1 Warsztaty pisania pism procesowychMichał Jędrzejczyk Radca prawny

2 Zaprezentowane w niniejszej prezentacji treści zostały opracowane w całości na podstawie niżej wskazanych publikacjach ! Kodeks postępowania cywilnego. Komentarzred. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ Rok:2017 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarzred. prof. dr hab. Andrzej Zieliński, dr hab. Kinga Flaga-Gieruszyńska rok 2017 Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art red. dr hab. Agnieszka Góra-Błaszczykowska, rok 2015

3 Wymogi formalne zaliczenia warsztatów:Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie pozytywnej oceny z czterech przygotowywanych w trakcie semestru kolokwiów. W przypadku uzyskania oceny bardzo dobrej z aktywności (trzy plusy) ocena końcowa ulega podwyższeniu o 0,5 stopnia

4 W polskim procesie cywilnym obok siebie współistnieją zasady ustności i pisemności. Naturalne granice zastosowania zasady ustności wyznaczane są możliwością bezpośredniego kontaktu uczestników postępowania z organem procesowym. Oznacza to, że założenia zasady ustności mogą być realizowane na jawnych posiedzeniach sądowych, w szczególności zaś na rozprawie (por. art. 210 KPC).

5 Obok tak rozumianej zasady ustności w postępowaniu cywilnym pojawiają się również elementy zasady pisemności. Pismo może stanowić formę alternatywną dla ustnego dokonania czynności procesowej (np. wniosek o wyłącznie sędziego). W takim wypadku istnieje prawo wyboru formy dokonania czynności procesowej, przy czym wybór formy ustnej lub pisemnej w żaden sposób nie wpływa na skuteczność czynności. Z zasadą pisemności w bardziej rygorystycznej postaci mamy do czynienia wówczas, gdy skuteczność określonych czynności procesowych uzależniona została od zachowania formy pisemnej. Obligatoryjna forma pisemna zastrzeżona została m.in. dla pozwu (art § 1 KPC), wniosku wszczynającego postępowanie nieprocesowe (art. 511 § 1 KPC), wstąpienia do sprawy interwenienta ubocznego (art. 77 § 1 KPC), wniosku o przywrócenie terminu (art. 169 § 1 KPC), wniosku o zabezpieczenie dowodu (art. 312 KPC), a także znanych ustawie środków zaskarżenia.

6 Pojęcie pisma procesowegoArtykuł 125 KPC zawiera definicję pisma procesowego oraz określa dopuszczalne sposoby wnoszenia pism procesowych do sądu.

7 Art. 125 [Pojęcie; forma] § 1. Pisma procesowe obejmują wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą. § 2. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi, pisma procesowe wnosi się na urzędowych formularzach. § 21. Jeżeli przepis szczególny tak stanowi albo dokonano wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, pisma procesowe w tej sprawie wnosi się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Pisma niewniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu, o czym sąd poucza wnoszącego pismo. § 22. W przypadku niewniesienia pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przewodniczący zawiadamia wnoszącego pismo o bezskuteczności czynności. § 23. Jeżeli z przyczyn technicznych leżących po stronie sądu nie jest możliwe wniesienie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w wymaganym terminie, stosuje się przepisy art § 24. Oświadczenie o wyborze lub rezygnacji z wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego składa się za pośrednictwem tego systemu. Oświadczenie to jest wiążące tylko w stosunku do osoby, która je złożyła. § 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzory i sposób udostępniania stronom urzędowych formularzy, o których mowa w § 2, odpowiadających wymaganiom przewidzianym dla pism procesowych, szczególnym wymaganiom postępowania, w którym mają być stosowane, oraz zawierających niezbędne pouczenia dla stron, co do sposobu ich wypełniania, wnoszenia i skutków niedostosowania pisma do tych wymagań, uwzględniając, że urzędowe formularze powinny być udostępniane w siedzibach sądów oraz bezpłatnie w sieci Internet w formie pozwalającej na dogodną edycję treści formularza. § 31. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, sposób wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, mając na względzie skuteczność wnoszenia pism, szczególne wymagania postępowań obsługiwanych przez ten system oraz ochronę praw osób wnoszących pisma. § 4. (uchylony)

8 Pisma procesowe są to pisma, które wnoszą do organów procesowych (sądu, komornika) uprawnione podmioty postępowania strony i inni uczestnicy postępowania, prokurator, RPO, RPD, organizacje pozarządowe, inspektor pracy, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów, obejmujące wnioski i oświadczenia ich autorów, składane poza rozprawą lub posiedzeniem sądowym.

9 Pisma procesowe można podzielić na:

10 Pisma inicjujące (wszczynające) postępowaniePisma składane w toku postępowania. Według kryterium wymogów ustawowych dla poszczególnych pism, pisma procesowe można podzielić na: zwykłe pisma procesowe oraz kwalifikowane pisma procesowe.

11 Do zwykłych pism procesowych należy zaliczyć te wszystkie pisma, które nie muszą spełniać żadnych wymogów szczególnych, poza ogólnymi warunkami przewidzianymi w art. 126 dla pism procesowych. Pisma procesowe kwalifikowane to takie pisma, którym KPC stawia szczególne wymagania, np. pozew (art. 187), apelacja (art. 368), skarga kasacyjna (art. 3984) itp.

12 Do pism procesowych nie zalicza się pisemnego pełnomocnictwa udzielonego przez stronę. Wprawdzie pismo takie, dołączane do akt sprawy przy pierwszej czynności procesowej (art. 89 § 1 KPC) zawiera oświadczenie uczestnika postępowania złożone poza rozprawą, ale jego adresatem nie jest organ procesowy. Ten ostatni jest w ten sposób jedynie "zawiadamiany" o udzieleniu pełnomocnictwa procesowego.

13 W pojęciu pism procesowych nie mieszczą się także tzwW pojęciu pism procesowych nie mieszczą się także tzw. pisma sądowe, które pochodzą od sądu i kierowane są do stron i innych uczestników postępowania w związku z procesem (odmiennie W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, wyd. 7, Warszawa 1999, s. 87). Do pism sądowych zgodnie zalicza się m.in. wezwania i zawiadomienia doręczane przez sąd, jak również wydawane przez sąd orzeczenia.

14 Treść pisma procesowego i sposób jego składnia

15 Ustawodawca nie ograniczył materii wniosków, które mogą być składane w formie pism procesowych, stąd wnioski mogą dotyczyć zarówno zagadnień formalnych związanych z tokiem postępowania, jak i kwestii merytorycznych nawiązujących do rozstrzygnięcia sprawy. Z kolei w swoich oświadczeniach strony przedstawiają zajmowane stanowisko, zawierają pewną deklarację, przy czym mogą one przybrać postać bądź oświadczeń woli, bądź jedynie oświadczeń wiedzy.

16 Dla uznania danego pisma za pismo procesowe wymagane jest jego złożenie poza rozprawą. Oznacza to, że pisma składane w toku rozprawy nie są pismami procesowymi. W szczególności takiego charakteru odmawia się załącznikowi do protokołu (por. art. 161 KPC). Pismami procesowymi będą natomiast pisma przygotowane wcześniej poza rozprawą, a dołączone do akt w toku posiedzenia w sytuacji, gdy strona nie zdążyła tego zrobić przed wszczęciem posiedzenia.

17 Sąd nie jest zobowiązany ani nawet uprawniony do przyjmowania pism procesowych, które nie wnoszą nic do sprawy, a więc nie podają ani stanu sprawy, ani też nie ustosunkowują się do twierdzeń strony przeciwnej, a są jedynie wyrazem wewnętrznej potrzeby piszącego (zob. orz. SN z r., II PR 124/71, Legalis z glosą E. Wengerka i C. Bieske, NP 1974, Nr 2, s. 226; E. Wengerek, Przegląd, 1975, s. 872).

18 Czy są wyjątki od zasady, że wszelkie wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą powinny być składane w formie pisma procesowego ?

