1 Wiedza o społeczeństwie Temat: Stosunki Polski z wybranymi państwami

2 Po II wojnie światowej stosunki polsko-niemieckie aż do zjednoczenia Niemiec w 1990 r. opierały się na układach i porozumieniach Polski z dwoma państwami niemieckimi. Do najważniejszych należały: tzw. "Układ Zgorzelecki" między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną z 1950 r. oraz Traktat między Polską a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków, podpisany podczas pamiętnej wizyty kanclerza W. Brandta w grudniu 1970 r. w Warszawie. To wtedy kanclerz Republiki Federalnej Niemiec ukląkł przed warszawskim pomnikiem Bohaterów Getta. Przełom demokratyczny w Polsce zapoczątkowany przez "Solidarność", upadek Muru Berlińskiego i zjednoczenie Niemiec to historyczne wydarzenia, które stworzyły przesłanki dla prawdziwego, polsko-niemieckiego pojednania i porozumienia. Stosunki polsko - niemieckie Granica międzypaństwowa

3 Stosunki polsko - niemieckie Po 1989 roku pojawia się możliwość uregulowania stosunków z zachodnim sąsiadem. Wymogło to jednak uregulowania pewnych kwestii spornych. W obliczu zjednoczenia jedną z nich była sprawa uznania granicy polsko – niemieckiej. Uznanie granicy nastąpiło na mocy traktatu o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko – niemieckiej z 14 listopada 1990 roku. 17 czerwca 1991 roku podpisano traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Zawierał on zapisy dotyczące współpracy gospodarczej, politycznej, kulturalnej, w dziedzinie ochrony środowiska i ochrony mniejszości niemieckiej w Polsce. W drugiej połowie lat 90 – tych i na początku XXI wieku stosunki między państwami układały się dobrze. Niemcy aktywnie wspierały polskie dążenia do członkowstwa w Unii Europejskiej. Trójkąt Weimarski

4 Spotkanie prezydentów Grupy Wyszehradzkiej, Budapeszt 2003 Stosunki polsko - niemieckie Duże znaczenie miała współpraca w dziedzinie polityki zagranicznej, obronności i bezpieczeństwa w ramach Trójkąta Weimarskiego, do którego należy także Francja. W ostatnich latach nastąpiło jednak pewne ochłodzenie we wzajemnych stosunkach. Przyczyną tego było poparcie przez Polskę interwencji amerykańskiej w Iraku (Niemcy były przeciw), stosunek do Konstytucji Europejskiej, a także zbliżenie niemiecko – rosyjskie. Trójkąt Weimarski został powołany do życia w 1991 r. przez ministrów spraw zagranicznych Polski, Francji i Niemiec: K. Skubiszewskiego, H. D. Genschera, R. Dumasa. Powstał jako instrument służący przede wszystkim włączeniu Polski w nurt polityki europejskiej i wspierający jej integrację ze strukturami euroatlantyckimi. Był to początek procesu transformacji w Europie Środkowej i Wschodniej.

5 Lata dziewięćdziesiąte zaznaczyły się niezwykłym ożywieniem stosunków polsko- niemieckich i przezwyciężaniem odziedziczonych przez historię stereotypów. Po przystąpieniu Polski do NATO i w przededniu wejścia do UE - poza dziedzinami, w których odnotować można było większą aktywność (wymiana młodzieży, współpraca regionalna, kontakty międzyparlamentarne, a w szczególności współpraca w dziedzinie wojskowości) - dotychczasowa formuła Trójkąta uległa wyczerpaniu. Rozwój wydarzeń wokół konfliktu irackiego a także kontrowersje wokół Konstytucji Europejskiej postawiły Polskę po innej stronie niż Francję i Niemcy. Oba te kraje pozostają naszymi bardzo ważnymi partnerami i dialog z nimi musi być kontynuowany. Uzmysławia nam to pilną konieczność podjęcia z nimi debaty o sprawach zasadniczych, przede wszystkim o roli Europy wobec dzisiejszych zagrożeń globalnych i o kształcie przyszłej UE. Konieczność ta stanowić może silny bodziec dla redefinicji i ożywienia działań w ramach Trójkąta Weimarskiego. Stosunki polsko - niemieckie Granica nad rzeką Nysą, brzeg po stronie niemieckiej

