 3.Zmienność i rosnąca mobilność rynków pracy 4.Docenienie różnorodności i talentów (diversity management) 5.CSR (społeczna odpowiedzialność biznesu)

60 Początki…. Do lat 70’ XX wieku teorie rozwoju gospodarczego tworzone przez mężczyzn - kobiety „niewidoczne”. Kamień milowy 1971 r. „Women’s Role in Economic Development” autorstwa Ester Boserup Na tej bazie powstała myśl Women In Development (WID) . Koniec lat 70’ alternatywa - polityka GAD (Gender And Development) – rozróżnienie potrzeb praktycznych od interesów strategicznych kobiet.

61 1993 raport KE „Green Paper” – podkreślenie talentów kobiet, nacisk na ich lepsze wykorzystanie 2006 Raport OECD „Shaping Structural Change: The Role of Women”: kobiety jako dźwignia ekonomii (główny podmiot gospodarczy, realizujący dwa kontrakty) /postulaty ich „nobilitacji” i uwidocznienia oraz wymiernego docenienia.

62 DZIEDZINY POLITYKI ZATRUDNIENIA1)Aktywna polityka rynku pracy 2)Polityka płac i kariery zawodowej 3)Polityka godzenia życia zawodowego z rodzinnym 4)Polityka w zakresie flexicurity (+ społeczna odpowiedzialność biznesu)

63 1)Aktywna polityka rynku pracydziałania dążące do zwiększenia szans zatrudnienia grup marginalizowanych (np. walka z feminizacją ubóstwa na skutek m.inn. długotrwałego bezrobocia) w oparciu o równy dostęp do tej aktywnej polityki kobiet i mężczyzn;

64 Aktywne państwo opiekuńcze poprzez konkretne rozwiązania:- MSP kobiet (wsparcie) - wsparcie kobiet +45 w powrocie na rynek pracy - stop specjalnym przywilejom (np. różny wiek emerytalny) - stop zasiłkom i subwencjom (np. becikowe) = dać wędkę a nie rybę! + zachęty podatkowe (dla przedsiębiorców)

65 2)Polityka płac i kariery zawodowejgłównie w oparciu o dążenie do wyrównania wynagrodzeń i szans.

66 Niektóre przepisy regulujące te kwestię na gruncie polskim:1.Traktat Amsterdamski (Art.141 wraz z art. 119) 2. Kodeks Pracy, Rozdział II, Art. 18 3a 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z , w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet 4. Ustawa o Promocji Zatrudnienia i Instytucjach Rynku Pracy z r., R.20, Art. 123 5. Ustawa z roku o wdrożeniu niektórych przepisów UE w zakresie równego traktowania

67 3 ) Polityka godzenia życia zawodowego z rodzinnymWrzesień r. zmiany w Kodeksie Pracy: - urlopy macierzyńskie/rodzicielskie/ojcowskie – wymiar i podział; wprowadzenie elastycznych form zatrudnienia;

68 Elastyczne formy zatrudnienia(kto jest zainteresowany?) 1)praca w niepełnym wymiarze godzin 2) umowy zlecenia i umowy o dzieło 3) telepraca 4) „ job-sharing ” 5) praca zdalna (elastyczne miejsce świadczenia pracy) 6) elastyczne godziny pracy 7) skondensowany tydzień pracy 8) rozliczanie zadaniowe 9) system Kopovaza 10) system ROWE (Results Only Working Environment)

69 4) POLITYKA W ZAKRESIE FLEXICURITYczyli elastyczność (flexibility) i bezpieczeństwo (security) Strategia Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (CSR – Corporate Social Responsibility) Korzyści (dla pracownika/cy i przedsiębiorcy/czyni) oraz bariery w popularyzacji i urzeczywistnianiu. (vide: PKPP Lewiatan „Modelowe Rozwiązania Flexicurity” –

70 Przykłady dobrych praktyk w ekonomii i polityce społecznejPlebiscyt Firma Przyjazna Mamie (od 2006) kampanie społeczne