19 Od zasady, że wszelkie wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą powinny być składane w formie pisma procesowego KPC dopuszcza pewne wyjątki (np. art. 466). Art. 466 [Powództwo do protokołu] Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych.

20 Sąd Najwyższy stoi konsekwentnie na stanowisku, że w postępowaniu zwykłym wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku nie może być złożony w formie ustnej do protokołu. O formie tego wniosku decyduje bowiem art KPC, a nie art. 328 § 1 KPC (post. SN z: r.,II UZ 11/12, Legalis; r., II UZ 9/12, Legalis; r., II UZ 17/12, Legalis i in.). W rezultacie Sąd Najwyższy przyjął, że zgłoszenie przez profesjonalnego pełnomocnika strony ustnego wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku już po zamknięciu rozprawy i ogłoszeniu orzeczenia oraz podaniu jego ustnych motywów nie może odnieść skutku w zakresie biegu terminów przewidzianych dla zaskarżenia wyroku w rozumieniu art. 328 § 1 KPC w zw. z art. 369 KPC (post. SN z r.,II UZ 12/12, Legalis).

21 Język pism procesowych

22 Zgodnie z art. 27 Konstytucji RP, językiem urzędowym jest język polskiZgodnie z art. 27 Konstytucji RP, językiem urzędowym jest język polski. W myśl art. 4 pkt 1 ustawy z r. o języku polskim (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 224 ze zm.), język polski jest językiem urzędowym konstytucyjnych organów państwa.

23 Ponadto jak wynika z artPonadto jak wynika z art. 5 § 1 PrUSP zasadą jest obowiązywanie przed sądem języka polskiego, a jedyny wyjątek wynika z § 2 tego artykułu i dotyczy wyłącznie ustnego występowania przed tym organem i nie może być wykładany rozszerzająco. Powyższe oznacza, że wszystkie pisma procesowe muszą być sporządzane w języku polskim, nawet jeśli podmiot je składający nie włada tym językiem w stopniu wystarczającym. Za takim rozwiązaniem przemawia również wzgląd na potrzeby innych uczestników postępowania, którym pisma procesowe (w ich odpisach) są co do zasady doręczane w toku procesu.

24 Wymóg zwięzłości pism procesowych

25 Wymóg zwięzłości pism procesowych ustawodawca akcentuje w art. 127.Art. 127 [Pisma przygotowawcze] W pismach procesowych mających na celu przygotowanie rozprawy (pisma przygotowawcze) należy podać zwięźle stan sprawy, wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych, wreszcie wskazać dowody, które mają być przedstawione na rozprawie, lub je załączyć. W pismach przygotowawczych strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich żądań lub wniosków.

26 Język pism procesowych powinien być jasny, rzeczowy i zrozumiały, a wywody w nim zawarte powinny być ujmowane w sposób zwięzły.

27 Nie jest dopuszczalne !używanie w pismach procesowych języka obraźliwego, pomówień i inwektyw pod adresem sądu lub innych uczestników postępowania. Taka redakcja pisma sankcjonowana jest karami przewidzianymi w art. 49 PrUSP (post. SN z r., I PZ 115/03, OSNAPiUS 2005, Nr 2, poz. 23).

28 Za ubliżenie sądowi, innemu organowi państwowemu lub osobom biorącym udział w sprawie w piśmie procesowym sąd może ukarać winnego karą porządkową grzywny w wysokości do 3000 zł lub karą pozbawienia wolności do czternastu dni (art. 49 PrUSP).

29 W miarę możliwości w pismach procesowych należy posługiwać się zwrotami ustawowymi. Należy bowiem pamiętać, że język prawniczy, ściśle zależny od języka prawnego, pewnymi pojęciami posługuje się w znaczeniu odmiennym od potocznego, nadając poszczególnym instytucjom inny sens.  J. Policzkiewicz, W. Siedlecki, E. Wengerek, Wzory pism procesowych w sprawach cywilnych, wyd. 6, Warszawa 1982, s. 35).

30 Warunki co do układu pism procesowych.

31 Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera żadnych warunków co do układu pism procesowych. Układ ten będzie wynikał z rodzaju pisma procesowego, przepisy KPC regulują bowiem treść poszczególnych pism procesowych (np. art. 187). Układ pisma (kolejność poszczególnych jego elementów) jest zatem sprawą obojętną. Chodzi o to, aby pismo spełniało wszystkie wymogi formalne przewidziane w ustawie. Jednak w interesie sporządzającego pismo procesowe leży jego przejrzystość, aby organ procesowy bez trudu wyłonił wszystkie jego istotne twierdzenia, wnioski i oświadczenia.

32 Wnoszenie pism procesowych na urzędowych formularzach

33 W wyniku ZmKPCU 2000 w procesie cywilnym wprowadzony został obowiązek wnoszenia pism procesowych na urzędowych formularzach w sytuacjach wskazanych w przepisach szczególnych (por. art. 1871, art § 2, art. 503 § 2, art. 5052 KPC). Formularze urzędowe zostały wprowadzone w tych sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie jest znaczna i co do zasady nie występują w nich szczególnie zawiłe zagadnienia prawne.

34 Wzory i sposób udostępniania stronom urzędowych formularzy określa rozp. MS z r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 723 ze zm.), rozp. MS z r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania (tekst jedn. Dz.U. z r. poz. 724), a także rozp. MS z r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do rejestru zastawów (Dz.U. Nr 229, poz. 1532).

35 MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCIROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 5 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępniania urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym (tekst jednolity)

36 § 1. Ustala się następujące wzory urzędowych formularzy pism procesowych:1)   wzór formularza pozwu oznaczonego symbolem P - dla pozwu w postępowaniu uproszczonym oraz pozwu w sprawach, o których mowa w art. 1871 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej "kodeksem", stanowiący załącznik nr 1 do rozporządzenia; 2)   wzór formularza załącznika do pism procesowych zawierającego dane uzupełniające stron oznaczonego symbolem DS, w którym wskazuje się dane kolejnych stron lub dodatkowe dane stron już wskazanych, stanowiący załącznik nr 2 do rozporządzenia; 3)   wzór pisma zawierającego wnioski dowodowe oznaczonego symbolem WD - dla pisma procesowego w postępowaniu uproszczonym, w którym zgłasza się dowody niewskazane w innych pismach, stanowiący załącznik nr 3 do rozporządzenia; 4)   wzór formularza odpowiedzi na pozew oznaczonego symbolem OP - dla pisma procesowego zawierającego odpowiedź na pozew w postępowaniu uproszczonym, stanowiący załącznik nr 4 do rozporządzenia; 5)   wzór formularza pozwu wzajemnego oznaczonego symbolem PW - dla pozwu wzajemnego w postępowaniu uproszczonym oraz pozwu wzajemnego w sprawach, o których mowa w art. 1871 kodeksu, stanowiący załącznik nr 5 do rozporządzenia; 6)   wzór formularza sprzeciwu lub zarzutów oznaczonego symbolem SP - dla sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu uproszczonym oraz zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty w sprawach, o których mowa w art  kodeksu, stanowiący załącznik nr 6 do rozporządzenia.

37 Wnoszenie pism procesowych drogą elektroniczną:

38 Ustawa zmieniająca z r., odstąpiła od pojęcia składania pism drogą elektroniczną. Obecnie zatem dopuszczalne jest wniesienie do sądu pisma jedynie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, przez którą rozumie się system teleinformatyczny obsługujący postępowanie sądowe (art. 125 § 21 KPC). Dopuszczalność korzystania przez strony z systemu teleinformatycznego do wniesienia pisma procesowego została zastrzeżona do wypadków wskazanych w przepisach szczególnych ustawy procesowej. W obecnie obowiązującym stanie prawnym konieczność wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną przewidziana została w elektronicznym postępowaniu upominawczym

39 Od r. droga wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego będzie także dostępna w każdym innym postępowaniu, o ile osoba wnosząca dane pismo dokona wyboru wnoszenia pism właśnie w ten sposób. Należy jednak podkreślić, że w okresie 3 lat od wejścia w życie ustawy nowelizującej z r., tj. do r., dokonanie wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe oraz dalsze wnoszenie tych pism za pośrednictwem tego systemu będzie dopuszczalne tylko wówczas, jeżeli ze względów technicznych, leżących po stronie sądu, będzie to możliwe (art. 20 ustawy z r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postepowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z r.poz. 1311 ze zm.).

