1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)…

2 Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi-czeńWarunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi-czeń. ŻEBY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwi- czeniach i podczas pisanego przez wszystkich studentów ra-zem sprawdzianu (tzw. KOLOKWIUM) zdobyć odpowied-nią liczbę PUNKTÓW.

3 Wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów.1. Do 50 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. KOLOKWIUM. 2. Następne 50 punktów czeka na Państwa na ćwiczeniach. Pro-wadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypowiedzi, b/ udział w konkursach, c/ odpowiedzi na pytania w czasie zapowiedzianych z wyprzedzeniem krótkich kartkówek. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli:

4 PUNKTY OCENA <50 – 70> 3 – 3+ <70 – 90> 4 – 4+ Ponad 90 – 5

5 Żeby ZDAĆ EGZAMIN, trzeba poradzić sobie z innym sprawdzia-nem.PUNKTY OCENA <50 – 70> 3 – 3+ <70 – 90> 4 – 4+ Ponad 90 – 5

6 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD

7 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK

8 - B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE Warszawa 2011, 694 strony

9

10 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA

11 UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁE-GO podręcznika i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKA-ZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE.

12 A zatem… Na 1. ćwiczenia trzeba się zapoznać Z 1A zatem… Na 1. ćwiczenia trzeba się zapoznać Z 1. ROZDZIAŁEM części Makroekonomia PODRĘCZNIKA pt. Mierzymy do-chód narodowy . Inaczej nie zrozumiecie Państwo, o co chodzi na ćwi-czeniach, :) .

13

14 MIERZYMY DOCHÓD NARODOWY14 MIERZYMY DOCHÓD NARODOWY

15 15 To, ze ekonomista interesuje się różnymi podmiotami (np. człowiekiem, przedsiębiorstwem, gałęzią przemysłu, całą gospodarką), skutkuje podziałem ekonomii na MIKRO-EKONOMIĘ i MAKROEKONOMIĘ.

16 16 MIKROEKONOMIA zajmuje się pojedynczymi podmio-tami (np. firmami). MAKROEKONOMIA bada zjawiska dotyczące całego społeczeństwa (np. przyczyny inflacji w gospodarce).

17 PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB)Studia MAKROEKONOMII zwykle rozpoczyna analiza spo-sobu mierzenia EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA, a zarazem POZIOMU ŻYCIA SPOŁECZEŃSTWA (wszak poziom życia zależy od wielkości produkcji gospodarki…). Chodzi o sposób mierzenia tzw. PRODUKTU KRA-JOWEGO BRUTTO (PKB) i grupy spokrewnionych z PKB mierników pochodnych (np. PRODUKT NARODOWY BRUTTO, PNB, DOCHÓD NARODOWY).

18 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB.Sumujemy roczne wydatki na zaspakajające ludzkie potrze-by bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do ich produkcji.

19 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB.Sumujemy roczne wydatki na zaspakajające ludzkie po-trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go-towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble),

20 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB.Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po-trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go-towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki),

21 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB.Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po-trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go-towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), - wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki), wydatki państwa na zakup dóbr, G (np. czołgi),

22 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB.Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po-trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go-towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), - wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki), - wydatki państwa na zakup dóbr, G (np. czołgi), - wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kra-ju, (eksport, X) (np. węgiel).

23 Y1 = C + I + G + X Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE.Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz-nych (import, ZA) (np. czerwone wino z Hiszpanii)… A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsumpcyjne.

24 Y1 = C + I + G + X Y1 = C + I + G + X - ZSumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz-nych (import, Z). Wynik tych działań stanowi tzw. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y, Y1) Y1 = C + I + G + X - Z

25 To jest EKSPORT NETTO, czyli SALDO BILANSU HANDLOWEGO.Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz-nych (import, Z). Wynik tych działań stanowi tzw. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y, Y1) Y1 = C + I + G + X - Z Y1 = C + I + G + NX To jest EKSPORT NETTO, czyli SALDO BILANSU HANDLOWEGO.

26 A oto metoda DOCHODOWA (ang. income approach) po-miaru PKB.PKB JEST SUMĄ DOCHODÓW WŁAŚCICIELI CZYN-NIKÓW PRODUKCJI (PRACY, KAPITAŁU, ZIEMI) (Y2).

27 W danym okresie SUMA WARTOŚCI kupionych przez kon-sumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych DÓBR FI-NALNYCH RÓWNA SIĘ SUMIE DOCHODÓW WŁAŚCI-CIELI CZYNNIKÓW PRODUKCJI użytych w celu wypro-dukowania tych dóbr (Y1=Y2).

