1 Świat Biblii i kultura antykuArchitektura Sztuki plastyczne

2 Najstarsze zabytki sztukiPoczątki architektury mają charakter świątynny i grobowcowy. Najstarsze ślady budownictwa i najstarszych miast pochodzą z początku neolitu 7000 – 6000 p. n. e. (osada Catal Huyuk w Anatolii i Jerycho w Syrii 8000 p. n. e.). Lepiej zachowały się zbytki najstarszej cywilizacji – Sumerów (4000 p.n.e.). Równolegle rozwijała się cywilizacja egipska, która pozostawiła po sobie świątynie władców i groby. W Europie powstała w tym czasie architektura megalityczna – dolmeny, menhiry, kręgi, bramy.

3 Rekonstrukcja domów w Catal Huyuk – pierwsze miasto wzniesione przez ludzi ok. 6000 p.n.e.

4 Sakralizacja przestrzeni – Kamienny krąg w Stonehenge, Anglia okSakralizacja przestrzeni – Kamienny krąg w Stonehenge, Anglia ok p. n. e. Krąg w Stoehenge był związany z kultem Słońca i Księżyca – pozwalał na przewidywanie ich zaćmień i dlatego uchodzi za największe osiągnięcie prehistorycznej wiedzy i inżynierii. Święte kręgi kamienne występujące w różnych częściach świata to najstarsze monumentalne budowle, stanowiące podwaliny architektury. Symboliczne centrum świata – sacrum

5 Dolmen z Bagneux, FrancjaDolmen to prostokątny grobowiec, składający się z trzech lub czterech płyt ustawionych pod kątem prostym do podłoża i przykrytych od góry jednym masywnym blokiem. Długość boku dolmeny rzadko przekracza 3 metry, zdarzają się jednak dolmeny większe, wręcz monumentalne. (tu:16X5 m i wysokości 2,4 m.)

6 Menhiry w Callanish

7 Baal Hadad – ok. połowy II tysiąclecia p. n. e.Płaskorzeźba wapienna z Ugarit Baal Hadad ciskający piorun Profil, oko, ramiona

8 Zikkurat w Ur – ok p.n.e. Pierwowzór legendarnej wieży Babel. Zbudowany z suszonej cegły. Pięknie zdobiony mozaiką z czerwonej, niebieskiej i czarnej polerowanej okładziny, ułożonej w geometryczny wzór. Na szczycie tarasowej budowli świątynia z kolumnowym portykiem. Typowe dla Mezopotamii Były mieszkaniem boga, siedziba kapłanów, astronomów i matematyków.

9 Malowidła skalne z groty w Lascaux – 25 000 – 10 000 p. n. e.Czasy prehistoryczne – sztuka epok lodowcowych p.n.e. Malowidła i ryty na ścianach grot Francji i Hiszpanii z ostatniego okresu lodowcowego, tzw. magdaleńskiego., tj p.n.e., mają charakter animalistyczny i magiczny. Przedstawiają zwierzęta epoki lodowcowej; tury, konie, malowane na ścianach i sklepieniach grot glinkami, kredą i węglem.

10 20 000 lat p.n.e. Wenus z Willendorfu, Naturhistorisches Museum, WiedeńFigurka z okresu paleolitycznego. Najstarsze znane przedstawienie ciała kobiecego, symbolizującego siły płodności i żywicielską moc kobiecości, jest interpretowane jako wyobrażenie Bogini-Matki.

11 Wenus z Laussel – ok p.n.e. Najstarsza znaleziona rzeźba. Jedno z niewielu zachowanych przedstawień człowieka z epoki paleolitu. Przedstawia boginię lub kapłankę z rogiem/półksiężycem z trzynastoma cięciami w ręce. Druga ręka wskazuje na łono. Liczba 13 do dziś uważna za magiczną oznacza trzynaście dni, w których księżyc jest w fazie rosnącej i trzynaście cykli księżycowych składających się na rok słoneczny. Wszystko to świadczy nie tylko o znajomości miesiąca księżycowego ale i o tym że nie umknęła uwadze wytwórców reliefu zbieżność cyklu menstrualnego z miesiącem księżycowym (Kult płodności).

