1 Współczesne tereny zieleni jako element środowiskaOpracował: Anna Pietruszka Zespół Szkół Przyrodniczo-Żywieniowych w Jeleniej Górze Technikum Architektury Krajobrazu Rok szkolny 2011/2012

2 środowisko To całokształt otoczenia, wraz z czynnikami pochodzenia biotycznego (rośliny, zwierzęta, ludzie) i abiotycznego (woda, skały, powietrze), czynniki gospodarczo-społeczne, a nawet układy w życiu codziennym i osobistym. Środowisko oddziałuje na nasze życie w sposób bezpośredni i pośredni, motywując lub ograniczając inicjatywy i działalność ludzi.

3 Tereny zieleni Są to głównie obszary w aglomeracjach miejskich (również w krajobrazie otwartym), planowo obsadzane roślinnością dla poprawy estetyki i funkcji biologicznej środowiska. Miejskie tereny zieleni składają się z zieleni obejmującej parki, zieleńce, ciągi komunikacyjne, obiekty sportowe i inne składniki podlegające klasyfikacji terenów zieleni.

4 Tereny zieleni W szerokim ujęciu do terenów zieleni zalicza się również obszary krajobrazu otwartego wraz z jego zasobami (wodami, lasami, drogami), a także inne elementy tworzące krajobraz, w tym parki wiejskie (podworskie, przypałacowe, rezydencjonalne – prawie wszystkie zabytkowe) oraz parki krajobrazowe i narodowe wykorzystywane w celach turystycznych i naukowych.

5 Rola terenów zieleni w środowisku wielkomiejskim:Osłabienie ujemnego wpływu środowiska miejskiego na zdrowie mieszkańców poprzez Łagodzenie klimatu Tłumienie hałasu Zmniejszanie zaplenia i zawartości innych zanieczyszczeń w powietrzu Neutralizację wielu źródeł dodatniej jonizacji powietrza oraz wydzielanie fitoncydów

6 Klasyfikacja terenów zieleniTereny zieleni ogólnodostępne (parki, zieleńce, bulwary, lasy komunalne) Zamknięte O ograniczonej dostępności (ogrody działkowe, zieleń zakładów przemysłowych) O przeznaczeniu specjalnym (ogrody botaniczne, zoologiczne, arboreta)

7 Uwspółcześniona klasyfikacja terenów zieleni wg Alfonsa ZielonkoTereny zieleni dostępne, przeznaczone do wypoczynku: A. tereny wypoczynku biernego: Parki spacerowo-wypoczynkowe, np. osiedlowe, dzielnicowe, miejskie, podmiejskie, linearne Zieleńce, skwery; bulwary, promenady B. Tereny zieleni wypoczynku czynnego: Parki: sportowe, tematyczne, ludowe, kultury i wypoczynku Lasy komunalne, parki leśne

8 II. Tereny zieleni o specjalnym przeznaczeniu: A. Tereny dostępne:Zadrzewienia izolacyjne Tereny zieleni tras komunikacyjnych (ulice, drogi, koleje, komunikacja lotnicza), greenways B. Tereny o ograniczonej dostępności: Ogrody dydaktyczne: botaniczne, dendrologiczne, zoologiczne, parki etnograficzne, ośrodki kultury ogrodniczej i wystawy ogrodnicze Parki i ogrody zabytkowe Parki naukowe, technologiczne Cmentarze (komunalne, parafialne, wyznaniowe, wojskowe) Pracownicze ogrody działkowe (stałe, tymczasowe)

9 III. Tereny zieleni towarzyszącej (o różnym stopniu dostępności):Zabudowie wielorodzinnej, jednorodzinnej; ogrody społeczne Obiektom dziecięcym (place gier i zabaw, żłóbki, przedszkola, ogrody jordanowskie, ośrodki: półkolonijne, zielonych szkół i wczasów świątecznych) Szkołom; wyższym uczelniom (kampusy); obiektom kulturalno społecznym oraz kultury i sztuki; obiektom służby zdrowia i opieki społecznej; obiektom sportowym Obiektom biurowym, a także różnego rodzaju usługom infrastruktury (np. energetyce, łączności, kanalizacji, wodociągom czy składom) Centrom i kompleksom handlowym Zakładom i obiektom przemysłowym Greenways o charakterze ekologicznym

10 IV. Tereny gospodarki rolnej i leśnej:Szkółki roślin: prywatne i komunalne Gospodarstwa produkcyjne (warzywnicze, kwiaciarskie) Lasy produkcyjne V. Tereny wycieczkowo-wypoczynkowe: Lasy podmiejskie Parki podmiejskie i regionalne Ośrodki wypoczynkowe Formy ochrony przyrody: np. parki krajobrazowe, rezerwaty, obszary Natura 2000, obszary krajobrazu chronionego, użytki ekologiczne Formy ochrony zabytków: parki kulturowe

11 Rodzaje terenów zieleni miejskiejZieleń ogólnie dostępna dla publiczności (parki, bulwary, promenady, pasy izolacyjne oraz zieleń związana z komunikacją) Zieleń towarzysząca obiektom o różnej funkcji, m.in. Zakładom przemysłowym, wszelkiego rodzaju szkołom, przedszkolom, założeniom sportowym, kinom, teatrom i innym obiektom użyteczności publicznej Zieleń w osiedlach mieszkaniowych, towarzysząca zabudowie wielorodzinnej i jednorodzinnej

12 Poza ww. kategoriami zieleni mogą występować w obrębie miasta fragmentarycznie:Tereny gospodarki rolnej i leśnej, m.in. Ogrody warzywnicze, kwiaciarskie, sady, lasy produkcyjne, szkółki Tereny wypoczynkowe i wycieczkowe, do których zalicza się lasy podmiejskie, ewentualnie rezerwaty przyrody i parki narodowe, ośrodki wypoczynkowe wodne i leśne

13 Tereny zieleni najczęściej klasyfikowane są według:Funkcji, np. wypoczynkowa, specjalna, produkcyjna Położenia, np. zieleń obszarów osiedlowych, zieleń obszarów pozaosiedlowych Dostępności, np. tereny ogólnodostępne, tereny o ograniczonej dostępności Rangi obiektu, np. obiekty samodzielne, zieleń towarzysząca Poziomu obsługi mieszkańców, np. tereny ogólnomiejskie, tereny osiedlowe Kategorii przestrzeni wypoczynkowej, np. przestrzeń społeczna, przestrzeń publiczna

14 Dziedziny związane z terenami zieleni:Kształtowanie Projektowanie Planowanie przestrzenne Uzupełniające: Historia ogrodów, znajomość stylów architektury ogrodowej, naukę rysunku, pisma technicznego, materiałoznawstwo i ogólne zasady budowy architektury ogrodowej

15 Kształtowanie terenów zieleniTo kompleksowe postępowanie w zakresie planowania przestrzennego, projektowania i urządzania różnych obiektów terenów zieleni, aby mogły one jak najlepiej spełniać swoje funkcje: estetyczną, biologiczną, użytkową i społeczno-wychowawczą.