71 Przykłady dobrych praktyk w ekonomii i polityce społecznej c.dGdańska inicjatywa budżetowania pod kątem płci (Stowarzyszenie Współpracy Kobiet NEWW) – 2005 r. Projekt „Zrobione, zapłacone, wiele warte” realizowany przez Instytut Spraw Obywatelskich (od 2000, później od 2006 r.) w efekcie raport „Nieopłacana praca domowa: jak ją traktować, aby skuteczniej tworzyć podstawy opiekuńczego społeczeństwa”. Projekt Gender Index, finansowany od 2005 r. z EFS w ramach IW EQUAL (temat G) – realizacja między innymi SGH, PKPP Lewiatan, MPiPS, Fundacja Feminoteka

72 Budżet czasu ojca / matkiĆwiczenia „Zawody na sznurku” Budżet czasu ojca / matki

73

74 Równość w edukacji – warsztaty Prowadzenie: Marta DorobaZjazd I,

75 1) Edukacja w Polsce jest „ślepa na płeć” (Dzierzgowska, Rutkowska). 2) Punkt wyjścia był optymistycznie nastrajający: Krajowy Program Działań Na Rzecz Kobiet / etap II, wdrożeniowy (na lata ), w rozdziale „Edukacja” czytamy o obowiązkach rządu, władz oświatowych, instytucji oświatowych i akademickich (w porozumieniu z nauczycielami/kami, wydawcami, rodzicami). Wszystko po to, by wyrównywać szanse edukacyjne i życiowe kobiet i mężczyzn.

76 w obszarze związanym z nierównościami ze względu na płeć!!!!3) Czarne czasy w perspektywie równości w edukacji to teka MEN dla Romana Giertycha: wstrzymanie obowiązującego w całej UE podręcznika „Kompas” (podręcznik do wychowania przedszkolnego – „Kompasik” – nawet się nie pojawił). 4) Wywalczona po kilkunastu latach fasadowa Ustawa z (o wdrożeniu niektórych….) w artykule 5 prezentuje zaś zapis, że Ustawa (której trzon stanowi zakaz dyskryminacji, tak bezpośredniej jak i pośredniej) nie dotyczy edukacji w obszarze związanym z nierównościami ze względu na płeć!!!!

77 UKRYTY PROGRAM

78 wszystko co zostaje przyswojone podczas nauki w szkole, obok (poza) oficjalnego programu nauczania i wychowania = to czego uczy przebywanie w szkole: obyczajowość szkoły, podręczniki, postawy i oczekiwania nauczycieli, etc.

79 1) jakość i efekty nauczania „tu i teraz”: Znacząco wpływa na: 1) jakość i efekty nauczania „tu i teraz”: (aktywność intelektualna, motywacja, poczucie własnej wartości, nietolerancja, hamowanie indywidualizmu, kształtowanie konformizmu, etc.), 2) również na przyszłe szanse edukacyjne i życiowe (reprodukcja kapitału rodzajowego jednostek).

80 Niektóre z obszarów ukrytego programuPodręczniki i treści nauczania; Oczekiwania nauczycieli i nauczycielek względem uczniów i uczennic; Ocena osiągnięć i zachowania (kod regulacyjny); Przydzielanie zadań i funkcji; Przypisywanie odmiennych cech i wzorów reakcji uczniom i uczennicom i pracowanie wychowawczo w oparciu o te założenia; Warunki pracy intelektualnej;

81

82 Podręcznik „Wesoła szkoła” – seksistowskie żarty1) Kontrowersyjna czytanka w podręczniku do czwartej klasy szkoły podstawowej „Daję słowo”, Wydawnictwo Nowa Era Fragment opisuje wybory szkolnej miss z punktu widzenia młodego chłopca: „Nawet dziecko wie, że dziewczyny w naszej szkole dzielą się na głupie i bardzo głupie. Wymagać od dziewczyny, żeby była ładna i mądra – to naprawdę okrutna przesada. Wiadomość o wyborach miss rozeszła się błyskawicznie. Wszystkie samiczki (poczynając od zerówki) zrobiły się nerwowe, poprawiają kucyki i mizdrzą się”. fragment pochodzi z popularnej książki „Dynastia Miziołków” Joanny Olech 2) Podręcznik „Wesoła szkoła” – seksistowskie żarty

