1 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok BADANIA MASOWE W ONKOLOGII, SKRYNING dr n. med. Agnieszka Dyzmann-Sroka Zakład Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów Wielkopolskie Centrum Onkologii Elektroradiologia – studia uzupełniające magisterskie II semestr; rok akademicki 2014/2015
2 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Tematy jakie omówimy na zajęciach… 2
3 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wykłady: Cel, definicja i kryteria (warunki konieczne) wprowadzania badań przesiewowych. Koszty badań przesiewowych na przykładzie wybranego programu. Czynniki wpływające na epidemiologiczny obraz badań przesiewowych: Czynniki demograficzne. Jakość badań przesiewowych. Schemat badania przesiewowego. Badania przesiewowe w przeszłości i skryning oportunistyczny. Wskaźnik uczestnictwa. Wskaźnik przeżyć. Porównanie korzyści i kosztów zdrowotnych badań przesiewowych. Brak współpracy. Czynnik zaburzający ocenę badania przesiewowego. 3
4 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Dostosowanie grup pod względem braku współpracy i czynnika zaburzającego. Bezpośrednie mierniki skuteczności badań przesiewowych. Pośrednie mierniki oceny skuteczności badań przesiewowych (standardy diagnostyczne-omówienie wybranego miernika). Rak piersi – elementy oceny programu przesiewowego w kierunku wczesnego wykrycia raka piersi. Organizacja badań ankietowych na przykładzie wybranego badania. Organizacja i przeprowadzenie happeningów i innych działań w zakresie edukacji zdrowotnej i profilaktyki nowotworów 4
5 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok ĆWICZENIA Najczęstsze błędy w badaniach ankietowych-praca na wybranych materiałach. Zaplanowanie i przygotowanie do przeprowadzenia badania ankietowego, na wybrany wraz ze studentami temat z zakresu wiedzy o zdrowym stylu życia, nowotworach i profilaktyce nowotworów w społeczeństwie polskim. Zaplanowanie i przygotowanie do realizacji happeningu, filmu, prezentacji lub spotu edukacyjnego. System Informatycznego Monitorowania Profilaktyki jako narzędzie służące do oceny efektywności przeprowadzanych badań skryningowych. Nauka samobadania piersi na fantomach, pomiaru tkanki tłuszczowej, tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Ćwiczenia w zakresie tematu wybranego przez studentów. 5
6 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 6 Źródło: Béliveau R, Gingras D. Dieta w walce z rakiem. Profilaktyka i wspomaganie terapii przez odżywianie. Delta 2005: 75.
7 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Badania przesiewowe wykrywające określone choroby służą różnym celom: Wykrycie osób zakażających chorobami (zakaźnymi) umożliwia odizolowanie ich od reszty społeczeństwa oraz określenie subpopulacji, którą należy poddać szczepieniom ochronnym, Niektóre typy nowotworów poprzedzają stany przednowotworowe, których wystąpienie zwiększa ryzyko rozwinięcia się raka w najbliższej przyszłości, Niektóre typy nowotworów uważa się za silnie związane z pewnymi infekcjami, Celem badań przesiewowych może być również wykrycie choroby we wczesnej fazie jej rozwoju, kiedy skuteczność leczenia jest najwyższa. 7
8 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Definicja badania przesiewowego (skryningu onkol.) Kordek R (red.). Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Via Medica 2013 Skryning onkologiczny oznacza badanie osób bez objawów choroby w celu wczesnego wykrycia nowotworu (lub stanu przednowotworowego), aby zmniejszyć umieralność na ten nowotwór. Skryningiem obejmuje się tę część populacji, w której występuje największe ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową określonego narządu.
9 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 9 70-80%
10 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 10
11 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Tab. 5-letnie przeżycia względne chorych z rakiem piersi rozpoznanym w latach 2005-09 Źródło: Allemani Claudia et all, Global surveillance of cancer survival 1995-2009: analysis of individual data for 25 676 887 patients from 279 population-based registries in 67 countries (CONCORD-2). The Lancet, Early Online Publication, 26 November 2014, doi:10.1016/S0140- 6736(14)62038-9. Tab. 5-letnie przeżycia względne chorych z rakiem piersi rozpoznanym w Wielkopolsce
12 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Warunki konieczne do osiągnięcia założonych celów badań skryningowych [Wilson J.M.G., Junger G. Principles and Practice of Screening for Disease. WHO 1968] 1.Ważny problem zdrowotny i społeczny. 2.Dobrze poznana i rozumiana naturalna historia choroby. 3.Możliwość wyleczenia choroby we wczesnym stadium. 4.Znacznie lepsze wyniki leczenia we wczesnym stadium. 5.Możliwość wyleczenia wykrytej choroby. 6.Istnienie odpowiednich testów pozwalających wykryć chorobę. 7.Testy te muszą być akceptowalne. 8.Należy zapewnić masowość i powtarzalność skryningu. 9.Korzyści przewyższają ryzyko. 10.Populacyjne koszty badań nie przewyższają kosztów leczenia. 12
13 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Zalecenie Rady z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie badań przesiewowych w kierunku raka [2003/878/WE: Dz.U.L. 327/34-38] Zalecenie Rady Unii Europejskiej określa podstawowe zasady najlepszej praktyki we wczesnym wykrywaniu raka i zachęca państwa członkowskie do (…) wdrożenia programów populacyjnych badań przesiewowych przy zapewnieniu właściwej jakości na wszystkich poziomach oraz w oparciu o wytyczne dotyczące zapewnienia jakości w badaniach przesiewowych. W Polsce populacyjny program wczesnego wykrycia raka piersi realizowany jest w oparciu o wytyczne: „European guidelines for quality assurance in breast cancer screening and diagnosis. Fourth edition” oraz … 13
14 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wymagania określone w załączniku nr 4 do zarządzenia nr 84/2014/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 16.12.2014 r., Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz. U. 2011, poz. 265), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1325), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz. U. 2013, poz. 1505) – tu kryteria kwalifikacji, warunki wymagane od świadczeniodawców, co do wyposażenia w sprzęt i aparaturę med. w tym do kontroli jakości. 14
15 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Pytanie I: Czy Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi w formie realizowanej obecnie w Polsce spełnia wymogi prowadzenia badań przesiewowych zdefiniowane przez J. M. G. Wilsona? 15