16 Planowanie przestrzenneJest podstawą do lokalizacji, projektowania i urządzania terenów zieleni. Jest to działalność określonych instytucji zmierzająca do ustalenia zagospodarowania przestrzeni gminy, miasta, powiatu czy województwa, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb i możliwości rozwoju produkcji lub usług najbardziej odpowiednich dla danego terenu.

17 Planowanie przestrzenneW planowaniu przestrzennym określa się zależność pomiędzy aktualnym stanem danego obszaru a tym co mogłoby umożliwić lepsze wykorzystanie walorów regionu. W planowaniu przestrzennym wymienia się następujące elementy: Geomorfologię i hydrologię terenu Stan zalesienia, przyrodnicze i materialne zabytki dające możliwość rozwoju agroturystyki Warunki do wegetacji roślinności (gleby, klimat, stan uprawy) Możliwość rozwoju rzemiosła, przemysłu i usług w zakresie turystyki i rekreacji Czynniki ograniczające rozwój różnej działalności W elementach planowania przestrzennego należy uwzględnić aspekt ochrony środowiska.

18 W wyposażeniu terenów zieleni wyróżniamy dwie grupy elementów:Elementy roślinne Drzewa Krzewy Trawniki (parkowe, gazonowe, specjalne) Układy kwiatowe (rabaty, kwietniki) Rośliny okrywowe Rośliny wodne

19 Elementy architektury ogrodowejDrogi, schody i tarasy Murki, trejaże, pergole Urządzenia oświetleniowe (lampy, projektory) Zbiorniki wodne i fontanny Elementy wyposażenia placów zabaw Ławki parkowe, ogrodzenia Budowle symboliczne i użytkowe (rzeźby, świątynie, altany)

20 Z wykorzystaniem wymienionych elementów projektuje się i urządza tzwZ wykorzystaniem wymienionych elementów projektuje się i urządza tzw. zieleń komponowaną Obecnie oprócz dominującej tendencji tworzenia zieleni komponowanej (zieleń parkowa, towarzysząca ciągom komunikacyjnym, zabudowie mieszkaniowej oraz obiektom specjalnym, jak uczelnie, zakłady przemysłowe, ogrody dydaktyczne, cmentarze), coraz częściej pojawiają się drobne elementy roślinne rozmieszczane w miastach jako okolicznościowa dekoracja przenośna (trawniki, kwietniki, drzewa, krzewy w pojemnikach). Swą barwą i formą ożywiają one tereny utwardzone.

21 KLASYFIKACJA TERENÓW ZIELENIKlasyfikacja terenów zieleni czyli wykaz wszystkich składników zgrupowanych według pełnionych funkcji oraz założenia programowe i normatywy techniczne dla różnych rodzajów terenów zieleni.

22 Tereny zieleni ogólnie dostępneOgród użytkowy (pracowniczy ogród działkowy lub działka budowlana) – to obszar o powierzchni m2 Teren powyżej 700 m2 to ogród rekreacyjny Zieleniec to obszar o powierzchni nie większy niż 2 ha, zaliczany już do małych obiektów terenów zieleni. Zieleńce mogą mieć charakter spacerowy lub wypoczynkowy, zawsze jednak pełnią funkcję ozdobną lub dekoracyjną

23 Tereny zieleni ogólnie dostępnePark to duży obszar zieleni o powierzchni do kilku do kilkunastu, a niekiedy kilkudziesięciu hektarów (czasem więcej). Wielkość parku zależy od jego lokalizacji i administracyjnej przynależności (park dzielnicowy do 5 ha, park miejski do 20 ha). Park kultury wyróżniający się zróżnicowanym programem i powierzchnią powyżej 100 ha nazywamy parkami rozrywki.

24 Parki kultury urządza się w wielkich miastach (Warszawa, Łódź, Poznań; program ograniczony) lub w wielkich aglomeracjach, np. na Śląski lub w Trójmieście (połączony program rekreacyjny, rozrywkowy i dydaktyczny)

25 Parki krajobrazowe i narodowe jako wielkoprzestrzenne obiekty zieleni krajobrazu otwartego służą głównie potrzebom turystyki i nauki.

26 Rodzaje parków w polskim krajobrazieNa obszarach miast oraz w ich sąsiedztwie wyróżniamy: Parki spacerowo-wypoczynkowe (dzielnicowe, miejskie, centralne) Parki leśne (lasy komunalne) Parki kultury i wypoczynku (w tym obiekty rozrywkowe: sportowe, dydaktyczne, lunaparki, tereny wystaw ogrodniczych) Dydaktyczno-naukowe określane jako „ogrody” (ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, skanseny i parki etnograficzne) Parki kultu religijnego (kalwarie) urządzane w XIX w przy zakonach, klasztorach i w otoczeniu bazylik Lapidaria jako zabytkowe, zachowane cmentarze z rzeźbami i nagrobkowymi pomnikami (miejsca pamięci historycznej); obiektom tym zawsze towarzyszy zieleń, głównie stare drzewostany

27 Najbardziej popularny – park spacerowo-wypoczynkowy o charakterze krajobrazowymProjektując park spacerowo-wypoczynkowy, uwzględnia się następujące najważniejsze jego części składowe: Powierzchnie zadrzewienia wynoszącą 20-30%, w tym pokrycie krzewami 10-15% Trawniki parkowe zajmujące 69,5-70% Kwietniki i rabaty kwiatowe stanowiące tylko 0,5-1% Należy uwzględnić drogi, place, zbiorniki wodne, fontanny (max 20% powierzchni)

28 Rozplanowując wnętrze parkowe, projektuje się:Osie widokowe Skupiny drzew Prześwity między kępami drzew i krzewów Pojedyncze okazałe drzewa Aleje Trawniki Zbiorniki wodne

29 Lokalizacja i program współczesnego parku spacerowo-wypoczynkowegoParki należy urządzać w pobliżu zabudowy mieszkaniowej z uwzględnieniem jak największej odległości od tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu (150m)