83 MATEMATYKA - PODRĘCZNIKI DO SZKOŁY PODSTAWOWEJZad. 1 Pani Kasia otrzymała 120 zł podwyżki, co stanowiło 20% jej dotychczasowej pensji. Ile wynosi jej wynagrodzenie? (odp. 720 zł) Zad.2 Pan Kowalski chce kupić mieszkanie, które kosztuje 200 tysięcy złotych. W banku może pożyczyć kwotę 2,75 x większą niż jego roczne zarobki, zarabia miesięcznie 2 tysiące złotych. Ile może dostać pożyczki? Zad.3 Tata Olafa kupił samochód osobowy na raty. Pierwsza wpłata wynosiła 7000 i stanowiła 1/5 wartości samochodu. Pozostałą należność tata Olafa zapłaci w 32 równych ratach miesięcznych. Ile kosztuje samochód i jaka jest wysokość jednej raty? Zad.4 Kasia chce obszyć tasiemką sześć kwadratowych serwetek o boku 25 cm i prostokątny obrus o wymiarach 1m x 2m. Ile metrów tasiemki musi kupić? Zad.5 Babcia Basi chciała upiec szarlotkę. Basia obierała jabłka i kroiła je na ćwiartki. Ile ćwiartek otrzymała po pokrojeniu 3 jabłek?

84 (zależne od przyjętej filozofii edukacyjnej)POSTAWY wobec HC (Elizabeth Vallance) (zależne od przyjętej filozofii edukacyjnej) 1. Nic nie robić: niech ukryty program pozostaje ukryty. Zdawać sobie tylko sprawę, że jest i jak funkcjonuje. (obojętność, bezradność, hipokryzja – fikcja edukacyjna) 2.Zmienić praktykę szkolną, środowisko, reguły postępowania nauczycieli = wykorzenić nierówności (nurt szkolnictwa eksperymentalnego, np. M. Montessori, C. Freinet, inne szkoły autorskie). (margines) 3.Zlikwidować szkoły (deschooling) (brak rozsądnej alternatywy) 4. Przystosować się: jeśli tak jest to znaczy, że tak ma być (że jest to potrzebne) = przenieść ukryty program do programu jawnego. (uczciwe przyznawnie się do konserwatywnej filozofii, przeciwdziałanie fikcji edukacyjnej). 5.?????????. A. Janowski, Uczeń w teatrze życia szkolnego, WSiP, W-wa 1995 (za Elizabeth Vallance), s.62-63 D. Pankowska, Co zrobić z ukrytym programem szkoły, Psychologia w szkole, Nr 3(23) 2009

85 Pedagogika feministycznaEmpowerment Pedagogika feministyczna

86 Wskazówki Za wzór przedstawiaj równość (treści, podręczniki, własne postawy) / herstory; Działaj zgodnie z zasadami równości (oczekiwania, ocenianie, przydział zadań); Pomagaj zauważać, demaskować i kwestionować nierówności; Wspieraj indywidualne zainteresowania i talenty, pomagaj je wydobywać; Poszerzaj granice (stwarzaj możliwości ośmielania się i próbowania) / empowerment, polityka głosu Refleksja „in action” i „after action”;

87 Ćwiczenia Własne doświadczenia z ukrytym programem Analiza podręcznika „Od A do Z” (Didasco) Przysłowia Dowcipy Bajki (technika Scamper)

88 PRZYSŁOWIA Kotka i żona ma siedzieć w domu. Baba babę całuje, a za oczy obgaduje. Baba z wozu koniom lżej. Instynkt kobiety jest często bystrzejszy nić męski rozum. Inteligencja kobiety jest w jej urodzie, a uroda mężczyzny w jego inteligencji. Chłopiec staje się mężczyzną, kobieta pozostaje kobietą. Obrażony mężczyzna obraża, obrażony chłopiec pielęgnuje swój ból. Mężczyzna powinien być jak tygrys, kobieta jak kot. Mężczyznę zachęcaj, kobietę hamuj. Poranny deszczyk i łzy kobiety szybko schną. Biada temu domowi, gdzie żona przewodzi mężowi.