16 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 1 Ważny problem zdrowotny i społeczny… 16
17 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 17 Belgia ASR (W) 111,9 Dania ASR (W) 105,0 Francja ASR(W) 104,5 USA ASR (W) 92,9 Królestwo Suazi ASR (W) 10,5 Gwatemala ASR (W) 11,9 Nepal ASR (W) 13,7
18 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok The global burden of disease - 2004 update. World Health Organization 2008
19 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 19
20 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 20
21 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Struktura zachorowań u kobiet w Wielkopolsce 2012 r. (Źródło: WBRN) 21
22 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 2 Dobrze poznana i rozumiana naturalna historia choroby… Czynniki ryzyka raka piersi Źródło: Krzakowski M, Warzocha K (red.) Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych-2013r. PTO, Via Medica 2013 Etiologia większości przypadków raka piersi jest nieznana… Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest starszy wiek, a w dalszej kolejności: Nosicielstwo mutacji niektórych genów (przede wszystkim BRCA1 i BRCA2), Rodzinne występowanie raka piersi, zwłaszcza w młodszym wieku, Menarche we wczesnym wieku, Menopauza w późnym wieku, Późny wiek pierwszego porodu zakończonego urodzeniem żywego dziecka, Długotrwała hormonalna terapia zastępcza (HTZ), Ekspozycja na działanie promieniowania jonizującego, Niektóre łagodne choroby rozrostowe piersi. Uwaga! Karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi u matki [ Europejski Kodeks Walki z Rakiem-opublikowany przez IARC w październiku 2014 roku (strona http://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/en/ data wejścia 17.11.2014r.]http://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/en/ 22 1/100 000 kobiet w wieku 20-24 lata, 4/100 000 kobiet w wieku 25-29 lat, 16/100 000 kobiet w wieku 30-34 lata, 34/100 000 kobiet w wieku 35-39 lat, 67/100 000 kobiet w wieku 40-44 lata, 103/100 000 kobiet w wieku 45-49 lat, 150/100 000 kobiet w wieku 50-54 lata, 175/100 000 kobiet w wieku 55-59 lat, 220/100 000 kobiet w wieku 60-64 lata, 221/100 000 kobiet w wieku 65-69 lat, 157/100 000 kobiet w wieku 70-74 lata, 160/100 000 kobiet w wieku 75-79 lat, 143/100 000 kobiet w wieku 80-84 lata, 115/100 000 kobiet w wieku 85 lat i więcej.
23 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 2 Dobrze poznana i rozumiana naturalna historia choroby… Cechy naturalnego przebiegu choroby wpływają silnie na potencjalne korzyści wynikające z wykonania badań przesiewowych. Skuteczność badań przesiewowych jest zależna od średniego okresu wczesnej diagnozy (ang. mean sojourn time). W każdym typie nowotworu długość MST jest różna i zależy od czynników patologicznych i osobniczych. Naturalnego przebiegu raka piersi nadal nie poznano dogłębnie, niemniej jest to nowotwór dla którego udowodniono empiryczne korzyści wynikające z wczesnego wykrycia… [Didkowska J., Wojciechowska U. Populacyjne programy przesiewowe w onkologii, 2007] W przypadku raka piersi celem badania przesiewowego nie jest zapobieganie wystąpieniu raka, lecz wykrycie w jak najwcześniejszej fazie i zwiększenie prawdopodobieństwa trwałego wyleczenia. 23
24 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 3, 4, 5 Możliwość wyleczenia choroby we wczesnym stadium. Znacznie lepsze wyniki leczenia we wczesnym stadium, Możliwość wyleczenia wykrytej choroby. stopień zaawansowania stadium zaawansowania odsetek przeżyć 5-cio letnich 0przedinwazyjne100 Imiejscowe75 IIlokoregionalne wczesne 50 IIIlokoregionalne późne25 IVuogólnione5 [źródło Wronkowski Z., Zwierko M., Nowacki M.P. „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000; 2002] 24 Dyzmann-Sroka A i współ. Nowotwory złośliwe w Wielkopolsce. Baza Wielkopolskiego Rejestru Nowotworów jako narzędzie do oceny efektywnosci skryningu (badań przesiewowych) raka piersi. Supl. do biul nr 9, WCO 2013
25 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Prawdopodobieństwo przeżycia w zależności od średnicy guza piersi (źródło Duffy S., Hill C., Esteve J. Quantitative methods for the evaluation of cancer screening; London 2001) 25
26 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 6, 7 Istnienie odpowiednich testów pozwalających wykryć chorobę, testy te muszą być akceptowalne Mammografia (rentgenowskie badanie piersi) jest obecnie najlepszym sposobem wykrywania raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. Jest to ponadto badanie nieinwazyjne i bezbolesne (chociaż należy pamiętać, że ucisk stosowany w celu uzyskania zdjęć wysokiej jakości i obniżenia dawki promieniowania jest odczuwany przez kobiety jako dyskomfort). do połowy lat 80-tych, na podstawie badań randomizowanych wykazano, że badania przesiewowe (skryning) prowadzone w populacji z zapewnieniem masowości i powtarzalności obniżają umieralność z powodu raka piersi u kobiet o 25-45% [WHO] (badania randomizowane przeprowadzone w latach 1976-1990 wykazały, że badania przesiewowe wczesnego wykrywania raka piersi oparte na mammografii mogą zmniejszyć umieralność z powodu raka piersi średnio o 25% u kobiet w wieku 50-69 lat. 26
27 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Analizy populacyjne dla kobiet w wieku 40-69 lat wykazały, że regularne badania mammograficzne mogą zredukować umieralności na raka piersi w tej grupie o 40-45%. [Boyle P., Levin B. – red., (2008) World Cancer Report 2008, WHO - Lyon.] badania prowadzone w Holandii, Włoszech i Szwecji wykazały, że dzięki badaniu mammograficznemu rak piersi może być wykryty jeszcze przed klinicznym ujawnieniem się, w związku z czym możliwe jest poprawienie długości przeżycia chorych. Oceniono, że po upływie 5 lat od rozpoczęcia skryningu liczba zgonów z powodu raka piersi obniża się o około 1 000 rocznie, w krajach skandynawskich wykazano, że koszty prowadzenia skryningu nie są wysokie, a koszt przedłużenia 1 roku życia kobiety jest bardzo niski, bo wynosi poniżej 1 000 $, 27
28 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 8 Należy zapewnić masowość i powtarzalność skryningu… OBJĘCIE OGÓŁEM POPULACJI PROGRAMEM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI. Średnia wartość: 43,27% Data generacji:1.03.2015 28
29 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”; źródło - Wronkowski Z., Zwierko M., Nowacki M.P. - 2002 29 dr n. med. Agnieszka Dyzmann-Sroka
30 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 9 Korzyści przewyższają ryzyko tylko w przypadku, gdy… 30
