1 Wielkopolska Konferencja dla Nauczycieli Akcja KŁADKAPoznań, 11 grudnia 2014 roku Klimat w szkole: współpraca nauczycieli w szkole i szkoły ze środowiskiem lokalnym jako warunek efektywnej nauki Prof. dr hab. Anna I. Brzezińska Instytut Psychologii UAM

2 Etapy edukacji perspektywa długofalowaCele uczenia się w kolejnych etapach dorosłego życia perspektywa długofalowa Opanowane kompetencje kluczowe IV etap edukacji szkolnej: szkoła ponadgimn. perspektywa średniofalowa III etap edukacji szkolnej: gimnazjum perspektywa krótkofalowa II etap edukacji szkolnej: szkoła podstaw. kl. IV-VI I etap edukacji szkolnej: szkoła podstawowa klasy I-III Edukacja przedszkolna: dom / przedszkole / klubik dziecięcy Wczesna edukacja: dom / żłobek / klubik dziecięcy / miejsca publiczne Kapitał początkowy: wyposażenie noworodka  gotowość do kontaktu i uczenia się

3 prawidłowa realizacja zadań rozwojowych ▼ ▼ ▼ ▼ Podstawowe źródła wsparcia dla rozwoju uczniów na przełomie dzieciństwa i dorastania: w klasach IV – VI czyli w II etapie edukacji Nauczyciel kompetentny w swoim przedmiocie i rozumiejący, czego nie rozumie uczeń prawidłowa realizacja zadań rozwojowych ▼ ▼ ▼ ▼ prawidłowa realizacja zadań II etapu edukacji Zróżnicowane kontakty z rówieśnikami, uczniami młodszymi i starszymi Wsparcie w kontaktach „sieciowych” - z mass mediami, Internetem (facebook)

4 Klimat szkoły a zachowania uczniówBrak dbałości o klimat szkoły skutkuje zwiększoną liczbą negatywnych zachowań uczniów. Analiza danych HBSC[*] (2002) dla 13- i 15-latków w Polsce potwierdza istnienie związku między percepcją środowiska psychospołecznego szkoły a ryzykownymi zachowaniami uczniów. Uczniowie, którzy lepiej spostrzegają środowisko szkoły rzadziej: palą tytoń, sięgają po narkotyki, uczestniczą w bójkach i w dręczeniu innych uczniów. Duże wsparcie ze strony nauczycieli jest czynnikiem chroniącym przed nadużywaniem alkoholu i innych używek. Duże wsparcie ze strony innych uczniów zmniejsza ryzyko bycia ofiarą dręczenia. HBSC[*] Health Behaviour in School-aged Children Survey Gralewska, U., Karaszewski, N., Piotrowska, L. i Salamon-Bobińska, K. (2012). Wartości i normy jako podstawa funkcjonowania szkolnych społeczności, W: G. Mazurkiewicz (red.). Jakość edukacji. Różnorodne perspektywy (s. 159–170). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (cytat ze s. 163).

5 Od czego zależy klimat szkoły ?(1) Wizja szkoły: społeczna, nastawiona na autonomię i rozwój U i N technologiczna, nastawiona na kontrolę realizacji programu (2) Miejsce szkoły w środowisku: szkoła otwarta: współpraca, szukanie miejsc edukacji poza szkołą, zapraszanie gości do szkoły w roli edukatorów szkoła zamknięta: środowisko i jego przedstawiciele / instytucje jako źródło wsparcia rzeczowego, finansowego (SPONSORZY) (3) Perspektywa czasowa: krótkofalowa: perspektywa roku szkolnego i programu przedmiotu średniofalowa: perspektywa cyklu kształcenia i progów szklonych długofalowa: perspektywa całego życia i roli edukacji

6 W jakim miejscu jestem jako dyrektor szkoły?(1) Wizja szkoły a klimat szkoły: autonomia czy kontrola uczniów i nauczycieli W jakim miejscu jestem jako dyrektor szkoły? wspieranie autonomii narzucanie kontroli rozumienie punktu widzenia nauczycieli i uczniów liczenie się z ich zdaniem wyjaśnianie N i U sensu stawianych oczekiwań sztywne trzymanie się ustalonych reguł brak możliwości wyrażania opinii brak wpływu N i U na to, co się dzieje w szkole wysokie wymagania + poczucie odpowiedzialności za siebie  zaspokojenie potrzeb psychicznych rozbudowany system kar i nagród + motywacja lękowa  brak poczucia sprawstwa i wyuczona bezradność

7 (2) Miejsce szkoły w środowisku a klimat szkołyŚrodowisko lokalne otoczenie instytucjonalne Władze oświatowe Dyrektorzy szkól Nauczyciele Uczniowie Rodzice / rodziny wychodzenie zapraszanie Opinia publiczna Media

8 (3) Perspektywa czasowa a klimat szkołyPerspektywa długofalowa wychowuję przyszłego dorosłego Perspektywa na „dłuższe jutro” przygotowuję do kolejnego etapu Perspektywa krótkofalowa realizuję zadania na tu i teraz Myślimy „technicznie”  realizacja podstawy programowej dla kl IV, V, VI Myślimy „po szkolnemu”  przygotowanie uczniów do przejścia przez kolejne progi szkolne Myślimy „życiowo”  przygotowanie uczniów do realizacji zadań życiowych

9 Zmiany organizacyjne a klimat szkołyRelacje z otoczeniem W szkole Wymiana zasobów: wiedzy, umiejętności   Nowe miejsca edukacji dla uczniów Nowe oferty wzbogacające życie szkoły   Wsparcie / pomoc w trudnych sytuacjach

10 Zmiana systemu komunikacji a klimat szkołyDyrekcja - nauczyciele Nauczyciele - nauczyciele Co mogę zrobić razem ze swoimi nauczycielami i innymi pracownikami szkoły? Nauczyciele - rodzice Nauczyciele - uczniowie

11 Zmiana stylu kształcenia a klimat w szkoleW procesie uczenia się spotykają się dwie kompetentne strony, ale „kompetentne inaczej”  powstanie PRZESTRZENI WYMIANY Rolą nauczyciela jest zarządzanie sytuacją edukacyjną: (1) czasem, (2) przestrzenią fizyczną i (3) przestrzenią społeczną – w taki sposób, by uczeń przejmował odpowiedzialność za przebieg i efekty swojego uczenia się  kształtowanie u ucznia kompetencji SAMOREGULACJI procesu uczenia się  Zmiana podejścia z „transmisyjnego” z dominującą rolą nauczyciela na podejście projektowe z symetryczną relacją UN Zachęta do „odwracania” edukacji i zmiany roli nauczyciela: ze źródła wiedzy, głównego organizatora i egzaminatora  na konsultanta, współpracownika uczniów w zespole rozwiązującym problemy  poczucie sprawstwa ucznia i nauczyciela