1 Ćwiczenia III dr Katarzyna Łucarz

2 Pojęcie odpowiedzialności karnej skarbowej Według najogólniejszych podręcznikowych definicji przez odpowiedzialność w prawie karnym należy rozumieć ponoszenie przez sprawcę czynu zabronionego konsekwencji przewidzianych prawem karnym. Konsekwencje te uzależnione są od spełnienia wielu warunków, które wyznaczają całą strukturę odpowiedzialności karnej. A dekodujemy je z treści przepisów części ogólnej KKS. Literalna treść przepisu art. l § l KKS sugeruje rozróżnienie charakteru odpowiedzialności za przestępstwa skarbowe od odpowiedzialności za wykroczenia skarbowe (zgodnie z przyjętym dwupodziałem czynów karnoskarbowych). Jedynie bowiem odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe określona została w tym przepisie mianem „karnej", natomiast w przypadku wykroczeń skarbowych ustawodawca mówi tylko ogólnie o „odpowiedzialności", wyraźnie unikając dopełnienia jej przymiotnikiem „karna".

3 Nic bardziej mylnego. Przede wszystkim dlatego, że zasady odpowiedzialności określone w Rozdziale l KKS są wspólne dla obu deliktów karno-skarbowych. Prawie zawsze w tym Rozdziale wymieniane są one łącznie. Ponadto przyjęta w Kodeksie karnym skarbowym podstawowa metoda tzw. kontrawencjonalizacji, czyli rozróżniania przestępstw od wykroczeń skarbowych, która polega na „przepołowieniu" czynów zabronionych na przestępstwa skarbowe i odpowiadające im wykroczenia skarbowe według kryteriów tzw. ustawowego progu (art. 53 § 3 i 6 KKS) oraz wypadku mniejszej wagi (art. 53 § 8 KKS) wskazuje na to, że charakter odpowiedzialności zarówno za przestępstwa skarbowe, jak i za wykroczenia skarbowe jest w gruncie rzeczy tożsamy. A występujące różnice np. w zakresie katalogu środków penalnych czy przedawnienia, wynikają z mniejszej wagi wykroczeń skarbowych i w zestawieniu z jednolitymi dla obu kategorii deliktów skarbowych podstawowymi zasadami odpowiedzialności mają one charakter drugorzędny. Poza tym, również w prawie karnym powszechnym panuje na ogół zgoda co do tego, że odpowiedzialność za wykroczenia powszechne ma charakter odpowiedzialności karnej, choć o zredukowanym charakterze. A to dlatego, że wykroczenia te charakteryzują się in genere mniejszym stopniem społecznej szkodliwości aniżeli przestępstwa. Z tych powodów należy odrzucić tezę o odmiennym charakterze odpowiedzialności w przypadku przestępstw i wykroczeń skarbowych.

4 Odpowiedzialność posiłkowa oraz za zwrot korzyści majątkowej Odpowiedzialność karna skarbowa za przestępstwa skarbowe oraz za wykroczenia skarbowe jest podstawowym rodzajem odpowiedzialności w prawie karnym skarbowym, choć nie jedynym. Przewiduje ono również tzw. odpowiedzialność posiłkową oraz odpowiedzialność za zwrot korzyści majątkowej. Te dwie kategorie odpowiedzialności prawnej, pomimo że uregulowane w Kodeksie karnym skarbowym, nie mają jednak charakteru odpowiedzialności karnej, albowiem wzorowane są na konstrukcjach cywilistycznych. Z tego punktu widzenia stanowią one istotne uzupełnienie podstawowej kategorii odpowiedzialności karnej skarbowej.