6 Stosunki polsko - niemieckie Od 1989 roku rozwijają się polsko – niemieckie stosunki gospodarcze. Niemcy są głównym partnerem gospodarczym Polski. Firmy niemieckie są jednym z głównych inwestorów zagranicznych Polsce. W stosunkach polsko – niemieckich niewątpliwie dużym osiągnięciem jest postępujący proces pojednania i stopniowe eliminowanie utrwalonych historycznie stereotypów. Polska i Niemcy powołały do życia szereg instytucji, które zasłużyły się dla budowania wzajemnego zrozumienia i pojednania. Kanclerz Niemiec Angela Merkel i premier Polski Donald Tusk

7 Stosunki polsko - rosyjskie Rosja jest spadkobiercą tradycji Związku Radzieckiego. Po 1989 roku stosunki polsko – rosyjskie uległy diametralnej zmianie. Polska przestała być częścią radzieckiej strefy wpływów. Granica międzypaństwowa Do 1991 roku obecna polska granica z Rosją stanowiła część granicy z ZSRR i miała identyczny przebieg. Granica polsko-rosyjska jest zarazem zewnętrzną granicą Unii Europejskiej. Granica lądowa Polski z Rosją przebiega od okolic Wiżajn, przez Puszczę Romincką, równolegle na północ od miejscowości Gołdap, Węgorzewo, Bartoszyce, Braniewo, przecina Zalew Wiślany i kończy się na Mierzei Wiślanej w miejscowości Nowa Karczma.

8 Stosunki polsko - rosyjskie W 1985 roku po śmierci Czernienki, sekretarzem Generalnym KC KPZR został Michaił Gorbaczow, który wprowadził pierestrojkę (przebudowa) i glasnost’ (jawność). Jednak projekty reform były spóźnione w stosunku do pogarszającej się sytuacji ekonomicznej. Jednocześnie pierestrojka wpłynęła na rozmywanie się podstaw systemowych ustroju ZSRR. Wykorzystały to państwa bloku socjalistycznego na zmianę swojej orientacji ideologicznej. Michaił Siergiejewicz Gorbaczow, 1989 listopad - wizyta premiera Tadeusza Mazowieckiego w ZSRR. Polska zabiegała wówczas o udział w tzw. rozmowach 2 + 4 (obydwa państwa niemieckie, NRD i RFN oraz USA, ZSRR, Wielka Brytania i Francja) dotyczących przyszłości Niemiec, w tym sprawy granic tego państwa. 1990 październik - wizyta w Moskwie szefa polskiego MSZ Krzysztofa Skubiszewskiego. Podpisano deklarację o wzajemnej współpracy z Rosją i Ukrainą.

9 Stosunki polsko - rosyjskie 1991 kwiecień - wizyta w Moskwie premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. Premier rozmawiał o traktacie handlowym, wzajemnym zadłużeniu i wycofaniu wojsk rosyjskich z Polski. Początek wycofywania z Polski 40.000 żołnierzy wojsk sowieckich stacjonujących od zakończenia II wojny światowej, czerwiec - Rozwiązanie RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej), lipiec - Rozwiązanie Układu Warszawskiego. 1992 maj - wizyta prezydenta Lecha Wałęsy w Moskwie. Po rozmowach Wałęsy z Jelcynem podpisano traktat o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy, oraz porozumienie o wycofaniu z Polski wojsk b. ZSRR oraz wspólne Oświadczenie prezydentów obu państw, potępiające rządy totalitaryzmu. W czasie wizyty trwały rozmowy w sprawie Katynia. Boris Nikołajewicz Jelcyn

10 Stosunki polsko - rosyjskie 1993 sierpień - minister obrony Janusz Onyszkiewicz podpisał w Moskwie porozumienie o współpracy wojskowej między Polską a Rosją. Podczas wykładu w Akademii Sztabu Generalnego Onyszkiewicz przedstawił plany związane ze wstąpieniem polski do NATO. 1993 rok – wizyta w Polsce prezydenta Rosji Borysa Jelcyna. Szef państwa rosyjskiego i prezydent Lech Wałęsa podpisują deklarację o suwerenności decyzji Polski w sprawie przyjęcia do NATO. Obie strony uznały w deklaracji, że dążenie suwerennej Polski do wejścia w skład NATO "nie jest sprzeczne z interesami innych państwa, w tym także Rosji". Lech Wałęsa 199 5 wrzesień - polskie służby archiwistyczne otrzymały odtajnione radzieckie dokumenty wojskowe zawierające rozkazy w sprawie przeprowadzenia agresji na Polskę we wrześniu 1939 r. 1996 marzec - do Polski przybył minister spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Jewgienij Primakow. Omawiano przede wszystkim polsko-rosyjskie stosunki dwustronne oraz kwestie bezpieczeństwa europejskiego i rozszerzenia NATO.