40 Wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego dokonuje się poprzez złożenie stosownego oświadczenia w tym przedmiocie, przy czym oświadczenie to składa się za pośrednictwem tego systemu (art. 125 § 24 zd. 1 KPC). W ten sam sposób składa się także oświadczenie o rezygnacji z wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

41 Ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń czasowych na składanie oświadczeń o wyborze lub rezygnacji z wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Oznacza to, że wnoszący pismo może złożyć przedmiotowe oświadczenia każdym czasie, na każdym etapie postępowania. Brak jest również przeszkód ku temu, aby w toku sprawy oświadczenia te były składane wielokrotnie przez tą samą osobę, która np. po rezygnacji z wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego ponownie będzie chciała takiego wyboru dokonać, by następnie ponownie z niego zrezygnować.

42 Oświadczenie o wyborze lub rezygnacji z wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego może być złożone przez stronę, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, a także przez osoby wchodzące w skład organu strony niebędącej osobą fizyczną. W każdym wypadku dane oświadczenie będzie wiążące jednak tylko w stosunku do osoby, która je złożyła (art § 24 zd. 2 KPC). 

43 Oznacza to, że po jednej stronie procesowej możliwe będą dwa równoległe systemy wnoszenia pism procesowych, tj. "tradycyjny" i za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Będzie tak wówczas, gdy np. strona nie złoży oświadczenia o wyborze składania pism przez system teleinformatyczny, w przeciwieństwie do jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, którzy oświadczenie takie skutecznie złożą. W takim wypadku strona będzie mogła wnosić pisma do sądu wyłącznie w sposób tradycyjny (w wersji "papierowej"), a jej przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik – wyłącznie elektronicznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

44 przewidziany został również rygor niewniesienia pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w sytuacjach, gdy droga ta była dla strony obligatoryjna lub gdy dokonano wyboru wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. W takim wypadku pisma złożone w sądzie z pominięciem systemu teleinformatycznego nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu (art. 125 § 21 zd. 2 KPC). O powyższej sankcji bezskuteczności sąd powinien pouczyć wnoszącego pismo (art. 125 § 21 in fine KPC), przy czym projektodawca zakłada, że nastąpi to jeszcze przed wniesieniem pisma, a samo pouczenie będzie generowane przez system teleinformatyczny.

45 Nieskuteczne wniesienie pisma procesowego, dla którego przewidziane było skorzystanie z systemu teleinformatycznego, wywołuje reakcję przewodniczącego w postaci zawiadomienia wnoszącego pismo o bezskuteczności czynności (art § 22 KPC). Wydaje się, że powyższe zawiadomienie powinno nastąpić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (art. 1311 § 1 KPC), chyba że zawiadamia się adresata, który wprawdzie dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, ale zrezygnował z doręczenia elektronicznego (art. 1311 § 21 KPC). W takim wypadku zawiadomienie o bezskuteczności doręczane jest w sposób "tradycyjny".

46 Jeżeli z przyczyn technicznych leżących po stronie sądu nie jest możliwe wniesienie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w wymaganym terminie, strona może wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, jaka miała być dokonana w formie tego pisma (art. 125 § 23 KPC).

47 Czy Pismo przewodnie dołączone do pełnomocnictwa jest dokumentem stanowiącym pismo procesowe ?

48 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 3 kwietnia 2014 r. I ACa 1296/13Teza Pismo przewodnie dołączone do złożonego do akt sprawy pełnomocnictwa procesowego nie stanowi pisma procesowego w rozumieniu art. 125 § 1 KPC. Nie obejmuje bowiem jakichkolwiek oświadczeń bądź wniosków, o których mowa w art § 1 pkt 3 KPC, do których mogłaby odnieść się strona przeciwna. Pismo takie ma jedynie charakter informacyjny i nie znajdują do niego zastosowania rygory wynikające z art. 132 § 1 KPC, tj. pismo takie nie podlega zwrotowi bez wezwania do usunięcia braków w sytuacji nie dołączenia do niego dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu albo dowodu jego wysłania drugiej stronie przesyłką poleconą.

49 Gdzie Są wnoszone pisma procesowe?

50 Pisma procesowe wnoszone do sądu składa się w biurze podawczym lub u pracownika upoważnionego do przyjmowania korespondencji. Na żądanie osoby wnoszącej pismo do sądu poświadcza się przyjęcie pisma na jego kopii lub w książce doręczeń (§ 15InstrSądZ). Taki sam skutek uzyskuje oddanie pisma w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (art § 2 KPC) lub złożenie pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego oraz przez członka załogi polskiego statku morskiego u kapitana statku (art. 165 § 3 KPC).

51 Termin dokonania czynności procesowej w formie pisma procesowego.

52 Sąd Najwyższy uznał, że termin dokonania czynności procesowej w formie pisma procesowego (art. 125 § 1 KPC) jest zachowany wówczas, gdy pismo zostało przed upływem terminu wniesione do właściwego sądu, co oznacza zarówno złożenia pisma w biurze podawczym sądu, jak i w jakimkolwiek jego wydziale, nawet niewłaściwym do podjęcia dalszych czynności sądowych (post. SN z r., I PZ 55/02, Legalis).

53 Warunki formalne pisma procesowego.

54 Art. 126. § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:1)   oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2)   oznaczenie rodzaju pisma; 3)   osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4)   podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5)   wymienienie załączników. § 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz: 1)   oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2)   numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 3)   numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku - numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. § 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt. § 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosi się za pośrednictwem tego systemu. § 31. Przepisu § 3 nie stosuje się do pism wnoszonych w elektronicznym postępowaniu upominawczym. § 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała. § 5. Pismo procesowe wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. § 6. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia, tryb zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym, za pomocą którego można wnosić pisma procesowe, z uwzględnieniem sprawności postępowania, ochrony praw stron postępowania oraz możliwości składania jednorazowo wielu pism.

55 Przepis określa warunki formalne, jakie powinno spełniać każde pismo procesowe, sporządzone przez uczestników postępowania cywilnego. Paragraf 2 przepisu dodatkowo określa warunki formalne, jakie powinno spełniać pierwsze pismo procesowe w sprawie, ponadto według § 21 – dodatkowe warunki formalne dalszych pism procesowych. Pierwszym pismem procesowym w procesie jest pozew (art. 187), a w postępowaniu nieprocesowym wniosek o wszczęcie postępowania (art. 511 § 1 KPC). Ponadto do pierwszych pism procesowych należy zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 § 1) oraz wniosek o wszczęcie egzekucji (art. 796 § 1 KPC). Pierwszym pismem procesowym jest również wniosek o orzeczenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego lub ugody zawartej przed takim sądem (art § 1 KPC).

56 Warunki części adresowej pisma procesowego:

57 Część adresowa pism procesowych obejmuje dane przewidziane w artCzęść adresowa pism procesowych obejmuje dane przewidziane w art. 126 § 1 pkt 1 KPC, tj. oznaczenie sądu, do którego pismo jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Oznaczając w piśmie procesowym sąd, strona powinna podać nazwę i rodzaj sądu, nazwę oraz numeru jego wydziału, a także miejscowość, w której dany sąd się znajduje (por. § 2– 5 RegSądR).

58 Sposób oznaczania strony w procesie.

59 Sposób oznaczania stron procesu zależny jest od tego, z jakim podmiotem mamy w konkretnej sprawie do czynienia (osoba fizyczna, osoba prawna, czy też podmiot, który zgodnie z przepisami Kodeksu posiada zdolność sądową pomimo braku zdolności prawnej). W każdym przypadku oznaczenie strony musi zmierzać do jej indywidualizacji, tj. odróżnienia jej od innych osób (podmiotów) oraz do przypisania określonemu podmiotowi konkretnych praw i obowiązków.