5 Odpowiedzialność posiłkowa Odpowiedzialność posiłkowa należy do tradycyjnych instytucji prawa karnego skarbowego (art.24 i 25 KKS). Jej istnienie uzasadniają następujące okoliczności: 1)szerszy niż w powszechnym prawie karnym zakres, w jakim sprawcy czynów skarbowych działają za kogoś innego (czy w interesie kogoś innego), 2)naturalny dla prawa karnego skarbowego priorytet środków represji ekonomicznej (majątkowej), 3)większe niż w powszechnym prawie karnym niebezpieczeństwo nie wyegzekwowania tych środków, zwłaszcza grzywien. Funkcją instytucji odpowiedzialności posiłkowej jest zabezpieczenie wykonania zwłaszcza grzywny, a więc zabezpieczenie finansowego interesu państwa. Natomiast istota tej instytucji sprowadza się do „przerzucenia" odpowiedzialności za wykonanie kary majątkowej ze sprawcy czynu na inny podmiot, który pozostaje ze sprawcą w określonych relacjach. Instytucja dotyczy przy tym wyłącznie przestępstw skarbowych, nie odnosi się natomiast do wykroczeń skarbowych.

6 W przeciwieństwie do odpowiedzialności karnej skarbowej, którą zgodnie z KKS mogą ponosić wyłącznie osoby fizyczne, odpowiedzialność posiłkowa może zostać nałożona poza osobami fizycznymi także na osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają jednak zdolność prawną. Odpowiedzialności posiłkowej nie stosuje się wobec państwowych jednostek budżetowych, o których mowa w ustawie o finansach publicznych. Przesłanki nałożenia odpowiedzialności posiłkowej są następujące: 1)korzyść majątkowa, którą podmiot odpowiedzialny posiłkowe odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa skarbowego, 2)działanie sprawcy tego przestępstwa w zastępstwie podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo przy prowadzeniu jego spraw (sprawca działa jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub w jakimkolwiek innym charakterze). Dopiero po ich spełnieniu za karę grzywny wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego czyni się w całości lub w części odpowiedzialnym posiłkowo podmiot pozostający w określonych powyżej relacjach ze sprawcą przestępstwa skarbowego. Oparta jest w istocie na przejętej z prawa cywilnego zasadzie ryzyka. Nie jest konieczne wykazywanie po stronie podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo jakiejkolwiek winy, nawet tzw. winy w nadzorze (culpa in custodiendo) czy w wyborze (culpa in eligendo). Wystarczy po stronie podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo świadomość faktu, te jest zastępowany i jego sprawy prowadzi osoba, która zostaje skazana za przestępstwo skarbowe przynoszące lub mogące przynieść odpowiedzialnemu posiłkowo korzyść majątkową. Odpowiedzialność posiłkowa ma charakter obligatoryjny, co oznacza że jest to w istocie majątkowa odpowiedzialność za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego, co odpowiednio stosuje się także do ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów.

7 Odpowiedzialność posiłkowa nie jest odpowiedzialnością z tytułu sprawstwa czynu, jest ona odpowiedzialnością z powodu czynu innej osoby (sprawcy). Tym samym odpowiedzialna posiłkowo nie może być osoba, która sama ponosi odpowiedzialność karną skarbową za przestępstwo skarbowe. Nałożenie odpowiedzialności posiłkowej pozwala podnieść wysokość stawki grzywny, ponieważ uwzględnia się wówczas sytuację majątkową nie tylko samego sprawcy, ale i odpowiedzialnego posiłkowo. Nie ma ona natomiast wpływu na liczbę orzeczonych stawek dziennych grzywny, tutaj podstawą jest ocena dokonywana wobec czynu sprawcy, a nie fakt, że ktoś trzeci będzie za wykonanie grzywny odpowiadał posiłkowo. Realizacja odpowiedzialności posiłkowej następuje wówczas, gdy w toku postępowania wykonawczego sprawca nie zapłaci grzywny w terminie i w toku egzekucji zostanie stwierdzone, że nie można od niego ściągnąć orzeczonej grzywny lub równowartości przepadku przedmiotów. Odpowiedzialność posiłkowa ma osobisty charakter (tj. osobistej odpowiedzialności majątkowej). W tym znaczeniu przypomina klasyczna odpowiedzialność karno- skarbową. Nie obciąża ona spadku po odpowiedzialnym posiłkowo, wygasa zatem ze śmiercią odpowiedzialnego posiłkowo (jeśli był on osobą fizyczną), natomiast nie wygasa w razie śmierci sprawcy skazanego po uprawomocnieniu się orzeczenia oraz jeżeli kary grzywny lub środka karnego ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów. Może ją ponosić kilka podmiotów, wówczas odpowiadają oni solidarnie, chyba że ze względu na okoliczności sprawy sąd określi zakres odpowiedzialności każdego z nich stosownie do osiągniętej korzyści majątkowej.

