1 Wirtualny spacer po Rudzie Śląskiej" Miasto moje, a w nim..." Wirtualny spacer po Rudzie Śląskiej dzielnica „Ruda” autorzy: uczniowie klasy I b i I c

2 Zapraszamy Was do odbycia spaceru po naszej dzielnicy.W pięknej, wiosennej scenerii zwiedzimy Rudę, o której pierwsze wzmianki pochodzą już z 1295 roku. Muzeum Miejskie w Rudzie Śląskiej. Anna Kubiak, „Ruda Śląska przyroda miasta”, s. 13

3 Spacer nasz rozpoczynamy od ulicy Bujoczka 2.Stoimy przy szkole bardzo szacownej, wybudowanej w 1908 roku z myślą, iż będzie to placówka dla dzieci i młodzieży męskiej i taką przez czas jakiś w istocie była. Po jej powstaniu była to najobszerniejsza i najnowocześniejsza szkoła w Rudzie. Miała 10 sal lekcyjnych przestronnych, jasnych. Światła dziennego dostarczały każdej izbie lekcyjnej 3 duże okna. Budynek ma bardzo ciekawą architekturę. Front zdobi trójkątny szczyt, na osi zdobiony ceglanym fryzem.

4 Ruda. Szkoła przy Biskupitzerstr, 1909rRuda. Szkoła przy Biskupitzerstr, 1909r. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.” s. 23 W roku 1999 mieszcząca się w budynku Szkoła Podstawowa uległa likwidacji i przyszły na nią ciężkie chwile. Wydawało się, że zniszczeje. Decyzja o utworzeniu z niej w 2002r. jakże potrzebnej nie tylko w mieście, ale i w regionie Zasadniczej Szkoły Zawodowej, przekształconej później w Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 7 spowodowała, że placówka odżyła.

5 Schodzimy ulicą Bujoczka w dół i zatrzymujemy się przy drewnianym krzyżu z roku 1848 upamiętniającym szalejącą zarazę. Krzyż rudzki w świetle widniejacej na nim daty należy do najstarszych tego typu zabytków sakralnych (wśród drewnianych krzyży przydrożnych) na obszarze Rudy Śląskiej.

6 Nie wszystkie zabytki Rudy Śląskiej zdołały przetrwać do dzisiajNie wszystkie zabytki Rudy Śląskiej zdołały przetrwać do dzisiaj. Przykładem na to są tajemnicze, ukryte w małym zagajniku ruiny zamku, stanowiące już tylko bardzo odległe wspomnienie o czasach dawnej świetności. Znajdują się one na skrzyżowaniu ulic Bujoczka, Starowiejskiej i Szczęść Boże.

7 Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.”, s.25Zamek był zasiedlony do roku 1957, a po opuszczeniu go przez ostatniego mieszkańca szybko ulegał zniszczeniu. Dziś zostały tylko ruiny, a i o te należałoby zadbać.

8 Jedynie badania archeologiczne mogłyby rzucić więcej światła na najwcześniejsze lata „zomka”, obok którego powstał jeszcze bardziej tajemniczy obiekt zwany domkiem Goduli.

9 Dom Karola Goduli. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.” s. 28

10 Liczne wykopy do piwnic świadczą, że poszukiwacze skarbów wierzą wciąż w fart, nie wierząc natomiast w możliwość przysypania. Może szukają Godulowego skarbu? Legenda głosi, że sam diabeł rzucał Karolowi do komina złote talary, a podziemne korytarze ciągną się aż do dworku w Biskupicach.

11 Na nieszczęście również cały obszar pozamkowy nie chroniony Zwracamy uwagę na wspaniałą dziką zieleń, która rośnie wokół ruin i przy ścieżce pod wzgórzem od strony zachodniej. Zachwyca konarami „dramatycznie upozowany” dąb Goduli Na nieszczęście również cały obszar pozamkowy nie chroniony i przypomina dziś wysypisko śmieci i odpadów. Anna Kubajak, „Ruda Ślaska przyroda miasta”, s. 42

12 Mijając z lewej strony ruiny „zomku” oraz domu Goduli przechodzimy polną scieżką, która wychodzi na ulicę Porębską, przy której zlokalizowany jest jeden z najwiekszych w miescie cmentarzy. W centrum cmentarza znajduje się pomnik – mauzoleum, wzniesiony w 1945 roku dla uczczenia pamięci powstańców ślaskich, poleglych w trzech kolejnych powstaniach w latach 1919, 1920, 1921 oraz poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej mieszkańców Rudy Ślaskiej.