12 ok. 1750 p.n.e. Babilon, malowidło ścienne z pałacu w Mari Muzeum w HalebPałac, zniszczony przez Hammurabiego (1757 p.n.e.), stanowił siedzibę lokalnego władcy. Zbudowany był na planie prostokąta 200 m x 120 m. Poza bezcennymi malowidłami znaleziono w nim także ponad 20 tysięcy tabliczek z pismem klinowym.

13 30 000 lat p.n.e. Jaskinia Chauveta Malowidło przedstawiające dwa walczące bykiJaskinia została odkryta w 1994 roku. Znajdujące się w niej obrazy i rysunki powstawały na przestrzeni 18 tysięcy lat. Najstarsze z nich - jak ten na ilustracji - datowane są na ok. 30 tys. lat p.n.e.

14 ok. 1330 p.n.e. Egipt, Tutanchamon z żoną, Egyptian Museum, Kair.Fragment drewnianego, malowanego i złoconego oparcia tronu tego faraona. Sztuka egipska utrwalała istniejący porządek społeczny i religijny. Kompozycja postaci ściśle zależała od jej pozycji w społeczeństwie. Ludzkie twarze przedstawiano z profilu, barki i oko - frontalnie.

15 Brama Isztar w Babilonie – ok. 575 p.n.e. (symetria – sacrum)

16 Stela z kodeksem Hammurabiego ok. 1760 p.n.e., dioryt

17 Świątynia w Karnaku – XX-XVIII w. p.n.e.Kolumny świątyni pokryte reliefowymi hieroglifami relief - (płaskorzeźba) - kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Dzieło dwuwymiarowe. Kolumny dodawały miejscu dostojeństwa, podkreślały znaczenie tego, co znajdowało się wewnątrz budowli i jednocześnie oddzielały sferę sacrum od profanum.

18 Mykerinos w otoczeniu bogini Hathor i bogini Nomu Szakala, łupek – okMykerinos w otoczeniu bogini Hathor i bogini Nomu Szakala, łupek – ok. IV dynastia, Kair Mykerinos – MenKauRe, zn. Trwała-jest-moc-Re; najprawdopodobniej syn Cheopsa, panował po Chefrenie Hathor - bogini nieba, uosobienie Wielkiej Macierzy, z czasem stała się bóstwem miłości, radości, uciech, muzyki i tańca, a także opiekunką kobiet. Jej imię znaczy "Dom Horusa”.

19 Piramidy Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa w Gizie z XXVII-XXV w. p. n. ePiramidy Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa w Gizie z XXVII-XXV w.p.n.e. Posąg Sfinksa Chefrena                                                                                                                                  

20 Portret królowej Nefretetewapień, gips polichromowany ok p.n.e.

21 Wieko trumny Tutanchamonadrewno, złoto, emalie, szlachetne kamienie

22 Malowidła ścienne z grobowców w Deir-el-BahariTwarz człowieka przedstawiana jest z profilu, bo taki sposób najtrafniej oddaje jej cechy charakterystyczne. Oko rysowane jest en face, by ożywić spojrzenie, w nim odbija się światło bóstwa. Ramiona pokazywane są z przodu, oddając prawdziwą szerokość pleców, ręce i nogi z profilu, pokazując ruch postaci, biodra w pozycji trzy czwarte. To kod, który pozwala stworzyć wyobrażenie przestrzeni w dwumiarowym wyobrażeniu postaci.

23 ok. 150 p.n.e. Wenus z Milo, Luwr, Paryż.Sztuka hellenistyczna. Posąg Afrodyty, wykonany z marmuru, odkryty w 1820 roku. Zgodna z kanonem wypracowanym przez greckich mistrzów (zwłaszcza Praksytelesa, który upowszechnił rzeźbę bogiń), stanowi dziś symbol klasycznego piękna sztuki starożytnej (nie możemy jednak zapominać, że w oryginale posąg zapewne miał ręce; być może był także polichromowany - czyli kolorowany).

24 ok. 114 n.e. Rzym, fragment zdobienia kolumny TrajanaPrzedstawia ona w obrazkowej formie historię podbojów cesarza Trajana. Stanowi wizualną formę propagandy - sławi chwałę imperium rzymskiego i jego władcy.

