1
2 Wisła, dn. 22 września 2009 r. www.ewt.dolnyslask.pl ve Wisle, dne 22. září 2009
3 www.ewt.dolnyslask.pl Zasięg terytorialny Programu Polska część obszaru wsparcia to podregiony (NUTS III): Na polské straně je podporované území tvořeno podregiony na úrovni NUTS III : jeleniogórski (powiaty: bolesławiecki, jaworski, jeleniogórski, kamiennogórski, lubański, lwówecki, zgorzelecki, złotoryjski, M. Jelenia Góra jeleniogórský (okresy: bolesławiecký, jaworský, jeleniogórský, kamiennogórský, lubańský, lwówecký, zgorzelecký, złotoryjský, město Jelenia Góra wałbrzyski (powiaty: dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki) oraz powiat strzeliński wałbrzyský (okresy: dzierżoniowský, kłladský, świdnický, wałbrzyský, ząbkowický) a strzelińský okres nyski/nyský opolski/opolský, rybnicki/rybnický bielski/ bielský tyski - powiat pszczyński (projekty dofinansowane do 20% budżetu Programu) tyský – pszczyńský okres (podíl finanční podpory na nákladech projektů do 20%) Czeska część obszaru wsparcia to pięć krajów: Na české straně je podporované území tvořeno pěti kraji: Liberecki/ Liberecký, Kralovohradecki/ Královehradecký Pardubicki/Pardubický, Ołomuniecki/Olomoucký, Morawskośląski/Moravskoslezský UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Územní vymezení programu
4 www.ewt.dolnyslask.pl UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Charakterystyka obszaru pogranicza polsko-czeskiego Popis oblasti polsko-českého přeshraničí Wielkość obszaru wsparcia Velikost oblasti podpory Część polska 23 962 km 2 polská část 23 962 km 2 Część czeska 23 135 km 2 česká část 23 135 km 2 Demografia/ Demografie Część polska obszaru pogranicza 3,76 mln osób polská část oblasti přeshraničí 3,76 mln osob Cześć czeska obszaru pogranicza 3,37 mln osób česká část oblasti přeshraničí 3,37 mln osob
5 www.ewt.dolnyslask.pl Mapa aktywności powiatów – Dolny Śląsk UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Wrocław strzeliński dzierżoniowski ząbkowicki kłodzki wałbrzyski świdnicki kamiennogórski jeleniogórski Jelenia Góra lwówecki lubański zgorzelecki bolesławiecki złotoryjski jaworski bolesławiecki/bolesławiecký 1 dzierżoniowski/dzierżoniowský 1 złotoryjski/złotoryjský 2 m. Jelenia Góra/město Jelenia Góra 3 ząbkowicki/ząbkowický 3 zgorzelecki/zgorzelecký 3 jaworski/jaworský 4 świdnicki/świdnický 4 kamiennogórski/kamiennogórský 5 wałbrzyski/wałbrzyský 5 lwówecki/lwówecký 5 lubański/lubańský 7 inne/ostatní 9 jeleniogórski/jeleniogórský 9 kłodzki/kladský 20 bolesławiecký zgorzelecký lubańský złotoryjský lwówecký jaworský świdnický strzelińský kłodzký ząbkowický dzierżoniowský wałbrzyský kamiennogórský jeleniogórský Mapa aktivity okresů – Dolní Slezsko
6 www.ewt.dolnyslask.pl UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Mapa aktywności powiatów / przykłady realizowanych działań mapa činnosti okresů / příklady realizovaných projektů 1.1 Rewitalizacja linii kolejowej Szklarska Poręba – Harrachov (DSDiK)/ Revitalizace železniční tratě Szklarska Poręba – Harrachov (DSDiK) 1.3 Poprawa bezpieczeństwa na pograniczu polsko-czeskim po wejściu do strefy Schengen (KWP we Wrocławiu)/ Zlepšení bezpečnosti v polsko-českém příhraničí po vstupu do Schengenského prostoru ((KWP ve Vroclavi) 2.2 Miejskie trasy turystyczne zintegrowanym produktem turystycznym miast czesko-polskiego pogranicza (Kłodzko)/ Vytvoření a společné označení městských turistických tras - společný turistický produkt polsko-českého pohraničí (Kłodzko) 1.1 Ulepszenie infrastruktury komunikacyjnej dla ruchu turystycznego Radków- Police nad Metui (Radków)/ Zkvalitnění dopravní infrastruktury pro turistický ruch Radków - Police nad Metují 1.2 Poprawa czystości dorzeczy Łaby i Odry poprzez uporządkowanie gospodarki ściekowej na pograniczu polsko – czeskim (Lubawka)/ Zlepšení čistoty povodí Labe a Odry na základě zkvalitnění čistění odpadních vod na česko - polském pohraničí 1.1 Stworzenie powiązania transgranicznego pomiędzy Gminą Cernousy a Gminą Zgorzelec (Zgorzelec)/ Vytvoření přeshraničního propojení mezi obcemi Černousy a Zgorzelec (Zgorzelec) siedziba Partnera Projektu sídlo Partnera Projektu