28 ----------------- DYGRESJAWartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się zA: 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urządzenia, budowle, budynkiB). 2. Płac pracowników. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH (wartość zużywanych dóbr poś-rednich „1. rzędu” bezpośrednio zużywanych do produkcji dóbr finalnych. A Zakładam, że „ziemia” jest rodzajem kapitału. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

29 Jednakże wartość dóbr pośrednich „1. rzędu” (WDP1) też składa się z:1. Zysku. 2. Płac. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH, czyli – tym razem wartości dóbr pośrednich „2. rzędu”, zużywa-nych do produkcji dóbr pośrednich „1. rzędu”. (WDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „2. rzędu”) I tak dalej…

30 W D F Z P WDP1 Z P WDP2 gdzie: WDF - utarg producenta dowolnego dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. WDP1 - utarg producentów dóbr pośrednich „1. rzędu”. WDP2 - utarg producentów dóbr pośrednich „2. rzędu”. …….. – i tak dalej.

31 W D F Z P WDP1 Z P WDP2 Z P WDPO Z P Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dobra finalnego, odkry-wamy w końcu, że producent dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” w całości składa się z dochodów właścicieli czynników. * Wynika stąd, że: WARTOŚĆ DÓBR FINALNYCH SKŁADA SIĘ Z ZYSKU, PŁAC, czyli wynagrodzenia pracy I Z WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIE-LI dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli (w praktyce) np. BO-GACTW NATURALNYCH. KONIEC DYGRESJI

32 Jest jeszcze trzecia PRODUKCYJNA metoda (angJest jeszcze trzecia PRODUKCYJNA metoda (ang. production ap-proach) liczenia PKB. PKB jest sumą tzw. WARTOŚCI DODANEJ w gospodarce. WARTOŚĆ DODANA (ang. value addad) jest RÓŻNICĄ WAR-TOŚCI SPRZEDANYCH DÓBR I KOSZTU KUPIONYCH W CELU ICH WYPRODUKOWANIA DÓBR POŚREDNICH.

33 DYGRESJA Na rysunku tworzonej przez kolejnych producentów wartości doda-nej odpowiadają zsumowane zysk i płace powstające przy produk-cji, kolejno, dóbr finalnych, dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”, dóbr pośrednich „drugiego rzędu” itd. Ponieważ wartość dóbr poś-rednich „ostatniego rzędu”, WDPO, składa się wyłącznie z wartości dodanej, suma wartości dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej. WDF Z P WDP1 Z P WDP2 Z P WDPO Z P KONIEC DYGRESJI

34 A zatem PKB obliczony metodą wydatkową (Y1) jest rów-ny PKB obliczonemu metodą dochodową (Y2).Y1=Y2 Ułatwia to sporządzenie RYSUNKOWEGO MODELU POWSTAWANIA I DZIELENIA PKB w gospodarce.

35 Chodzi o MODEL RUCHU OKRĘŻNE-GO WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

36 Ruch okrężny wydatków…X I Z S C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra final-ne; S – oszczędności gospodarstw domowych; Z – import (zgodnie z zalożeniem część konsumpcji gospodarstw do-mowych; X – eksport; I – inwestycje prywatnych przedsiębiorstw; G – wydatki państwa na zakup dóbr; Y1 – suma wydatków na dobra finalne wchodzące w skład PKB.

37 Ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarceX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra final-ne; S – oszczędności gospodarstw domowych; Z – import (zgodnie z zalożeniem część konsumpcji gospodarstw do-mowych; X – eksport; I – inwestycje prywatnych przedsiębiorstw; Td – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = Td – B) – podatki netto; Y1 – suma wydatków na dobra finalne wchodzące w skład PKB; Y2 – równa Y1 suma dochodów właścicieli czynników; Yd – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

38 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce.

39 a) Narysuj ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z

40 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom.

41 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2.

42 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice.

43 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodów osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td.

44 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu.

45 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z).

46 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa.

47 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją.

48 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych.

49 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami).

50 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach.

51 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G.

52 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów-kę.

53 a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów-kę. Inwestycje, I.

54 PRZYPŁYWY (ang. injections) I ODPŁYWY (angPRZYPŁYWY (ang. injections) I ODPŁYWY (ang. leaka-ges) DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO (ang. circular flow)

55 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGOX S I C Y1 = C+I+G+X-Z G GOSPODARSTWA PAŃSTWO PRZEDSIĘBIORSTWA DOMOWE Y = Y - NT NT=T – B Y d 2 d 2

56 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGOX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z (1) Y1 = C+I+G+X-Z

57 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGOX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2

58 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGOX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 - NT

59 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGOX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 – NT Yd = C + S.

60 PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGOX I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 – NT Yd = C + S. NT+S+Z=I+G+X (5)

61 NT+S+Z=I+G+X Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 – NT Yd = C + S. ODPŁYWY (ang. leakages) – dochody gospodarstw domo-wych niewydane na konsumpcję dóbr wyprodukowanych w kraju.