30 W strukturze, oprócz zadrzewień i trawników, powinno się zaplanować następujące elementy:Drogi i place (8-18%) Zbiorniki wodne (do 10%) Układy kwiatowe (do 0,5%) Elementy wyposażenia o charakterze kulturalno-usługowym (do 1,5%), w tym: Estradę koncertową (muszlę) Plac na audytorium Czytelnię (kioski z prasą) Place zabaw dla dzieci (pięć grup wiekowych) Małą gastronomię Kawiarnię Taras taneczny wśród zieleni Urządzenia sanitarne

31 Inne elementy architektury parkowej:Pergole Trejaże dla osłony miejsc o niepożądanym widoku lub w celu wydzielenia określonego terenu Fontanny, kaskady Mostki Murki i ściany oporowe Schodki, schody i spoczniki Urządzenia oświetleniowe Ogrodzenia, bramy i wejścia

32 Program parku kultury i wypoczynku (najbardziej urozmaicony):Tereny wypoczynku biernego z zielenią i ławkami Ogródki jordanowskie, place zabaw z zielenią i wyposażeniem Staw (jezioro) z plażą i kąpieliskiem (łodzie, kajaki) Baseny otwarte i kryte Tereny do uprawiania różnych dyscyplin sportu Ogrody dydaktyczne (botaniczne, zoologiczne, kolekcje roślinne, skanseny) Tereny wystaw ogrodniczych i okolicznościowych Wesołe miasteczko dla dzieci i dorosłych Muszle koncertowe, teatr grecki

33 Program parku kultury i wypoczynku (najbardziej urozmaicony):Miejsca do wędkowania Pomniki i obeliski upamiętniające różne wydarzenia i osoby Połączenia komunikacyjne wewnątrz i na zewnątrz parku Zaplecze gastronomiczne (kawiarnie, restauracje, bary) Park kultury i wypoczynku jest największą jednostką wśród parków miejskich (np. Park Kultury w Chorzowie ma powierzchnię 520 ha)

34 W ciągu 40-60 lat od założenia park zmienia się zasadniczoZmiany w strukturze roślinności w parkach miejskich jako wynik działania czasu W ciągu lat od założenia park zmienia się zasadniczo Starzenie się drzewostanu Obumieranie krzewów (konieczność ich wymiany) Obumieranie pojedynczych drzew lub całych gatunków Rozrastanie się drzew lub nasadzeń grupowych

35 Park coraz bardziej cienisty Zmienia się struktura drzewostanów Zmiany w strukturze roślinności w parkach miejskich jako wynik działania czasu Park coraz bardziej cienisty Zmienia się struktura drzewostanów Zmniejsza się powierzchnia trawników Cykliczne remonty i uzupełnienia nasadzeń oraz wymiana trawników są elementami niezbędnymi, aby zachować atrakcyjność parku.

36 Parki w krajobrazie otwartym – rodzaje:Parki wiejskie, czyli podworskie i pałacowe (występują powszechnie) oraz rezydencjonalne (spotykane sporadycznie) Ogrody klasycystyczne, renesansowe, barokowe, romantyczno-sentymentalne (spotykane rzadziej) Parki krajobrazowe o szczególnych walorach przyrodniczych oraz parki narodowe Parki leśne – lasy znajdujące się w sąsiedztwie miast, często po adaptacji wykorzystywane na potrzeby rekreacji, ponadto strefy ochronne w krajobrazie otwartym, tworzone wokół obiektów uciążliwych dla środowiska Zadrzewienia śródpolne i pocmentarne występujące wśród pól, tworzące remizy dla zwierząt i pełniące ważną funkcję jako tzw. wyspy ekologiczne

37 parki Głównym zadaniem parków jest stworzenie warunków do wypoczynku spokojnego, o charakterze indywidualnym i niezorganizowanym Ze względu na wielkość obsługiwanego obszaru rozróżniamy Parki centralne – przeznaczone dla mieszkańców całego miasta, mają powierzchnię powyżej 10 ha, a promień ich obsługi wynosi 1-2 km Parki dzielnicowe – o powierzchni 5-8 ha obsługują mieszkańców danego fragmentu miasta, w promieniu do 0,5 km

38 Współczesne założenia parkowe urządzane są w oparciu o dwa style:Niektóre parki mają charakter historyczny i kompozycją zieleni nawiązują do epoki, w której powstały Współczesne założenia parkowe urządzane są w oparciu o dwa style: Wg regularnych francuskich układów W oparciu o wzory swobodnie kształtowanych ogrodów angielskich

39 Niewielkie tereny – lepsze układy geometryczneBardziej czytelne Ład kompozycji Zwykle jeden główny motyw Duże przestrzenie Dobrze sprawdzają się kompozycje swobodne nawiązujące do krajobrazu naturalnego Mogą mieć więcej motywów Przykład parku dużego o złożonej funkcji park Szczytnicki we Wrocławiu

40 Bulwary i promenady To szerokie, spacerowe ulice lub aleje obsadzane szpalerami drzew i krzewów, lokalizowane w reprezentacyjnych częściach miast (promenady) lub wzdłuż wybrzeży z widokiem na morze, jezioro, rzekę (bulwary). Często od strony lądu osłonięte są efektowną architekturą budynków z ogrodami, zieleńcami lub parkiem.

41 Obiekty sportowe Obiekty sportowe (stadiony, korty, pola golfowe itp.) urządzane są jako duże, pojedyncze wielkoprzestrzenne obiekty lub kompleksy obiektów (zespoły kortów tenisowych, pływalnie itp.) Pola golfowe – duże przestrzenie lokalizowane zwykle w krajobrazie otwartym o zróżnicowanej konfiguracji terenu, często z oczkami wodnymi, z kępami drzew i krzewów, w otoczeniu zadrzewień o charkaterze parkowym

42 Tereny sportowe lokalizowane są częściowo w obrębie terenów osiedlowych, głównie zaś na obrzeżach i w strefie podmiejskiej Rozróżnia się ośrodki sportu dzielnicowe do obsługi części miasta (ok. 50 tys. mieszkańców) i centralne, reprezentacyjne stadiony przewidziane na imprezy krajowe i zagraniczne

43 W skład stadionów dzielnicowych i miejskich wchodzi szereg podstawowych boisk, bieżni i basenów, poza nimi, w zależności od programu jaki spełnia dany ośrodek, występują tory żużlowe, tory kolarskie, tereny zawodów hippicznych i inne

44 Niekiedy część z nich wchodzi w obręb miastaWiele obiektów sportowych lokalizowanych jest poza zabudową miejską, np.: Tory wyścigów konnych Ośrodki sportów wodnych, w tym przystanie, tory regatowe żeglarskie i wioślarskie Ośrodki sporów zimowych Niekiedy część z nich wchodzi w obręb miasta