7 www.ewt.dolnyslask.pl UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE
8 www.ewt.dolnyslask.pl Wyniki KM/Výsledky MV UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE
9 www.ewt.dolnyslask.pl UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Wrocław strzeliński dzierżoniowski ząbkowicki kłodzki wałbrzyski świdnicki kamiennogórski jeleniogórski Jelenia Góra lwówecki lubański zgorzelecki bolesławiecki złotoryjski jaworski powiaty okresy Ilość počet Dofinansowanie z EFRR (EUR) dofinancování kłodzki65 132 139,88 kamiennogórski47 719 422,35 lwówecki3933 425,79 M.Wrocław35 335 746,58 jeleniogórski31 129 603,15 ząbkowicki2626 617,45 M. Jelenia Góra1281 336,00 wałbrzyski1207 693,30 jaworski1385 056,20 złotoryjski11 134 397,51 Ilość, wartość projektów rekomendowanych do wsparcia z Dolnego Śląska wg PW
10 www.ewt.dolnyslask.pl Polsko-czeska współpraca transgraniczna – implikacja prorozwojowej współpracy sąsiedzkiej Polsko-česká přeshraniční spolupráce – implikace sousedské rozvojové spolupráce UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE MY EUROPEJCZYCY MY EVROPANÉ 796 km wspólnej granicy w tym na długości 432 km z Dolnym Śląskiem 796 km společné hranice, z toho 432 km s Dolním Slezskem Wspólne elementy historii Společné dějiny Podobne uwarunkowania geograficzne Podobné geografické podmínky Pogłębianie dotychczasowych partnerstw i kontaktów Prohlubování dosavadních partnerských styků Nawiązywanie nowych partnerstw i kontaktów sąsiedzkich Navazování nových partnerství a sousedských styků Podpisywanie kolejnych umów partnerskich między jednostkami realizującymi projekty Uzavírání dalších smluv mezi podměty realizujícími projekty
11 www.ewt.dolnyslask.pl Polsko-czeska współpraca transgraniczna – implikacja prorozwojowej współpracy sąsiedzkiej UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Poznawanie się społeczności lokalnych w ramach realizowanych działań projektowych Vzájemné seznámení lokálních společenství v rámci realizace jednotlivých projektů Nowe projekty na bazie partnerstw powstałych w ramach Interregu IIIA oraz nowe partnerstwa i przyjaźnie Nové projekty na základě partnerství navázaných v rámci programu Interreg IIIA a nová partnerství a přátelství Nowa infrastruktura drogowa – łatwiejszy kontakt z sąsiadem Nová silniční infrastruktura – snadnější kontakt se sousedem Bezpieczniejsze pogranicze dzięki wspólnym strategiom i planom Bezpečnější pohraničí díky společným strategiím a plánům Rozwój turystyki dzięki prowadzeniu wspólnych ujednoliconych działań promocyjnych Rozvoj turistiky díky společné unifikované propagační činnosti Polsko-česká přeshraniční spolupráce – implikace sousedské rozvojové spolupráce
12 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 1.1 – Wzmocnienie dostępności komunikacyjnej Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 1.1 – Zlepšení dopravní přístupnosti