11 Stosunki polsko - rosyjskie W następnych latach Polska dążyła do nawiązania partnerskich stosunków politycznych i rozwoju współpracy gospodarczej (Rosja jest ogromnym rynkiem zbytu i źródłem surowców naturalnych). Polskę i Rosję w dalszym ciągu więcej dzieli niż łączy, a we wzajemnych stosunkach panuje ochłodzenie. Reakcja Rosji na wejście Polski do NATO: 1) Moskwa 1999 - wypominanie Polsce przystąpienia do NATO jako aktu nieprzyjaznego, 2) Spór o NATO napędzał rozmowy z Rosją, po wstąpieniu Polski do NATO nastąpiło zahamowanie rozmów, 3) W miarę wchodzenia Polski do politycznych, wojskowych i gospodarczych struktur jednoczącej się Europy znaczenie Polski dla Rosji spadnie niemalże do zera, 4) Oskarżenie Polski o próbę tworzenia nowego podziału politycznego na kontynencie - na część lepszą, bogatszą, dostatnią, od linii Bugu na zachód. I tę gorszą, gdzie miałyby się znaleźć Białoruś, Rosja, Ukraina, 5) Rosja patrzyła na NATO przez pryzmat „zimnej wojny”.

12 29 stycznia 2009 roku upłynęło dokładnie 90 lat od dnia kiedy Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej nawiązał oficjalne stosunki dyplomatyczne z Polską. USA były pierwszym krajem, który uznał od niedawna niepodległą Polskę, kraj i obywateli doszczętnie wyniszczonych przez wojnę. 29 stycznia, 1919 roku, Prezydent Woodrow Wilson w oficjalnym telegramie do nowego polskiego rządu pod przewodnictwem Premiera Ignacego Paderewskiego potwierdził status Polski: wolnego, niepodległego kraju. Stosunki polsko - amerykańskie Thomas Woodrow Wilson 28 prezydent USA (1913 - 1921) Napisał: „Czuję się zaszczycony mogąc przesłać Panu w dniu dzisiejszym pozdrowienia, a wraz z nimi oficjalne zapewnienie, że ogromną satysfakcją będzie dla nas możliwość zawarcia z Polską oficjalnych stosunków dyplomatycznych w najbliższym czasie i w ramach możliwości udzielenia Waszemu krajowi koniecznej pomocy w okresie kiedy wkracza on na nową drogę niezależności.”

13 Stosunki polsko - amerykańskie Po 1989 roku nawiązanie bliskich stosunków z USA było jednym z priorytetów polskiej polityki zagranicznej. Już w 1989 roku nastąpił zwrot w stosunkach między państwami. Dawną wrogość spowodowaną przynależnością do dwóch zwalczających się bloków zastąpiła coraz bliższa współpraca. Jednak początkowo dla USA stosunki z państwami postkomunistycznymi nie miały większego znaczenia – ważniejsza była współpraca z UE i Rosją. Na starania Polski o przyjęcie jej do NATO Amerykanie odpowiadali, że może to nastąpić dopiero po przyjęciu jej do UE. Przełom nastąpił dopiero w 1993 roku. Osłabienie więzi z UE i odradzanie się mocarstwowych ambicji Rosji spowodowało wzrost zainteresowania USA Europą Środkową oraz zmianę stanowiska w sprawie NATO, co zaowocowało przyjęciem Polski do tej organizacji w 1999 roku. George W. Bush prezydent USA 2001- 2009

14 Stosunki polsko - amerykańskie Szczególne zbliżenie nastąpiło po ataku terrorystów na budynki World Trade Centre 11 września 2001 roku. Polska poparła wówczas Stany Zjednoczone w ich wojnie z terroryzmem i przystąpiła do koalicji antyterrorystycznej. W 2003 roku polskie jednostki wzięły udział w ataku na Irak, a po obaleniu reżimu Saddama Husajna Polska otrzymała swoją strefę stabilizacyjną w tym kraju. Obecnie partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi ma dla Polski znaczenie strategiczne i jest traktowane jako istotna gwarancja bezpieczeństwa. Stronie polskiej zależy na pozyskiwaniu amerykańskich inwestycji i nowych technologii. Ciągle nierozwiązany pozostaje także problem zniesienia wiz dla Polaków. Prezydent George W. Bush z premierem Donaldem Tuskiem, 10 marca 2008