8 Odpowiedzialność za zwrot korzyści majątkowej Ten rodzaj odpowiedzialności przewiduje art. 24 § 5 KKS. Stanowi on o tym, że niezależnie od nałożenia odpowiedzialności posiłkowej sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, nie dotyczy to jednak korzyści majątkowej podlegającej zwrotowi na rzecz innego uprawnionego podmiotu. Zwrot dotyczy korzyści pochodzących oczywiście tylko z przestępstw skarbowych. Jest to odpowiedzialność związana z „cudzym czynem" i ma charakter majątkowy. Co więcej jest ona „zależna„ w tym sensie, że do jej uruchomienia potrzebne jest skazanie sprawcy czynu. Warunkiem koniecznym jest tutaj istnienie więzi ze sprawcą. Sprawca musi być zastępcą danego podmiotu prowadzącym jego sprawy. Nałożenie na dany podmiot na podstawie art. 24 § 5 KKS obowiązku zwrotu korzyści majątkowej jest niezależne od świadomości tegoż podmiotu, iż uzyskana przezeń korzyść pochodzi akurat z przestępstwa skarbowego popełnionego przez osobę reprezentującą ów podmiot. Nie jest również wymagane wyrządzenie rzeczywistej szkody majątkowej Skarbowi Państwa czy jednostce samorządu terytorialnemu lub innemu podmiotowi. Chodzi bowiem o faktyczne uzyskanie korzyści majątkowej.

9 Podmioty odpowiedzialne z art. 24 § 5 KKS to osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Odpowiedzialność za zwrot korzyści majątkowej nie jest subsydiarna, tzn. nie aktualizuje się gdy ktoś inny, zobowiązany jako pierwszy, nie wykona swego zobowiązania. Zależy wyłącznie od samego faktu skazania sprawcy i nie ma na nią wpływu dalsze jego zachowanie się. Powstaje w momencie jej nałożenia. W tym sensie różni się ona od odpowiedzialności posiłkowej, która może nie dojść do skutku, jeżeli sprawca czynu sam uiści grzywnę. Odpowiedzialność osoby trzeciej za zwrot korzyści majątkowej nie jest więc odpowiedzialnością „zamiast" sprawcy przestępstwa skarbowego, ale „obok" niego. Trudno bowiem w jej wypadku mówić o „przerzuceniu odpowiedzialności" na tę osobę ze sprawcy czynu. W instytucji tej wyraża się zasadnicza myśl prawa karnego skarbowego, którą jest odebranie korzyści z przestępstwa i uczynienia go nieopłacalnym.

10 Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych Odpowiedzialność podmiotów korporacyjnych związaną z popełnieniem na ich rzecz przez osobę fizyczną przestępstwa lub przestępstwa skarbowego wprowadziła ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (t.j. Dz.U. z 2014, poz. 1417). Według powyższej ustawy podmiotem zbiorowym jest: osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy jest również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych ma charakter następczy w stosunku do odpowiedzialności karnej osoby fizycznej. Najpierw toczy się postępowanie karne wobec osoby fizycznej i dopiero po jego zakończeniu, jeśli zostaną spełnione pozostałe przesłanki, wszczynane jest postępowanie wobec podmiotu zbiorowego. W razie niemożności przypisania winy osobie fizycznej wykluczona jest odpowiedzialność podmiotu zbiorowego.

11 Przesłanki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego: 1.Popełnienie czynu zabronionego przez osobę fizyczną powiązaną z podmiotem zbiorowym. Odpowiedzialność może mieć miejsce wtedy, gdy dotyczy osoby: a) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku, b) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt a, c) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt a, d) będącej przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie dopuszczalnego.