13 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku – dziedzina wsparcia – 1.1 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Łącznie zatwierdzonych zostało 29 projektów na sumę 62 019 896,74 EUR. Dolny Śląsk uczestniczył w 13 projektach na kwotę 52 984 315,74 EUR dofinansowania. W dziesięciu projektach był partnerem projektu, w trzech projektach był partnerem wiodącym. Celkem bylo schváleno 29 projektů v celkové hodnotě 62 019 896,74 EUR. Dolní Slezsko se zůčastnilo 13 projektů v celkové částce podpory 52 984 315,74 EUR. V deseti projektech bylo partnerem a ve tří projektech vedoucím partnerem. Projekty w większości dotyczyły/Projekty se většinou týkaly: Modernizacji, rekonstrukcji, budowy i poprawy jakości dróg regionalnych i lokalnych Modernizace, rekonstrukce, výstavby a zlepšení kvality lokálních a regionálních silnic Infrastruktury drogowej prowadzącej do przejść granicznych Silniční infrastruktury kolem hraničních přechodů Infrastruktury drogowej w celu poprawy bezpieczeństwa jej użytkowników przez sygnalizację świetlną, chodniki, modernizacja poboczy itd. Silniční infrastruktury pro účel zlepšení bezpečnosti její uživatelů pomocí semaforů, chodníků, modernizace okrajů silnic atd. Towarzyszącej infrastruktury turystycznej, takiej jak budowa, rozbudowa i modernizacja parkingów o znaczeniu dla ruchu turystycznego Vedlejší turistické infrastruktury, např. výstavby, rozvoje a modernizace parkovišť pro cestovní ruch Modernizacja oraz adaptacja do nowych funkcji dla kulturowo i historycznie cennej infrastruktury kolejowej Modernizace a adaptace historicky a kulturně cenné železniční infrastruktury k novým účelům Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku – podporovaná oblast – 1.1
14 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 1.2 – Ochrona środowiska Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 1.2 – Ochrana prostředí
15 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 1.2 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Łącznie zatwierdzono siedem projektów na sumę 12 265 917.317 EUR dofinansowania z EFRR. Dolny Śląsk uczestniczył w pięciu projektach, we wszystkich jako partner wiodący na sumę 7 524 264.00 EUR dofinansowania, co stanowi 38% udziału. Celkem bylo schváleno sedm projektů v celkové částce podpory 12 265 917.317 EUR. Dolní Slezsko jako vedoucí partner se zúčastnilo pěti projektů v celkové částce podpory 7 524 264.00 EUR, což činí 38% podíl. Projekty dotyczyły/Projekty se týkaly: Poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Zlepšení kvality povrchových a podzemních vod, Budowy i modernizacji lokalnych oczyszczalni ścieków, sieci kanalizacyjnej i innej infrastruktury służącej przeciwdziałaniu niekontrolowanym odpływom ścieków pogarszających jakość wody w sąsiednim kraju, Výstavby a modernizace lokálních čistíren odpadních vod, kanalizační sítě a ostatní infrastruktury pro zabraňování nekontrolovanému odtoku odpadních vod zhoršujícímu kvalitu vody v sousedské zemi, Wspólnych działań ukierunkowanych na gospodarkę odpadami i ich wtórne wykorzystanie. Společné činnosti spojené s odpadovým hospodářstvím a recyklací odpadů. Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 1.2
16 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 1.3 – Profilaktyka zagrożeń Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 1.3 – Prevence nebezpečí