13 Podążając w dół ulicą Porębską dochodzimy do skrzyżowania z ulicą Kościelną, która należy do grona najstarszych ulic w dzielnicy, ale i w całym mieście. Przed nami odslania się widok koscioła pod wezwaniem Matki Boskiej Różancowej z 1869 r. Fundatorami byli Ballestremowie, gorliwi katolicy, których korzenie rodowe siegają starej, rodowej, włoskiej rodziny szlacheckiej Ballestrero de Castellengo osiadłej w okolicach Turynu. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.”, s.30

14 Z ulicy Kościelnej skęcamy lekko w lewo, gdzie wśród zieleni prowadzi chodnik prosto pod XIX wieczny piec chlebowy zwany piekarokiem.

15 Dla wyjaśnienia "Piekarok" - to piec wybudowany pomiędzy ogródkami i familokami, w którym nasze prababcie, a potem babcie piekły chleb i kołocze. Rodziny były duże i nie wszystkich było stać na to, by sobie pieczywo kupić w piekarni lub sklepie.Właściwie prawie każda rodzina posiadała cały sprzęt do pieczenia chleba i ramach sąsiedzkiej pomocy sami piekli chleb i kołoczki.

16 Podążając w dół ulicą Kościelną docieramy do zespołu budynków osiedla robotniczego wpisanego do rejestru zabytków (nr rej. Zab. A/1518/93). Wpis obejmuje historyczny układ urbanistyczny osiedla.

17 Kierując się kasztanową alejką ulicy Kościelnej, docieramy do ulicy Staszica, na której zlokalizowana jest kolonia robotnicza, stanowiąca wyraźną całość w zabudowie. Budowa rozpoczęta w 1910 roku została przerwana działaniami wojennymi (I wojna światowa) i kontynuowano ją w latach 1924 – Budowę finansował koncern Ballestremów dla swoich robotników.

18 na wysokim postumencie. Towarzyszą figurze Chrystusa Ukrzyżowanego Na styku ulic Kościelnej i Wolności we wnęce domu mieszkalnego stoi kamienny krzyż na wysokim postumencie. Towarzyszą figurze Chrystusa Ukrzyżowanego Matka Boska i św. Jan. Źródła: -

19 Na postumencie wyryty jest rok fundacji – 1893Na postumencie wyryty jest rok fundacji – Wcześniej stał tu krzyż drewniany dziękczynny postawiony przez chłopów zadowolonych ze zdjęcia z nich ciężaru pańszczyzny. Pod koniec XIX w. krzyż uległ naturalnemu zniszczeniu. Postawiono nowy, kamienny, a gdy dotarło doń rozbudowujące się osiedle, dla grupy krzyżowej stworzono w wybudowanym domu specjalną dużą wnękę. Niedawno zabytek starannie odrestaurowano i podświetlono.

20 Pod krzyżem nieco z boku zainteresowanie wzbudza głaz narzutowyPod krzyżem nieco z boku zainteresowanie wzbudza głaz narzutowy. Jest to pomnik przyrody nieożywionej, jedyny w mieście o statusie formalnym. Liczy 3,89 m obwodu przy powierzchni chodnika.

21 Zatrzymujemy się przy ciekawym budynku przy ulicy Wolności 26 wzniesionym w latach ; niekiedy podawana jest się również data ukończenia budowy Gmach powstał z inicjatywy Zarządu Dóbr Ballestremów z przeznaczeniem na cele szkolne i był częścią osiedla robotniczego. Wspomnianą funkcję oświatową budynek pełnił bardzo krótko. Obecnie w budynku miesci się Muzeum Miejskie im. Maksymiliana Chroboka.

22 Kontynuujemy nasz spacer ulicą Wolności, która odkrywa przed nami swoje tajemnice. Ciekawostką jest fakt, że ulica Wolności była pierwszą wiejską ulicą w ówczesnych Niemczech oświetloną światłem elektrycznym lamp łukowych już w 1889 roku. Ruda wyprzedziła w tym względzie wiele stolic europejskich, w których wciąż królowały lampy gazowe.

23 Budynek przy ulicy Wolności 8 wszystkim rudzianom kojarzy się z pocztą, która tu gospodaruje od roku 1897, kiedy to gmach powstał z fundacji hr. Franciszka Ballestrema. Kamienica ma założenia symetryczne z dwoma bocznymi ryzalitami, ze szczególnymi szczytami. Zajmuje uwagę portal i obramowania okienne, wzorowane na stylu późnego baroku.

