1 Wskaźniki zrównoważonego rozwoju2007/2008

2 Tytułem wstępu DECYZJE w zakresie rozwoju gospodarczego, społecznego i ekologicznego powinny być podejmowane w oparciu o rzetelną ocenę stanu istniejącego oraz o potwierdzoną naukową prognozę efektów ekonomicznych oraz skutków ekologicznych i społecznych. Decyzja takie powinny być korygowane na bieżąco w zależności od stwierdzonych poprzez monitoring zmian parametrów wyjściowych dla danego modelu decyzji. Dla takiego modelu decyzyjnego konieczne są odpowiednie wskaźniki, do postaci których przetwarzane będą dane wyjściowe, na podstawie których monitorowane będą postępy i ustanawiane granice poszczególnych faz rozwoju i jego zrównoważenie, a także korekty polityk, programów i planowania rozwoju sektorowego. Wskaźniki tego typy opracowane są od szeregu lat przez Komisję Trwałego Rozwoju ONZ, przez Komitet Polityki Ekologicznej OECD (EPOC) oraz przez Komisję Europejską.

3 Monitorowanie przebiegu procesów realizacji zadań i celówWskaźnik wyrażony jako liczba bezwzględna lub względna (przedstawiona jako stosunek procentowy wielkości rozpatrywanych do przyjętej podstawy), wyrażająca poziom danego zjawiska.

4 Grupy wskaźników wskaźniki ładu środowiskowego (lub środowiskowo-przestrzennego), społecznego, ekonomicznego instytucjonalno-politycznego

5 Środowiskowe wskaźniki zrównoważonego rozwojudostarczają informacji o: aktualnym stanie środowiska, jego zagrożeniach stopniu zaawansowania prac mających na celu wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Informacja pozyskana za pomocą wskaźnika: wykorzystywana jest przy podejmowaniu decyzji na różnych poziomach zarządzania, stanowi podstawę aktualizacji przyjętych w dokumentach planistycznych celów i zadań oraz weryfikacji sposobów ich realizacji.

6 WZR powinny: spełniać postulat adekwatności do celów polityki środowiskowej i/lub sektorowej; stanowić użyteczne narzędzie dla podmiotów wykorzystujących, tzn. odzwierciedlać w sposób reprezentatywny stan, zachodzące zmiany, trendy rozwojowe i zagrożenia dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki, jak również podejmowane przez społeczeństwo środki zaradcze; być prostym w konstrukcji i łatwym w interpretacji narzędziem analizy; stwarzać podstawę porównań międzynarodowych; być użyteczne na poziomie zarówno krajowym, regionalnym, jak i lokalnym;

7 WZR powinny posiadać wartość progową lub referencyjną, która będzie stanowić bazę oceny wartości rzeczywistych; spełniać postulat analitycznej poprawności, tzn. konstrukcja wskaźnika powinna być oparta na właściwych podstawach naukowych i technicznych, z uwzględnieniem standardów międzynarodowych oraz międzynarodowego konsensusu co do ich ważności; mieć postać umożliwiającą ich zastosowanie w modelach ekonomicznych, prognozach i systemach informacyjnych; opierać się na danych: dostępnych do ich wyliczenia, odpowiednio udokumentowanych, uaktualnianych, o określonej jakości, dostępnych przy rozsądnej relacji korzyści/koszty

8 struktury zależności pomiędzy wskaźnikamistruktura bazowa służąca monitorowaniu projektów i przedsięwzięć inwestycyjnych, których celem jest poprawa stanu środowiska, bądź projektów, które mogą mieć wpływ na stan tego środowiska i jego komponentów (analiza input-output-outcome-impact); struktura przyczynowo-skutkowa presja-stan-reakcja, wykorzystywana na różnych poziomach zarządzania (lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym) do celów monitorowania procesów wdrażania w życie zasad zrównoważonego rozwoju; struktura bazująca na podziale zagadnień w obszarze środowiskowym, społecznym, ekonomicznym i instytucjonalnym na tematy i zagadnienia główne i szczegółowe.