17 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 1.3 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Zatwierdzono dziewięć projektów na sumę 7 133 222,78 EUR dofinansowania z EFRR, w tym sześć z udziałem Dolnego Śląska z dofinansowaniem w wysokości 3 722 205.78 EUR. Celkem bylo schváleno devět projektů v celkové částce podpory 7 133 222,78 EUR, z nichž šesti se zúčastnilo Dolní Slezsko v celkové částce podpory 3 722 205.78 EUR. Projekty skierowane były na działania dotyczące/ Projekty se týkaly: Współpracy i doposażenia służb działających na rzecz bezpieczeństwa Spolupráce a vybavení bezpečnostních institucí Rozwoju systemów ratowniczych Rozvoje záchranných systémů Modernizacja infrastruktury transgranicznej na rzecz monitoringu środowiska, w tym profilaktyka zagrożeń i ochrony cywilnej Modernizace přeshraniční infrastruktury pro účel monitoringu prostředí včetně prevence nebezpečí a civilní ochrany Tworzenie koncepcji i strategii ukierunkowanych na rozwiązywanie zagrożeń w regionie wsparcia, ich monitorowanie i ocena Vytváření koncepcí a strategií pro monitoring, hodnocení a odstraňování nebezpečí na podporovaném území Opracowanie programów edukacyjnych, wspólne badania, koncepcje, plany w zakresie ochrony środowiska, itd. Vypracování edukačních programů, společné výzkumy, koncepce a plány v oblasti ochrany prostředí, atd. Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 1.3
18 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 2.1 – Rozwój przedsiębiorczości Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 2.1 – Rozvoj podnikatelství
19 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 2.1 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE W dziedzinie 2.1 zatwierdzono trzy projekty na kwotę 1 338 432,12 EUR w tym dwa z Dolnego Śląska w wysokości dofinansowania 1 125 537,00 EUR. V oblasti 2.1 byly schváleny tři projekty v celkové částce 1 338 432,12 EUR, z toho dva na Dolním Slezsku v celkové částce podpory 1 125 537,00 EUR. Celem projektów było m.in./ Projekty měly za účel mimo jiné: Wsparcie w tworzeniu, rozwoju i promowaniu sieci współpracy pomiędzy sferą gospodarki i instytucjami naukowo-badawczymi Podporování vytváření, rozvoje a propagace sítě spolupráce mezi hospodářstvím a vědeckými a výzkumnými institucemi Wspieranie współpracy izb gospodarczych, związków przedsiębiorców i innych instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości Podporování spolupráce obchodních komor, svazů podnikatelů a jiných institucí podporujících rozvoj podnikatelství Punkty informacyjne na rzecz przedsiębiorczości Podnikatelská informační střediska Wspieranie inicjatyw zwiększających aktywność gospodarczą Podporování iniciativ zvětšujících hospodářskou aktivitu Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 2.1
20 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 2.2 – Wspieranie rozwoju turystyki Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 2.2 – Podporování rozvoje turistiky
21 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 2.2 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Rekomendowano 30 projektów na łączną sumę dofinansowania 37 192 269,44 EUR W 20 projektach uczestniczył Dolny Śląsk, w trzech jako partner wiodący, na łączną sumę 14 071 590.89 EUR z EFRR. Bylo rekomendováno 30 projektů v celkové částce podpory 37 192 269,44 EUR 20 projektů se zúčastnilo Dolní Slezsko, z toho tří jako vedoucí partner, v celkové částce podpory 14 071 590.89 EUR. Projekty w większości dotyczyły/Projekty se většinou týkaly: Rozwoju infrastruktury turystycznej m.in. poprzez budowę i modernizację ścieżek rowerowych, szlaków turystycznych i narciarskich Rozvoje turistické infrastruktury, mimo jiné výstavby a modernizace cyklostezek, turistických tras a lyžařských tras Oznakowania atrakcji turystycznych i szlaków, przygotowanie map i publikacji Označování turistických tras a stezek, přípravy map a publikací Odnowy i ochrony bogactwa kulturowego, np. lokalnego folkloru, obiektów zabytkowych Obnovy a ochrany kulturního dědictví, např. lokálního folkloru a historických památek Promocji tradycyjnych produktów i usług Propagace tradičních výrobků a služeb Wspierania i promowania nowych produktów turystycznych Podporování a propagace nových turistických produktů Wspólnych działań promocyjnych i marketingowych wpływających na zwiększenie liczby turystów w regionie z rynków rodzimych i zagranicznych Společné propagační a marketingové činnosti způsobující zvětšení počtu domácích i zahraničních turistů Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 2.2