45 Wpływ zieleni na kompozycję obiektów sportowych polega na łączeniu poszczególnych boisk, torów, pawilonów, budynków i komunikacji w jedną całość Dzięki zieleni udaje się stworzyć odpowiednie ramy i zróżnicować tereny różnych sportów (np. przy kortach wysoka zieleń stanowi dobre tło, przy sportach głośnych wycisza i izoluje)

46 Zieleń ma znaczenie wiatrochronne, polepsza mikroklimat, oczyszcza powietrze z pyłu i chroni od hałasu Gdy duży teren: Stworzenie wrażenia naturalnego krajobrazu Obiekty usytuowane swobodnie Zieleń może stanowić czynnik dominujący

47 Gdy mały teren: Ściśle wykorzystany na boiska i budynki Zieleń wypełnia wolne przestrzenie, tworzy pasy przy drogach i izolację przy granicy terenu Charakterystyczny element – wzniesienie trybun wokół głównego boiska – często są to wały ziemne Obsadzane krzewami Niekiedy wysokie drzewa (podkreślenie roli głównego obiektu)

48 Aleje z drzewami sadzonymi w jednym, dwu lub kilku rzędach – przeważnie prowadzą one od bramy stadionu do głównego obiektu

49 Zieleń towarzysząca zabudowie mieszkaniowejTo ogrody przydomowe, zieleńce i parki osiedli mieszkaniowych Powierzchnia i rodzaj terenów zieleni są normowane wielkością miasta Wyróżniamy obszary osiedleńcze, leżące w centrum miast (tereny uzbrojone w centrum i w pobliżu centrum miast) z normatywem określającym od 9,5 do 16,5 m2 zieleni na jednego mieszkańca, które obejmują: zieleńce i wszystkie rodzaje parków miejskich

50 Obszary pozaosiedleńcze (nieuzbrojone), z normatywem określającym od 6,5 do 11 m2 zieleni na jednego mieszkańca, obejmujące: tereny sportowe i rekreacyjne, lasy komunalne, cmentarze, szkółki drzew i krzewów, ogródki działkowe itp.

51 Wskaźniki zielni na jednego mieszkańcaLICZBA MIESZKAŃCOW Do 5 000 15 000 50 000 Powyżej Wskaźnik średnia normatywny dla kraju 6 m ,2 5, ,7 ,6 4, 3, ,9 2, ,9

52 Aktualny wskaźnik powierzchni zielni na jednego mieszkańca w Polsce wynosi od 2,9 m2 (Bielsko-Biała) do 24 m2 (Poznań)

53 Projektanci muszą brać pod uwagę obowiązujące normatywy określające wielkość i rodzaj zieleni przypadające na 1 mieszkańca Zieleńce można urządzać we wszystkich miastach niezależnie od ich wielkości Normatyw przewiduje od 1,5 do 2,5 m2 na 1 mieszkańca, w odwrotnej proporcji do wielkości miasta Bulwary i promenady – normatyw przewiduje po 1 m2 na 1 mieszkańca, bez względu na wielkość miasta

54 Zieleńce – dwojaka funkcjaPrzeznaczone na krótki wypoczynek przeważnie osób starszych i matek z małymi dziećmi Zieleńce o charakterze ozdobnym – służą jako plac przed monumentalnymi obiektami lub jako tło dla pomnika czy rzeźby

55 Zieleńce wypoczynkowePowierzchnia 1-2 ha Wyposażone w ławki i urządzenia dla dzieci Odizolowanie placów zabaw zielenią Powinny być odsunięte od arterii komunikacyjnych Nie powinny to być wyspy otoczone ulicami o intensywnym ruchu

56 Zieleńce ozdobne To przeważnie kompozycje nawiązujące do historycznych parterów obsadzanych kwiatami i krzewami Układ zwykle jest geometryczny, nawiązujący do stylu budynku, przed którym się znajdują Urozmaicenie takich zieleńców – małe formy architektoniczne: wazy, zegary słoneczne, niekiedy fontanny

57 Promenada urządzona na brzegu rzeki lub morza to bulwar nadbrzeżny Promenada – szeroki ciąg pieszy oddzielony od jezdni pasem trawnika z krzemami lub drzewami Promenada urządzona na brzegu rzeki lub morza to bulwar nadbrzeżny Aleja – zwyczajowa nazwa ulicy obsadzonej drzewami Aleja – ciąg pieszy obustronnie obsadzony drzewami, który służy do połączenia dwóch ważnych punktów

58 Aleje są przeważnie węższe od promenadAleje w mieście wykorzystywane są jako ciągi piesze lub dróżki rowerowe, np. przy dojściach do szkół lub do centrum handlowego, do połączeń terenów zielonych ze sportowymi bez kolizji z ruchem samochodowym

59 Projektanci muszą brać pod uwagę obowiązujące normatywy określające wielkość i rodzaj zieleni przypadające na 1 mieszkańca Parki spacerowo-wypoczynkowe można zakładać tylko w miastach lub dzielnicach powyżej 15 tys. Mieszkańców Normatyw od 2 do 2,5 m2 na 1 mieszkańca Dla parków leśnych wielkość normatywu zależy od lokalnych warunków przyrodniczych przy maksymalnej chłonności 50 osób na 1 km2 dziennie Parki kultury urządza się głównie w miastach największych, przyjmując normatyw 4 m2 na 1 mieszkańca

60 W architekturze parków miejskich wskaźnik powierzchni dróg, placów, zbiorników wodnych, obiektów sportowych waha się od 8 do 20% obszaru parku, przy czym powierzchnia dróg na jednego spacerującego nie może być mniejsza niż 4 m2 w okresie maksymalnej frekwencji.