89 Mężczyzna ze słomy wart jest kobiety ze złota.Gdzie diabeł nie może tam babę pośle. Nie ma ryby bez ości, nie ma baby bez złości. Baba bez chłopa jak chałupa bez płota. Chłop do kielni baba do patelni. Prędzej się zgodzą dwie suki w jednej budzie niż dwie baby, choć to ludzie. Nie dasz chłopakom to dasz robakom. Choć chłop jak żaba lepszy niż baba. Chłopaki nie płaczą.

90 Dowcipy a ukryty programŻona mówi do męża: na pięć minut wychodzę do sąsiadki, wyjmij za godzinę ciasto z piekarnika. Jak mężczyzna może pomóc żonie w sprzątaniu? Podnieść nogi kiedy ona odkurza. Czym się różni mężczyzna od chłopca? – Ma droższe zabawki. Co to jest równy podział obowiązków w domu? -Ona gotuje, on je. Ona sprząta – on brudzi, ona prasuje – on gniecie….

91 Przykłady dobrych praktyk w edukacji

92 Konkurs Motoroli Poland „Diversity”– dla uczniów i uczennic szkół średnich - „Świat człowieka” – podręczniki do edukacji humanistycznej w gimnazjum (PWN, autorstwo nauczycielki i nauczyciele Zespołu Szkół Bednarska w Warszawie); Grupa Edukatorów Seksualnych „Ponton” (przy Federacji na Recz Kobiet i Planowania Rodziny) Gender w Podręcznikach Projekt Badawczy Anna Wołosik, Opowiem Ci ciekawą historię, Wyda ŻAK – podr. Do 4 klas sp, hitoria

93 Projekty Lekcje genderowe, czyli równouprawnienie w pigułceDom Współpracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach, (2005, 2006, 2007) 2) Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami – przeciwdziałanie uprzedzeniom i dyskryminacji w działalności edukacyjnej i szkoleniowej Stowarzyszenie Kobiet KONSOLA Poznań (2005) 3) Równość od przedszkola Stowarzyszenie Silesia Nostra i Grupa Nieformalna „Śląsk Strefa Gender” (2007) 4) Dziewczęta i chłopcy. Bez lęku, bez uprzedzeń, bez przemocy. Jak sobie radzić z trudnymi uczuciami, dyskryminacją, szykanowaniem i napastliwością w relacjach z rówieśnikami i rówieśniczkami Stowarzyszenie „W stronę dziewcząt” Warszawa (2006)

94 Pakiet edukacyjny „Jej portret” składa się z następujących modułów:Stowarzyszenie W Stronę Dziewcząt Jej portret. Sprawy kobiet od czasów najdawniejszych po wiek XXI. Scenariusze lekcji do historii, wiedzy o społeczeństwie, wiedzy o kulturze, a także do edukacji medialnej i prozdrowotnej. Pakiet edukacyjny „Jej portret” składa się z następujących modułów: Dom i świat. Historia kobiet dla początkujących. Głosy kobiet Kobiety i mężczyźni jako obywatele i obywatelki. Prawa kobiet i dziewcząt. Biznesmenki, menedżerki, prezeski. Kobiety w biznesie, ekonomii i na rynku pracy. Nagie i ubrane. Jak media przetwarzają ciała kobiet i dziewcząt. Pionierki: uczone, wynalazczynie, podróżniczki, aktywistki. Kobiety - legendy, kobiety - alegorie w sztuce i literaturze.

