1 Współczesne systemy administracji publicznejDr Paweł Dąbrowski

2 USA – uwagi wstępne System amerykański kształtował się na podłożu rozwiązań angielskich, zmodyfikowanych w duchu liberalno – demokratycznym; USA są krajem common law; Jest to system „tradycyjny” w tym sensie, że ukształtował się na przestrzeni ponad 200 lat i pod rządami jednej Konstytucji; W XX w. cechą administracji USA stało się zbliżenie z sektorem prywatnym.

3 Liberalno – demokratyczna modyfikacja rozwiązań angielskichSilny ośrodek władzy wykonawczej (Prezydent pochodzący z wyborów); Samorząd terytorialny – od początku pochodzący z wyborów powszechnych;

4 Trójpodział władzy – USA /www.bbc.co.uk/

5 Prezydent USA Głównodowodzący armią; Kierownik polityki zagranicznej;Egzekutor ustaw i szef administracji federalnej.

6 Przejawy zwierzchnictwa Prezydenta USA nad administracjąMianuje wszystkich urzędników federalnych na urzędy utworzone przez ustawy; Może wydawać wiążące wytyczne, dyrektywy i polecenia; Może żądać informacji, sprawozdań itp. Może zmieniać rozstrzygnięcia podejmowane przez podległe organy.

7 Przejawy zwierzchnictwa Prezydenta USA nad administracjąPrawo przejęcia kompetencji podległych organów; Prawo dymisjonowania; Prawo wydawania aktów prawnych wiążących administrację.

8 Akty prawne PrezydentaRozporządzenia – akty wykonawcze wobec ustaw; Zarządzenia - wydawane w sprawach wewnętrznych administracji federalnej Proklamacja

9 Aparat wykonawczy PrezydentaUrząd Białego Domu, Biuro Zarządzania i Budżetu, Biuro Doradców Ekonomicznych, Rada Bezpieczeństwa Narodowego.

10 Wiceprezydent i gabinetBez wyraźnie konstytucyjnie określonych zadań i kompetencji; Gabinet - Prezydent, wiceprezydent i sekretarze stanu oraz wyznaczone przez Prezydenta osoby.

11 Departamenty Na czele departamentu stoi sekretarz stanu, który ma wobec Prezydenta jedynie głos doradczy; Departamenty tworzy Kongres; Departamenty Rolnictwa, Handlu, Obrony, Edukacji, Zdrowia i Usług Publicznych, Budownictwa i Rozwoju Miast, Energii, Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości, Transportu i inne

12 Organizacja departamentówKażdy departament dzieli się na wydziały, urzędy i biura; Tworzy się delegatury departamentów na terenie całego kraju.

13 Niezależne agencje Są powoływane przez Kongres;Obecnie istnieje około 60 agencji. Ich celem jest pomoc we wdrażaniu bieżącej polityki lub świadczenie wyspecjalizowanych usług.

14 Niezależne agencje – rodzajeNiezależne agencje przypominające urzędy centralne – kierowane jednoosobowo, mają zadania typowo administracyjne. Niezależne agencje regulacyjne - na ich czele stoją kolegia, złożone z osób należących do obydwu wielkich partii. Ich zadania obejmują udzielanie koncesji, stanowienie przepisów, wydawanie decyzji o charakterze sądowym.

15 Niezależne agencje – przykładyNASA; CIA; Narodowa Fundacja Nauki; Urząd Pocztowy USA; Korpus Pokoju;

16 Wpływ rozwiązań federalistycznychPodział kraju jest trójstopniowy – typowy dla państw federalnych (stany, hrabstwa, jednostki gminne); W razie sporów kompetencyjnych domniemuje się właściwość stanów, a nie administracji federalnej; 10. poprawka do Konstytucji; Jednostkom samorządu terytorialnego wolno tylko to, na co pozwala im wyraźnie prawo – nie ma domniemania kompetencji (tzw. Dillon rule).

17 Podział kompetencji federacja - stanyImplied powers – prawo Kongresu wydawania wszelkich dalszych ustaw potrzebnych i właściwych (…) Wykładnia rozszerzająca uprawnień federacji; Kompetencje immanentne federacji – sprawy międzynarodowe; Kompetencje wynikowe.

18 Federalizm Federalizm dualistyczny; Federalizm kooperatywny.

19 Podział terytorialny USARozwiązania instytucjonalne różnią się w zależności od stanów; Stany ( dystrykt federalny - Waszyngton) Hrabstwa (3077). 2 stany – Luizjana i Alaska nie dzielą się na hrabstwa, lecz na gminy (ang. borough). Stan Delaware dzieli się na 3 hrabstwa, a Teksas na 254;

20 Podział terytorialny cd.Obok hrabstw występują też „niezależne miasta” – ogółem 42; 39 z nich jest położonych w Wirginii; Inne przykłady – Baltimore, Maryland; Organizacja najniższego szczebla podziału jest pozostawiona całkowicie swobodnemu uznaniu legislatury stanu – z reguły są to gminy, miasta, wioski.

21 Przykład – Alabama Alabama dzieli się na 67 hrabstw;Samorządem hrabstwa jest county comission; Hrabstwa dzielą się na city (powyżej 2 tys. mieszkańców) i towns (mniejsze miasta)

22 Alabama cd. Przykładowe instytucje samorządowe:Authorities for coliseums, parks, exhibits, fairgrounds (gminy powyżej 115 tys. mieszkańców) Boards of health (gmina) Communications districts (emergency) (board represents a single county) Industrial development authorities (gmina)

23 Zbliżenie z sektorem prywatnymNauka o administracji w USA i Europie inaczej rozumieją samo pojęcie „administracji”, Stale następuje wymiana kadr między sektorem prywatnym i publicznym. Wiele rozwiązań sektora prywatnego zostało przeniesionych na grunt administracji publicznej.

24 Kadry administracji Kongres może powierzyć w drodze ustawy prawo mianowania niższych funkcjonariuszy samemu prezydentowi, sądom albo kierownikom resortów (departamentom); System łupów.