60 Sąd Najwyższy uznał, że sposób oznaczania strony w procesie jest zagadnieniem prawa procesowego, a więc w tej kwestii w procesie przed sądem polskim stosuje się przepisy KPC, niezależnie od tego, według jakiego prawa ocenia się legitymację bierną pozwanego, co należy do prawa materialnego. Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje oznaczenia strony przez wskazanie tylko pełnomocnika, bez uwidocznienia nazwiska samej strony (zob. orz. SN z r., I CR 548/74, OSP Legalis z glosą J. Łopuskiego; T. Saganowski, T. Kuśnierczak, Przegląd, 1979, s. 286). Rzeczą sądu nie jest samodzielne oznaczenie strony procesu, gdyż oznaczałoby to poszukiwanie przez sąd strony pozwanej, co stanowiłoby naruszenie jednej z podstawowych zasad postępowania cywilnego wyrażonej w art. 126 § 1 pkt 1 KPC w zw. z art. 187 § 1 KPC (post. SA we Wrocławiu z r., I ACa 195/12, niepubl.).

61 W piśmie procesowym należy wymienić wszystkich przedstawicieli ustawowych (np. rodziców) oraz wszystkich pełnomocników strony. W wypadku, gdy po stronie (stronach) procesowej występuje więcej podmiotów, należy podać w piśmie procesowym stosowne dane odnośnie do wszystkich podmiotów. Sąd Najwyższy uznał, że spółka cywilna osób fizycznych nie może być, także w sprawie gospodarczej, pozywana pod nazwą (firmą) prowadzonego przedsiębiorstwa. Jej oznaczenie jako strony powinno polegać na wskazaniu imion i nazwisk wszystkich wspólników oraz ich adresów (zob. post. SN z r., II CRN 157/94, Legalis; J. Gudowski, Przegląd orzecznictwa, PS 1998, Nr 6, s. 81).

62 Oznaczanie stron będących osobami fizycznymi:

63 Funkcję indywidualizacji osoby fizycznej w pismach procesowych spełnia wyłącznie jej imię i nazwisko. Dane te nie muszą być jednak przytaczane w postaci uwidocznionej w aktach stanu cywilnego lub w dowodzie osobistym. W szczególności należy dopuścić możliwość posłużenia się w piśmie jednym z imion, choć już niewłaściwym wydaje się pominięcie jednego z członów nazwiska.

64 Jak ustalić sposób identyfikacji i oznaczyć w piśmie procesowym dziecko poczęte, jeszcze nienarodzonego, które nie ma jeszcze imienia ani nazwiska ?

65 Wydaje się, że wystarczające a zarazem najbardziej poprawne z legalnego punktu widzenia, będzie oznaczenie dziecka poczętego przy użyciu danych jego biologicznej matki. Pominięcie danych ojca powoduje, że przyjęte rozwiązanie będzie użyteczne także w sytuacji, gdy ojcostwo danego dziecka nie jest znane. Zawarcie w piśmie procesowym imienia i nazwiska matki dziecka nie oznacza, że będzie wskazana jako jego przedstawiciel ustawowy bowiem władza rodzicielska i związany z nią atrybut przedstawicielstwa nie przysługują rodzicom przed narodzeniem dziecka. Przedstawicielem ustawowym tego ostatniego w postępowaniu cywilnym będzie kuratorventris nomine (art. 182 KRO), ustanowiony przez sąd opiekuńczy i jako taki będzie oznaczony w piśmie procesowym (szerzej por. E. Rudkowska-Ząbczyk, Pisemne czynności procesowe w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2008, s. 60–64).

66 Oznaczanie stron innych niż osoby fizyczne:

67 Podmioty postępowania cywilnego, inne niż osoby fizyczne, indywidualizowane są poprzez podanie ich nazwy. Dotyczy to osób prawnych, jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, a do których na podstawie art. 331 § 1 KC stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych oraz inne jednostki, które nie posiadają zdolności prawnej, ale wyposażone zostały w zdolność sądową (na temat rozbieżności regulacji procesowej z przepisami prawa firmowego por. E. Rudkowska-Ząbczyk, Pisemne czynności, s. 77–85).

68 Szczególną osobą prawną jest Skarb Państwa (artSzczególną osobą prawną jest Skarb Państwa (art. 33 KC), który posiada zdolność sądową, jednak w postępowaniu cywilnym czynności procesowe podejmuje za niego organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej (art. 67 § 2 KPC). Tym samym prawidłowe oznaczenie strony w piśmie procesowym powinno zawierać określenie "Skarb Państwa" i wskazywać właściwą państwową jednostkę organizacyjną (por. G. Bieniek, Reprezentacja Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w postępowaniu cywilnym, wyd. 2, Warszawa 2003, s. 20).

69 Inaczej kształtuje się zagadnienie oznaczania w postępowaniu cywilnym jednostek samorządu terytorialnego. Osobowość prawna i skorelowana z nią zdolność sądowa jednostek samorządu terytorialnego wynika z odpowiedniego przepisu ustawy (por. art. 2 ust. 2SamGminU; art. 2 ust. 2 SamPowU; art. 6 ust. 2 SamWojU). Ustawodawca w powołanych ustawach przyznaje osobowość prawną również komunalnym (gminnym), powiatowym i wojewódzkim osobom prawnym, a także związkom międzygminnym, stowarzyszeniom gmin, związkom powiatów, stowarzyszeniom powiatów oraz stowarzyszeniom powiatów i gmin. Wszystkie te podmioty, będąc osobami prawnymi, posiadają zdolność sądową już na podstawie art. 64 § 1 KPC, a w postępowaniu działają przez swoje organy (art. 67 § 1 KPC).

70 Nie posiadają natomiast zdolności sądowej jednostki organizacyjne wchodzące w skład osób prawnych związanych ze strukturą samorządu terytorialnego, a tworzonych przez gminę, powiat lub województwo w celu wykonywania ich zadań (art. 9 ust. 1 SamGminU, art. 6 ust. 1 SamPowU i art. 8 ust. 1 SamWojU) oraz jednostek pomocniczych gminy (np. sołectw, dzielnic, osiedli). Tym samym w sprawie, która dotyczy działalności którejś z powyższych jednostek organizacyjnych (np. zakład budżetowy, gospodarstwo pomocnicze), oznaczona może być wyłącznie osoba prawna, a więc konkretna gmina, powiat lub województwo bez konieczności oznaczania tej jednostki organizacyjnej (por. także uchw. SN z r., II CZP 34/96, Wok. 1996, Nr 6, s. 1; P. Chmielnicki, Zdolność sądowa jednostek samorządu terytorialnego, ST 1999, Nr 6, s. 24).

71 Oznaczenie pisma procesowego

72 Pismo procesowe powinno być właściwie oznaczone, npPismo procesowe powinno być właściwie oznaczone, np. pozew o zapłatę, apelacja powoda, odpowiedź na zażalenie pozwanego itp. Należy mieć jednak na uwadze art. 130 § 1 zd. 2KPC. Sąd Najwyższy uznał, że każde pismo procesowe, niezależnie od tego, jaką nazwę nada mu strona, powinno być rozpoznane w takim trybie, który w najpewniejszym stopniu czyni możliwym uczynienie zadość zamieszczonemu wnioskowi strony (zob. post. SN z r., III PR 64/65, Legalis).

73 Oznaczenie rodzaju pisma wymaga zatytułowania go zgodnie z nazwą używaną w Kodeksie. Brak szczególnej nazwy nie zwalnia od tytułowania pisma, jednak wówczas można się ograniczyć do wskazania, że chodzi o "pismo procesowe". Właściwym będzie również wskazanie podmiotu, od którego pismo pochodzi (np. wniosek pozwanego o przywrócenie terminu), jak również skrótowe określenie jego merytorycznej zawartości (np. wniosek pozwanego o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji).