62 NT+S+Z=I+G+X Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 – NT Yd = C + S. PRZYPŁYWY (ang. injections) - dochody przedsiębiorstw niebędące wydatkami (krajowych) gospodarstw domo-wych.

63 NT+S+Z=I+G+X Y1 = C+I+G+X-Z Y1=Y2 Yd = Y2 – NT Yd = C + S.Z równania opisującego równość prezypływów i odpływów wynika wiele ważnych wniosków dotyczących STRUKTURY przepły-wów pieniężnych w gospodarce. Na przykład… NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z)

64 NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z)W danym okresie sektor prywatny w gospodarce może oszczędzać więcej niż inwestuje (S-I>0), pod warunkiem, że nadwyżkę tę sfinan-suje państwo (G-NT>0) i (lub) zagranica (X-Z>0).

65 MIERNIKI POCHODNE W STOSUNKU DO PKBPKB jest sumą wartości dóbr finalnych powstałych w pewnym okresie (np. roku) NA TERYTORIUM KRAJU...

66 MIERNIKI POCHODNE W STOSUNKU DO PKBPKB jest sumą wartości dóbr finalnych powstałych w pewnym okresie (np. roku) NA TERYTORIUM KRAJU... To nie to samo, co suma wartości dóbr finalnych powsta-łych dzięki wykorzystaniu NARODOWYCH (należących do oby-wateli kraju) czynników produkcji. WSZAK ZDARZA SIĘ, ŻE NA NASZYM TERYTO-RIUM PRACUJĄ OBCE: PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA, A NASZE ZASOBY PRACUJĄ ZA GRANICĄ (do tej pory nie uwzględnialiś-my takiej możliwości)!

67 PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/Saldo dochodów z tytułu wynagrodzenia naszych i obcych czynników produkcji SALDO* PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/

68 PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/Saldo dochodów z tytułu wynagrodzenia naszych i obcych czynników produkcji PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/

69 DOCHÓD NARODOWY BRUTTO w Polsce (2000-2014; mld zł, cenybieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfe-lowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Dane GUS. 2000 2005 2010 2013 2014 Ogółem 741,7 967,7 1 393,8 1 601,3 1 659,1 PKB 744,4 984,9 1 445,1 1 656,3 1 719,1 Dochód z zagranicy (saldo)a -2,7 -17,3 -51,3 -55,0 -60,0

70 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwaPRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA-CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/

71 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwaPRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA-CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/ Inna nazwa: dochód narodo- wy (ang. national income)

72 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwaPRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA-CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/ DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI WYNAGRO-DZENIE PRACY ZYSK OD KAPITAŁU WYNAGRO-DZENIE ZIEMI

73 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwaPRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA-CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/ DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI WYNAGRO-DZENIE PRACY ZYSK OD KAPITAŁU WYNAGRO-DZENIE ZIEMI UWAGA! Wcześniej Y1=Y2, bo zakładaliśmy, że „saldo*”=0, amortyzacja=0 i podatki pośrednie=0.

74 WADY PKB i mierników pochodnych jako miar efektów pracy i poziomu życia (dobrobytu) (ang. welfare) społe-czeństwa gospodarującego.

75 I. PKB globalny nie informuje zadowalająco o poziomie życia mieszkańców kraju. Alternatywą jest PKB per capita.

76 PKB globalny a PKB per capitaPKB, ludność i PKB per capita w Indiach, Nowej Zelandii i Polsce w 2014 r. (PKB w mld USD, ceny bieżące, ludność w mln osób, PKB per capita w USD) Źródło: Dane GUS. Kraje PKB Ludność PKB per capita Indie Polska Nowa Zelandia 1938 549 201 1295,3 38,5 4,5 1 548 14 159 44 356

77 II. Zmiany PKB nominalnego nie informują zadowalająco o zmianach wielkości produkcji i poziomu życia. Alternatywą jest PKB realny.

78 PKB nominalny a PKB realny25.

79 PKB nominalny a PKB realny25.

80 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowymDEFLATOR = (YN/YR)•100

81 DEFLATOR = (YN/YR)•100 DEFLATOR = (63/31)•100DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (YN/YR)•100 PKB 25. DEFLATOR = (63/31)•100

82 DEFLATOR = (YN/YR)•100 DEFLATOR = (63/31)•100DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (YN/YR)•100 DEFLATOR = (63/31)•100 Zauważ! Jeśli (YN/YR)>1, to spowodowane jest to WY-ŁĄCZNIE wzrostem cen między okresem, z którego brano użyte do obliczeń YR ceny stałe, a okresem, z któ-rego pochodzi YN…

83 PKB 25. 25. DEFLATOR = (YN/YR)•100, więc w naszym przykładzie DEFLATOR = (63/31)•100= 203,2 Oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB wzrosły przeciętnie o 103,2% (w okresie między momen-tem, z którego pochodzą ceny stałe użyte do obliczenia YR, a okresem, z którego pochodzi YN).