61 Zieleń w zabudowie mieszkaniowejZabudowa luźna indywidualna (willowa) – najmniejsze zagęszczenie mieszkańców (przeciętnie 140 os/ha) – 70 m2 zieleni/1mieszkańca Zabudowa luźna rzędowa (szeregowa) – przeciętne zagęszczenie 280 os/ha – 35 m2 zielni/1 mieszkańca

62 Zieleń w zabudowie wielorodzinnejZ terenów wypoczynkowych zlokalizowanych w sąsiedztwie budynków mieszkalnych korzystają przede wszystkim dzieci i osoby starsze. Nieduże placyki zabaw dla dzieci najmłodszych, do 6 lat, przede wszystkim piaskownice Dzieci do lat 12 – plac zabaw z piaskownicą i innymi urządzeniami (przeplotnie, huśtawki, zjeżdżalnie, brodziki) Znajdować się tu mogą także dróżki – tory dla wrotek, rowerów i deskorolek Na całej powierzchni placyków dla dzieci powinny się znajdować trawniki Konieczne jest częściowe zacienienie drzewami

63 Place zabaw muszą być oddalone od okien na odległość 15 i 30 m (zależy od wieku) – uciążliwy hałasW bezpośrednim sąsiedztwie budynków mieszkalnych urządza się niekiedy małe ogródki dla rodzin mieszkających na parterze – stanowią one atrakcję dla użytkowników, a także izolację akustyczną Szerokość pasa ok. 6 m

64 Tereny wypoczynkowe przeznaczone są przede wszystkim dla osób starszych, które wymagają spokojuSą to dróżki i place wyposażone w ławki, czasami stoliki szachowe, częściowo ocienione Poszczególne partie zieleni powinny być odizolowane krzewami lub żywopłotami nie strzyżonymi od placów zabaw Korzystniej jest tworzyć kompozycje swobodne aniżeli regularne układy, trudne do utrzymania

65 Zabudowa blokowa – zagęszczenie 400-800 os/ha – 12,5 m2 zieleni/1 mieszk.Średnia gęstość zaludnienia – osiedla blokowe w Polsce – 500 mieszk./ha W Europie Zachodniej – 250 mieszk./ha Normatyw zieleni obowiązujący w Polsce średnio wynosi 15 m2/1 mieszk.; w Rosji i Europie Zach.-40 m2, w USA – 200 m2

66 Zieleń ozdobnych ogrodów przydomowychDziałki o pow. od 350 do 700 m2 Podstawowy element roślinny – trawnik gazonowy Część ozdobna: Drzewa i krzewy liściaste i iglaste ozdobne Estetyczny dojazd, przejścia, taras Inne elementy architektury np. trejaż Niekiedy zbiornik wodny Część użytkowa: ogród warzywny, sad Może być kącik dla dzieci, ogródek skalny, basen, rabaty, klomby kwiatowe

67 Ogród przydomowy składa się z dwóch części:Małego frontowego ogródka, położonego od strony ulicy, zwanego przedogródkiem Właściwego ogrodu na tyłach działki Ze względu na ogólny wygląd dzielnicy domków jednorodzinnych korzystniej jest pozostawić przedogródki bez ogrodzeń, ewentualnie zastosować niskie żywopłoty lub murki

68 Przeciętna struktura zieleni na obszarach zabudowy blokowej (osiedlowej):Powierzchnia zabudowy – 20-25% Powierzchnia dróg dojazdowych i pieszych oraz terenów spacerowych – max 12% obszaru osiedla Place gospodarczy, w tym trzepaki i śmietniki – 0,1 m2 na jednego mieszkańca Place zabaw dla dzieci (w tym tory saneczkowe) – normatyw 2 m2 na 1 mieszkańca Urządzenia sportowe (boiska do siatkówki, koszykówki, korty tenisowe) – 0,45 m2 na 1 mieszkańca

69 Podstawowy asortyment gatunków drzew i krzewów do obsadzania terenów zieleni w zabudowie blokowo-mieszkaniowej DRZEWA Malus purpurea – jabłoń ozdobna Betula sp. – brzoza Quercus rubra – dąb czerwony Sorbus aucuparia – jarzębina (pospolita i szwedzka) Abies concolor – jodła kalifornijska Castanea sp. – kasztanowiec Acer sp. – klon (zwyczajny, polny, jawor)

70 Larix sp. – modrzew Tilia sp. – lipa Picea sp. – świerk (zwyczajny, srebrny, serbski) Prunus pisardi – śliwa ozdobna Salix - wierzba

71 KRZEWY (rodzaje) Berberis – berberys Cornus – dereńForsythia – forsycja Cotoneaster – irga Philadelphus – jaśminowiec Elaeagnus – oliwnik Pyracantha - ognik

72 Cydonia – pigwowiec Rosa (rugosa) – róża (omszona) Juniperus – jałowiec Pinus mugo – sosna górska Rhus – sumak Symphoricarpos – śnieguliczka Spiraea – tawuła Weigela – krzewuszka Deutzia - żylistek

73 Zieleń obiektów przemysłowychFunkcja izolacyjna i czynnik estetyzujący obszar zakładu Kępy niskich krzewów, pnącza Niskie strzyżone żywopłoty akcentujące obszary trawników przy krawężnikach od strony przejść W narożnikach – drzewa średnio wysokie – jako akcent wyznaczający granice obiektu

74 Zieleń w obiektach produkcyjnych i usługowych powinna pełnić też funkcje osłaniającą i ochronnąWysokie zwarte zadrzewienia od strony wiejących najczęściej wiatrów Zakłady szczególnie uciążliwe powinny być otoczone pasem zieleni wysokiej o szerokości min 50 m Dobór roślinności pod kątem jej wrażliwości na zacienianie, zanieczyszczenia, przeciągi między halami itp.

75 Zieleń przy przedszkolach, szkołach i wyższych uczelniachOGRÓDKI PRZY PRZEDSZKOLACH Na jedno dziecko po 3-5 m2 Zieleń izolacyjna chroniąca przed wiatrem Granice zaakcentowane średnio wysokimi drzewami Wzdłuż ogrodzenia wysoki (3-5 m) wielogatunkowy żywopłot (obniżająca się wysokość krzewów w kierunku trawnika) Wnętrze – plac zabaw

76 Ogrody przy szkołach 7,5 m2 na ucznia Uwzględnia się grupy wiekowePowinien pełnić funkcję dydaktyczną, rekreacyjną, wychowawczą Teren zajęć lekcyjnych (klasa na wolnym powietrzu) Plac rekreacyjny z ławkami Plac sportowy z urządzeniami do ćwiczeń fizycznych Plac gier sportowych

77 Ściana do graffiti Ściana do odbijania piłki Może być kolekcja roślin ozdobnych i warzyw Wysoki, wielogatunkowy żywopłot Trawniki kompostownik

78 Ogrody przy liceach Podobny charakter jak ogrody przy szkołachWięcej miejsca na place i urządzenia do uprawiania sportu Powierzchnia dwa razy większa niż ogrody przy szkołach

79 Ogrody przy wyższych uczelniachRekreacja studentów i pracowników Obiekty dydaktyczne Kolekcje roślinności (dendrologia, farmakologia itd.) Funkcje estetyzujące otoczenie budynków Czynnik kształtujący przestrzeń zabudowy uczelni

80 Dobierając gatunki do obsadzania obiektów szkolnych i uczelnianych, powinno się uwzględniać kompozycje dające najlepsze efekty wizualne w miesiącach wiosennych, wczesnoletnich i późnojesiennych, kiedy młodzież ma największą okazję obcowania z zielenią ogrodów swoich uczelni.

