1 WITAMINY I MINERAŁY W BUDOWIE ODPORNOŚCIPROF. DR HAB. KRZYSZTOF A. SOBIECH Zakład Biologii Człowieka AWF Wrocław
2 Dieta zdrowa, właściwa, powinna zawierać witaminy i mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego ustroju, w tym także układu odpornościowego.
3 S T A R L I F E MEDIA: moda, reklamy, status ekonomiczny państwaSZKOŁA: programy edukacyjne, postawa nauczycieli DOM: pochodzenie społeczne, wykształcenie, wiedza żywieniowa, cechy fizjolog. i psycholog.
4 Zachowania związane ze zdrowiem wśród mężczyzn i kobiet (Polska, próba 1323 osoby, PAN 1999)Realizacja codziennie lub prawie codziennie % ♂ M ♀ K Umiarkowana aktywność fiz. Palenie papierosów Przyjmowanie witamin 53 41 14 50 19 23 Spożywanie warzyw Spożywanie drobiu Środki nasenne Środki uspokajające 46 1 2 56 60 4 8
5 Twórcą nauki o witaminach jest Kazimierz Funk ( ), który w 1911 r. wyodrębnił z otrąb ryżowych substancję zapobiegającą chorobie beri-beri i nazwał ją witaminą.
6 Witaminy (vitamina, vitaminis) Niejednorodna chemicznie grupa substancji organicznych, biorących udział we wszystkich podstawowych czynnościach organizmu i umożliwiająca ich prawidłowy przebieg. Witaminy mogą pełnić rolę katalizatorów (ułatwiają i przyspieszają przebieg reakcji), koenzymów, przenośników grup atomów w procesach energetycznych.
7 WITAMINA i PROWITAMINA AWitamina A (retinol) niezbędna do prawidłowej regeneracji purpury wzrokowej oraz odnowy komórek nabłonka skóry i błon śluzowych. Czynna witamina A występuje w niewielkich ilościach w maśle, mleku, żółtkach jaj kurzych, wątrobie zwierzęcej, najobficiej w wątrobie ryb i produkowanym z niej tranie. Naturalna witamina A występuje w postaci prowitamin (karoteny), zawartych w produktach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego (marchew natka pietruszki, pomidory, kapusta, szpinak).
8 Witamina A (Retinol) wzrost i ogólny rozwój organizmu,Funkcje: wzrost i ogólny rozwój organizmu, tworzenie kości, produkcja hormonów, widzenie (także nocne), prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry, ochrona przed nowotworami i chorobami serca (przeciwutleniacz). Skutki niedoboru: niedowidzenie o zmroku (tzw. kurza ślepota) zmiany nabłonka skóry rogowacenie skóry łuszczenie skóry kseroftalamia - wysychanie spojówek i rogówek kruche, wolno rosnące paznokcie zahamowanie wzrostu brak apetytu 8
9 Witamina E Witamina E wiąże się z tlenem i zapobiega powstawaniu niszczycielskich nadtlenków – tzw. wolnych rodników tlenowych. Jako rozpuszczalna w tłuszczach, jedna jej molekuła może zabezpieczyć przed utlenianiem aż 200 nienasyconych cząsteczek kwasu tłuszczowego w Twoim organizmie!
10 Witamina E wzmacnia mięsień sercowy i jego pracę. jest lepsza od wielu różnych syntetycznych leków, nie jest toksyczna, nie niszczy wątroby a wprost ją regeneruje, nie powoduje krwawień, przeciwdziała tworzeniu się skrzepów w organizmie, działa lekko moczopędnie, reguluje ciśnienie.
11 Witamina E To idealny obrońca przed starością – doskonale nadaje się do walki z wolnymi rodnikami. Najnowsze odkrycia przyczyniły się do zmiany dotychczasowych poglądów wielu lekarzy, którzy sądzili, że prawidłowa dieta może dostarczyć wszystkich niezbędnych organizmowi składników.
12 Witaminy z grupy B Rozległy zakres działania i duże znaczenie mają witaminy z grupy B. Ich niedobór w organizmie prowadzi do ogólnego osłabienia organizmu, którego pierwszymi objawami są wypadające lub rozdwajające się włosy, pękające paznokcie, stany depresyjne, osłabienie mięśni, utrata masy ciała, pękanie i zapalenia kącików ust, wrażliwość na światło objawiające się łzawieniem z oczu.
13 Witamina C -kwas askorbinowyWitamina C jest odpowiedzialna za: syntezę nowych komórek i tkanek w naszym organizmie, chroni pośrednio przed anemią, wzmacnia system odpornościowy, przeciwdziała chorobom serca, uszczelnia naczynia krwionośne i błony komórkowe, podnosi sprawność intelektualną, bierze udział w zwalczaniu infekcji, gojeniu się ran.