25 ok. 520 Cudowne rozmnożenie chleba i ryb, mozaika z bazyliki Sok Cudowne rozmnożenie chleba i ryb, mozaika z bazyliki S. Appolinare Nuovo w Rawennie. Sztuka wczesno - chrześcijańska. Mozaika to technika często wykorzystywana do zdobienia architektury, polega na układaniu kształtu z drobnych elementów (szkła, kamieni, ceramiki) na podłożu ze świeżej zaprawy lub cementu.

26 Sztuka starożytnych GrekówW dziejach sztuki występuje kilka dat, które są ważne dla dorobku kulturowego cywilizacji śródziemnomorskiej. Wg wielu historyków sztuki nie piramidy egipskie ani żaden z siedmiu cudów świata, ale zabudowa Akropolu w Atenach, a przede wszystkim Partenonu ( p.n.e.) ma szczególne znaczenie.

27 Akropol

28 Akropol Wzgórze Akropolu w Atenach było zabudowane świątyniami. Partenon to świątynia Ateny-dziewicy. Zbudowana w porządku doryckim (VII-VI w. p.n.e.; budowano z gliny, drewna, trzciny; cechuje go surowość, monumentalizm, ciężkie proporcje) na planie megaronu (jednoizbowy, prostokątny budynek użytkowany przez mężczyzn) otoczonego kolumnadą, bogato zdobiona rzeźbami Fidiasza.

29 Amfiteatr Teatr Dionizosa u stóp Akropolu z czasów Peryklesa, dla 30 tys. widzów.

30 Malarstwo wazowe – Amfora z Vulci Walczący zapaśnicy, styl czarnofigurowy, ok.525 p.n.e.Nie znamy prawie żadnych zabytków ściennego i tablicowego malarstwa greckiego. Ważną dziedziną sztuki greckiej była natomiast kunsztownie zdobiona ceramika. Na wazach przedstawiano życie codzienne, pracę, zabawę, sceny mitologiczne.

31 ok. 450 p.n.e. Grecja, Apollo z Muzami, Muzeum Narodowe, Warszawa.Waza w stylu czerwonofigurowym. Ta technika zdobienia ceramiki czerwonymi figurami na czarnym tle wyparła wcześniejsze malarstwo czarnofigurowe. Zanikła wraz z modą na naczynia metalowe (III w. p.n.e.). Rozrózniamy cztery style: orientalizujący, geometryczny, czarnofigurowy, czerwonofigurowy.

32 Kuros Od VIII w. p.n.e. W rzeźbie greckiej dominowały kamienne przedstawienia kurosów – stylizowanych, sztywno stojących nagich męskich postaci, ustawianych w celach wotywnych na cmentarzach lub między kolumnami świątyń.

33 Dyskobol (oryginał z brązu – 450 p.n.e.)

34 Dyskobol (Myron), Doryforos (Poliklet); (kontrapost)Na przełomie VII i VI w. p.n.e. W rzeźbie greckiej widoczne są próby ożywienia, co polegało na tworzeniu kamiennych figur najpierw z wysuniętą jedną nogą, następnie ze zgiętymi ramionami i z uśmiechem na twarzy. Nastąpiła rewolucja w rzeźbie (!) ...trwająca blisko 200 lat. W V w. p.n.e. dzięki uważnym obserwacjom anatomicznym, rzeźba służyła opowiadaniu o tym, jak jest zbudowane ludzkie ciało, o jego proporcjach, o tym jak człowiek stoi i jak się porusza.

35 Poliklet, Doryforos ok. 450-440 p.n.e.Nie jest to realistyczne przedstawienie człowieka, ponieważ twórczość greckich rzeźbiarzy służyła ukazywaniu tego, co boskie, w człowieku. Szukano boskiego ideału piękna przy przedstawianiu ludzkiego ciała. W rzeźbie, podobnie jak w architekturze, podstawowe znaczenie miały: rytm, harmonia, matematycznie wyliczone proporcje, składające się na piękno kojarzone ze sferą sacrum.

36 Grupa Laokoona (II i III p.n.e.) okres hellenistycznyRzeźba przedstawia kapłana trojańskiego walczącego wraz z dwoma synami z wężami zesłanymi przez Apollina. Przykład patosu i emocji, jakie ukazywano w greckiej rzeźbie w tym czasie.