9 Struktura przyczynowo – skutkowa P – S – RPRESJA STAN REAKCJA Informacja Formy ludzkiej aktywności Energia Transport Przemysł Rolnictwo Pozostałe Stan środowiska i zasobów naturalnych Powietrze Woda Krajobraz Zasoby naturalne Organizacje i instytucje ekonomiczne i środowiskowe Administracja Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Organizacje międzynarodowe Informacja presja źródło Odpowiedź społeczna Odpowiedź społeczna (decyzje – działania)

10 modyfikacje Wprowadzenie wskaźników czynników sprawczych – driving force (D) Wprowadzenie wskaźników wpływu – impact (I) Struktura przyczynowo-skutkowa D-P-S-I-R Czynniki sprawcze (D) wywierają presje (P) na środowisko, co znajduje odzwierciedlenie w jego stanie (S) i ma wpływ (I) na zdrowie ludzkie i stan ekosystemów wymuszając reakcję (R) społeczeństwa i decydentów

11 Układ D-P-S-I-R dla wskaźników ochrony powietrzaLiczba zakładów szczególnie uciążliwych na km2 Liczba samochodów na 1000 ludności Produkcja/konsumpcja substancji zubażających warstwę ozonową Wskaźniki czynników sprawczych Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie Emisja gazów cieplarnianych Wskaźnik presji motoryzacji (emisja ze środków mobilnych) Energochłonność gospodarki Wskaźniki presji na jakość powietrza Jakość powietrza atmosferycznego (np. liczba dni z nieprzekroczoną normą dopuszczalnej imisji SO2, NOx, pyłów) Wskaźniki zanieczyszczenia powietrza (imisja zanieczyszczeń gazowych, imisja zanieczyszczeń pyłowych) Wskaźniki stanu (jakości lub zanieczyszczenia powietrza)

12 Układ D-P-S-I-R dla wskaźników ochrony powietrzaWskaźniki wpływu Wskaźniki zakwaszenia jezior, lasów, gleb Wskaźniki wpływu na zdrowie człowieka (ryzyko ekologiczne) Sprawność redukcji zanieczyszczeń gazowych (pyłowych) Udział zakładów szczególnie uciążliwych wyposażonych w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych (gazowych) w ogólnej liczbie zakładów szczególnie uciążliwych Udział nakładów inwestycyjnych na ochronę powietrza i klimatu w ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu na 1 mieszkańca Udział samochodów wyposażonych w katalizatory w ogólnej liczbie zarejestrowanych pojazdów Udział powierzchni parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej powierzchni miast Produkcja energii ze źródeł odnawialnych Wskaźniki reakcji

13 Rodzaje wskaźników wskaźniki ilościowe stanu zasobów, produkcji, konsumpcji, przyrostu (lub spadku) dochodów, wskaźniki demograficzne, pozycja waluty i poziom inflacji, wreszcie poziom PKB, wskaźniki jakościowe, np. zużycie energii, wody, surowców na jednostkę PKB, dochód narodowy per capita, poziom wzrostu (lub spadku) siły nabywczej, stopień zużycia surowców i innych zasobów nieodnawialnych, jakość elementów środowiska i parcia na środowisko w wyniku działalności gospodarczej, rozwój technologii poprzez wdrożenia i efektywność, wpływ warunków zewnętrznych. Pierwszy rodzaj wskaźników daje orientację co do stanu wyjściowego i możliwości lokalnych, Drugi rodzaj wskaźników uwzględnia współzależności pomiędzy trzema filarami rozwoju zrównoważonego, tzn. gospodarką, środowiskiem i społeczeństwem, pozwalając na ocenę i prognozę efektów oraz korekty postępowania.

14 Trochę historii W maju 2001 roku powstał pierwszy zestaw wskaźników, które: odzwierciedlają powiązania pomiędzy kwestiami ekologicznymi, społecznymi i ekonomicznymi, dają możliwość zbierania porównywalnych informacji na temat postępu na drodze do zrównoważonego rozwoju.

15 Przykład Jak ocenić ekorozwój na szczeblu lokalnymJEDNOLITE WSKAŹNIKI EUROPEJSKIE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OCEŃ POSTĘPY SWOJEGO MIASTA Zespół Ekspertów ds. Środowiska Miejskiego przy Komisji Europejskiej

16 WSKAŹNIKI PODSTAWOWE (obowiązkowe) - miastaZadowolenie obywateli ze wspólnoty lokalnej Ogólne zadowolenie obywateli z rozmaitych funkcji występujących w mieście Lokalny wkład do globalnych zmian klimatycznych Emisje CO2