14
15 Zalicza się do nich: fosfor, wapń, magnez, chlor, potas, sód, siarka.MAKROELEMENTY: Mianem makroelementów (makrominerałów) określa się pierwiastki, których dobowe zapotrzebowanie w diecie człowieka przekracza 100 mg na dobę. Są niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmów. Zalicza się do nich: fosfor, wapń, magnez, chlor, potas, sód, siarka.
16 MIKROELEMENTY Pierwiastki chemiczne występujące w bardzo małych (śladowych) ilościach w organizmach roślinnych i zwierzęcych. U ludzi zapotrzebowanie na te pierwiastki wynosi poniżej 100 mg na dobę. Niedobór lub nadmiar tych pierwiastków może prowadzić do zaburzeń fizjologicznych. Do mikroelementów zalicza się: żelazo, jod, fluor, bor, kobalt, miedź, chrom, cynk, mangan.
17 ŻELAZO Bierze udział w procesach utleniania. Jest przenośnikiem tlenu na poziomie hemoglobiny, mioglobiny, systemu nerwowego i enzymów utleniających. Niedobór żelaza może powodować choroby takie jak: - anemia, - niedokrwistość. Żelazo występuje w: - suchych nasionach roślin strączkowych, - mięsach i przetworach mięsnych, - przetworach zbożowych.
18
19 WOLNE RODNIKI TLENOWE /WRT/BEZ TLENU NIE MOŻE ISTNIEĆ ŻYCIE W OBECNEJ FORMIE W każdej żywej komórce i w jej otoczeniu powstają reaktywne formy tlenu (RFT lub WRT), towarzyszące przemianie materii. Prowadzi to do wykształcenia mechanizmów obronnych przed skutkami niekorzystnego działania WRT. TLEN STAN PODSTAWOWY /BIRODNIK, DWA NIESPAROWANE ELEKTRONY/ 1S S px 2py 2pz WOLNY RODNIK-ATOM (lub cząsteczka) zdolny do samodzielnego istnienia, mający jeden lub więcej niesparowanych elektronów. Charakteryzuje wysoka reaktywność / „chęć” pozbycia się dodatkowego elektronu lub przyłączenia od innej cząsteczki./
20 Kiedy powstają wolne rodniki?a) promieniowanie jonizujące (radioliza) /rodnik wodorotlenowy/ b) ultradźwięki (sonoliza wody) ˙OH oraz HO2˙ /rodnik wodorotlenowy/ promieniowanie nadfioletowe /wolne atomy tlenu , ozon O3 / fotoredukcja barwników O2˙/anionorodnik ponadtlenkowy/ zanieczyszczone powietrze, woda /rodnik wodorotlenowy/ etanol tytoń nadmiar tlenu wysiłek fizyczny
21 Efekty działania WRT lipidy enzymy białka utlenianie związkówniskocząsteczkowych GSH , wit. C inaktywacja peroksydacja lipidów błonowych - utlenianie Hb kwasy nukleinowe degradacja kolagenu pęknięcie nici DNA inaktywacja białek uszkodzenie zasad DNA transportowych degradacja rybozy
22 RÓWNOWAGA PROOKSYDACYJNO – ANTYOKSYDACYJNA /RPA/ I JEJ REGULACJAReakcja ostrej fazy Ultradźwięki Promieniowanie Palenie tytoniu (aktywne, bierne) Zanieczyszczenie środowiska Wysiłek fizyczny Enzymatyczny Dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalaza (CAT), Peroksydaza glutationowa (GPX) Nieenzymatyczny Wit. E (α-tokoferol) Wit. C, Beta-karoten, wit B6, Koenzym Q10 RPA WRT f. aktyw. WRT f. aktyw. Biotiolowy Glutation (GSH), Metalotioneina, Cysteina Inne Estrogeny i pochodne, flawonoidy SYSTEM OKSYDACYJNY „ATAKU” SYSTEM ANTYOKSYDACYJNY „OBRONY”
23 RÓWNOWAGA PRO- I ANTYOKSYDACYJNA /RPA/SYSTEMY : /ZMIATACZE/ -STAN WYTRENOWANIA - INTENSYWNOŚĆ I CZAS TRWANIA ENZYMATYCZNE DYSMUTAZA PONADTLENKOWA KATALAZA REDUKTAZA GLUTATIONU NIEENZYMATYCZNE WIT. C, A, E KOENZYM Q10 WYSIŁEK FIZYCZNY TRENING STRES WOLNE RODNIKI INNE GSH, Se, AA, MT RÓWNOWAGA PRO- I ANTYOKSYDACYJNA /RPA/ NISKA PODAŻ ANTYOKSYDANTÓW Z TRENINGIEM INTENSYWNYM W SŁABYM STANIE WYTRENOWANIA OGRANICZA WYNIK SPORTOWY
24 Lista chorób w których reaktywne formy tlenu najprawdopodobniej odgrywają ważną rolę:AIDS, astma, ch. alkoholowa, ch. Alzheimera, ch. Parkinsona, ch. popromienna, ch. wrzodowa, dystrofia mięśniowa, grypa, jaskra, miażdżyca, nowotwory, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, zaćma, zawał serca, zespoły przyśpieszonego starzenia, zespół Downa, cukrzyca (siatkówka, nerki)
25 System immunologiczny (Odporność)Nieswoista I linia Naturalna Dziedziczna Obrona przed ciałami obcymi Skóra Błony śluzowe Kwas solny w żołądku Flora przewodu pokarmowego (niszczy niektóre bakterie) Swoista II linia Nabyta obrona przed antygenami Czynniki: Limfocyty T z podtypami (odporność komórkowa) broń przeciw komórkom zaatakowanym przez wirusy i przeciw komórkom nowotworowym Limfocyty B (przy ataku bakterii) tworzą immunoglobuliny G, A, E.