37 Ewolucja greckiej rzeźby – najwięksi rzeźbiarze złotego wieku AtenPoliklet – stworzył kanon proporcji ludzkiego ciała (np. Młodzieniec niosący włócznię - Doryforos) Myron – rzeźbiarz ruchu; twórca Dyskobola Fidiasz – twórca monumentalnych akrolitów, czyli rzeźb wykonanych z różnych jaskrawo malowanych materiałów i ubranych w szaty z tkanin (np. Atena Partenos, Zeus Olimpijski)

38 Atena Promachos

39 Zeus Olimpijski

40 Sztuka starożytnych RzymianOpierała się na kanonach greckich, a jej znaczenie polegało na, między innymi, przeniesieniu tych wzorców na całe imperium. Europa renesansowa odkryła kulturę antyczną dzięki rzymskiemu dziedzictwu. Rzymianie upowszechnili w architekturze łuk, sklepienie, kopułę, rozwinęli porządek koryncki, spopularyzowali wzorzec budowli publicznej – bazylikę. Do dziś używane są drogi, akwedukty i mosty budowane przez Rzymian.

41 P a n t e o n

42 P a n t e o n (Rzym + Grecja)Świątynia poświęcona wszystkim bogom, wybudowana za czasów cesarza Hadriana ( r.) na planie centralnym. Cylindryczny korpus zamknięty ogromną kopułą w formie półkuli, podzieloną kasetonami. Średnica kopuły liczy 44 m. Okulus o średnicy 9 m jest jedynym źródłem światła. Fasadę tworzy ośmiokolumnowy portyk.

43 A k w e d u k t Jest przykładem zastosowania łuku i arkady. Architekci i urbaniści rzymscy wprowadzili nowe elementy budowlane – wypalaną cegłę i cement.

44 Tezeusz wyzwoliciel, fresk IV styl pompejański, PompejeMalarstwo rzymskie cechował realizm przedstawianych scen. Najczęściej były to pejzaże ujęte w ramy architektury, portrety, sceny rodzajowe.

45 Sztuka wczesnochrześcijańska...powstała na pograniczu antyku i wczesnego średniowiecza. Trudno ją scharakteryzować jednoznacznie; pod względem formalnym należała do sztuki późnoantycznej.

46 Dobry Pasterz, malowidło katakumbowe Katakumby Pryscylli, druga połowa III wiekuMalowidła w katakumbach w formie i w wyrazie były silnie związane z antykiem. Tematyka malowideł katakumbowych mówi o prostych prawdach nowej religii. Sztuka pierwszych chrześcijan posługiwała się symbolami, np. ryba – s. Chrystusa, paw – nieśmiertelność, chusta – firmament, starzec – wszechświat.

47 Bazylika św. Piotra w Rzymie – przekrójBazylika św. Piotra została ufundowana przez cesarza Konstantyna Wielkiego w 324 r. Miała (w XV-XVI w. została rozebrana) 122 m dł. I 64 m. szer. Pięcionawowa, nawy oddzielone od siebie filarami. Nawa środkowa wyższa od bocznych oświetlona oknami umieszczonymi powyżej naw bocznych. Korpus podłużny styka się z nawą poprzeczną – transeptem. Pomiędzy nimi powstaje wielki łuk – zw. tęczowym, stanowiący przejście z nawy do części głównej bazyliki.

48 M o z a i k a – Dobry Pasterz, V w.

49 M o z a i k a Technika dekoracyjna, zaliczana do malarstwa, ponieważ przedstawiane w niej, na płaskiej zazwyczaj powierzchni, kształty są barwne. Mozaika powstaje przez układanie wzoru zwykle z wielu drobnych kamyczków, kawałków szkła, ceramiki - kostek różnej wielkości i barwy.

50 B a p t y s t e r i u m W każdej siedzibie biskupa (katedrze) znajdowało się baptysterium, miejsce przeznaczone do chrztu dokonywanego przez całkowite zanurzenie w basenie chrzcielnym. Baptysterium najczęściej budowano na planie centralnym – okrągłe lub ośmiokątne, z reguły obok bazyliki.

51 Florencja – Drzwi Raju – Mozaiki na sklepieniu – B a p t y s t e r i u m

52 Wykonanie: Grupa A