15 Stosunki polsko - amerykańskie Traktat stwarza gwarancje inwestycyjne dla inwestorów amerykańskich w Polsce i polskich w Stanach Zjednoczonych oraz określa zasady implementacji prawnej ochrony własności intelektualnej w Polsce, a także sposób rozstrzygania sporów w relacji inwestorzy - organy administracji państwowej; Do dokumentów regulujących zasady współpracy gospodarczej i handlowej między Polską a Stanami Zjednoczonymi można zaliczyć, np.: 1) Traktat w sprawie współpracy handlowej i gospodarczej, podpisany w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r., ratyfikowany przez USA w grudniu 1990 r., w Polsce 29 sierpnia 1991 r. wszedł w życie w lipcu 1994 r. 2) Umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania, podpisaną w Waszyngtonie dnia 8 października 1974 r., która obowiązuje od lipca 1976 r.

16 Stosunki polsko - amerykańskie 3) Umowę między Polską a USA w sprawie gwarancji inwestycyjnych z października 1989 r., dotyczącą zapewnienia ubezpieczenia inwestycji amerykańskich w Polsce - włącznie z reasekuracją - oraz udzielania gwarancji popartych w całości lub w części kredytem lub funduszami publicznymi USA zarządzanymi bezpośrednio przez OPIC (Korporację Prywatnych Inwestycji Zagranicznych) lub w wyniku umów między OPIC i prywatnymi instytucjami ubezpieczeniowymi. Zgodnie z Traktatem Północnoatlantyckim i w duchu polsko- amerykańskiej współpracy strategicznej, Stany Zjednoczone są zobowiązane do zapewnienia bezpieczeństwa Polski i wszelkich obiektów amerykańskich rozmieszczonych na jej terytorium. Polska i Stany Zjednoczone będą działać wspólnie przeciwko pojawiającym się militarnym i pozamilitarnym zagrożeniom wywołanym przez strony trzecie lub dążyć do minimalizowania ich skutków. Zwiększona współpraca strategiczna, opisana w niniejszej Deklaracji, wzmocni bezpieczeństwo Polski i Stanów Zjednoczonych. ORP Gen. K. Pułaski

17 Stosunki polsko - amerykańskie W celu wzmocnienia wzajemnej współpracy obronnej między Polską i Stanami Zjednoczonymi na podstawie Artykułu 3 Traktatu Północnoatlantyckiego, Polska i Stany Zjednoczone zamierzają w ramach Grupy Konsultacyjnej ds. Współpracy Strategicznej: prowadzić konsultacje w sprawie bezpieczeństwa Polski i Stanów Zjednoczonych oraz przekazywać sobie wzajemnie stosowne informacje w tej dziedzinie, celem formułowania ocen i zaleceń dla właściwych organów obu państw, co do podejmowania odpowiednich działań, konsultować nowe istotne inicjatywy, które mogłyby być poruszane na forum NATO, konsultować się w zakresie wykorzystania i rozwoju systemu obrony przeciwrakietowej Stanów Zjednoczonych, uznając, iż stanowi on wkład w bezpieczeństwo Polski, Stanów Zjednoczonych oraz ich sojuszników, działać na rzecz wzmocnienia zdolności operacyjnych swoich Sił Zbrojnych, w ten sposób zwiększając wkład w podnoszenie efektywności Sojuszu Północnoatlantyckiego. W realizacji tego celu Stany Zjednoczone podejmą wysiłek na rzecz pomocy Polsce w transformacji i modernizacji jej sił zbrojnych, Polski żołnierz w Iraku

18 zgodnie z odpowiednimi regulacjami prawnymi obu państw, poszukiwać możliwości w zakresie dostarczania sprzętu obronnego i związanego z nim wyposażenia, w celu zwiększenia interoperacyjności, mobilności i zdolności do działania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, współpracować, w celu przekazania Polsce sprzętu obronnego, usług, programów szkolenia i innej pomocy, zgodnie z ustawodawstwem obu państw, rozwijać i wzmacniać zdolności niezbędne do zwalczania proliferacji broni masowego rażenia i terroryzmu, wspierać wspólne i połączone ćwiczenia i wymiany, współpracować w operacjach międzynarodowych, gdy jest to we wspólnym interesie Polski i Stanów Zjednoczonych. Stosunki polsko - amerykańskie Desant polskich żołnierzy pod Am Nabak