81 Zieleń przy obiektach produkcji rolnejDrzewa i krzewy użytkowe, ozdobne i zieleń pełniąca funkcję ochronną Do zieleni użytkowej zaliczane są sady owocowe oraz nasadzenia drzew i krzewów, których owoce, kwiaty i liście są wykorzystywane w przemyśle spożywczym, farmakologicznym, jedwabniczym i innych

82 Zadanie zieleni ozdobnej przy obiektach produkcji rolnej na wsi jest poprawa estetyki otoczenia zarówno indywidualnych zagród wiejskich, jak i obiektach produkcji wielkotowarowej

83 Zieleń ochronna Pasy wiatrochronne zapobiegające erozji wietrznej glebZieleń chroniąca zabudowania przed wiatrem, słońcem, wyziewami, pełniąca również funkcję przeciwpożarową Zabudowania obsadza się drzewami silnie rosnącymi, o rozłożystych obficie ulistnionych koronach (topole, buki, lipy, kasztanowce, brzozy, klony)

84 Przy niskich zabudowaniach gospodarkich sadzi się głównie wierzby, klony polne, jarzębinyKępowe nasadzenia drzew i krzewów wśród pól i pasy wiatrochronne pełnią ważną funkcję ekologiczną (ostoja dla fauny)

85 Obiektom produkcji rolnej w krajobrazie wsi towarzyszą:Zadrzewienia wzdłuż polnych dróg Alejowe nasadzenia wzdłuż dróg dojazdowych w sąsiedztwie pałaców i dworów Nasadzenia przeciwśnieżne Nasadzenia wzdłuż rowów melioracyjnych i nasadzenia otaczające oczka wodne Remizy śródpolne Pojedyncze okazy starych drzew rosnące wśród pól

86 Definicje

87 Obszar przestrzeni publicznejTo obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

88 Tereny zieleni miejskiej to tereny przyrodnicze w miastach pokryte roślinnością o funkcjach ekologicznych, ochronnych, rekreacyjnych i estetycznych, tereny biologicznie czynne, niezależnie od tego jak są użytkowane oraz kto jest ich właścicielem. Zieleń miejska może stanowić część systemu przyrodniczego miasta i fragmenty ekologicznego systemu obszarów chronionych.

89 Występuje w formie parków, skwerów i placów, ogrodów, zieleni izolacyjnej i ochronnej, na terenach śródmiejskich, mieszkaniowych, wypoczynkowych, przemysłowych i w strefie podmiejskiej. Wyróżnia się tereny zieleni miejskiej ogólnie dostępnej, o ograniczonej dostępności i niedostępne dla publiczności.

90 Ustawa o ochronie przyrody:Tereny zieleni: tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemysłowym

91 Powierzchnia terenu biologicznie czynna: grunt rodzimy oraz woda powierzchniowa na terenie działki budowlanej, a także 50% sumy powierzchni tarasów i stropodachów o powierzchni nie mniejszej niż 10 m2 urządzonych jako stałe trawniki lub kwietniki na podłożu zapewniającym im naturalną wegetację

92 Biologiczne czynna powierzchnia działki:Nie utwardzona i nie zabudowana powierzchnia pokryta trwałą roślinnością na gruncie rodzimym lub nasypie o grubości warstwy gleby co najmniej 1 m

93 Zadrzewienie Drzewa i krzewy w granicach pasa drogowego, pojedyncze drzewa lub krzewy albo ich skupiska nie będące lasem, wraz z terenem, na którym występują, i pozostałymi składnikami szaty roślinnej tego terenu, spełniające cele ochronne, produkcyjne lub społeczno-kulturowe

94 Klasyfikacja terenów zieleniWg M. Szumański, A.Niemirski

95 Parki – obiekty o powierzchni powyżej 2 ha, przeznaczone dla popularnych i powszechnych form wypoczynku Parki rozrywki Parki wypoczynkowe Parki pokazowe Parki kultu

96 Parki rozrywki: Lunaparki Parki kultury

97 lunapark Ogrodzony teren gier i zabaw na otwartym powietrzuDla wszystkich grup wiekowych Wyposażony w przeróżne urządzenia techniczne stałe i sezonowe Użytkowane raczej sezonowe (wiosna-jesień)

98 lunapark Elementy programu zagospodarowania lunaparku obejmują:Część z urządzeniami rozrywki Część ogólna (plac wejściowy, urządzenia gastronomiczne, tereny wypoczynku biernego) Część administracyjno-gospodarcza

99 lunapark Teren parku powinien być wyposażony w sieć wodno-kanalizacyjną, energetyczną, telefoniczną Obiekt funkcjonuje w określonych porach dnia, a wstęp jest płatny Odmiana lunaparku – wesołe miasteczko (funkcjonuje w formie objazdowej) Przykład: lunapark w Śląskim Parku Kultury

100 Park kultury Obszar o bardzo zróżnicowanej ofercie programowej, umożliwiających uprawianie prawie wszystkich aktywności wypoczynkowych realizowanych grupowo lub indywidualnie Obiekt składa się z kilku sektorów programowych o zróżnicowanej intensywności wykorzystania wypoczynkowego, które mogą się składać z kilku obiektów

101 Park kultury Ogólnodostępny Czynny przez cały rokPowinien być dobrze obsługiwany komunikacją indywidualną i masową Od kilkudziesięciu do kilkuset hektarów Struktura roślinności dostosowana do warunków siedliskowych, pełniąc różne funkcje w poszczególnych sektorach

102 Parki wypoczynkowe: Parki spacerowe Parki dziecięce Parki leśneParki zdrojowe

103 Park spacerowy Obszar wypoczynku o powierzchni powyżej 2 ha, przeznaczonej do wypoczynku indywidualnego i w małych grupach w ciszy, wśród roślin Główne elementy struktury parku Zróżnicowane w nastroju i wielkości wnętrza krajobrazowe (aranżowane roślinnością i ukształtowaniem ternu), wyposażone w miejsca do sadzenia

104 Park spacerowy Uzupełniające elementy programu:Place zabaw dla dzieci Amfiteatr Kawiarnie Gry ogrodowe Ogólnodostępne (bezpłatne, czynne całą dobę w ciągu całego roku) Np. park Skaryszewski w Warszawie

105 Park dziecięcy Obszar przeznaczony do codziennego wypoczynku dzieci i młodzieży w wieku do 16 lat Park dziecięcy powinien realizować potrzeby wypoczynkowe dzieci odpowiednio do stopnia ich rozwoju psychofizycznego 5 sektorów dla poszczególnych grup wiekowych

106 Park dziecięcy Poza wydzielonymi przestrzennie i funkcjonalnie sektorami dla grup wiekowych program parku dziecięcego obejmuje: Część ogólną (place wejściowe, pawilon, brodzik, górkę saneczkową) Część sportową (boiska do gier zespołowych, lodowisko, trasy dla deskorolek, wrotek, rowerów itp.)