95 Ćwiczenie „PRZĄDKI MĄDROŚCI”

96 Działanie równościowe / antydyskryminacyjne – trenig 1. Antydyskryminacja. Pakiet edukacyjny, CODN, Warszawa 2005 2.Branka M., Cieślikowska D., Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, Villa Decius, Kraków 2010 3.Chege R., Gender Mainstreaming w projektach rozwojowych, niezbędnik trenerski, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Kraków-Warszawa 2010 4.Dzierzgowska A., Skrzypczak P, red., Kulturowa tożsamość płci. Podręcznik dla trenerów, Stowarzyszenie „Amnesty International”, Warszawa 2005 (www.amnesty.org.pl) 5.Kamińska A., Wybierz Różnorodność. Promowanie postaw antydyskryminacyjnych w organizacji, szkole i miejscu pracy, Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych Mikuszewo, 2007 6.Majewska E., Rutkowska E., Równa szkoła – edukacja wolna od dyskryminacji. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej i Fundacja F.E. Stiftung 7.Pankowska D., Wychowanie a role płciowe (dwie części: Podstawy teoretyczne plus Program edukacyjny), GWP, Gdańsk 2005 8.Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005, \ { "@context": "http://schema.org", "@type": "ImageObject", "contentUrl": "http://slideplayer.pl/11851927/66/images/96/Dzia%C5%82anie+r%C3%B3wno%C5%9Bciowe+%2F+antydyskryminacyjne+%E2%80%93+trenig.jpg", "name": "Działanie równościowe / antydyskryminacyjne – trenig", "description": "1. Antydyskryminacja. Pakiet edukacyjny, CODN, Warszawa 2005. 2.Branka M., Cieślikowska D., Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, Villa Decius, Kraków 2010. 3.Chege R., Gender Mainstreaming w projektach rozwojowych, niezbędnik trenerski, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Fundacja Edukacja dla Demokracji, Kraków-Warszawa 2010. http://bezuprzedzen.org/doc/gender%20mainstreaming%20w%20projektach%20rozwojowych.pdf. 4.Dzierzgowska A., Skrzypczak P, red., Kulturowa tożsamość płci. Podręcznik dla trenerów, Stowarzyszenie „Amnesty International , Warszawa 2005 (www.amnesty.org.pl) 5.Kamińska A., Wybierz Różnorodność. Promowanie postaw antydyskryminacyjnych w organizacji, szkole i miejscu pracy, Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych Mikuszewo, 2007. http://mojregion.eu/tl_files/TMP/POKL/Aktualnosci/15wybierzroznorodnosc.pdf. 6.Majewska E., Rutkowska E., Równa szkoła – edukacja wolna od dyskryminacji. Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej i Fundacja F.E. Stiftung. 7.Pankowska D., Wychowanie a role płciowe (dwie części: Podstawy teoretyczne plus Program edukacyjny), GWP, Gdańsk 2005. http://bezuprzedzen.org/doc/rowna_szkola_edu_wolna_od_dyskryminacji.pdf. 8.Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, Lambda, Warszawa 2005, http://www.bezuprzedzen.org/doc/pakiet_przeciw_dyskryminacji.pdf. \", "width": "1024" }

98 TEST

99 podsumowujące 3 dni naszej pracy:Ćwiczenia podsumowujące 3 dni naszej pracy: „Zmiana stanowiska / opinii (z piłką)” Folded Story / Zaginana Historyjka Co by było gdyby w Polsce…. Sytuacje… Akronimy

100 Gender to: płeć społeczno-kulturowa Osoba, która wykazuje cechy i zachowania typowe dla płci przeciwnej. Znaczenia jakie nadaje się płci w danej kulturze. Stwierdzenie „Kobiety są z natury nademocjonalne, a mężczyźni zrównoważeni” odnosi się do płci (sex) rodzaju (gender) zarówno do płci jak i do rodzaju. Przysłowie „ Inteligencja kobiety jest w jej urodzie, uroda mężczyzny w jego inteligencji” odnosi się do zarówno do płci jak i do rodzaju Do szkodliwych mitów na temat Gender Mainstreaming należą: przekonanie, że strategia ta jest niezbędna w każdym nowoczesnym, demokratycznym i obywatelskim społeczeństwie. bezkosztowość – można realizować tą strategię bez nakładów finansowych. przekonanie, iż Gender Mainstreaming przeciwstawia się i przeciwdziała polityce prorodzinnej. Równość płci oznacza, że nie istnieje dyskryminacja ze względu na płeć. kobiety i mężczyźni mają taki sam realny dostęp do dóbr i zasobów. kobiety i mężczyźni są tacy sami. Stereotyp to nadmiernie uproszczony obraz. może być pozytywny i negatywny. jest bardzo trudny do zmiany.