26 Odporność Swoista Czynna (antygen) Bierna (gotowe przeciwciała)Naturalna (uporanie się z antygenem) Sztuczna (Szczepienia) Naturalna (przeciwciała matki) Sztuczna (surowice odpornościowe)
27 PRODUKTY NA WZMOCNIENIE ODPORNOŚCISuplement Witaminy Minerały Acerola Plus Star Aloe Vera Gel C, A C, B, beta- karoten Fe, Ca, Mg, K, Ca, Mg Acido Berry Star C-500 Star Vitamin C-1000 Green Tea Star Immunity Star kultury bakterii acidofilnych Witamina C Bioflawonoidy 200x skuteczniejsze niż wit. E, C, B-Complex Star „WSZECHLEK” Multi Star Noni Gold Star Omega 3 EPA witamin, 67 minerałów, 16 aminokwasów, 92% BA zrównoważony harmonizator E
28 PRODUKTY NA WZMOCNIENIE ODPORNOŚCISuplement Witaminy Minerały Vilcacora Star Zinc Star Iron GT Star formuła złożona Zn C, kw foliowy, B12, Fe Vita Star Astaksantyna 500x skuteczniejsza niż wit.E, x niż beta-karoten
29 * Wit. A Beta-karoten Wit. C Wit. E Selen Cynk Składniki odżywczePrzeciw- utleniacze Wzmacniające odporność Przeciw- wirusowe Przeciw- bakteryjne Nasze produkty Wit. A * Eye Star Beta-karoten Beta-carotene Star Wit. C Vitamin C 1000, Acerola Star Wit. E Vitamin E Star Selen Selenium Star Cynk Zinc Star, Star Plus, Star Women, Star Men
30 * Żelazo Mangan Miedź Wit. B Glutation L-lizyna Aloes Iron GT StarSkładniki odżywcze Przeciw- utleniacze Wzmacniające odporność Przeciw- wirusowe Przeciw- bakteryjne Nasze produkty Żelazo * Iron GT Star Mangan CMF-20 Miedź Copper Star Wit. B B-complex Star, Vitamin B12 Star Glutation Eye Star L-lizyna L-Lysine 500 Aloes Aloe Star
31 Grzyby ( niektóre gatunki) Propolis ( pyłek pszczeli)Składniki odżywcze Przeciw- utleniacze Wzmacniające odporność Przeciw- wirusowe Przeciw- bakteryjne Nasze produkty Traganek * Emperor Star Grzyby ( niektóre gatunki) Vita Star Echinacea Immunity Star Czosnek Garlic & Parsley Propolis ( pyłek pszczeli) Propolis Star Uncaria tomentosa Vilcacora Star
32 Nowotwory związane z zakażeniem HIV Rak pęcherza moczowegoRodzaj nowotworu Witamina A Beta-karoten Witamina C Witamina E Selen Białaczka * Chłoniaki Nowotwory związane z zakażeniem HIV Rak głowy i szyi Rak jamy ustnej Rak jelita grubego Rak nerki Rak pęcherza moczowego
33 * Rak sutka Rak płuca Rak prostaty Rak przełyku Rak skóryRodzaj nowotworu Witamina A Beta-karoten Witamina C Witamina E Selen Rak sutka * Rak płuca Rak prostaty Rak przełyku Rak skóry Rak szyjki macicy Rak trzustki Rak wątroby Rak żołądka
34 Potrawy mączne pieczywo oraz ziarnaNazwa produktu lub potrawy Produkt wspomagający odporność Produkt obniżający odporność Potrawy mączne pieczywo oraz ziarna Pieczywo pełnoziarniste, graham, ryż, proso, kukurydza, otręby, zarodki pszenne Pieczywo białe i francuskie, słodkie potrawy mączne, ciasta i ciastka, kluski i makarony z białej mąki Ziemniaki Ziemniaki gotowane (nie za dużo) Frytki, chipsy, smażone ćwiartki ziemniaków Fasolka Wszystkie odmiany fasoli, kiełki i produkty z soi Zupy fasolowe z tłuszczami typu smalec, słonina, boczek Orzechy i pestki Wszystkie rodzaje orzechów, pestki dyni i słonecznika Masło orzechowe