17 WSKAŹNIKI PODSTAWOWE Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerski Dzienne odległości pokonywane przez transport pasażerski oraz sposoby transportu Dostępność lokalnych publicznych terenów zielonych i usług lokalnych Dostęp obywateli do pobliskich publicznych terenów zielonych i podstawowych usług Jakość lokalnego powietrza na zewnątrz Liczba dni z dobrą i zdrową jakością powietrza

18 WSKAŹNIKI DODATKOWE (dobrowolne)Podróże dzieci do i ze szkoły Sposób transportu, wykorzystywany przez dzieci do podróży pomiędzy domem a szkołą Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju zarządzanie w organach administracji lokalnej i lokalnych podmiotach gospodarczych Jaka część podmiotów publicznych i prywatnych przyjmuje i stosuje procedury z zakresu zarządzania środowiskowego i społecznego

19 WSKAŹNIKI DODATKOWE 8 Zagrożenie hałasemJaka część ludności narażona jest na szkodliwy hałas przenikający do środowiska 9 Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju użytkowanie gruntów Trwały rozwój, rekultywacja i ochrona powierzchni ziemi i terenów w mieście 10 Produkty promujące trwały rozwój Udział w konsumpcji ogólnej produktów posiadających ekoznak, pochodzących z gospodarstw ekologicznych lub będących przedmiotem "sprawiedliwego handlu" Czechy

20 1. Zadowolenie obywateli ze wspólnoty lokalnejMiara Poziom ogólnego zadowolenia mieszkańców i w odniesieniu do konkretnych funkcji, występujących w mieście Pytanie I. Na ile mieszkańcy zadowoleni są – w sensie ogólnym – z miasta jako miejsca zamieszkania i pracy? II. Na ile mieszkańcy są zadowoleni z różnych funkcji spełnianych przez miasto? Cele ilościowe Dla tego wskaźnika nie istnieją żadne uznane cele ilościowe, po prostu ogólnie uznaje się, że dobre samopoczucie mieszkańców i ich zadowolenie z własnej miejscowości są ważnymi elementami zrównoważonego rozwoju. Jednostka miary Rozkład procentowy (jednostka wartości netto, informująca o zmianach zachodzących w jakimś okresie czasu) różnych poziomów zadowolenia Częstotliwość pomiaru Co dwa lata

21 1. Zadowolenie obywateli ze wspólnoty lokalnejMetoda zbierania danych i ich źródła ankiety, wywiady Metody zintegrowane np. warsztaty, po których przeprowadzana jest ankieta, a następnie badanie metodą (focusowych) zogniskowanych wywiadów grupowych na temat konkretnych zagadnień

22 2. Lokalny wkład do globalnych zmian klimatycznychMiara: Emisje równoważników CO2 (ogólna wartość i zmienność) Definicje Równoważniki CO2 - antropogeniczna emisja dwutlenku węgla i metanu. Przedsięwzięcia (działania/czynności) lokalne, które należy uwzględnić przy szacowaniu takich emisji, to te, które wiążą się z wykorzystaniem paliw kopalnych (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny) dla celów energetycznych (w tym transportu) oraz z lokalną gospodarką odpadami. Uwzględnianie “emisji, stanowiących zadłużenie” i “emisji kredytowych”

23 2. Lokalny wkład do globalnych zmian klimatycznychRozbicie sektorowe, proponowane dla wskaźnika równoważników CO2 w sektorze energetycznym : mieszkania; handel; przemysł; transport. Pytanie W jakim zakresie administracja lokalna i społeczność lokalna są w stanie zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych, co stanowiłoby lokalny wkład w przeciwdziałanie globalnym zmianom klimatycznym?

24 2. Lokalny wkład do globalnych zmian klimatycznychJednostka miary tony na rok oraz zmienność w procentach (w stosunku do roku bazowego - rok 1990). Częstotliwość pomiarów Raz w roku. Metoda zbierania danych i ich źródła Dane o zużyciu z sektora energetycznego. Obliczenia emisji CO2 powinny opierać się na następującym rozbiciu energii , odzwierciedlającym wykorzystanie końcowe: elektryczność gaz centralne ogrzewanie węgiel ropę energię cieplną skojarzoną z produkcją energii elektrycznej

25 3. Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerskiDzienne odległości pokonywane przez transport pasażerski oraz sposoby transportu Miara a) liczba codziennych podróży i czas, jaki zajmują one jednemu mieszkańcowi według typów podróży i sposobów transportu b) łączna średnia dzienna odległość, pokonywana przez jednego mieszkańca według typów podróży i sposobu transportu

26 3. Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerskiPytanie Jaki jest poziom mobilności pasażerów w mieście? Czy odległości, pokonywane przez mieszkańców zwiększają się? Jakie sposoby transportu wykorzystywane są dla potrzeb codziennego przemieszczania się obywateli?