101 Spośród podanych twierdzeń wybierz stereotyp(y)Mężczyźni są z natury skłonni do rywalizacji, a kobiety do współpracy. W wielu krajach kobiety nie mogą same wybierać sobie partnerów i decydować o swej drodze życia. Chłopcy nie powinni się bawić dziewczyńskimi zabawkami, bo wyrastają na maminsynków. Uprzedzenia to tendencyjne osądy. opierają się na stereotypach. bazują na sferze intelektualnej (wiedza lub jej brak) ale również na emocjach. Dyskryminacja to zespół postaw to działanie/a. ma na celu utrudnienie dostępu do zasobów. Ukryty program wpływa na efekty nauczania tylko w teraźniejszości. wpływa tylko na przyszłe szanse edukacyjne uczniów i uczennic. wpływa zarówno na jakość procesu dydaktyczno-wychowawczego „tu i teraz” jak i na przyszłe szanse edukacyjne uczniów i uczennic. Ukryty program przejawia się m.inn. w oczekiwaniach nauczycieli i nauczycielek wobec uczniów i uczennic. w przydzielaniu zadań i funkcji. w treściach podręczników szkolnych i podstaw programowych. Pojęcie „luka dochodowa” oznacza: różnice w standardzie życia kobiet bezdzietnych i kobiet wielodzietnych. różnice między zarobkami młodych kobiet i mężczyzn w Polsce a w wysoko uprzemysłowionych krajach UE. wyraźne różnice między średnimi zarobkami kobiet a mężczyzn pracujących na takich samych stanowiskach, wykonujących takie same i tyle samo obowiązków.

102 Dyskryminacja pozytywnato dyskryminowanie, ale w dobrej intencji. to wprowadzenie tymczasowych środków szczególnych, zmierzających do przyspieszenia osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn. to uprzywilejowanie danej grupy ze względu na jej wyższe miejsce w hierarchii danego społeczeństwa. Budżet satelitarny (rachunek satelitarny) jest ujednoliconym systemem Unii Europejskiej. pozwala oszacować wartość nieodpłatnej pracy domowej. został opracowany przez EUROSTAT w 1996 r.. Pedagogika feministyczna opiera swoje postulaty i działania na: idei empowermentu (uwłasnowolnieniu) oraz „herstory” polityce głosu / polityce artykulacji czyli świadomym doprowadzaniu do konfliktu, który ma tu potencjał „pozytywny”. równoprawności różnicy i stworzeniu bezpiecznej przestrzeni ekspresji. Do wskaźników makroekonomicznych polityki równościowej należą: zaangażowanie kobiet i mężczyzn w sferę prywatną i zawodową (na podstawie budżetu czasu każdej płci); wartość pracy nieopłacanej; zakres wydatków publicznych na wyrównywanie szans kobiet (i mężczyzn); Nad sprawną i efektywną realizacją działań równościowych w Polsce zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z czuwa Minister / Ministra Polityki Równościowej Pełnomocnik/czka Rządu ds. Równości Społecznej i Ekonomicznej Pełnomocnik/czka Rządu ds. Równego Traktowania Do elastycznych form zatrudnienia należą: job sharing / job splitting. elastyczne miejsce świadczenia pracy i elastyczne godziny pracy. praca w stałych godzinach w siedzibie pracodawcy ale w cząstkowym wymiarze etatu.

103 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Marta Doroba tel. 505013878 e- mail: [email protected]Projekt współfinansowany ze środków Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Marta Doroba tel e- mail: