1 WPŁYW ŚRODOWISKA BYTOWANIA DZIKÓW NA ROZRODCZOŚĆ POPULACJI A PRAWIDŁOWA STRUKTURA POZYSKANIA Jakub Pałubicki¹'², Jan Grajewski² ¹ Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi, ul. Pocztowa 13, 89-500 Tuchola ² Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Biologii Eksperymentalnej, Zakład Fizjologii i Toksykologii, ul. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz Finansowanie badań: projekt MNiSW nr NN 311 521940
2
3 BIOLOGIA GATUNKU, A ŚRODOWISKO BYTOWANIA KOMPLEKSY LEŚNE: POLA UPRAWNE: UDZIAŁ ROŚLINNOŚCI UPRAWNEJ W POBIERANYM POKARMIE 30% 70% RUJA (HUCZKA) RAZ W ROKU KILKA RAZY W ROKU XI-I X-V OSOBNIKI DOJRZAŁE OSOBNIKI MŁODOCIANE AKTYWNOŚĆ DOBOWA NOC DZIEŃ I NOC
4 STAN I POZYSKANIE DZIKÓW W SEZONACH 2001/2002-2008/2009
5 brak wrogów naturalnych; zwiększenie powierzchni wielkoobszarowej uprawy kukurydzy; PRZYCZYNY WZROSTU LICZEBNOŚCI POPULACJI
6 WPŁYW GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH NA ZABURZENIA HORMONALNE pogoda sprzyjająca rozwojowi grzybów z rodzaju Fusarium; patogeny wytwarzają metabolity drugorzędowe – mikotoksyny; zearalenon – naturalny estrogen;
7
8 EFEKT ODDZIAŁYWANIA GRZYBÓW Z RODZAJU FUSARIUM NA KOLBY KUKURYDZY
9 WPŁYW ZAPLEŚNIAŁEGO POKARMU NA GOTOWOŚĆ GODOWĄ LOSZEK IX-XII – brak wyproszeń V–IX – znikomy udział pobieranego zapleśniałego pokarmu I – początek wyproszeń X – początek huczki X–IV –wzrost udziału pobieranego zapleśniałego pokarmu V–IX – brak huczki
10 ZEARALENON zearalenon (ZEN) jest mikotoksyną produkowaną przez grzyby pleśniowe rodzaju Fusarium, występujące praktycznie na całym świecie we wszystkich warunkach klimatycznych ; nadmiar ZEN i jego pochodnych w organiźmie może powodować zaburzenia hormonalne w konsekwencji doprowadzające do hiperestrogenizmu ;
11 ODDZIAŁYWANIE ZEARALENONU zaburzenia płodności i cyklu rozrodczego : - spowolnienie i wydłużenie owulacji, - obniżenie wieku płodności;
12 METABOLIZM ZEARALENONU w przewodzie pokarmowym zwierząt ZEN ulega szybkiemu metabolizmowi do pochodnych, a powstający ZOL wykazuje dziesięciokrotnie wyższe działanie estrogenne jak ZEN;
13 CEL BADAŃ porównanie zawartości zearalenonu i jego pochodnych w wybranych narządach, tkankach i płynach ustrojowych dzików pozyskanych w terenach wielkoobszarowych zasiewów kukurydzy oraz w kompleksach leśnych (kontrola);
14 MATERIAŁ DO BADAŃ próby pobrane z loszek dzików o masie 50 – 60 kg pozyskanych w okresie od listopada 2011 do stycznia 2012 r.; osobniki z terenów wielkoobszarowych upraw kukurydzy – 14 sztuk; osobniki z terenów leśnych – kontrola – 12 sztuk; zawartość ZEN i jego pochodnych określano w nerkach, wątrobie, żółci i krwi;
15 METODY BADAŃ określenie zawartości ZEN i jego pochodnych zostało przeprowadzone w laboratorium Badawczym Mikotoksyn UKW w Bydgoszczy metodami instrumentalnymi chromatografii cieczowej ; zearalenon oznaczano metodą HPLC-MS/MS w trzykrotnym powtórzeniu na aparacie API 4000 firmy AB Sciex; próby oczyszczono wykorzystując kolumienki Bond Elut® firmy Agilent;
16 APARATURA BADAWCZA API 40005500 QTRAP chromatograf: Merck-Hitachi chromatograf: ELITE Merck-Hitachi
17
18
19
20
21
22 PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ ZEN występował we wszystkich badanych próbach – krew, żółć, wątroba, nerki – zarówno w terenach polnych jak i leśnych; różnice w stężeniu ZEN były znaczne i w obrębie badanego płynu lub tkanki zależały głównie od środowiska bytowania ; praktycznie we wszystkich analizowanych przypadkach większe stężenie ZEN występowało w próbach pobranych z terenów polnych ; głównym metabolitem ZEN był ZAN i ZOL; największą zawartość ZEN zaobserwowano w żółci, a najniższą w nerkach, zarówno u osobników bytujących w terenach polnych jak i w lesie;