31 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 20082013 i obecnie KWALIFIKACJE PERSONELU MEDYCZNEGO lekarze (co najmniej 2 lekarzy)brak wymogu lekarz specjalista w dz. radiologii i diagnostyki obrazowej, udokumentowane szkolenie w zakresie diagnostyki raka piersi (10 dni), udokumentowane szkolenie w zakresie oceny mammografii skryningowej i diagnostycznej (1 miesiąc), oceniający co najmniej 500 mammografii rocznie*. lekarze - warunki dodatkowe: ekspert w dziedzinie mammografii lekarz specjalista radiologii i diagnostyki obrazowej: zajmujący się wyłącznie diagnostyką raka piersi, oceniający mammografię skryningową i diagnostyczną, oceniający co najmniej 5 tys. mammografii skryningowych rocznie 31 Porównanie wymagań określonych w zarządzeniu nr 81/2008/DSOZ i w załączniku nr 4 do zarządzenia nr 81/2013/DSOZ Prezesa NFZ zgodne z Rozporządzeniem MZ
32 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok b) technicy elektroradiologii? (co najmniej 2 osoby): udokumentowane szkolenie w zakresie mammografii: teoretyczne (co najmniej 3 dni) i praktyczne (co najmniej 2 tygodnie), udokumentowane szkolenie szkolenie w zakresie kontroli w zakresie prowadzenia kontroli jakości, jakości w mammografii prow. przez WOK lub PLTR… wykonywanie przez technika co najmniej 1000 mammografii rocznie, 32
33 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz. U. 2013, poz. 1505) Personel: lekarz specjalista radiologii lub rentgenodiagnostyki, lub…z udokumentowanym odpowiednim doświadczeniem…(co najmniej 2 lekarzy), technik elektroradiolog z udokumentowanym odpowiednim doświadczeniem w wykonywaniu mammografii. Sprzęt: mammograf o parametrach nie niższych niż do mammografii skryningowej obu piersi Pozytywny wynik kontroli jakości badań mammograficznych… Pozytywny wynik audytu klinicznego zdjęć mammograficznych… 33
34 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok WYPOSAŻENIE W APARATURĘ DOTYCZY MAMMOGRAFU ANALOGOWEGO-wymagania określone w zarządzeniu nr 81/2008/DSOZ Prezesa NFZ obecnie nieaktualne, podane jako wstęp do dyskusji mammograf – warunki wymagane: anoda molibdenowa z filtrami molibdenowym (Mo) i rodowym (Rh), dwa ogniska lampy nie większe niż 0,1mm i 0,3mm dla odległości SID=60cm, generator wysokiej częstotliwości, zakres wysokiego napięcia co najmniej 25-31 kV z możliwością zmian co 1 kV, automatyczna kontrola ekspozycji (AEC), kratki przeciwrozproszeniowe dwóch formatów, kasety dwóch formatów z ekranami z ziem rzadkich, filmy mammograficzne, kamera identyfikacyjna z możliwością zapisu na filmie danych pacjentki i warunków badania, wyświetlacz cyfrowy parametrów badania, 34
35 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok mammograf - warunki dodatkowe: wykonywanie badań mammografem wyprodukowanym nie wcześniej niż 2 lata przed początkiem obowiązywania umowy stosowanie wejściowej dawki powierzchniowej promieniowania poniżej 7 mGy, prawidłowe wyniki testów specjalistycznych. b) wywoływarka - warunki wymagane: przeznaczona wyłącznie dla potrzeb mammografii, zapewniony stały serwis producenta, c) negatoskop - warunki wymagane: dedykowany mammografii, żaluzjowy jasność powierzchni negatoskopu regulowana w zakresie 3000 – 6000 cd/m2, dodatkowo szkło powiększające 2,5 x. 35
36 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok d) zestaw do podstawowych testów kontroli jakości w mammografii analogowej - warunki wymagane: sensytometr (powtarzalność naświetlania ± 2%), densytometr (dokładność odczytu ± 0,02 dla gęstości optycznej 1,0; powtarzalność odczytu ± 1%): preferencje dla densytometrów z możliwością punktowego pomiaru gęstości optycznej w dowolnym miejscu na filmie, z automatycznym odczytem sensytogramu i podłączeniem do komputera, fantom do oceny jakości obrazu wykonany z akryliku o grubości 4,5cm, zawierający następujące elementy: klin aluminiowy 10-stopniowy do oceny kontrastu obrazu, 5 elementów niskokontrastowych do oceny widoczności obiektów o progowym kontraście, - fantom do wyznaczania rozdzielczości w kierunku prostopadłym i równoległym do osi anoda-katoda, wszystkie elementy fantomu powinny być umieszczone tak, aby obszar nad komorą systemu AEC pozostawał pusty, dodatkowa płyta fantomowa z akryliku o grubości 2, lupa do ceny rozdzielczości obrazu (powiększenie 8x), termometr elektroniczny (dokładność wskazań ± 0,3 o C, powtarzalność ± 0,1 o C). 36
37 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Korzyści przewyższają ryzyko cd. W okresie 2006-2013 WOK przeszkolił około 300 lekarzy, ponad 790 techników, 71 osób z pozostałego personelu (razem 1081), W 2006 roku WOK przeprowadził 14 (+1) kontroli jakości, w 2007 27 (+1), w 2008 r. 10 (+1) w 2009 r. 12 (+1), w 2010 r. 18 (+1), od 2011 r. kontrolowane 100% aparatów- efekt 2013: 33 (+1) 31 (+1) zaliczyły kontrolę (tj. 94% zal.), w 2014 roku skontrolowano 32 (+1); 31 (+1) zaliczyły kontrolę (tj. 97%) COK przeprowadził w 2007, 2008, 2010, 2011, 2012, 2013 i 2014 audyt kliniczny mammogramów, w 2013 i 2014 -100% realizatorów zaliczyło audyt! Dodatkowo kontrole przeprowadzają NFZ i Sanepid Średnia wieku mammografu w 2006 roku 9 lat, w 2014- niecałe 7 lat Współpraca z fizykiem medycznym, Świadczeniodawcy posiadają sprzęt do kontroli jakości, Testy kontroli jakości podstawowe i specjalistyczne 37
38 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
39 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
40 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
41 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
42 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
43 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
44 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok
45 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 9 Korzyści przewyższają ryzyko Wielkopolska - wybrane kryteria oceny programu skryningowego (wg European guidelines 4 ed.) oraz Prezesa NFZ Współczynnik wykrywalności (wskaźnik wykrytych raków)5/1000 2006 6,6/1000 2007 6,5/1000 2008 5,5/1000 Odsetek powtórnych wezwań90%96,76% Odsetek kobiet z dodatnim wynikiem badania mammograficznego, które zgłosiły się do etapu pogłębionego90% 96% Odsetek powtórnych wezwań
46 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Na podstawie danych Wielkopolskiego Rejestru Nowotworów dotyczących chorych, u których raka piersi rozpoznano w okresie 1.01.2000-31.12.2002 w badaniu długookresowym autorzy pracy potwierdzili, prognozy prof. Wronkowskiego 46 Z grupy 3 934 raków piersi rozpoznanych w Wielkopolsce – do analizy zakwalifikowano 2 039 przypadków (usunięto przypadki nowotworów mnogich, zgonów z przyczyn innych niż nowotwór, z brakiem danych w status vital oraz te, w których data rozpoznania=dacie zgonu).
47 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ad. 10 Populacyjne koszty badań nie przewyższają kosztów leczenia Analiza ekonomiczna badań przesiewowych (efekt vs. koszt) stanowi bardzo istotny aspekt oceny badań przesiewowych. W krajach skandynawskich wykazano, że koszty prowadzenia skryningu nie są wysokie. W analizach kosztów społecznych prowadzenia populacyjnych i aktywnych badań przesiewowych posługiwano się czysto ekonomicznymi wskaźnikami: koszt → efekt → dochód Jako dowód efektywności dobrze zorganizowanego programu przyjmowano jego dochód, rozumiany jako liczba wykrytych wczesnych stadiów przednowotworowych przy równoczesnym obliczeniu różnicy kosztów leczenia i rehabilitacji, oraz czynników społecznych w porównaniu do kosztów zaawansowanego procesu nowotworowego. 47
48 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Koszty badań przesiewowych Koszt badania przesiewowego jest podstawą analizy ekonomicznej wprowadzenia badania przesiewowego. Na ogólny koszt badania składa się wiele komponentów, spośród których do najważniejszych można zaliczyć koszt organizacji badania, koszt testu diagnostycznego (np. badanie na krew utajoną w kale FOBT) jest znacznie tańsze od badania mammograficznego), koszty procedur diagnostycznych i leczniczych. Można również rozpatrywać inne aspekty, na przykład medyczne i ekonomiczne koszty i korzyści wynikające z uratowanych lat życia na ćwiczeniach obliczony zostanie koszt wykrycia 1 raka dla wybranego roku w skryningu w Wielkopolsce 48
49 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Koszt wykrycia raka piersi [Wronkowski Z., Zwierko M., Nowacki M.P. „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000, 2002]. Koszt badania jednej kobiety w badaniu przesiewowym raka piersi prowadzonym w Centrum Onkologii – Instytucie wynosił wg autora około 50 zł. Przy założeniu, że wykrywa się 5 przypadków raka na 1 000 badanych kobiet w wieku powyżej 50 lat (w tym 2 przypadki wczesnego raka): koszt wykrycia 1 przypadku raka piersi wynosi 4 000 $, koszt wykrycia 1 przypadku wczesnego raka piersi wynosi 10 000 $ koszt przedłużenia 1 roku życia kobiety, u której wykryto raka piersi w skryningu jest bardzo niski i wynosi poniżej 1 000 $ i jest co najmniej 7-krotnie niższy od kosztu przedłużenia 1 roku życia u kobiet, u których został on wykryty w wyniku rutynowych badań, czyli najczęściej po wystąpieniu objawów choroby nowotworowej. 49
50 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Koszt badania mammograficznego wyliczony przez prof. Z. Wronkowskiego, na 58,69 zł nawet w 2000 roku wydaje się nierealny np.: za ocenę zdjęć (2 lekarzy radiologów), przewidziano wynagrodzenie po 5 zł brutto (umowa zalecenie), na zakup nowego aparatu 155 250 zł (w pozycji amortyzacja) podczas, gdy faktyczny koszt anal. apar. mammogr. = 480 000 zł (2007), czynsz za lokal (min. 100 m 2 w Warszawie) 1 155 zł również wydaje się nierealny. 50 Wynajęcie lokalu - czynsz za lokal.1,54 Wynagrodzenie personelu administracyjnego, ubezpieczenie OC, remont, konserwacja, opłaty telekomunikacyjne, opłaty za energię elektryczną i centralne ogrzewania, sprzątanie, ochrona mienia, materiały biurowe, usługi komunalne, pozostałe elementy. 14,85 Wynagrodzenie personelu administracyjnego, opłaty telekomunikacyjne, sprzątanie, ochrona mienia, materiały biurowe, usługi komunalne, pozostałe elementy. - Koszt pośredni jednostkowy ogółem16,39 Rodzaj kosztów bezpośrednich Elementy składowe Koszt na 1 badanie (zł) model Wronkowskiego 1999-2001 Materiały Filmy mammograficzne13,32 Odczynniki, rękawiczki, spirytus, gaziki, środki czystościowe 5,10 Zużycie energiiEnergia cieplna i elektryczna- Usługi obce (umowy zlecenia) Opis zdjęć mammograficznych10,00 Podatki i opłaty - Wynagrodzenia 2 osoby do obsługi mammografu i innych urządzeń8,03 Świadczenia urlopowe, szkoleniowe, inne2,40 Świadczenia na rzecz pracown ików Składniki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, fundusz pracy, odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych - AmortyzacjaAmortyzacja sprzętu (20% wartości środków początkowych)3,45 Pozostałe koszty Serwis sprzętu, ubezpieczenie OC i majątkowe- Koszt bezpośredni jednostkowy ogółem42,30
51 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 51 Oszczędności w kosztach skryningu osiągane dzięki doświadczeniu kadry i wysokiej jakości sprzętu jako efekt szkoleń i regularnych kontroli Świadczeniodawców Wskaźnik oceny Założenia modelu (dla 750 badań na miesiąc) Osiągane efekty dla 985 5586 badań zrealizowanych w Polsce w 2010 r. Odsetek kobiet wymagających dodatkowych procedur diagnostycznych 10%4% Współczynnik wykrywalności raka 5/1 000 6/1 000 (średnia z lat 2006-2010) USG 48 (1 usg na 16 mammografii) 28 315 (1 USG na 35 mammografii) Biopsja (BCI) 9 (1 biopsja na 83 mammografie) 4 859 (1 biopsja na 203 mammografie)
52 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok ANALIZA KOSZTÓW ROCZNEJ REALIZACJI PROGRAMU 52
53 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ś REDNI K OSZT WYKRYCIA JEDNEGO RAKA ≈16 874 PLN 53
54 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Różnice w kosztach wykrycia 1 przypadku raka piersi zaplanowane w 2000 roku a osiągane w latach 2006-2010 to zaledwie 874 zł!!! 54 KosztModelowy program Wronkowskiego Program realizowany w Polsce wykrycia 1 przypadku raka piersi 10 000 zł (4 000 $) - wykrycia 1 przypadku wczesnego raka piersi 25 000 zł (10 000 $) - Średni koszt wykrycia raka16 000 zł (6 400 $)16 874 zł (6 750 $) Tab. Koszt wykrycia 1 raka w skryningu
55 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 55 Odsetek raków piersi wykrytych w stadium „0 - in situ” oraz w I 0 zaawansowania u kobiet w skryningu (źródło Wielkopolski Rejestr Nowotworów, dane za lata 2006-2010)
56 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ryc. Analiza wybranych założeń i osiągniętych efektów skryningu raka piersi w 2010 r. [Dyzmann-Sroka A i współautorzy. Nowotwory złośliwe w Wielkopolsce. Baza Wielkopolskiego Rejestru Nowotworów jako narzędzie do oceny efektywności skryningu raka piersi. Suplement do biuletynu nr 9. WCO-2013] Skryning 2010 Założenia Programu modelowego skryningu raka piersi w Polsce [4] Wykrycie ≈5 raków na każde 1 000 mammografii Wykryto ≈6 raków na każde 1 000 mammografii Spośród wykrytych raków: 40% zmiany wczesne tj. 0 0 i I 0 zaawans. klin. 60% pozostałe stadia zaawansowania 73% to zmiany wczesne tj. 0 0 i I 0 zaawans. klin. 27% pozostałe stadia zaawansowania
57 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czynniki wpływające na epidemiologiczny obraz badań przesiewowych analiza epidemiologiczna zagrożenia danej populacji nowotworami przed i po wprowadzeniu badań przesiewowych przed wprowadzeniem badań przesiewowych należy określić ryzyko wystąpienia nowotworu w zależności od wieku, zachorowalność i umieralność oraz wskaźniki przeżyć elementem, który powinien zostać określony, jest stopień zaawansowania choroby w momencie rozpoznania potencjalna liczba zgonów nowotworowych, którym można zapobiec, oraz liczba lat życia, które uda się zyskać dzięki badaniom przesiewowym, jest proporcjonalna do poziomu ryzyka zachorowania na dany nowotwór 57
58 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Pod koniec XX wieku rak piersi stanowił: 58 Istotny problem medyczny i społeczny, Najczęstszy nowotwór rejestrowany wśród Polek, Ponadto w latach 1963-1996 obserwowano stały wzrost umieralności z powodu nowotworów złośliwych piersi, Jak sytuacja przedstawia się obecnie-sprawdzimy na stronach Krajowego Rejestru Nowotworów
59 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Pomimo stałego wzrostu zachorowalności na raka piersi w Polsce krzywa dla zgonów utrzymuje się na podobnym poziomie 59 51,8 51,9 14,2 14,1 2011rok 2012 rok
60 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 60
61 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 61 W 1999 roku zarejestrowano w Wielkopolsce 1152 przypadki zachorowań i 474 zgony z przyczyn raka piersi. W 2012 roku było to odpowiednio 1605 i 504 przypadki [źródło danych WBRN]
62 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czy w strukturze zachorowalności i umieralności Wielkopolanek w wieku 50-69 lat można zaobserwować zmiany wynikające z realizacji badań przesiewowych? 62
63 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok W większości województw zanotowano spadek umieralności 63
64 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czynniki demograficzne Demografia to nauka zajmująca się opisem populacji, a w szczególności pomiarem jej wielkości, rozkładem płci i wieku, umieralnością ogółem, przyrostem naturalnym, płodnością kobiet. Dominujący wpływ czynników demograficznych na problemy zdrowia publicznego Wielkość populacji determinuje zarówno liczbę osób, które powinny brać udział w badaniu przesiewowym, jak i całkowite koszty, nie ma jednak wpływu na skuteczność (czy też opłacalność) prowadzenia badań przesiewowych Struktura wieku populacji wpływa na niektóre wskaźniki oceny badań przesiewowych 64
65 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok W 2012 roku do WBRN zgłoszono 14 262 przypadki nowych zachorowań na nowotwory złośliwe. W stosunku do roku 1999 oznacza to wzrost o 38% 65
66 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Trendy zachorowalności i umieralności u kobiet w Wielkopolsce 1999 rok2012 rok Za= 5 183Za 37% Za= 7 122 Zg= 3 234 13% Zg=3 666 Pop. K ogółem 3%Pop.K65+ 16%
67 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Szukamy odpowiedzi na pytanie 3: Czy grupa 50-69 lat wyznaczona w Polsce do programu profilaktyki raka piersi jest grupą optymalną? Tu bierzemy pod uwagę: European guidelines for quality assurance in breast cancer screening and diagnosis –fourth edition. World Cancer Report 2008 – WHO aktualne dane GUS oraz inne. 67
68 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Populacja wyznaczona do skryningu w Europie źródło First International Symposium „Crossing borders in Breast Cancer Screening” 68
69 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Jakość badań przesiewowych Jednym z ważniejszych kryteriów w ocenie badań przesiewowych jest jakość badania przesiewowego z punktu widzenia jego czułości i swoistości (na ćwiczeniach studenci obliczą jakość i swoistość badań w PPRP dla 2009 r.) Szukamy odpowiedzi na pytanie 4: jakie elementy mają wpływ na jakość badań w programie profilaktyki raka piersi? 69
70 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czułość i swoistość Czułość i swoistość omówimy szczegółowo (i wyliczymy) w pkt. 2.3 70
71 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Schemat badania przesiewowego określa organizację badania z uwzględnieniem wszystkich ważnych elementów tego badania: choroby nowotworowej, która jest przedmiotem badania przesiewowego, grupy docelowej wraz z określeniem przedziału wiekowego, cyklu, w jakim następują badania (czas jaki upływa miedzy kolejnymi badaniami – interwał), liczby zaproszeń na badania wysyłanych osobom, które nie wzięły w nim udziału, należy zwrócić także uwagę na tak zwane skryningi oportunistyczne, które również przynoszą pewien zysk społeczny, ale ich skuteczność i efektywność są ograniczone. 71
72 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Schemat modelowy prof. Wronkowskiego po pilotażu w 2001 roku: 72
73 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Schemat obowiązujący we wprowadzonym w Polsce populacyjnym programie wczesnego wykrywania raka piersi 73
74 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Program Profilaktyki Raka Piersi-droga pacjenta w WCO. DZSZ. Procedura P-2-18 74
75 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Badania przesiewowe w przeszłości i skryning oportunistyczny. Zazwyczaj w pierwszych turach skryningu wykrywa się więcej nowotworów niż wynikałoby to z historycznych trendów, co prowadzi do sytuacji, że okresowo wzrasta częstość zachorowań (poniżej Polska – źródło COK) Szukamy odpowiedzi na pytanie 5: Jak zmienia się wykrywalność raków piersi? Skryning oportunistyczny i aktywny w Wielkopolsce lub Polsce 75
76 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wskaźnik uczestnictwa Np. przy 90% redukcji umieralności z powodu raka szyjki macicy u kobiet uczestniczących w badaniu i 70% wskaźniku uczestnictwa można spodziewać się 63% redukcji umieralności w całej populacji (90%*70%=63%). Jeśli jednak pewna grupa kobiet, dosyć liczna (10%) nie uczestniczy wcale w badaniu przesiewowym i dodatkowo charakteryzuje się wyższym ryzykiem (załóżmy, że 3- krotnym), to wówczas można oczekiwać zmniejszenia umieralności o około 50%: (0,9 / (3 * 0,1 + 0,9) * 0,7) * 100% = 52,5% 76
77 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wskaźnik przeżyć Zarówno indywidualna długość życia, jak i wskaźnik przeżyć w populacji zależą od stopnia zaawansowania w momencie diagnozy (w badaniu przesiewowym lub klinicznym) i od jakości leczenia. W rozważaniach nad badaniami przesiewowymi przyjmuje się, że różnice w przeżyciu z powodu jakości leczenia są małe w porównaniu z różnicami dotyczącymi stopnia zawansowania w momencie diagnozy (co wskazuje na wagę informacji o dacie rozpoznania nowotworu i stopniu jego zawansowania w analizie przeżyć i wagę rejestrów nowotworowych). 77
78 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Porównanie korzyści i kosztów zdrowotnych badań przesiewowych W zasadzie nie ma badania przesiewowego, wolnego od niekorzystnych efektów, choćby ze względu na fałszywie pozytywne wyniki. Dlatego należy zbadać, czy korzystne efekty przeważają niekorzystne. 78
79 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Badania nad przyczynami braku współpracy i metod jej poprawienia pozwoliły na określenie czynników, które mogą mieć kluczową rolę: dobre materiały informacyjne, osobisty list od lekarza rodzinnego, u którego leczy się pacjent, elastyczne terminy wizyt, doskonałe metody badań przesiewowych i testy diagnostyczne oraz podawanie informacji zwrotnych, wybór populacji, w której prawdopodobieństwo współpracy jest wysokie. Dyskusja na podstawie statystyk realizowanych w Polsce programów przesiewowych. 79 Brak współpracy
80 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czynnik zaburzający ocenę badania przesiewowego (ang. contamination) Negatywny wpływ na ocenę badania przesiewowego mogą mieć osoby, które aktywnie, poszukują możliwości uczestnictwa w badaniu przesiewowym 80
81 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Dostosowanie grup pod względem braku współpracy i czynnika zaburzającego Bezpośrednie porównanie osób poddanych badaniom przesiewowym z tymi, które nie przeszły takich badań, może prowadzić do poważnych błędów, ponieważ osoby, które z własnej woli korzystają z badań przesiewowych są zazwyczaj zdrowsi, a ryzyko początkowe jest w ich przypadku znacznie niższe niż u tych, którzy tego nie robią 81
82 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wskaźnik współczynników umieralności zdefiniowany jako: Ds/Ps RR=----------------- Dc/Pc Gdzie: Ds. liczba zgonów na nowotwór poddawany badaniu przesiewowemu w grupie osób uczestniczących w badaniu, Ps liczba osobolat w grupie biorącej udział w badaniu, Dc liczba zgonów na nowotwór poddawany badaniu przesiewowemu w grupie kontrolnej (nie biorącej udziału w badaniu przesiewowym), Pc liczba osobolat w grupie kontrolnej. Bezpośrednie mierniki skuteczności badań przesiewowych 82
83 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Pośrednie mierniki oceny skuteczności badań przesiewowych (standardy diagnostyczne) Stopień zaawansowania (praca z materiałami) 83
84 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Okres wczesnej diagnozy, wyprzedzenie diagnostyczne Uproszczony model badania przesiewowego 84
85 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czułość testu definiuje się jako prawdopodobieństwo, że nowotwór w wykrywalnej fazie przedklinicznej w danym czasie zostanie wykryty, jeżeli badanie zostało przeprowadzone w tym czasie. Czułość programu stanowi odsetek nowotworów, które zostaną wykryte podczas badania w okresie trwania programu skryningowego wśród osób z chorobą nowotworową, które zgłosiły się do skryningu. W oczywisty sposób czułość programu zależy od czułości testu, długości MST oraz odstępu między badaniami. Czułość programu można obliczyć w przybliżeniu jako a/(a+c), gdzie „a” będzie liczbą przypadków rozpoznanych podczas badania przesiewowego, „c” liczbą nowotworów występujących klinicznie w programie w określonym okresie po wykonaniu testu skryningowego. 85
86 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Ocena czułości i swoistości w badaniu przesiewowym nie była dotąd tak precyzyjna jak w badaniu randomizowanym. Choroba może zostać wykryta między kolejnymi testami skryningowymi (tzw. raki interwałowe) i dotarcie do takich przypadków, które stanowią podstawę oceny czułości badania możliwe było wyłącznie poprzez ścisłą współpracę z rejestrem nowotworów – dziś takich informacji dostarcza System Informatycznego Monitorowania Profilaktyki. Należy bardzo precyzyjnie zdefiniować pojęcie badania. Badanie przesiewowe w kierunku wczesnego wykrycia raka piersi jest procesem wieloetapowym. Rozpoczyna je badanie mammograficzne, a następnie - dla wyniku pozytywnego- przeprowadzana jest diagnostyka pogłębiona. Definicja czułości i swoistości odnosi się tu do badania, w którym ostateczna ocena wyniku jako pozytywnego lub negatywnego oparta jest o całą diagnostykę. 86
87 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Pozytywna wartość predykcyjna, swoistość oraz problem naddiagnozowania. Nowotwory wykryte podczas badań przesiewowych, nowotwory interwałowe. Okresowe badania przesiewowe: obciążenie czasowe i zbiór nieobciążony. Wykorzystanie historycznych danych i danych z rejestru do oceny skuteczności badań przesiewowych. Rak piersi – elementy oceny programu przesiewowego w kierunku wczesnego wykrycia raka piersi. 87