19 31 marca 2005 roku ambasador Victor Ashe i Minister Spraw Wewnętrznych Ryszard Kalisz zainaugurowali pierwsze spotkanie polsko-amerykańskiej grupy ds. zwalczania terroryzmu w siedzibie MSWiA. Celem prac międzyresortowej grupy roboczej jest ułatwienie wymiany informacji i doświadczeń w zakresie walki z terroryzmem, w tym między innymi w zakresie bezpieczeństwa granic, finansowania terroryzmu, nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia, bioterroryzmu, cyberterroryzmu, współpracy wojskowej w zwalczaniu terroryzmu i zarządzaniu kryzysem. Stosunki polsko - amerykańskie Ambasador Victor Ashe Grupa została powołana, by zintensyfikować współpracę Polski i USA w zakresie walki z terroryzmem i osiągnąć możliwie najlepsze wyniki wspólnych i indywidualnych przedsięwzięć, jak również stworzenie odpowiednich uzupełniających się systemów reakcji na zagrożenia terroryzmem międzynarodowym. Ze strony USA w grupie roboczej znaleźli się przedstawiciele Departamentów Stanu, Skarbu i Obrony oraz FBI. Ze strony polskiej w pracach grupy wzięli udział przedstawiciele MSWiA, MSZ, Ministerstwa Obrony i Ministerstwa Finansów oraz innych agencji zaangażowanych w wojnę z terroryzmem.

20 Stosunki polsko - ukraińskie Spośród byłych republik Związku Radzieckiego od początku najważniejsze były dla Polski stosunki z Ukrainą. Niepodległa i zorientowana na Zachód Ukraina jest bowiem uznawana za ważnego gwaranta bezpieczeństwa. Dlatego Polska od początku jednoznacznie popierała dążenie Ukrainy do członkowstwa w UE i NATO. Ukraina ogłosiła niepodległość 24 sierpnia 1991 roku,Deklaracja weszła w życie 1 grudnia tego roku, a Polska była pierwszym państwem, które uznało niepodległą Ukrainę. W 1992 roku podczas wizyty prezydenta Leonida Krawczuka w Polsce podpisano traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach, a także wiele umów o współpracy w różnych dziedzinach. Leonid Krawczuk, Prezydent Ukrainy 1991 - 1994 W latach 90 – tych w stosunkach między Polską a Ukrainą można było zaobserwować okresy ocieplenia i ochłodzenia, zwłaszcza pod koniec lat 90 – tych, gdy nastąpiło zbliżenie Ukrainy z Rosją. Rozwój przyjaznych stosunków utrudniały zaszłości historyczne (bratobójcze walki na Wołyniu w czasie II wojny światowej, akcja „Wisła”) czy problem mniejszości polskiej na Ukrainie.

21 Stosunki polsko - ukraińskie Szansa na przełom w stosunkach polsko – ukraińskich pojawiło się w trakcie Pomarańczowej Rewolucji, gdy czołowi polscy politycy opowiedzieli się po stronie jej zwolenników. Wiktor Juszczenko, Prezydent Ukrainy od 2005 roku Pomarańczowa rewolucja to wydarzenia, które miały miejsce na Ukrainie od 21 listopada 2004 roku do 23 stycznia 2005, czyli od zakończenia drugiej tury wyborów prezydenckich, w których zmierzyli się kandydat obozu władzy, ówcześnie urzędujący premier Wiktor Janukowycz oraz kandydat opozycyjnej Naszej Ukrainy, były premier Wiktor Juszczenko, do czasu złożenia przysięgi prezydenckiej przez Wiktora Juszczenkę. W marcu 2006 roku prezydent Lech Kaczyński odwiedził Ukrainę, a w maju tego roku prezydent Wiktor Juszczenko przybył z wizytą do Polski. Z punktu widzenia pojednania między narodami szczególne znaczenie miało uczczenie przez prezydentów pamięci ofiar tragedii w Pawłokomie.

22 Stosunki z pozostałymi sąsiadami Stosunki z Czechami i Słowacją można określić jako mało intensywne. Po przystąpieniu tych państw do NATO i UE współpraca regionalna z nimi nie odgrywa już tak ważnej roli. W ostatnich latach nastąpiło zbliżenie w stosunkach z Litwą, spowodowane mocarstwowymi ambicjami Rosji (m.in. plan utworzenia wspólnego rynku energetycznego). Stosunki z Białorusią są napięte. W ostatnim czasie główną tego przyczyną jest represjonowanie mniejszości polskiej, próba podporządkowania sobie Związku Polaków na Białorusi (ZPB) przez reżim Łukaszenki oraz poparcie przez Polskę ruchów demokratycznych w tym kraju. Andżelika Borys przewodnicząca Związku Polaków na Białorusi (ponownie wybrana w 2009 roku)

23 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.