23 ZABURZENIA W POPULACJI, A PRAWIDŁOWA STRUKTURA POZYSKANIA DZIKÓW
24 MOTTO twierdzenie, że odstrzał prowadzącej lochy spowoduje spadek pogłowia funkcjonuje jedynie „za zamkniętymi drzwiami obory”
25 WYNIKI NIEMIECKICH BADAŃ ponad 80% urodzonych każdego roku warchlaków ma matki które same są jeszcze warchlakami lub przelatkami; średni wiek zachodnioeuropejskich loch prowadzących wynosi ok. półtora roku; od czteroletniej lochy możemy w okresie jej płodności oczekiwać jeszcze ok. 40 warchlaków, a od przelatkowej loszki nawet 80 sztuk;
26 ILOŚĆ PŁODÓW PRZYPADAJĄCYCH NA CIĄŻĘ U DZIKÓW W POSZCZEGÓLNYCH KLASACH WIEKOWYCH WARCHLAKIPRZELATKISTARSZE 4.86.88,3
27 SKUTKI ZABURZEŃ W POPULACJI zachwianie struktury płciowo – wiekowej prowadzi do tworzenia się „band” dziczej młodzieży, które są sprawcami największych szkód i przyczyniają się do niekontrolowanego wzrostu populacji; prowadzi to do licznych konfliktów pomiędzy rolnikami, a dzierżawcami obwodów łowieckich; najlepszym sposobem na ich załagodzenie jest utrzymywanie populacji na poziome optymalnym dla danego rewiru, czyli wyrządzającej szkody gospodarczo znośne;
28 PODSTAWOWE ZASADY GOSPODAROWANIA POPULACJAMI DZIKÓW tylko przez intensywny odstrzał warchlaków i przelatków, aż do pierwszego rzutu młodych można mieć wpływ na dynamikę rozwoju populacji czarnej zwierzyny; należy chronić stare, doświadczone lochy prowadzące, które ograniczają kopulację wśród młodszych klas wiekowych;
29 PODSTAWOWE KRYTERIA POZYSKANIA pozyskanie warchlaków i przelatków na poziomie 75 – 80% pozyskania całkowitego; młode loszki powinny stanowić 10 – 15% pozyskania całkowitego; dopełnienie do 100% – wycinki, odyńce, lochy jałowe; utrzymywanie właściwej struktury płciowej (1:1); bezwzględna ochrona starych loch prowadzących;
30 EUGEN WYLER „ Reguł prawidłowego myślistwa nie zauważa się gdy są one przestrzegane, widzi się je dopiero wówczas, gdy ich zabraknie.”
31 CEL PRAWIDŁOWEJ STRUKTURY POZYSKANIA pod względem fachowym pojęcia „myślistwo” i „ograniczanie szkód” idą ze sobą w parze; niedopuszczalne jest używanie określenia „zwalczanie szkodników”; należy zrobić wszystko, by podczas polowań na dziki uniknąć pułapek, noktowizorów, sztucznego światła lub podawania lochom pigułek hamujących owulację;
32 PODSUMOWANIE strzał oddany do dzika może jednym uderzeniem spowodować albo gwałtowny wzrost szkód ze strony czarnej zwierzyny lub też gwałtowny ich spadek w zależności od tego jaką sztukę i kiedy się strzela; w swoim rzemiośle pozostańmy myśliwymi, a nie tępicielami szkodników;
33 WNIOSKI wyniki badań dowodzą, że dziki bytujące i żerujące w obwodach z wielkoobszarową uprawą kukurydzy, pobierają wraz z pokarmem zdecydowanie więcej mikoestrogenu zearalenonu; ZEN i jego metabolity wykrywane są w narządach, tkankach i płynach ustrojowych, a najlepszym indykatorem skażenia jest oznaczenie poziomu ich zawartości w żółci; przeprowadzone badania sugerują, że środowisko bytowania dzików, ze szczególnym uwzględnieniem wielkoobszarowych łanów kukurydzy, może być przyczyną hiperestrogenizmu;
34 WNIOSKI przyrost zrealizowany jest wyższy niż do tej pory zakładano; chcąc ograniczyć dalszy wzrost pogłowia, pozyskanie musi być na poziomie wyższym jak wiosenny stan populacji z zachowaniem odpowiedniej struktury wiekowo-płciowej; kilkuletnie lochy przyczyniają się do wzrostu populacji nie więcej niż o 20%; redukcja stanu czarnej zwierzyny jest możliwa tylko wtedy, gdy udział pozyskanych warchlaków wynosi ok. 80%; nigdy nie należy strzelać do lochy prowadzącej, nawet wówczas gdy warchlaki nie potrzebują już mleka, należy ją zachować ze względu na jej doświadczenie i zdolność przewodzenia stadu;
35 DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