88 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Bariery i korzyści w skryningu raka piersi: badanie ankietowe przeprowadzone na terenie Wielkopolski przez studentów Elektroradiologii, podczas praktyk wakacyjnych, w 2011 roku. W badaniu wzięło udział 3 203 kobiet w wieku między 50. a 69. lat (do analizy zakwalifikowano 3 164 kompletne ankiety). Celem badania było poznanie opinii kobiet o tym, co zachęciłoby je do udziału w badaniach profilaktycznych. badanie ankietowe przeprowadzone wśród pracownic Wielkopolskiego Centrum Onkologii w lipcu 2012 roku. W badaniu wzięło udział 374 pracownic. Celem badania było zbadanie wiedzy na temat wybranych programów profilaktycznych skierowanych do kobiet, opinii co do barier i korzyści związanych z uczestnictwem w tych programach. 88
89 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 89 Rozkład respondentek ze względu na wykształcenie Wielkopolanki Pracownice WCO
90 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 90
91 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 91 Tak 75%
92 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 92
93 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 93
94 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 94
95 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Dlaczego Pani zdaniem część kobiet nie zgłasza się na badania profilaktyczne? 95 Bariery zgłoszone przez pracownice WCO
96 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 96
97 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Najczęstsze propozycje zwiększenia zgłaszalności na badania zaproponowane przez Wielkopolanki 97 Liczba n=718
98 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Zaangażowanie lekarza POZ 98
99 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czy warto regularnie badać piersi? korzyści
100 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 0,8 cm Krótsze i mniej agresywne leczenie Możliwość stosowania nowoczesnych technik oszczędzających pierś: leczenie oszczędzające BCT biopsja węzła wartowniczego onkoplastyka miejscowa jednoczasowa rekonstrukcja
101 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok 101
102 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Źródło: Duffy S., Hill C., Esteve J. Quantitative methods for the evaluation of cancer screening; London 2001. 102 Prawdopodobieństwo przeżycia w zależności od średnicy guza piersi
103 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok „ Wiedza o zdrowym stylu życia, nowotworach i profilaktyce nowotworów w społeczeństwie wielkopolskim- podsumowanie wybranych wyników badań przeprowadzonych przez PBS DGA Sp. z o.o. na zlecenie CO-I w Warszawie ”
104 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Europejski Kodeks Walki z Rakiem W XXI wieku walka z rakiem ograniczona do SAMEGO LECZENIA stała się niewystarczająca. Aby zmniejszyć zachorowalność i umieralność na nowotwory koniecznym stało się rozpoczęcie działań na poziomie PROFILAKTYKI PIERWOTNEJ JAK I WTÓRNEJ. W 1987 r. Komisja Ekspertów Onkologii UE sporządziła Kodeks Walki z Rakiem. Jest to zbiór 11 prostych zaleceń o tym jak zdrowo żyć.
105 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok W Polsce Zespół Sterujący (w CO-I) oraz 16 Regionalnych Biur Programu Prewencji Pierwotnej upowszechnia zalecenia EKWR. Aby opracować skuteczne programy edukacyjno- interwencyjne koniecznym stało się przeprowadzenie badania, które pozwoli ocenić poziom wiedzy społeczeństwa nt. zdrowego stylu życia Pierwsze badanie przeprowadzono w III kw. 2006 roku na grupie 8 000 Polaków (508 w Wielkopolsce) W III kw. 2007 roku przeprowadzono badanie wśród 4 203 lekarzy (268 w Wielkopolsce)
106 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Respondenci wylosowani zostali z rejestru PESEL Wykres 1 Procentowy rozkład płci Wielkopolanie (N=508) Lekarze (N=268) Oba projekty, które zrealizowała Pracownia Badań Społecznych DGA przeprowadzone zostały metodą indywidualnych wywiadów kwestionariuszowych, podczas których ankieterzy, poza uzyskaniem odpowiedzi na pytania ankiety, dokonywali także pomiaru wzrostu oraz masy ciała respondentów.
107 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wybrane wyniki badań: Czy uważają, że dbają o zdrowie? Wielkopolanie N=508 Lekarze N=268 Dla dbających o zdrowie - p=0,2161
108 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok BMI: Wielkopolanie N=508 Lekarze N=268 K W =265 M W =243 K L =166 M L =102 Test istotności (dwustronny) - porównanie wagi kobiety p=0,0026 mężczyźni p=0,0046
109 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Sposoby dbania o zdrowie * Na pytanie odpowiadali tylko respondenci, którzy uważają, że dbają o własne zdrowie Wielkop. N=508 Chodzę do lekarza, gdy coś mi dolega i stosuję się do zaleceń lekarza Racjonalnie się odżywiam, nie przejadam się, jadam tylko zdrowe rzeczy Nie palę, ograniczam palenie Nie piję, ograniczam alkohol Dużo czasu spędzam na świeżym powietrzu (spacery, działka itp.) Uprawiam sport, ćwiczenia fizyczne Wypoczywam, unikam stresów TAK 57,9%44,9%49,0%40,7%43,1%14,0%16,3% NIE 21,1%34,1%29,9%38,2%35,8%65,0%62,6% NIE DOTYCZY * 21,1% RAZEM 100,0% Lekarze N=268 Chodzę do lekarza, gdy coś mi dolega i stosuję się do zaleceń lekarza Racjonalnie się odżywiam, nie przejadam się, jadam tylko zdrowe rzeczy Nie palę, ograniczam palenie Nie piję, ograniczam alkohol Dużo czasu spędzam na świeżym powietrzu (spacery, działka itp.) Uprawiam sport, ćwiczenia fizyczne Wypoczywam, unikam stresów TAK 35,40%56,30%58,20%36,90%35,80%20,10%15,70% NIE39,60%18,70%16,80%38,10%39,20%54,90%59,30% NIE DOTYCZY* 25,00% RAZEM100,00% p=0,0000 p=0,0026 p=0,0149 p=0,3033 p=0,0493 p=0,0282 p=0,8288
110 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Aktywność ruchowa Wielkopolanie Lekarze Test istotności dla „TAK” p=0,8959 p=0,3813 p=0,9543 p=0,0030 p=0,0000
111 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Parę informacji nt. próby badawczej lekarzy wylosowanej do badania.