107 Park dziecięcy Parki powinny być lokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie jednostek mieszkaniowych w sposób zapewniający bezkolizyjne ich połączenie z parkiem Obiekty ogólnodostępne, czynne przez cały rok Teren: Dobry mikroklimat Nie sąsiadujący z trasami komunikacyjnymi uciążliwymi dla otoczenia Poziom wód gruntowych poniżej 2 m

108 Park dziecięcy Powierzchnia 2 – 2,5 ha Kompozycja przestrzenna:Wprowadzenie zróżnicowanej rzeźby ternu Niestosowanie w doborze gatunkowym roślin kłujących i trujących Teren powinien być ogrodzony Teren powinien być wyposażony w sieć wodno-kanalizacyjną i energetyczną

109 Park leśny Obszar lasu o dominującym drzewostanie w wieku powyżej 80 lat wraz ze strefą brzegową Przystosowany do wypoczynku Położony w granicach administracyjnych miasta lub jego strefie podmiejskiej Wyłączony spod zarządu Lasów Państwowych

110 Park leśny Elementy struktury programowej:Urządzenia sportowe Place piknikowe i wypoczynkowe Deszczochrony Toalety Obiekty gastronomiczne Parki leśne powinny być izolowane od terenów zabudowanych przez inne obiekty terenów zieleni lub tereny otwarte, z zachowaniem dobrej obsługi komunikacyjnej masowej i indywidualnej w rejonie wejść do parku

111 Park zdrojowy Podobny do parku spacerowego; na ogół bardziej „strojny”Ze źródłem pitnej wody leczniczej

112 Parki pokazowe Park botaniczny Park zoologiczny Park etnograficznyPark wystaw Park-muzeum

113 Park botaniczny Obszar ekspozycji roślin z różnych stron świata, o charakterze parkowym Parki botaniczne mają na celu popularyzowanie wiedzy o roślinach, prowadzenie badań naukowych, hodowlę i aklimatyzację roślin

114 Park botaniczny Główne elementy struktury programowej:Część ekspozycyjna Część naukowa (biura, zakłady i laboratoria naukowe, szklarnie, pola doświadczalne itp. ) Część administracyjno-produkcyjna (szkółki drzew i krzewów, uprawy polowe, inspekty, szklarnie, ośrodek administracyjno-gospodarczy)

115 Park botaniczny Teren ogrodzony i wyposażony we wszystkie sieci uzbrojenia technicznego Parki botaniczne lokalizowane są w miastach będących ośrodkami akademickimi, na obszarach oddalonych od zabudowy, dobrze obsługiwanych komunikacją masową i indywidualną Parki botaniczne zaliczane są do publicznej przestrzeni wypoczynkowej, udostępnianej za opłatą

116 Park botaniczny Teren powinien cechować się zróżnicowaniem terenu, o dominującej ekspozycji południowej, występowaniem naturalnych cieków i zbiorników wodnych Powierzchnia od kilkunastu do kilkuset hektarów Odmiany: park dendrologiczny, park pomologiczny

117 Park zoologiczny Obszar stałej ekspozycji zwierząt z różnych stron świata o charakterze parkowym Park zoologiczny ma na celu popularyzowanie wiedzy o zwierzętach, prowadzenie badań naukowych oraz stworzenie warunków do wypoczynku w przestrzeni otwartej

118 Park zoologiczny Podstawowe elementy struktury programowej:Część ekspozycyjna (wybiegi, pawilony, woliery) Część gospodarcza (biura, magazyny) Część naukowo-badawcza (szpital, laboratoria, sale seminaryjne i widowiskowe) Część obsługi ruchu wypoczynkowego (kawiarnia, place wypoczynkowe)

119 Park zoologiczny Parki te lokalizowane są w miastach będących ośrodkami akademickimi, na obszarach oddalonych od zabudowy, dobrze obsługiwane przez środki komunikacji masowej i indywidualnej Teren powinien mieć zróżnicowaną rzeźbę, powinien być dobrze przewietrzany, powinien być dobrze przewietrzany (teren nieinwersyjny), o dominującej ekspozycji południowej

120 Park zoologiczny Jest istotnym ogniwem publicznej przestrzeni wypoczynkowej, czynny cały rok i udostępniany za opłatą Powierzchnia nie powinna być mniejsza niż 30 ha Istotą zasadą kompozycji przestrzennej zoo jest wprowadzenie na jego teren cieków i zbiorników wodnych o zamkniętym obiegu, odizolowanie wizualne części administracyjno-gospodarczej i ogrodzenie terenu Odmiana: park safari

121 Park etnograficzny Obszar stałej ekspozycji obiektów architektury i budownictwa regionalnego o charakterze parkowym Park etnograficzny ma na celu popularyzowanie wiedzy z zakresu etnografii, prowadzenie badań naukowych, zabezpieczanie unikatowych obiektów budownictwa regionalnego oraz stworzenie warunków do wypoczynku w przestrzeni otwartej

122 Park etnograficzny Podstawowe elementy struktury programowej:Część ekspozycyjna (zagrody, młyny itp.) Część administracyjno-gospodarcza (biura, zespół naukowo-badawczy i konserwatorski, zespół gospodarczy) Część usługowa (zespół handlowo-gastronomiczny, widowiskowy) Część ogólna (parkingi, place wypoczynkowe itp.)