27 3. Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerskiCele ilościowe uznaje się potrzebę zmniejszenia zarówno popytu na mobilność, jak i motoryzację indywidualną. Uznawane jest także znaczenie propagowania alternatywnych i “lekkich” sposobów transportu (komunikacja zbiorowa, jazda na rowerze)

28 3. Lokalne możliwości przemieszczania się i transport pasażerskiMetoda zbierania danych i ich źródła w ramach powszechnych spisów ludności (np. we Włoszech co dziesięć lat ISTAT (Istituto Nazionale di Statistica) bada podróże do szkoły i pracy według wykorzystywanego sposobu transportu i czasu, jaki one zajmują) w ramach specjalnych badań, podejmowanych na poziomie lokalnym w celu stworzenia planów sektorowych (planów ruchu i mobilności w mieście, planów transportu publicznego itd.). wykorzystywanie danych, uzyskanych bezpośrednio za pomocą badań ankietowych statystycznie istotnych prób ludności, zamieszkującej w mieście

29 4. Dostępność lokalnych publicznych terenów zielonych i usług lokalnychMiara: Dostęp mieszkańców do pobliskich publicznych terenów otwartych i innych podstawowych usług Dostęp definiowany jest jako zamieszkiwanie w odległości do 300 m od terenu otwartego lub innej usługi Publiczne tereny otwarte - parki publiczne, ogrody lub otwarte przestrzenie, do wyłącznego użytku pieszych i rowerzystów, oprócz zielonych wysepek drogowych lub pasów zieleni rozdzielających kierunki ruchu, cmentarzy, obiekty sportowe na wolnym powietrzu, na które społeczeństwo ma wstęp wolny;· tereny prywatne (tereny rolnicze, prywatne parki), na które społeczeństwo ma wstęp wolny.

30 Usługi podstawowe najważniejsze usługi publicznej służby zdrowialinie komunikacji zbiorowej, które, przynajmniej przez część zwykłego dnia pracy, kursują z pewną minimalną częstotliwością (przynajmniej raz na pół godziny); szkoły publiczne (szkoły, do których uczęszczanie jest obowiązkowe); sklepy spożywcze; urządzenia do recyklingu lub usługi dotyczące odpadów stałych (w tym pojemniki do segregacji odpadów). Pytanie Jaka część mieszkańców danej gminy miejskiej zamieszkuje w pobliżu publicznych terenów otwartych i innych podstawowych usług?

31 Dostępność lokalnych publicznych terenów zielonych i usług lokalnychMetoda zbierania danych i ich źródła wykorzystanie Systemu Informacji Geograficznej (GIS) do ustalenia rozkładu danych (obywatele, tereny otwarte, usługi – zgodnie z kategorią). Po zlokalizowaniu na mapie GIS granic terenów otwartych, identyfikuje się tereny w promieniu 300 m od tych granic. Przy pomocy GIS-u sprawdza się, jaka liczba obywateli mieszka na terenach zawartych w granicach tych 300-metrowych stref, a następnie oblicza się, jaki oni stanowią procent ogólnej liczby mieszkańców. Operacja ta zostaje powtórzona dla punktów odpowiadających zidentyfikowanym usługom podstawowym.

32 Jakość lokalnego powietrza na zewnątrzMiara: a) Ile razy przekroczone zostały dopuszczalne poziomy dla wybranych zanieczyszczeń powietrza b) Istnienie i poziom realizacji planu zarządzania jakością powietrza

33 Jakość lokalnego powietrza na zewnątrzCele ilościowe Dyrektywa Ramowa 96/62/EC w sprawie jakości otaczającego powietrza, “dyrektywy-córki” 1999/30/EC - określa dopuszczalne poziomy stężeń w powietrzu dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu oraz tlenków azotu, pyłów i ołowiu. Dyrektywa 2000/69/EC ustanowiła dopuszczalne poziomy dla tlenku węgla i benzenu. Zgodnie z wymogami dyrektywy 96/62/EC, dopuszczalne poziomy muszą także zostać wyznaczone dla ozonu, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, kadmu, arsenu, niklu i rtęci.