112 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Odsetek respondentów wg miejsca zamieszkania (N=268)
113 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Rozkład procentowy respondentów wg głównego miejsca pracy (N=268)
114 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Rozkład respondentów ze względu na specjalizację (N=268)
115 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Badania profilaktyczne i promocja zdrowego stylu życia w rozmowach z Pacjentami W ankiecie zapytano lekarzy o badania profilaktyczne Tu: skuteczność badań skriningowych raka piersi wg. lekarzy (N=268)
116 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Formy diagnostyki wskazane do skriningu poszczególnych nowotworów (N=268)
117 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wiedza lekarzy na temat grup wiekowych wyznaczonych do skriningu (N=268)
118 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Czy w pobliżu miejsca zamieszkania prowadzone są badania profilaktyczne?(N=268)
119 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Jak często lekarze rozmawiają z Pacjentami o zdrowym stylu życia? (N=268)
120 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Jak lekarze oceniają wiedzę Polaków o profilaktyce (N=268).
121 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Opinie lekarzy nt. edukacji prozdrowotnej pacjentów (N=268).
122 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Porównanie zachowań zdrowotnych wykształceni Wielkopolanie vs. Lekarze Lekarze-raport Wielkopolanie z wyższym wykształceniem – raport HEPRO – Poznaniacy z wyższym wykształceniem N=268 K = 62% M = 38% Najmłodszy = 24 lata Najstarszy = 81 lat Średnia = 45,4 Odchylenie stand. = 11,2 N=68 K = 65% M = 35% Najmłodszy = 23 lata Najstarszy = 74 lata Średnia = 41,3 Odchylenie stand. = 12,9 N=260 BMI-norma p=0,443352,2%BMI-norma57,4%BMI-norma58,3% Nie palę/ ograniczam p=0,000080,5%Nie palę/ ograniczam50,0% Palę rzadko/ w przeszłości/ nigdy 79,2% Nie piję/ograniczam p=0,843136,9%Nie piję/Ograniczam38,2%b.d. Owoce kilka razy dziennie p=0,140243,7%Owoce kilka razy dziennie33,8%b.d. Warzywa kilka razy dziennie p=0,108836,9%Warzywa kilka razy dziennie26,5%Warzywa kilka razy dziennie10,77% Uprawiam sport, ćwiczenia fizyczne p=0,715520,1%Uprawiam sport, ćwiczenia fizyczne22,1%b.d. W czasie wolnym intensywny ruch np. bieganie p=0,7622 61,2% W czasie wolnym intensywny ruch np. bieganie 63,2%b.d. W czasie wolnym intensywny trening p=0,780613,4%W czasie wolnym intensywny trening14,7% W czasie wolnym intensywny trening, sport 7,7% W czasie wolnym prace wymagające ruchu, wysiłku p=0,6712 94,0% W czasie wolnym czynności wymagające ruchu, wysiłku 92,6%b.d. W czasie wolnym niezbyt intensywny ruch np. spacery p=0,9239 94,4% W czasie wolnym niezbyt intensywny ruch np. spacery 94,1% W czasie wolnym spacery, lekki trening 60,4% W czasie wolnym czynności niewymagające ruchu jak oglądanie TV p=0,0000 98,9% W czasie wolnym czynności niewymagające ruchu jak oglądanie TV 100,0% W czasie wolnym czytanie, zajęcia na siedząco 23,1% Kobiety 50-69 lat wykonały mammografię (n=56) p=0,0081 94,6% Kobiety 50-69 lat wykonały mammografię (n=13) 69,2%b.d. Kobiety 50 i więcej wykonały mammografię (n=59) p=0.0061 94,9 Kobiety 50 i więcej wykonały mammografię (n=13) 69,2%b.d. Kobiety 50 i więcej wykonują mammografię co 1-2 lata (n=59) p=0,0340 76,3 Kobiety 50 i więcej wykonują mammografię co 1-3 lata (n=13) 46,2%b.d. Kobiety 25-59 lat wykonały cytologię (n=143) p=0,0012 98,6% Kobiety 25-59 lat wykonały cytologię (n=39) 87,2%b.d. Kobiety 25 lat i więcej wykonały cytologi (n=163) p=0,0024 98,2% Kobiety 25 lat i więcej wykonały cytologię (n=41) 87,8%b.d. Kobiety 25 lat i więcej wykonują cytologię co 1-2 lata (n=163) p=0,0000 90.2% Kobiety 25 lat i więcej wykonują cytologię co 1-3 lata (n=41) 61,0%b.d.
123 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wyniki badań podsumowanie: Każdy z nas ponosi odpowiedzialność za swoje zdrowie i powinien sam o nie dbać Jesteśmy przekonani, że o nie DBAMY Profilaktyka kojarzy się nam raczej z ogólnodostępnymi BADANIAMI lekarskimi niż z dbaniem o ZDROWY STYL ŻYCIA
124 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Wnioski Nasza wiedza NIE PRZEKŁADA się na ZACHOWANIA Brak świadomości komplementarności profilaktyki pierwotnej (styl życia) i wtórnej (badania profilaktyczne) Promocja programów profilaktycznych powinna być w większym stopniu nakierowana na środowiska UBOŻSZE i GORZEJ WYKSZTAŁCONE Przekaz medialny musi być dostosowany do poziomu odbiorcy.
125 Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. M. Skłodowskiej-Curie 61-866 Poznań, ul. Garbary 15 | tel./fax: 61 885-09-15/916 | www.wco.pl/wok Dziękuję za uwagę…