24 Przechodzimy na drugą stronę ulicy Wolności, na plac Żwirki i Wigury, popularnie zwany plantami. W oczy rzuca się autentyczna przedwojenna latarnia, która posłużyła okupantom niemieckim za szubienicę. Egzekucji dokonano w lutym 1942 roku na studencie Joachimie Achteliku, członku podziemia. Informuje o tym wydarzeniu tablica upamiętniająca tę śmierć.

25 U styku ulicy Wolności i Piastowskiej naszą ciekawość skupia jeden z najładniejszych budynków w Rudzie Śląskiej gościniec hrabiowski.

26 Gospoda hrabiowska ok. 1915r. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.”, s.35W 1897 roku obok Dworca Głównego na polecenie Hrabiego Franciszka II Ksawerego von Ballestrem – wybudowano okazały budynek, przeznaczony na Gościniec Hrabiowski z restauracją i pokojami gościnnymi oraz z salę balową na 500 osób z kasetonowym sufitem i balkonami. W 1901 roku dokonano pierwszej przebudowy – dobudowując do Sali balowej scenę wraz z garderobami dla artystów i kanałem dla orkiestry.

27 Dawny hrabiowski gościniec mijamy z naszej lewej strony i docieramy do dworca kolejowego.

28 Dworzec kolejowy, ok. 1914r. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczorajDworzec kolejowy, ok. 1914r. Przemysław Nadolski, „Ruda Śląska wczoraj.”, s.36 Kiedyś odcinek od szlabanu (obecnie tunelu) do zabudowań dworcowych był osobną ulicą – Banhofstrasse (Dworcową). Wprawdzie tylko dworzec w sąsiednim Chebziu wpisany został na listę Szlaku Zabytków Techniki na Śląsku, to jednak trzeba pamiętać, że rudzki dworzec kolejowy jest również obiektem zabytkowym i od 1866 roku obsługuje pasażerów jednej z najstarszych dróg żelaznych w Europie. W budynku był mały hol, poczekalnie, bufet. Ubikacje tzw. suche stały poza zabudowaniami.

29 Dochodzimy do podziemnego przejścia dla pieszych pod torowiskiem kolejowym, naszym oczom ukazuje się parkowa zieleń. Park powstał z inicjatywy Ballestremów w latach siedemdziesiątych XIX wieku i nosi nazwę legendarnego dyrygenta Augustyna Kozioła. Park od początku swego istnienia rozbrzmiewał muzyką, która najczęściej dobiegała z drewnianej muszli koncertowej. Kiedyś w parku była kręgielnia, muszla koncertowa, kolumnady, rozgrywane były żywe szachy, często koncertowała orkiestra górnicza .

30 Nasz spacer kończymy przed kamiennym monumentem przedstawiającym mękę Chrystusa na Krzyżu. U stóp krzyża znajdują się figury Matki Boskiej, św. Jana i Marii Magdaleny. Zabytek ufundowany został w 1910 roku przez Franza Pielera II generalnego dyrektora Rudzkich Zakładów Węglowych hrabiego Ballestrema.

31 Jeszcze tylko rzućmy okiem na kościół pw. śwJeszcze tylko rzućmy okiem na kościół pw. św. Józefa, który został ufundowany przez rodzinę Ballestremów. W dzień św. Barbary (4 grudnia 1901 roku) w obecności rodziny hrabiowskiej, ks. Proboszcz Augustyn Bertzik z Biskupic poświęcił kamień węgielny i w kwietniu 1902 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła. Ballestremowie darzyli szczególnym kultem św. Józefa, robotnika i Oblubieńca N.M.P., dlatego też ten właśnie Święty został patronem kościoła.

32 Mamy nadzieję, że propozycja naszego spaceru, pozwoliła na poznanie ciekawej historii miasta i zachęci Was do własnych poszukiwań...

33 Fotografie Arek i Mirek ,udostępniono na postawie licencji CC-BYBibliografia: 1. Irena i Andrzej Mateoszkowie: Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Rudzie Śląskiej. Ruda Śląska, 2003. 2. Anna Kubiak: Ruda Śląska przyroda miasta, Kraków, 2002. 3. Przemysław Nadolski: Ruda Śląska wczoraj, Gliwice, 1997. 4. Gluch J.: Moja Ruda, Ruda Śląska 2002