12 2. Popełnienie czynu wskazanego w art. 16 u.o.p.z. Przepis ten wymienia na zasadzie numerus clausus niektóre przestępstwa powszechne i skarbowe (art. 16 ust. 2). Jeśli osoba fizyczna popełni inne przestępstwo niż wskazane w tym przepisie lub popełni wykroczenie powszechne/wykroczenie skarbowe, ta przesłanka odpowiedzialności podmiotu zbiorowego nie zostanie spełniona. 3. Stwierdzenie czynu osoby fizycznej odpowiednim orzeczeniem Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności, jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego, wymienionego w art. 16 u.o.p.z. został potwierdzony: -prawomocnym wyrokiem skazującym tę osobę, - wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, -orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, - orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.

13 4. Wina podmiotu zbiorowego Ustawa wskazuje na trzy postaci winy: a) Winę w wyborze, polegającej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej, o której mowa w art. 3 pkt 2 lub 3 u.o.p.z., b) Winę w nadzorze, polegającą na braku należytego nadzoru nad tą osobą ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego, c) Winę w organizacji, polegającą na takiej organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która nie zapewniała uniknięcia popełnienia czynu zabronionego przez osobę, o której mowa w art. 3 pkt 1 lub 3a u.o.p.z. podczas gdy mogło je zapewnić zachowanie należytej staranności, wymaganej w danych okolicznościach, przez organ lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego. 5. Osiągnięcie lub możliwość osiągnięcia przez podmiot zbiorowy korzyści chociażby niemajątkowej. W postepowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego należy wykazać, że czyn zabroniony reprezentanta przyniósł lub mógł przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową (np. lepszą pozycję na rynku).

14 Sankcje orzekane wobec podmiotu zbiorowego 1. kara pieniężną w wysokości od 1 tys. do 5 mln zł, nie wyższą jednak niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, 2. przepadek przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego, korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z czynu zabronionego, równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego,

15 3. Dodatkowe zakazy orzekane na okres od 1 roku do lat 5: - zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń, - zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi, - zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem, - zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne, - podanie wyroku do publicznej wiadomości.

16 Obecny dwupodział czynów zabronionych na: przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe datuje się na 1971 r. i jest charakterystyczny dla prawa karnego skarbowego. Kategoria przestępstw skarbowych w odróżnieniu od powszechnego prawa karnego skarbowego, które zna podział na zbrodnie i występki jest w KKS wewnętrznie niepodzielna. Formalną definicję przestępstwa skarbowego zawiera przepis art. 53 § 2 KKS, według którego jest zabroniony przez Kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Dwupodział czynów zabronionych na przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

17 Jest to czyn Zawiniony - zachodzi możliwość przypisania winy sprawcy czynu zabronionego pozbawienia wolności. grzywny w stawkach dziennych ograniczenia wolności Karygodny -społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy Karalny - zabroniony pod groźbą kary Bezprawny - sprzeczny z norma prawną Przestępstwo skarbowe Definicja przestępstwa skarbowego

18 Wykroczeniem skarbowym jest natomiast według art 53 § 3 KKS czyn zabroniony przez Kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.

19 Jest to czyn Zawiniony - zachodzi możliwość przypisania winy sprawcy czynu zabronionego grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Karygodny -społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy Karalny - zabroniony pod groźbą kary Bezprawny - sprzeczny z norma prawną Wykroczenie skarbowe Definicja wykroczenia

20 W materialnoprawnej części ogólnej KKS zawiera Rozdział 1, który zatytułowany „Przepisy wstępne” określa ogólne zasady odpowiedzialności wspólne dla przestępstw i wykroczeń skarbowych. Rozdział 3 dotyczy już wyłącznie przestępstw skarbowych, a Rozdział 4 – wykroczeń skarbowych. Wbrew literalnemu brzmieniu art. 1 § 1 KKS w obu tych wypadkach jest to ta sama odpowiedzialność, czyli odpowiedzialność o karnym charakterze

21 Rozgraniczenie przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych Przepołowienie czynów skarbowych Kryterium rzeczowe (ustawowy próg) Kryterium ocenne Subsydiarność wykroczeń skarbowych wobec odpowiednich typów przestępstw skarbowych Samodzielny typ wykroczenia skarbowego Kwota uszczuplonej należności publiczno- prawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełniania czynu zabronionego (art. 53 § 6 k.k.s.) Tzw. wypadek mniejszej wagi (art. 53 § 8 k.k.s.)