84 III. Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. cena strzyżenia męskiego w Zürichu i w Kutnie; cena pokoju ho-telowego w Katmandu i w Warszawie), co sprawia, że: WARTOŚĆ PKB NIE INFORMUJE ZADOWALAJĄCO O ILOŚCI DÓBR SKŁADAJĄCEJ SIĘ NA TEN PKB (A WIĘC TAKŻE O POZIOMIE ZYCIA).

85 Dla ułatwienia porównań międzynarodowych statystycy pub-likują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty np. na dolary nie według oficjalnego kursu walutowe-go, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu cen w tych krajach, czyli odzwierciedlającego tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP).

86 Dla ułatwienia porównań międzynarodowych statystycy pub-likują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty np. na dolary nie według oficjalnego kursu walutowe-go, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu cen w tych krajach, czyli odzwierciedlającego tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP). Kurs PPP powoduje, że za daną kwotę pieniądza z jednego kraju można kupić taki sam koszyk dóbr w kraju i za granicą.

87 Okazuje się wtedy, że w rzeczywistości BIEDNI NIE SĄ AŻ TAK BIEDNI, A BOGACI AŻ TAK BOGACI!PKB per capita w Nowej Zelandii, Polsce i Indiach; kurs oficjalny (2014 r.) i kurs PPP (2014 r.), dolary międzynarodowe* *Dolary międzynarodowe są umowną walutą stosowną przez Bank Światowy do po- równań międzynarodowych. Źródło: Dane GUS. Nowa Zelandia Polska Indie Kurs oficjalny 44 356 14 158 1 548 Kurs PPP 35 217 24 882 5 833

88 ---------------------------PKB per capita (PPP, dolary międzynarodowe) w różnych krajach, 2014 rok Australia – Białoruś – Brazylia – Chiny – Czechy – Grecja – Indie – 5 833 Japonia – Niemcy – Norwegia – POLSKA – Portugalia – Rosja – Słowacja – Szwecja – Ukraina – 8 665 USA – Źródło: Dane GUS.

89 IV. Inne wady PKB i mierników pochodnych PKB (CZĘSTO!) nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domowych.

90 V. PKB nie uwzględnia wielu innych zjawisk, od których za-leży poziom życia społeczeństwa. Na przykład: a) bezpieczeństwa.

91 b) złych i dobrych ubocznych skutków czyjegoś gospoda-rowania dla osób postronnych (ang. externalities) (np. za-nieczyszczenie środowiska).

92 c) ilości czasu wolnego.

93 d) struktury dochodów („sprawiedliwości”).

94 ZADANIE Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domuA. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. A/ Na przykład, z badań dr hab. Ilony Błaszczak-Przybycińskiej z SGH w Warszawie wynika, że w Polsce wartość pracy domowej wy-nosiła w 2004 r. około 30% PNB. Udział pracy domowej kobiet w tej wartości wyniósł 66%, a udział mężczyzn 34% (zob. Katarzyna Growiec, Praca domowa czyli bez kasy na drugim etacie, w: „Gaze-ta.pl” z 24 lutego 2009 r.).

95 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziećmi, - opieka nad osobami chorymi, - OPIEKA NAD OSOBAMI STARYMI. (Pomyśl o kwalifikacjach potrzebnych do wykonywania tych prac…).

96 Ekonomisci uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opieka nad dziećmi, opieka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)?

97 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu).

98 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu). (ii) Natura kobiety jest taka, że zwykle lubi ona wykonywać te prace, a wynagrodzeniem jest dla niej zadowolenie męż-czyzny.

99 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY-ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy-nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także EMERYTUR z tytułu pracy w gospodarstwie domowym.

100 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY-ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy-nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także emerytur z ty-tułu pracy w gospodarstwie domowym. (ii) To nieprawda, że „z natury rzeczy” kobiety lubią te pra-ce. W dodatku praca domowa jest w powszechnej opinii mniej „prestiżowa” od pracy zarobkowej wykonywanej poza domem.

101 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji…

102 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pieniędzy).

103 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do-mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za-tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio-nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI-NIĘ.

104 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do-mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za-tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio-nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI-NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie:

105 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do-mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za-tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio-nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI-NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą.

106 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do-mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za-tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio-nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI-NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny.

107 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa-rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do-mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za-tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio-nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI-NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny. Harding, S. (1995), Can Feminist Thought Make Economics More Objective? „Feminist Economics”, Vol. 1, No 1. 

108 Do zobaczenia na ćwiczeniach, !