35 Warzywa Owoce Produkty mleczne Mięso i ryby Nazwa produktu lub potrawyProdukt wspomagający odporność Produkt obniżający odporność Warzywa Warzywa świeże lub gotowane na parze, soki z kapusty kiszonej i świeżej zielonej pietruszki, marchewki, selera Warzywa z puszek, soki z puszek, przetworzone soki warzywne, warzywa smażone Owoce Owoce surowe, soki z jabłek, ananasów, kiwi, czarnej porzeczki, winogron Owoce z puszki, soki owocowe przetworzone, napoje owocowe Produkty mleczne Chude mleko, jogurty naturalne, chude sery, jogurty i przetwory mleczne, z żywymi kulturami bakterii Mleko pełnotłuste, sery pełnotłuste, słodkie jogurty, śmietanka 30% Mięso i ryby Chudy drób, ryby i skorupiaki, owoce morza Mięso wołowe i wieprzowe, konserwy, mięso z puszek, podroby, mięso smażone
36 Tłuszcze Napoje Przyprawy Nazwa produktu lub potrawyProdukt wspomagający odporność Produkt obniżający odporność Tłuszcze Oliwa z oliwek, olej z siemienia lnianego, masło Margaryna, oleje z roślin tropikalnych, tłuszcze zwierzęce ( smalec, boczek, słonina, łój) Napoje Woda mineralna niegazowana, soki warzywne i owocowe 100%, zielona herbata Czarna herbata, kawa, soki słodzone, rafinowane, napoje gazowane i kolorowe Przyprawy Bazylia, majeranek, tymianek, kminek, rozmaryn, czosnek, estragon, pieprz ziołowy, cynamon, goździki, imbir Sztuczne konserwanty i barwniki, polepszacze, przyśpieszacze, pieprz czarny, sól, cukier biały, „ maggi”
37 ~3‘, temp. wody ok.2˚C, temp. otoczenia - 2˚ CWROCŁAWSKIE MORSY ~3‘, temp. wody ok.2˚C, temp. otoczenia - 2˚ C
38 WROCŁAWSKIE MORSY Badania Zakładu Biologii Człowieka dr Katarzyna Gruszka i wsp. 2014
39 Body Mass DistributionFatP FatM FFM TBW
40 WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ SWPSKOBIETY N=23 MĘŻCZYŹNI N=16 Średnia Odch. std norma p Obwód talii [cm] 92,34 13,55 80 cm 103,50 11,44 94 cm 0,010708 Obwód w biodrach [cm] 105,39 11,27 106,12 6,65 0,816978 WHR 0,87 0,07 0,4-0,85 0,97 0,06 0,5-1,0 0,000251 WIEK 47,69 10,18 52,93 11,88 0,155489 Wysokość ciała 163,17 5,44 178,50 5,87 0,000000 Masa ciała 72,08 14,58 93,77 16,40 0,000106 BMI 26,97 4,82 29,50 5,41 0,134336 FatP 34,97 7,58 23-34% 26,70 9,10 11-22% 0,003841 FatM 25,95 9,80 25,86 12,19 0,978884 FFM 46,13 6,90 62-73% 67,91 10,05 74-85% TBW 33,77 5,06 50-55% 49,70 7,36 60-67% PMM 43,82 6,58 64,81 9,58
41 ♀ TYP GYNOIDALNY (gruszka)KOBIETY MĘŻCZYŹNI Liczba Procent ♀ TYP GYNOIDALNY (gruszka) 8 34,78 11 68,75 ♂ TYP ANDROIDALNY (jabłko) 15 65,21 5 31,25 BMI<18,5 1 4,34 18,5
42 Jesienne róże… Dziękuję za uwagę