74 Osnowa wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności.

75 Wymóg określenia w piśmie procesowym osnowy wniosku lub oświadczenia jest "pochodną" uznania w art. 125 § 1 KPC, że pisma procesowe obejmują wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą. Osnowa stanowi zatem treść wniosku lub oświadczenia składanego przez podmiot, który wnosi dane pismo procesowe

76 Oznacza to, że każde pismo procesowe powinno zawierać jakąś treśćOznacza to, że każde pismo procesowe powinno zawierać jakąś treść. Ustawa procesowa zawiera również szereg dalszych przepisów, które w sposób szczegółowy odnoszą się do merytorycznej zawartości poszczególnych pism procesowych (por. np. art. 187 w stosunku do pozwu, art. 368 w stosunku do apelacji, art  odnośnie skargi kasacyjnej, czy art  KPC co do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia). Szczegółowe uregulowanie treści kwalifikowanych pism procesowych, pozwala na ujęcie art. 126 § 1 pkt 3 KPC jedynie jako ogólnej wskazówki co do konieczności zawarcia w pismach materii merytorycznej. Sama treść pism procesowych podlega reżimowi wymagań merytorycznych czynności procesowych .

77 Według Sądu Najwyższego, przepis artWedług Sądu Najwyższego, przepis art. 65 KC, formułując ogólne dyrektywy wykładni oświadczeń woli, nakazuje między innymi uwzględniać cel, którym kierował się składający interpretowane oświadczenie. Taki sens przypisuje się również pismom procesowym (w tym pozwowi), jeśli da to się wywieść z ich celu (zob. wyr. SN z r., V CKN 38/00, Legalis). Jednak Sąd Najwyższy uznał, że błędne jest stanowisko, jakoby sądy miały się kierować nie treścią pism procesowych sporządzonych przez adwokata, lecz rzeczywistą, ale niewyrażoną w tych pismach, wolą autora. Stanowisko takie jest sprzeczne z przepisami art. 125 i 126, które wymagają, aby każde pismo procesowe zawierało m.in. osnowę wniosku; właśnie ten wniosek, a nie domniemany, ale nieuzewnętrzniony zamiar wnoszącego pismo, wyznacza zakres działania sądu, i w konsekwencji wywołuje określone skutki procesowe (zob. post. SN z r., II CKN 157/98, Legalis, cyt. za J. Gudowskim, Kodeks, s. 126).

78 Wymienienie załączników:

79 Pismo procesowe powinno zawierać wykaz rodzaju i liczby odpisów danego pisma oraz innych załączników składanych również w oryginale lub odpisach dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom

80 Oznaczenie sygnatury akt

81 W piśmie procesowym strony powinny oznaczać sygnaturę akt sprawy, oczywiście od momentu, od którego sygnatura ta staje się stronom wiadoma. Sygnatura akt składa się z cyfry rzymskiej, która odpowiada numeracji danego wydziału sądowego, z dużej litery lub liter, wskazujących na repertorium właściwe dla danej sprawy, oraz kolejnego numeru, pod którym sprawa została wpisana do repertorium i po znaku łamania dwóch ostatnich cyfr roku, w którym akta zostały założone.

82 Co do zasady, akta sprawy posiadają jedną sygnaturę od początku do zakończenia postępowania w danej instancji. Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, w których sygnatura ulega zmianie w toku postępowania (por. § 62 ust. 1 zarz. MS z r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej, Dz.Urz. MS Nr 5, poz. 22 ze zm.). Pisma procesowe powinny zawsze zawierać tę sygnaturę akt, która jest aktualna na danym etapie postępowania.

83 Podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika:

84 Artykuł 126 § 1 pkt 4 wymaga, aby pismo procesowe zawierało podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Nie ma żadnych uzasadnionych powodów, aby podpis w rozumieniu przepisów procesowych rozumieć inaczej niż podpis w rozumieniu przepisów prawa cywilnego materialnego.

85 Czy przewidziane w art. 126 § 1 pkt 4 wymaganie podpisania pisma procesowego dotyczy także odpisów pisma ?

86 Przewidziane w art. 126 § 1 pkt 4 wymaganie podpisania pisma procesowego nie dotyczy odpisów pisma (zob. post. SN z r., I CZ 157/98, Legalis, cyt. za J. Gudowskim, Kodeks, s. 126; post. SN z r., I CZ 111/67, Legalis; W. Siedlecki, Przegląd, 1969, s. 40; E. Wengerek, J. Sobkowski, Przegląd, 1970, s. 727; por. też wyr. SN z r., III CKN 482/98, Legalis).

87 Czy podpis na piśmie procesowym może być odtworzony mechanicznie ?

88 Odtworzony mechanicznie na piśmie procesowym wzór podpisu nie czyni zadość wymogowi, przewidzianemu w art. 126 § 1 pkt 4 KPC (post. SN z r., II PZ 22/67, Legalis z glosą J. Krajewskiego, NP 1967, Nr 12, s. 1720).

89 Czy Podpis mocodawcy na pełnomocnictwie procesowym musi być czytelny ?

90 Podpis mocodawcy na pełnomocnictwie procesowym nie musi być czytelny (zob. post. SN z r., II CKN 894/00, Legalis).

91 Data sporządzenia pisma.

92 Strona nie ma obowiązku wskazania w piśmie procesowym daty jego sporządzenia. Dla postępowania ma znaczenie jedynie data wpływu pisma do sądu, odnotowana przez biuro podawcze bądź stwierdzona stemplem pocztowym data nadania pisma do sądu w polskim urzędzie pocztowym (zob. orz. SN z r., 2 CR 915/57, RPEiS 1958, Nr 3, s. 336; E. Wengerek, Przegląd, 1960, s. 797).

93 Wymogi ogólne pism procesowych będących pierwszymi w sprawie:

94 Wśród dodatkowych wymogów pism procesowych będących pierwszymi w sprawie znalazły się wymogi, których zachowanie umożliwi sądowi komunikację z uczestnikami postępowania oraz takie, które pozwalają na wstępne określenie rodzaju postępowania i właściwości sądu. Ustawą z r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2013 r., poz. 654) do wymogów pism będących pierwszymi w sprawie ustawodawca zaliczył także te, które pozwolą na jednoznaczną identyfikację powoda przy użyciu nadawanych mu symboli numerycznych, stworzonych na potrzeby pozaprocesowe. Powyższe wymagania nie dotyczą oznaczenia pozwanego, którego dane identyfikacyjne ustala sąd z urzędu (por. art  KPC).

95 Pierwsze pismo procesowe w sprawie powinno zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Miejsce zamieszkania oraz siedziba są zdefiniowane w art. 25 i 41 KC i obejmują jedynie miejscowość. Ograniczenie określenia miejsca zamieszkania lub siedziby jedynie do podania nazwy miejscowości nie jest jednak wystarczające dla zapewnienia możliwości porozumiewania się sądu z tak oznaczonym uczestnikiem postępowania. Bardziej adekwatne staje się wówczas określenie adresu strony, który – obok wskazania nazwy miejscowości – obejmuje również nazwę ulicy (jeżeli w danej miejscowości są ulice), numer domu i mieszkania oraz numer pocztowego kodu adresowego i siedzibę właściwego dla doręczeń urzędu pocztowego.

96 Co gdy miejsce pobytu strony nie jest znane?

97 W takiej sytuacji wymagane jest jednoczesne zawarcie w piśmie wniosku o ustanowienie kuratora dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane (art. 143 i 144 KPC) i uprawdopodobnienie okoliczności wniosek ten uzasadniających (post. SN z r., II CZ 44/79, OSNCPiUS 1979, Nr 11, poz. 224).