34 Jakość lokalnego powietrza na zewnątrzJednostka miary a) Liczba przekroczeń dopuszczalnych poziomów w odniesieniu do wybranych zanieczyszczeń powietrza. b) Istnienie (tak/nie) i poziom realizacji planu/programu zarządzania jakością powietrza (%)

35 Jakość lokalnego powietrza na zewnątrzMetoda zbierania danych i ich źródła ocena jakości powietrza w oparciu o pomiary jest obowiązkowa w aglomeracjach (strefa ze skupiskiem ludności powyżej mieszkańców, lub, gdy skupisko ludności liczy mniej niż taką gęstością zaludnienia na km², która z punktu widzenia Państw Członkowskich uzasadnia potrzebę oceny i zarządzania jakością powietrza), w strefach, w których poziomy znajdują się pomiędzy odpowiednimi dopuszczalnymi poziomami a górnym progiem oszacowania, w strefach, gdzie poziomy przekraczają dopuszczalne poziomy.

36 WSKAŹNIKI DODATKOWE (dobrowolne)

37 Podróże dzieci do i ze szkołyTermin “transport zbiorowy” odnosi się do autobusu szkolnego, taksówki szkolnej lub prywatnego samochodu, podwożącego więcej niż 2 dzieci. Określenie “samochód prywatny” odnosi się do samochodu prywatnego, podwożącego najwyżej 2 dzieci.

38 Podróże dzieci do i ze szkołyPytanie Na ile – zdaniem rodziców – wspólnota lokalna oraz system transportu zbiorowego są bezpieczne dla małych dzieci i funkcjonalne z punktu widzenia potrzeb dzieci? Jakiego rodzaju transportu używa się w celu umożliwienia uczniom dotarcia do i ze szkoły? Jak ważne jest takie wychowywanie dzieci, by przyjęły ekologiczny styl życia? wskaźnik ten ma na celu określenie liczby dzieci, chodzących do szkoły pieszo i/lub dojeżdżających rowerem, przy jednoczesnym badaniu powodów, dla których – jeśli tak nie jest korzystają one z transportu zbiorowego albo samochodów prywatnych.

39 Podróże dzieci do i ze szkołyMetoda zbierania danych i ich źródła Dane zbierane są za pomocą ankiety (badania, wykorzystującego wywiady i kwestionariusze). Niezbędne jest wytypowanie próby szkół, reprezentatywnej z punktu widzenia ich rozmieszczenia w mieście i ze względu na uwarunkowania społecznoekonomicznym (obszary położone w centrum miasta, bliskie przedmieścia, dalekie przedmieścia).

40 Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju zarządzanie w organach administracji lokalnej i lokalnych podmiotach gospodarczych Miara Jaka część podmiotów publicznych i prywatnych (dużych przedsiębiorstw i MSP) przyjmuje i stosuje procedury z zakresu zarządzania środowiskowego i społecznego

41 ZARZĄDZANIE Normy i systemy:EMAS oraz ISO 14000/14001, SA8000 (zdefiniowana przez CEPAA Council on Economic Priorities Accreditation Agency -międzynarodowa norma koncentrująca się na warunkach w miejscu pracy w łańcuchach zaopatrzenia, opracowana dla Międzynarodowej Organizacji Pracy); AA1000 (standard zdefiniowany przez Accountability Foundation z Wielkiej Brytanii), wspólny standard europejskim dla działań z zakresu odpowiedzialności społecznej, etycznego zarządzania i nadzoru korporacyjnego. SIGMA [Sustainable Integrated Guidelines for Management] – wytyczne opracowane przez Forum for the Future

42 ZARZĄDZANIE Pytanie W jakim zakresie lokalne przedsiębiorstwa, instytucje i organy administracji zarządzają zużyciem zasobów, ochroną środowiska i kwestiami społecznymi poprzez przyjmowanie uznanych procedur?

43 ZARZĄDZANIE Metoda zbierania danych i ich źródłaPunkt informacyjny systemu EMAS, od związków branżowych lub małych i średnich przedsiębiorstw, od związku pracowników, izb handlowych i gospodarczych, krajowych i regionalnych od władz ochrony środowiska oraz samej administracji lokalnej.

