1 Wolność gospodarcza w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

2 SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA OPARTA NA WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, WŁASNOŚCI PRYWATNEJ ORAZ SOLIDARNOŚCI, DIALOGU I WSPÓŁPRACY PARTNERÓW SPOŁECZNYCH STANOWI PODSTAWĘ USTROJU GOSPODARCZEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ art. 20 Konstytucji RP

3 OGRANICZENIE WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ JEST DOPUSZCZALNE TYLKO W DRODZE USTAWY I TYLKO ZE WZGLĘDU NA WAŻNY INTERES PUBLICZNY art. 22 Konstytucji RP

4 OGRANICZENIA W ZAKRESIE KORZYSTANIA Z KONSTYTUCYJNYCH WOLNOŚCI I PRAW MOGĄ BYĆ USTANAWIANE TYLKO W USTAWIE I TYLKO WTEDY, GDY SĄ KONIECZNE W DEMOKRATYCZNYM PAŃSTWIE DLA JEGO BEZPIECZEŃSTWA LUB PORZĄDKU PUBLICZNEGO, BĄDŹ DLA OCHRONY ŚRODOWISKA, ZDROWIA I MORALNOŚCI PUBLICZNEJ, ALBO WOLNOŚCI I PRAW INNYCH OSÓB. OGRANICZENIA TE NIE MOGĄ NARUSZAĆ ISTOTY WOLNOŚCI I PRAW art. 31 ust. 3 Konstytucji RP

5 1/ ART. 22 KONSTYTUCJI NIE PROKLAMUJE SAMOISTNIE ZASADY WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. NIE OKREŚLA BOWIEM, JAKA JEST TREŚĆ WOLNOŚCI I SFERA DZIAŁAŃ, KTÓRE SĄ REALIZACJĄ WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, ALE NORMUJE KONSTYTUCYJNE WARUNKI JEJ OGRANICZENIA (ZOB. WYROK TK Z 29 KWIETNIA 2003 R., SYGN. SK 24/02). REKONSTRUKCJA TREŚCI NORMATYWNEJ KONSTYTUCYJNEJ GWARANCJI WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ WYMAGA ZATEM UWZGLĘDNIENIA ZARÓWNO ART. 20, JAK I ART. 22 KONSTYTUCJI RP. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., sygn. akt K 1/14

6 2/ KONSTYTUCYJNIE CHRONIONA WOLNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ MA DWOJAKĄ NATURĘ: A/ Z JEDNEJ STRONY JEST ONA ZASADĄ USTROJOWĄ PAŃSTWA, CO WYNIKA Z WYKŁADNI SYSTEMOWEJ ART. 20 I ART. 22 ZAMIESZCZONYCH W ROZDZIALE I KONSTYTUCJI; B/ Z DRUGIEJ STRONY WYRAŻA WOLNOŚĆ CZŁOWIEKA W SFERZE GOSPODARCZEJ

7 SYSTEM PRAWNY DANEGO PAŃSTWA NIE KREUJE WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ ANI TEŻ NIE PRZYZNAJE JEJ PRZEDSIĘBIORCOM. USTAWODAWCA ZAKREŚLA NATOMIAST GRANICE KORZYSTANIA Z NIEJ ORAZ POTWIERDZA PRAWNE JEJ GWARANCJE (ZOB. WYROK TK Z 19 STYCZNIA 2010 R. SYGN. SK 35/08).

8 ZAKRES PODMIOTOWY WOLNOŚCI GOSPODARCZEJ: 1/ OCHRONĄ KONSTYTUCYJNĄ OBJĘTA JEST JEDYNIE DZIAŁALNOŚĆ CZŁOWIEKA (TJ. OSÓB FIZYCZNYCH) ORAZ TWORZONYCH PRZEZ NIEGO PODMIOTÓW ZBIOROWYCH (TJ. OSÓB PRAWNYCH I INNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH), CZYLI PODMIOTÓW NIEPUBLICZNYCH; 2/ WOLNOŚĆ TA NIE JEST ADRESOWANA DO PODMIOTÓW PRAWA PUBLICZNEGO, KTÓRE DYSPONUJĄ SZCZEGÓLNYMI ŚRODKAMI WYWIERANIA WPŁYWU NA GOSPODARKĘ (POR. WYROK TK Z 14 GRUDNIA 2004 R., SYGN. K 25/03);

9 3/ WOLNOŚĆ GOSPODARCZA NIE PRZYSŁUGUJE INSTYTUCJOM PAŃSTWOWYM, SAMORZĄDOWYM I PARTIOM POLITYCZNYM (POR. NP. WYROKI TK Z: 7 MAJA 2001 R., SYGN. K 19/00; 14 GRUDNIA 2004 R., SYGN. K 25/03; 21 KWIETNIA 2004 R., SYGN. K 33/03)

10 ART. 22 KONSTYTUCJI REGULUJE ZARÓWNO FORMALNE, JAK I MATERIALNE PRZESŁANKI OGRANICZENIA WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, NIEMNIEJ JEDNAK NIE WYŁĄCZA ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI PRZY OCENIE OGRANICZEŃ WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (ZOB. WYROK TK Z 11 MARCA 2015 R., SYGN. P 4/14

11 ART. 22 KONSTYTUCJI RP REGULUJE ZARÓWNO FORMALNE, JAK I MATERIALNE PRZESŁANKI OGRANICZENIA WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, NIEMNIEJ JEDNAK NIE WYŁĄCZA ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI RP PRZY OCENIE OGRANICZEŃ WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (ZOB. WYROK TK Z 11 MARCA 2015 R., SYGN. P 4/14)

12 ODWOŁANIE SIĘ W ART. 22 KONSTYTUCJI RP DO KATEGORII "WAŻNEGO INTERESU PUBLICZNEGO" NIE OZNACZA POZOSTAWIENIA USTAWODAWCY SWOBODY OKREŚLANIA RODZAJU CHRONIONEGO INTERESU. PODCZAS USTALANIA ZNACZENIA "WAŻNEGO INTERESU PUBLICZNEGO" MUSZĄ BYĆ BRANE POD UWAGĘ INNE REGULACJE KONSTYTUCYJNE, A TAKŻE HIERARCHIA WARTOŚCI WYNIKAJĄCA Z ZASADY DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO. DO KATEGORII "INTERESU PUBLICZNEGO" NALEŻY ZALICZYĆ TAKŻE TE WARTOŚCI, KTÓRE SĄ WSKAZANE W ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI (ZOB. WYROK TK Z 17 GRUDNIA 2003 R. (SYGN. SK 15/02) Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 31 lipca 2015 r., sygn. akt K 41/12

13 „Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej zakłada, że państwo może ingerować w zależności od koniunktury lub recesji w stosunki gospodarcze, aby - po pierwsze - łagodzić skutki mechanizmów rynkowych w celu utrzymania równowagi makroekonomicznej, po drugie - programować i prognozować rozwój gospodarczy w skali makroekonomicznej, po trzecie - inspirować uczestników rynku do uwzględniania w swych działaniach także interesu państwowego, po czwarte - kreować działania równoważące rynek, a także pełnić funkcje ogólnospołeczne. Państwo może korygować prawa rynku w celu realizacji określonych potrzeb społecznych, niemożliwych do spełnienia przy swobodnym funkcjonowaniu praw rynkowych”.

14 ART. 22 KONSTYTUCJI RP REGULUJE WPROST W SPOSÓB WYCZERPUJĄCY I KOMPLEKSOWY ZARÓWNO FORMALNE, JAK I MATERIALNE PRZESŁANKI OGRANICZENIA WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, A PONIEWAŻ WOLNOŚĆ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ JEST JEDNĄ Z KONSTYTUCYJNYCH PRAW I WOLNOŚCI JEDNOSTKI, TO ART. 22 KONSTYTUCJI RP STANOWI LEX SPECIALIS W STOSUNKU DO ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI (TAK TEŻ WYROK TK Z 29 KWIETNIA 2003 R., SYGN. SK 24/02). NIE OZNACZA TO JEDNAK ZUPEŁNEGO WYŁĄCZENIA STOSOWANIA ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI RP PRZY OCENIE OGRANICZEŃ WOLNOŚCI DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (ODMIENNIE TK PRZEDE WSZYSTKIM W WYROKU O SYGN. SK 24/02). Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 marca 2015 r., sygn. akt P 4/14

15 ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI POZOSTAJE BOWIEM ADEKWATNYM WZORCEM KONTROLI W ZAKRESIE, W JAKIM STATUUJE ZASADĘ PROPORCJONALNOŚCI, A WIĘC "KONIECZNOŚCI OGRANICZENIA W DEMOKRATYCZNYM PAŃSTWIE" (TAK TEŻ TK NP. W WYROKU O SYGN. KP 1/09, WYROKU Z 8 LIPCA 2008 R., SYGN. K 46/07, WYROKU Z 25 MAJA 2009 R., SYGN. SK 54/09). «KONIECZNOŚĆ», KTÓRĄ WYRAŻA ART. 31 UST. 3 KONSTYTUCJI RP MIEŚCI W SOBIE POSTULAT NIEZBĘDNOŚCI, PRZYDATNOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI SENSU STRICTO (WYROK TK Z 11 MAJA 1999 R., SYGN. K 13/98)

16 Dziękuję za uwagę