98 Obowiązek oznaczenia w pierwszym piśmie procesowym w danej sprawie miejsca zamieszkania lub siedziby strony (art. 126 § 2 pkt 1), w odniesieniu do przedsiębiorców wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów, oznacza powinność wskazania adresu podanego w rejestrze (art. 133 § 2a KPC) (zob. post. SN z r., II CKN 1152/99, Legalis). Sąd Najwyższy przyjął, że doręczenie zastępcze w trybie art § 1 jest skuteczne, gdy miejsce zamieszkania adresata (art § 2 KPC) nie budzi wątpliwości (zob. post. SN z r., II CRN 4/95, Legalis). Według Sądu Najwyższego: pozew skierowany przeciwko osobie fizycznej, prowadzącej działalność gospodarczą, powinien wskazywać miejsce zamieszkania tej osoby (art. 126 § 2 i art § 1 KPC); doręczenie pism sądowych wymienionej osobie następuje według zasad przewidzianych dla doręczeń osobie fizycznej (zob. post. SN z r., II CRN 74/92, Legalis; J. Gudowski, Przegląd, 1996, s. 57).

99 Jednak obowiązek wskazania w pierwszym piśmie procesowym, w danej sprawie, miejsca zamieszkania lub siedziby strony (art. 126 § 2), w odniesieniu do przedsiębiorców wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów, oznacza powinność wskazania adresu podanego w rejestrze (art. 133 § 2a KPC) (post. SN z: r., V CZ 18/06, Legalis; r., II CKN 1152/99, Legalis).

100 Obowiązek wskazania numeru PESEL

101 Ustawa z r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 654) dodała do § 2 obowiązek wskazania numeru PESEL dla powoda będącego osobą fizyczną lub numeru w KRS powoda niebędącego osobą fizyczną, a w jego braku numeru w innym właściwym rejestrze lub ewidencji. Już od samego początku obowiązywania tej zmiany sądy sygnalizowały trudności z ustaleniami numeru PESEL pozwanych, wobec braku odpowiedniej infrastruktury w postaci dostępu do bazy danych PESEL. Powyższa zmiana ma na celu bezbłędną identyfikację strony pozwanej, co ma przede wszystkim znaczenie na etapie postępowania egzekucyjnego.

102 Zgodnie bowiem z nowelizacją rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz.U. z 2013 r. poz. 859) z dniem r. sądy będą zamieszczać na klauzuli wykonalności PESEL lub NIP wierzyciela i dłużnika będącego osobą fizyczną oraz numer Krajowego Rejestru Sądowego, a w razie jego braku – numer z innego rejestru ewidencji lub NIP wierzyciela i dłużnika niebędącego osoba fizyczną, którzy nie mają obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji. Zmiany te mają zapobiegać pomyłkom komorników co do osoby dłużnika. W sprawach wszczętych i zakończonych przed datą r. sąd nie będzie posiadał numer PESEL i innych. Oznaczać to będzie obowiązek sądu ustalenia na etapie postępowania klauzulowego konieczność ich ustalania.

103 Do jednoznacznej identyfikacji powoda może służyć także numer identyfikacji podatkowej (NIP). Oznaczenie numeru NIP będzie aktualne jednak tylko wówczas, jeżeli powód jest obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku. Do posiadania numeru NIP obowiązane są osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą lub są zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług, a także płatnicy podatków i płatnicy składek ubezpieczeniowych (art. 5 ust. 2a i 6 ustawy z r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1314 ze zm.).

104 Obowiązek dołączenia pełnomocnictwa do pisma:

105 Jeżeli w sprawie działa pełnomocnik procesowy, który wnosi pismo, a nie złożył wcześniej pełnomocnictwa, to powinien je dołączyć do pisma procesowego, które składa (§ 3 art. 126). Pełnomocnik może, zamiast pełnomocnictwa, złożyć jego uwierzytelniony odpis. W wypadku korzystania z systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa pełnomocnik składa tą drogą.

106 Podpis.

107 Za stronę, która nie może z różnych powodów podpisać pisma procesowego, musi to uczynić osoba przez nią upoważniona. Osoba trzecia, podpisując pismo procesowe za stronę, musi wskazać przyczynę, dla której strona sama się nie podpisała, np. "za nieumiejącego pisać".

108 Pojęcie "podpis elektroniczny".

109 Przez pojęcie "podpis elektroniczny" należało rozumieć dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny (art. 3 pkt 1 ustawy z r. o podpisie elektronicznym – t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 262). Ponadto, na potrzeby elektronicznego postępowania upominawczego dane do składania podpisu elektronicznego udziela adwokatom właściwa okręgowa rada adwokacka (art. 37b ust. 1 PrAdw, a radcom prawnym właściwa rada okręgowa izby radców prawnych (art. 229 ust. 1 RadPrU).

110 Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z 25. 4. 2016 rMinister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z r. w sprawie trybu zakładania i udostępniania konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe (Dz.U. z 2016 r. poz. 637).

111 Nowelizacja. Od 8. 9. 2016 r. zmianie uległ § 3, a od 1. 7. 2016 rNowelizacja. Od r. zmianie uległ § 3, a od r. – § 5–6. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosi się za pośrednictwem tego systemu (§ 3). Pismo procesowe wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP (§ 5).

112 Obowiązek podania wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia

113 Artykuł 1261 KPC wymaga podania w piśmie procesowym wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Wartość przedmiotu sporu określa się jako wartość dochodzonego w procesie roszczenia oznaczoną kwotowo. Z kolei wartość przedmiotu zaskarżenia ujmuje się jako wartość roszczeń dochodzonych w drodze środków odwoławczych (lub zaskarżenia). Oba pojęcia mieszczą się w pojęciu wartości sprawy.

114 Wartość przedmiotu sporu wywiera bezpośredni wpływ na określenie właściwości rzeczowej sądu (art. 17 pkt 4 KPC), ustalenie wysokości opłaty sądowej (art. 13 KSCU) i wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (§ 4 rozp. MS z r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm. oraz § 4 rozp. MS z r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), dopuszczalność skargi kasacyjnej (art. 3982 KPC) i zakres zastosowania przepisów o postępowaniu uproszczonym (art. 5051 KPC).

115 Niewskazanie wartości przedmiotu sporu stanowi brak formalny pisma, który uruchamia procedurę przewidzianą w art. 130 § 1, a polegającą na tym, że przewodniczący wzywa stronę do uzupełnienia pisma w terminie tygodniowym pod rygorem zwrócenia pisma. W stosunku do środków odwoławczych obowiązują przepisy szczególne, a mianowicie: do apelacji – art. 370 i 373 KPC; do skargi kasacyjnej – art. 3986 KPC; do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – art. 4246 § 2 i 3 KPC.

116 Obowiązek opłacenia pisma

117 Art. 1262. § 1. Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. § 2. Nie żąda się opłaty od pisma, jeżeli już z jego treści wynika, że podlega ono odrzuceniu. Rodzaje pism podlegających opłacie oraz wysokość opłat reguluje KSCU.

118 PISAM PRZYGOTOWAWCZE

119 Artykuł 127 KPC wyróżnia spośród pism procesowych tzwArtykuł 127 KPC wyróżnia spośród pism procesowych tzw. pisma przygotowawcze, określając wymogi w zakresie ich treści. Art. 127. W pismach procesowych mających na celu przygotowanie rozprawy (pisma przygotowawcze) należy podać zwięźle stan sprawy, wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych, wreszcie wskazać dowody, które mają być przedstawione na rozprawie, lub je załączyć. W pismach przygotowawczych strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich żądań lub wniosków.

120 Celem pisma przygotowawczego

121 Celem pisma przygotowawczego jest przygotowanie rozprawyCelem pisma przygotowawczego jest przygotowanie rozprawy. Pismo przygotowawcze, oprócz wymagań przewidzianych w art. 126 KPC powinno zawierać: zwięzłe podanie stanu sprawy, wypowiedzenie się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych oraz wskazanie lub załączenie dowodów, które mają być przedstawione na rozprawie. 2 2. Wywody prawne. Pisma przygotowawcze mogą również zawierać wywody prawne. Zamieszczenie wywodów prawnych w piśmie przygotowawczym jest szczególnie pożądane, kiedy stronę reprezentuje adwokat lub radca prawny. Wywody prawne mają w zasadzie na celu dwa aspekty: po pierwsze – ułatwianie sądowi rozstrzygnięcia sprawy; po drugie – przekonanie sądu do wykładni prawa zaoferowanej przez stronę.