44 Zagrożenie hałasem Miaraa) Jaka część populacji narażona jest na długotrwały wysoki poziom hałasu występującego w środowisku b) Poziom hałasu na wybranych terenach danej gminy miejskiej c) Istnienie i poziom realizacji planu działań na rzecz walki z hałasem.

45 Zagrożenie hałasem Program działań UE na rzecz ochrony środowiska na lata 2000–2009 przewiduje realizację celu dotyczącego hałasu, którym jest zmniejszenie liczby szacowanej w 2000 roku na 100 milionów, ludzi regularnie narażonych na długotrwały wysoki poziom hałasu, o 10% do roku 2010 i o 20% do roku 2020. Celem długofalowym jest zmniejszenie ich liczby do wielkości statystycznie nieistotnej. Jednostka miary a) % narażonej populacji, w podziale na różne pasma wartości wskaźnika hałasu, występującego w ciągu dnia-wieczorem-nocą, tj. Lden, oraz w czasie nocnym, tj. Lnight b) % pomiarów, odpowiadających różnym pasmom wartości wskaźników Lden oraz Lnight c) istnienie (tak/nie) i poziom realizacji planu/ programu działań na rzecz walki z hałasem (%) ocena poziomów hałasu oraz analiza tych informacji w powiązaniu z mapami zaludnienia. Częstotliwość pomiarów co dwa lata

46 Zagrożenie hałasem Plan działań musi zawierać m.in.wszelkie środki zmierzające do zmniejszenia hałasu, które już obowiązują, oraz wszelkie przygotowywane przedsięwzięcia; działania, planowane w ciągu następnych pięciu lat, w tym środki zmierzające do zachowania cichych terenów; przewidziane sposoby oceny realizacji i rezultatów planu działań.

47 Zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju użytkowanie gruntówTrwały rozwój, rekultywacja i ochrona powierzchni ziemi i terenów w mieście Miara: a) Obszary antropogeniczne: powierzchnie utworzone sztucznie jako procent ogólnej powierzchni gminy b) Tereny opuszczone i skażone: obszar, jaki zajmują tereny opuszczone (powierzchnia w m2) i tereny skażone (powierzchnia w m2) c) Intensywność użytkowania: liczba mieszkańców na km2 powierzchni “terenów zurbanizowanych” d) Nowa zabudowa: jaka część ogólnej powierzchni nowej zabudowy znajduje się na obszarze niezurbanizowanym (ang. greenfield), a jaka część – na terenach opuszczonych i skażonych (udział terenów zdegradowanych w całkowitej powierzchni obszaru jako rzut pionowy) w % na rok

48 użytkowanie gruntów miejsca.org/-/artykuly/funkcja/page/2/ e) Przywracanie wartości użytkowej terenom miejskim 1. Renowacja, zmiana funkcji opuszczonych budynków (powierzchnia kondygnacji w m2) 2. Ponowne zagospodarowanie terenów opuszczonych dotyczące innego ich wykorzystania dla potrzeb miasta – w tym publiczne tereny zielone (powierzchnia w m2) 3. Oczyszczanie terenów skażonych (powierzchnia w m2) f) Obszary chronione jako procent ogólnej powierzchni miasta

49 użytkowanie gruntów PytanieCzy dana gmina angażuje się w politykę zgodnego z zasadami zrównoważonego rozwoju użytkowania gruntów, poprzez: wyznaczanie celów z zakresu sposobu zabudowy, zwiększanie efektywności wykorzystania gruntów, chronienie terenów w niewielkim stopniu zagospodarowanych i miejsc o szczególnym znaczeniu ekologicznym przywracanie wartości użytkowej i ponowne zagospodarowywanie terenów opuszczonych i skażonych?

50 użytkowanie gruntów Metoda zbierania danych i ich źródła; metody obliczania Dane dotyczące “Terenów zurbanizowanych” uzyskuje się ze źródeł UE poprzez “CORINE” Coordination of Information on the Environment (Baza Danych Użytkowania Ziemi - Corine Land Use Database)

51 Produkty promujące trwały rozwójUdział w konsumpcji ogólnej produktów posiadających ekoznak, pochodzących z gospodarstw ekologicznych lub będących przedmiotem "sprawiedliwego handlu"

52 Produkty promujące trwały rozwójMiara a) Udział w konsumpcji ogólnej produktów posiadających ekoznak, produktów pochodzących z gospodarstw ekologicznych, energooszczędnych, będących przedmiotem “uczciwego handlu”, z certyfikowanego drewna. b) Dostępność i zaopatrzenie rynku w produkty posiadające ekoznak, produkty pochodzące z gospodarstw ekologicznych, energooszczędne, będące przedmiotem “uczciwego handlu”, z drewna posiadającego certyfikat FSC (Forest Stewardship Council).