22 Kryteria kontrawencjonalizacji Zasadniczym kryterium kontrawencjonalizacji w prawie karnym skarbowym jest tzw. przepołowienie czynu, polegające na tym, że niejako „w poprzek" typu czynu jednolitego rodzajowo, charakteryzującego się identycznymi znamionami ogólnymi przebiega jego rozgraniczenie na część stanowiącą już przestępstwo skarbowe i część stanowiącą jego alter ego, czyli odpowiadające mu wykroczenie skarbowe. Tą techniką ustawodawca posługuje się w Kodeksie karnym skarbowym najczęściej, bo w aż 3/4 typów czynów zabronionych. W przypadku tego przepołowienia zastosowano dwa podstawowe kryteria tego przepołowienia: a)pierwsze to ustawowy próg według którego z wykroczeniem skarbowym mamy do czynienia wówczas, gdy wartość przedmiotu czynu bądź kwota uszczuplonej albo narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza tzw. ustawowego progu, czyli pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu (art. 53 § 3 i 6 KKS). Jest to zatem kryterium zobiektywizowane. Poprzez odniesienie do wskaźnika minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.) działa antyinflacyjnie, zapewniając dostosowanie tego kryterium do faktycznych realiów ekonomicznych.

23 b) drugie to wypadek mniejszej wagi Według tego kryterium przepołowienia z wykroczeniem skarbowym mamy do czynienia wówczas, gdy zachodzi tzw. wypadek mniejszej wagi. Pojęcie to zdefiniowano w art. 53 § 8 KKS jako zachowanie również odpowiadające swymi znamionami tej części czynu, która stanowi przestępstwo skarbowe, ale różniące się od niego stopniem społecznej szkodliwości, określonym jako stopień „niski". W świetle tego ostatniego przepisu wypadek mniejszej wagi, stanowiący wykroczenie skarbowe, to czyn, który w konkretnej sprawie ze względu na jej szczególne okoliczności zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe zawiera niski stopień społecznej szkodliwości, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu, a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie. Za małą wartość KKS uznaje wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (art. 53 § 14).

24 Przywołana konstrukcja wypadku mniejszej wagi nawiązuje do tej znanej prawu karnemu powszechnemu, które jednak nie definiuje do. W efekcie wywołuje ona kontrowersje co do znaczenia poszczególnych elementów oceny czynu jako wypadku mniejszej wagi. Karnoskarbowa definicja wypadku niniejszej wagi zawarta w art. 53 § 8 KKS oparta jest na poglądzie, który traktuje wypadek mniejszej wagi jako kompleks związanych z czynem elementów łagodzących o charakterze przedmiotowo-podmiotowym. W odróżnieniu od ustawowego progu, który ma charakter zobiektywizowany (jego ustalenie wymaga jedynie matematycznej operacji mnożenia), kategoria wypadku mniejszej wagi ma charakter ocenny. Chodzi tu zwłaszcza o takie pojęcia jak: „rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności" czy „pobudki zasługujące na uwzględnienie". Są to bowiem terminy niedookreślone i zwiększające ryzyko dowolności w ich ocenie. Uzupełnienie ich kryteriami kwotowymi różnymi co do wielkości: raz pięciokrotną, a raz dwustukrotną wysokością minimalnego wynagrodzenia, pogłębia tylko wątpliwości interpretacyjne. Czyni bowiem definicję wypadku niniejszej wagi zawiłą i mało czytelną, przez co naraża ją na liczne zarzuty ze strony doktryny.