122 Pisma przygotowawcze mogą być składane w ciągu całego postępowania, aż do zamknięcia rozprawy, przy czym inicjatywa ich przedstawienia sądowi w toku sprawy została ograniczona do sytuacji, w których sąd tak postanowił. Nie dotyczy to pism przygotowawczych, które zawierają wyłącznie wniosek dowodowy, a które mogą być składane bez uprzedniej decyzji sądu w tym zakresie (por. art. 207 § 3 KPC).

123 Jeżeli pismo przygotowawcze nie odpowiada warunkom przewidzianym w przepisie, przewodniczący powinien wezwać stronę do jego poprawienia w terminie tygodniowym (art. 130 § 1), a po bezskutecznym upływie tego terminu zwrócić pismo stronie, która je wniosła (art § 2 KPC). Zwięzłość pisma przygotowawczego. Przepis akcentuje potrzebę zwięzłości pisma przygotowawczego. Ma to zapobiegać zbędnej rozwlekłości pism przygotowawczych, a tym samym "zaciemnianiu sprawy", co utrudnia odróżnienie okoliczności istotnych od błahych, będących bez znaczenia dla sprawy (zob. E. Wengerek, C. Bieske, Glosa do wyroku SN z r., II PR 124/71, Legalis).

124 Pisma nie wnoszące nic do sprawyPisma nie wnoszące nic do sprawy. Sąd nie jest zobowiązany ani nawet uprawniony do przyjmowania pism procesowych, które nie wnoszą nic do sprawy, a więc nie podają ani stanu sprawy, ani też nie ustosunkowują się do twierdzeń strony przeciwnej, a są jedynie wyrazem wewnętrznej potrzeby piszącego. Przewodniczący kieruje sprawą i powinien dążyć do szybkiego wyjaśnienia kwestii istotnych a spornych między stronami i przeciwdziałać zamiarom stron, zmierzającym do przewlekania procesu i zaciemniania go przez wprowadzenie do niego elementów niemających nic wspólnego ze sprawą (zob. wyr. SN z r., II PR 124/71, Legalis z glosą E. Wengerka i C. Bieskiego, NP 1974, Nr 2, s. 226). W takich sytuacjach przewodniczący powinien zwrócić pismo stronie bez wzywania do uzupełnienia braków w trybie art. 130 KPC (tak też M. Jędrzejewska, w: KPC. Komentarz, t. I, red. T. Ereciński, 2001, s. 292).

125 Wymóg dołączenia do pism procesowych ich odpisów wraz z odpisami załączników:

126 Każdy uczestnik postępowania cywilnego ma prawo do otrzymywania pism procesowych wraz z załącznikami do nich, wnoszonymi do sądu przez innych uczestników postępowania. Dlatego też przepis obowiązuje uczestnika postępowania, wnoszącego pismo procesowe do dołączania do niego zarówno odpisów tego pisma, jak i załączników, w zależności od liczby podmiotów biorących udział w sprawie. Nie dotyczy to wypadków, kiedy pełnomocnicy obowiązani są doręczać pisma procesowe bezpośrednio stronie przeciwnej w trybie art. 132 § 1 KPC profesjonalni pełnomocnicy (adwokaci i radcowie prawni) doręczają sobie nawzajem pisma procesowe bezpośrednio. Sąd Najwyższy przyjął jednak, że w postępowaniu apelacyjnym, ze względu na szczególne uregulowanie w art. 371 kwestii doręczania odpisu apelacji, nie ma zastosowania przepis art KPC, co oznacza, że odpis apelacji doręcza się jedynie stronie przeciwnej, a nie ma takiego obowiązku w odniesieniu do podmiotu występującego po tej samej stronie procesowej, co wnoszący apelację (wyr. SN z r., III CK 35/02, Legalis).

127 Odpis pisma. Przez odpis pisma należy rozumieć kopię oryginału tego pisma. Podpis strony, jej pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego jest niezbędnym elementem każdego pisma procesowego (art. 126 § 1 pkt 4 KPC). Wymagania te i dyspozycje ustawowe dotyczą jednak wyłącznie samego pisma procesowego, natomiast nie mają zastosowania do jego odpisów. Z powodu niepodpisania odpisów np. apelacji nie można jej odrzucić mimo wezwania przez sąd do dopełnienia tej czynności (por. uzas. post. SN z r., I CZ 111/67, Legalis). Odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w post. z r., III CZ 107/98,

128 Pełnomocnik procesowy kilku osóbPełnomocnik procesowy kilku osób. Pełnomocnikowi procesowemu kilku osób doręcza się jeden egzemplarz pisma i załączników. Stronie, której nie dołączono odpisów załączników do pisma procesowego strony przeciwnej, nie przysługuje prawo powoływania się na uchybienie art. 128, jeżeli nie zgłosiła stosownego zastrzeżenia na podstawie art. 162 KPC przed końcem posiedzenia następującego bezpośrednio po tym uchybieniu (zob. post. SN z r., I PKN 580/00, Legalis).

129 Odpisy w elektronicznym postępowaniu upominawczymOdpisy w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Przepis w § 2 wprowadza zasadę, że w wypadku wnoszenia pisma w drodze systemu teleinformatycznego należy obligatoryjnie dołączyć poświadczone elektronicznie odpisy załączników. Jednak w wypadku prawidłowego wniesienia sprzeciwu i przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej (art  § 1) przewodniczący tego sądu wzywa powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana – w terminie dwutygodniowym, pod rygorem umorzenia postępowania.

130 Uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego lub braków w zakresie jego opłacenia, jak również skutki uzupełnienia tych braków oraz bezskutecznego upływu terminu przewidzianego do poprawienia lub opłacenia pisma.

131 Artykuł 130 KPC reguluje postępowanie wdrażane w celu uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego lub braków w zakresie jego opłacenia, jak również skutki uzupełnienia tych braków oraz bezskutecznego upływu terminu przewidzianego do poprawienia lub opłacenia pisma.

132 Pojęcie "braku formalnego" pism procesowych

133 Ustawodawca przewidział jeden model właściwy dla wszystkich czynności procesowych dokonywanych w formie pisemnej (art. 126–128 KPC). Kodeks szczegółowo normuje warunki ogólne każdego pisma procesowego, których zachowanie stwarza gwarancję prawidłowości każdej czynności procesowej dokonywanej w formie pisemnej.

134 Obok pojęcia "warunków formalnych" pojawia się ustawowe pojęcie "braków" pism procesowych (por. np. art. 1301 § 11 zd. 2, art. 344 § 3, art. 370, 3986, 4246 § 3, art. 494 § 1, art. 504 § 1, 47931a § 2 KPC i in.). Pomimo braku ustawowej definicji pojęcia braku pisma procesowego, za braki te uznawane są wadliwości pism procesowych, które odnoszą się wyłącznie do formy czynności procesowej (braki formalne) (por. uchw. SN z r., III CZP 52/98, OSNC 1999, Nr 5, poz. 90; post. SN z r., I PKN 471/97, OSNAPiUS 1998, Nr 24, poz. 711).

135 Pojawiają się także "warunki pisma procesowego" (artPojawiają się także "warunki pisma procesowego" (art. 187 § 1 KPC), "wymagania przewidziane dla pisma procesowego" (art § 1, art. 3984 § 3 I art. 4245 § 2 KPC), "wymagania przepisane dla pisma procesowego" (art. 394 § 3, art  § 3 KPC), "wymagania pisma procesowego" (art § 3 KPC), a także "niezbędne wymagania, pozwalające nadać pismu dalszy bieg" (art § 2 KPC).