53 Produkty promujące trwały rozwójSystemy znakowania W Unii Europejskiej ‘produkty ekologiczne’ można rozpoznać przy pomocy 3 najpowszechniej stosowanych systemów certyfikacji, wykorzystujących ekoznaki: Błękitny Anioł (Niemcy) Nordycki łabędź (kraje skandynawskie) Ekoznak UE (Unia Europejska) Holandia Hiszpania

54 Produkty promujące trwały rozwójMetoda zbierania danych i ich źródła Kryteria wyboru, przyjęte w celu zidentyfikowania najbardziej odpowiedniego zestawu produktów dla skonstruowania próby badawczej, dają pierwszeństwo produktom, które są: najbardziej związane z 5 uwzględnionymi typami certyfikacji; w najmniejszym stopniu podlegają sezonowym wahaniom podaży i popytu; szeroko (a gdy to możliwe, codziennie) konsumowane; dostępne w dużej liczbie placówek detalicznych. USA Kanada

55 Produkty promujące trwały rozwójKonsumpcja Badanie skierowane do konsumentów Badanie skierowane do samorządu lokalnego: żywienie zbiorowe - bufety publiczne i żywienie w szkołach sektor biurowy - materiałów piśmiennych i produktów drewnianych. Badanie skierowane do kanałów dystrybucji (i/lub instytucji certyfikujących) Japonia

56 Podsumowanie przy okazji Światowego Forum Gospodarczego (WEF) w szwajcarskim Davos upubliczniono najnowszy raport-ranking  na temat Wskaźnika Zrównoważonego Rozwoju 2005 (Environmental Sustainability Index, ESI).

57 Wskaźnik Zrównoważonego Rozwoju 2005Polska zajęła w nim 102 pozycję  na 146 klasyfikowanych państw (w 2002 r. była to pozycja 87, a w ). (uwaga - ekologiczna długookresowo zorientowana świadomość społeczna)

58 Literatura Borys T., Wskaźniki rozwoju zrównoważonego. Podstawowe kierunki badań i zastosowań, „Ekonomia i Środowisko” 2002 nr 1 (21). Śleszyński J., Wskaźniki trwałego rozwoju, „Ekonomia i Środowisko” 1997 nr 2 (11). Kusterka M., Struktury przyczynowo-skutkowe jako podstawa opracowania systemów wskaźników zrównoważonego rozwoju, „Prace naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, 2005 nr 1075 STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO  ROZWOJU POLSKI DO 2025 ROKU , Warszawa, grudzień 1999 Jak ocenić ekorozwój na szczeblu lokalnym: JEDNOLITE WSKAŹNIKI EUROPEJSKIE 2005 Environmental Sustainability Index: Benchmarking National Environmental Stewardship

59 Wydawca: Adam Marszałek Ilość stron: 211 s. EAN:

60 Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2006.1. Rozwój zrównoważony - koncepcje, strategie, wskaźniki 2. Instrumenty wdrażania rozwoju zrównoważonego 3. Zrównoważony rozwój w ujęciu sektorowym

61 Rok wydania 2005 Wydawnictwo: Ekonomia i Środowisko ISBN: ► Wprowadzenie do badań nad wskaźnikami zrównoważonego rozwoju;  ► Zrównoważony rozwój jako przedmiot pomiaru wskaźnikowego;  ► Podstawy metodyczne budowy wskaźników zrównoważonego rozwoju;  ► Międzynarodowe systemy wskaźników zrównoważonego rozwoju;  ► Narodowe systemy wskaźników zrównoważonego rozwoju;  ► Regionalne systemy wskaźników zrównoważonego rozwoju;  ► Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego rozwoju;  ► Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w układzie ładów (środowiskowego, gospodarczego i społecznego).

62 rok wydania: 2007,

63 Wydawnictwo:  Difin, Warszawa, 2004 ISBN:  83-7251-456-9 ,