22 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 3.1 - Współpraca terytorialna instytucji świadczących usługi publiczne Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 3.1 – Územní spolupráce institucí poskytujících veřejné služby
23 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 3.1 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE W dziedzinie 3.1 rekomendowane były 3 projekty na sumę 457 076.96 EUR dofinansowania z EFRR. W dwóch projektach dla których wysokość dofinansowania wyniosła 347 991.00 EUR Dolny Śląsk uczestniczył jako partner projektu. V oblasti 3.1 byly rekomendovány 3 projekty v celkové částce podpory 457 076.96 EUR. Dvou projektů v celkové částce podpory 347 991.00 EUR se Dolní Slezsko zúčastnilo jako partner projektu. Projekty skierowane były na działania/Projekty se týkaly těchto aktivit: Transgraniczna współpraca szkół, wymiana uczniów oraz pracowników naukowych i dydaktycznych Přeshraniční spolupráce škol, výměna žáků a vědeckých a didaktických pracovníků Współpraca między instytucjami świadczącymi usługi publiczne Spolupráce mezi institucemi poskytujícími veřejné služby Wymiana doświadczeń Výměna zkušeností Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 3.1
24 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziedzina wsparcia 3.2 – Wspieranie przedsięwzięć kulturalnych, rekreacyjno- edukacyjnych oraz inicjatyw społecznych Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast 3.2 – Podporování kulturní, rekreační, edukační a společenské činnosti
25 www.ewt.dolnyslask.pl Działania transgraniczne na Dolnym Śląsku Dziedzina wsparcia – 3.2 UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE W dziedzinie wsparcia 3.2 zostało zatwierdzonych 17 projektów na sumę 5 523 611.41 EUR dofinansowania. Dolny Śląsk uczestniczył w 11 projektach na sumę 4 223 765.51 EUR. Jako Partner Wiodący uczestniczył w 6 projektach. V podporované oblasti 3.2 bylo schváleno 17 projektů v celkové částce podpory 5 523 611.41 EUR. Dolní Slezsko se zúčastnilo 11 projektů v celkové částce podpory 4 223 765.51 EUR. Jako vedoucí partner se zúčastnilo 6 projektů. Cieszący się największym zainteresowaniem to działania związane z/Největší zájem povzbuzovaly aktivity spojené s: modernizacją infrastruktury społecznej, kulturalnej i edukacyjno-rekreacyjnej, niezbędnej dla realizacji współpracy społeczności lokalnych – 5 projektów modernizací sociální, kulturní, rekreační a edukační infrastruktury, nezbytné pro realizaci spolupráce lokálních společenství – 5 projektů przygotowaniem ścieżek dydaktycznych, wspólne materiały oświatowe i edukacyjne, – 2 projekty přípravou didaktických stezek, společnými edukačními a didaktickými materiály – 2 projekty wspieraniem przedsięwzięć edukacyjno-rekreacyjnych i wypoczynkowych - 2 projekty podporováním edukačních a rekreačních aktivit – 2 projekty wspomaganiem działań podtrzymujących tożsamość i tradycje społeczności lokalnych – 4 projekty podporováním ochrany totožnosti a tradic lokálních společenství – 4 projekty Přeshraniční činnost v Dolním Slezsku Podporovaná oblast – 3.2
26 www.ewt.dolnyslask.pl UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO PRZEKRACZAMY GRANICE Dziękuję za uwagę Děkuji za pozornost
27