136 Brakami formalnymi pism procesowych będą te wszystkie ich wadliwości, które wynikają z niezachowania ogólnych warunków pism procesowych, przewidzianych w art. 126– 128 KPC. Niezachowanie któregokolwiek warunku formalnego pisma jest brakiem pisma jako całości. Przykładowo, niepodpisane pisma procesowego nie oznacza, że nastąpił "brak" podpisu strony. W takiej bowiem sytuacji to całe pismo procesowe, będące środkiem dokonywania czynności procesowych, jest wadliwe (dotknięte brakiem) wobec niezachowania jednego z warunków formalnych.

137 Wezwanie do poprawienia lub uzupełnienia pisma procesowego:

138 Stwierdzenie, że złożone pismo nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, obliguje przewodniczącego do wezwania strony do jego poprawienia lub uzupełnienia. W wezwaniu powinny zostać precyzyjnie określone braki pisma, o usunięcie których strona jest wzywana, termin, w jakim wadliwości pisma powinny być usunięte oraz rygor nieusunięcia braków pisma w terminie. Ustawodawca przewiduje dwa rodzaje terminów do usunięcia braków pisma procesowego. Co do zasady, stronie przysługuje tygodniowy termin na poprawienie lub uzupełnienie pisma. Termin ten jest terminem ustawowym, w związku z czym nie podlega on przedłużeniu, ani skróceniu, natomiast na zasadach ogólnych może być przywrócony (por. art. 168 KPC).

139 Jeżeli pismo wniosła osoba zamieszkała lub mająca siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, termin do poprawienia lub uzupełnienia pisma wyznaczany jest przez przewodniczącego, przy czym nie może być on krótszy niż jeden miesiąc. Bieg tak wyznaczonego terminu rozpoczyna się od doręczenia stronie wezwania do jego uzupełnienia (art. 164 KPC).

140 Termin ten jest terminem sądowym i jako taki podlega przedłużeniu lub skróceniu. Wydaje się, że charakter instytucji uzupełnienia braków formalnych pism procesowych uzasadnia w tym wypadku stosowanie wyjątku przewidzianego w art. 166 KPC in fine. Skoro bowiem uzupełnianie braków pism procesowych następuje przed ich doręczeniem stronie przeciwnej, to, co do zasady, niecelowym jest ich wysłuchiwanie w zakresie słuszności i celowości zgłoszonego wniosku.

141 Zarządzenie o zwrocie pisma

142 Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o zwrocie pisma stronie. Będzie to miało miejsce zarówno w sytuacji, gdy strona nie podjęła żadnych działań zmierzających do uzupełnienia pisma, jak i wówczas, gdy wprawdzie działania takie zostały podjęte, ale nie doprowadziły do usunięcia wadliwości. Wadliwe pismo zwracane jest stronie wraz z doręczeniem jej odpisu zarządzenia o zwrocie pisma. Odmienna sytuacja zachodzi wówczas, gdy zarządzenie o zwrocie pisma podlega zaskarżeniu. W takim bowiem wypadku zwrotu pisma dokonuje się po doręczeniu i uprawomocnieniu się tego zarządzenia

143 Przewodniczący zwraca pismo także wtedy, gdy jego braki zostały usunięte, ale już po upływie terminu, choć przed fizycznym zwrotem pisma. W takim wypadku należy przyjąć, że uzupełniając pismo strona żąda rozpoznania wniosków w nim zawartych lub uwzględnienia zgłoszonych w nim oświadczeń. Faktyczny zwrot pisma, którego braki zostały uzupełnione po upływie przepisanego terminu, nie stoi wprawdzie na przeszkodzie ponownemu jego wniesieniu do sądu, jednak z uwagi na ekonomikę procesową wydaje się niecelowy. Datą wniesienia do sądu pisma, którego braki zostały usunięte po upływie terminu, będzie zatem dzień uzupełnienia braków (por. J. Klimkowicz, Glosa do postanowienia SN z r., I CZ 149/66, OSPiKA 1968, Nr 3, poz. 56, s. 121–122).

144 Pismo procesowe może zostać zwrócone w części, gdy pomimo wezwania pismo nie zostało w terminie poprawione lub uzupełnione i nie może otrzymać prawidłowego biegu tylko co do niektórych żądań. W takim wypadku przewodniczący nadaje bieg pismu w części, co do której nie zachodzą przeszkody formalne. Zwrotu pozostałej części pisma dokonuje się przez doręczenie stronie odpisu zarządzenia (§ 127RegSądR). Pismo procesowe zwrócone prawomocnym zarządzeniem przewodniczącego nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu. Pismo procesowe, które zostało uzupełnione lub poprawione w terminie, wywołuje skutki od chwili jego wniesienia, a nie uzupełnienia.

145 Uzupełnienia braków formalnych pisma procesowego wniesionego na urzędowym formularzu.

146 Postępowanie zmierzające do usunięcia braków formalnych pism procesowych wnoszonych na urzędowych formularzach jest zbliżone do tego, jakie obowiązuje przy poprawianiu lub uzupełnianiu pism wnoszonych drogą "tradycyjną" (por. komentarz do art. 130 KPC).

147 Wraz z wezwaniem przewodniczący przesyła stronie złożone pismo celem jego poprawienia lub uzupełnienia albo przeniesienia zawartych w nim danych na urzędowy formularz. Redakcja komentowanego przepisu wskazuje, że czyniąc zadość powyższej regulacji przewodniczący powinien przesłać stronie oryginał złożonego przez nią pisma wraz z załącznikami, które stanowią jego immanentną część, w tym również z odpisem pisma. Brak jest przy tym normatywnych podstaw do pozostawiania w aktach sprawy choćby kopii pisma strony.

148 Rozwiązanie to budzi wątpliwościRozwiązanie to budzi wątpliwości. Należy bowiem zauważyć, że zwracając stronie oryginał pisma, zwraca się jej również stronę z tzw. prezentatą, z której wynika data i godzina wniesienia pisma do sądu oraz ilość i rodzaj dołączonych do pisma załączników, a także z naklejonymi znakami opłaty sądowej (o ile strona w ten sposób opłaciła pismo). W wypadku zatem, gdy strona nie usunie braków pisma i nie "odeśle" przesłanego jej oryginału, przewodniczący może mieć trudności w ustaleniu tych danych (np. w przypadku zarzutu zaginięcia części akt) oraz przy zwrocie uiszczonej opłaty (por. art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. a KSCU).

149 Terminem do poprawienia lub uzupełnienia braków pisma wniesionego na urzędowym formularzu, będzie zawsze ustawowy termin jednego tygodnia, bez względu na to, gdzie strona ma miejsce swojego zamieszkania lub siedzibę (por. art. 130 § 11 KPC). Wynika to z odrębnego, samodzielnego charakteru regulacji komentowanego przepisu i braku odesłania do choćby odpowiedniego stosowania art. 130KPC do usuwania braków pism wnoszonych na urzędowych formularzach.

150 Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o zwrocie pisma stronie. Sankcją nieuzupełnienia braków niedewolutywnych środków zaskarżenia (sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów od nakazu zapłaty oraz sprzeciwu od nakazu zapłaty) jest ich odrzucenie. Będzie to miało miejsce zarówno w sytuacji, gdy strona nie odesłała poprawionego lub uzupełnionego pisma, jak również wtedy, gdy wprawdzie pismo to odesłała, ale zakres jego poprawy lub uzupełnienia nie odpowiada wezwaniu przewodniczącego. Zwrotowi podlega również pismo, które zostało poprawione lub uzupełnione po upływie terminu.

151 W przeciwieństwie do pisma procesowego wniesionego "tradycyjnie", pismo procesowe złożone na formularzu, w terminie uzupełnione lub poprawione, wywołuje skutki dopiero od chwili uzupełnienia. Wniosek taki wynika z braku odrębnej regulacji, przy jednoczesnym braku odesłania do odpowiedniego stosowania w tym zakresie art. 130 § 3 KPC (por. K. Kołakowski, [w:] Piasecki, t. 1, 2006, s. 571).