123 Park etnograficzny Obiekty tego typu lokalizowane są w regionach etnograficznych cechujących się szczególnymi wartościami w zakresie kultury ludowej Obiekty publicznej przestrzeni wypoczynkowej udostępnianej za opłatą

124 Park etnograficzny Teren powinien mieć zróżnicowaną rzeźbę terenu, naturalne cieki lub zbiorniki wodne i sąsiadować z terenami otwartymi (uprawy rolnicze, lasy) lub innymi obiektami terenów zieleni Powierzchnia ha W kompozycji przestrzennej istotne jest wykorzystanie naturalnych walorów krajobrazowych terenu, odizolowanie przestrzenne od obszarów zabudowanych i ogrodzenie ternu

125 Park wystaw Obszar czasowych i stałych wystaw o charakterze parkowym, których eksponaty mogą być wystawiane w przestrzeni otwartej (rośliny, maszyny ogrodnicze i rolnicze, urządzenia do wypoczynku i zabawy, rzeźby) Celem tworzenia parków wystaw jest popularyzowanie wiedzy na temat najnowszych dokonań w różnych dziedzinach

126 Park wystaw Podstawowe elementy struktury programowej:Ekspozycja terenowa (wystawy stałe lub czasowe) Ekspozycja pawilonowa (ogrody zimowe, pawilony) Część administracyjno-gospodarcza Część obsługi wypoczynkowej (usługi gastronomiczne, punkty informacyjne)

127 Park wystaw Ogólnodostępny lub udostępniany za opłatąPowierzchnia od kilku do kilkudziesięciu hektarów Teren powinien być ogrodzony, połączony z innymi obiektami terenów zieleni Np. międzynarodowa wystawa w Katowicach na terenie Śląskiego Parku Kultury

128 Park-muzeum Obejmuje wszystkie tzw. parki zabytkoweParki-muzea mogą mieć różne cele funkcjonowania – eksponowanie dawnych stylów w budowie ogrodów, upamiętnianie miejsc ważnych dla historii Polski, oprawa zabytkowych obiektów architektonicznych itp. Ich struktura programowa i przestrzenna wynika ze specyfiki miejsca i funkcji Np. Łazienki w Warszawie

129 Parki kultu Park kalwaryjski Park lapidarium

130 PARK KALWARYJSKI PARK LAPIDARIUM Związany jest z kultem religijnymOrganizowany jest dla upamiętnienia dawnych miejsc kultu religijnego lub jest to miejsce organizowane w celu upamiętnienia, dokumentowania i kolekcjonowania detali architektonicznych (np. kapitele, gzymsy, rzeźby) dawnych kultur na otwartym powietrzu lub resztek fortyfikacji

131 Zieleńce Obiekty przeznaczone do krótkiego wypoczynku, spacerów i ozdoby, na ogół o niewielkiej powierzchni (do 2 ha) Zieleńce ozdobne Zieleńce wypoczynkowe Zieleńce spacerowe

132 Zieleniec ozdobny Niewielki teren przeznaczony pod dekorację roślinną założeń architektoniczno-urbanistycznych Główny cel: podnoszenie walorów estetycznych najbliższego otoczenia, np. obiektów architektonicznych

133 Zieleniec ozdobny Charakterystyczne elementy wyposażenia: różnego rodzaju kwietniki, klomby, rzeźby, pomniki, urządzenia wodne i różne elementy wyposażenia architektury ogrodowej Zieleńce w tej postaci występują w połączeniu z placami, ulicami i różnego typu budynkami użyteczności publicznej

134 Zieleniec ozdobny Struktura roślinna podporządkowana jest kompozycji architektoniczno-urbanistycznej i powinna być atrakcyjna przez cały rok Zieleniec ozdobny ma nikły udział w obsłudze ruchu wypoczynkowego

135 Zieleniec wypoczynkowy„zminiaturyzowany” park o powierzchni do 2 ha Funkcja: podnoszenie walorów estetycznych najbliższego otoczenia oraz obsługa krótkotrwałego wypoczynku Elementy wyposażenia: miejsca do siedzenia, urządzenia zabaw dla dzieci, różnego typu urządzenia wodne

136 Zieleniec wypoczynkowyOgólnie dostępny Użytkowany w ciągu całego roku

137 Zieleńce spacerowe: Zieleniec promenada Zieleniec bulwar

138 Zieleniec promenada Teren o wydłużonym kształcie (ok m szerokości i długości od kilkuset do kilku tysięcy metrów) z atrakcyjnymi otwarciami widokowymi Służy przede wszystkim do spacerowania oraz pełni funkcje dekoracyjne Główny elementem zagospodarowania to ciąg pieszy biegnący pod drzewami tworzącymi aleję, wyposażony w miejsce do siedzenia, oświetlony i posiadający inne drobne elementy wyposażenia

139 Zieleniec promenada Ogólnie dostępny Pełni swe funkcje przez cały rokNp. Aleje ujazdowskie w Warszawie Odmiana: planty (np. Planty w Krakowie)

140 Zieleniec bulwar Teren biegnący wzdłuż brzegu cieku lub zbiornika wodnego, którego układ funkcjonalno-przestrzenny podobny jest do promenady

141 Cmentarze Cmentarze Obiekty o różnej powierzchni służące grzebaniu i oddawaniu czci zmarłym ludziom i zwierzętom Wyróżniamy: Cmentarze grzebalne Cmentarze komunalne Cmentarze wyznaniowe Cmentarze-muzea Cmentarze dla zwierząt

142 Cmentarz komunalny Przeznaczony do grzebania zmarłych różnych wyznań i ateistów lub grzebania urn z ich prochami Podstawowe elementy struktury programowej: Część grzebalna Część administracyjno-gospodarcza (warsztaty, biura) Część ogólna (plac wejściowy, budynek przedpogrzebowy) Część przedwejściowa (parkingi, pawilony usługowe)

143 Cmentarz komunalny Powinien być lokalizowany poza granicami terenów budowlanych, dobrze obsługiwany środkami komunikacji masowej i indywidualnej Teren powinien mieć poziom wody gruntowej poniżej 2,5 m, a spływ wód gruntowych i powierzchniowych powinien mieć kierunek od zabudowy Pożądane są gleby lekkie, piaszczyste oraz niewielkie zróżnicowanie rzeźby terenu

144 Cmentarz komunalny Jest ogniwem publicznej przestrzeni wypoczynkowejGłówne aktywności wypoczynkowe: kontemplacja i spacer Charakterystyczne urządzenia: różnego rodzaju groby, budynek przedpogrzebowy z krematorium, budynki handlowo-usługowe, place gospodarcze, place wypoczynkowe, parkingi

145 Cmentarz komunalny Teren powinien być ogrodzony i wyposażony w sieć wodno-kanalizacyjną i energetyczną Powierzchnia od 10 do 50 ha Wyróżniamy: Cmentarz komunalny czynny Cmentarz komunalny zamknięty

146 Cmentarz wyznaniowy Służy grzebaniu i oddawaniu czci zmarłym danego wyznaniowy Cmentarze te są zakładane i prowadzone przez władze kościelne danego wyznania Elementy struktury programowej są stosowne do zasad obowiązujących w danej praktyce religijnej

147 Cmentarz wyznaniowy Lokalizowane przy kościołach lub są obiektami samodzielnymi, lokalizowanymi poza granicami terenów budowlanych, dobrze obsługiwane środkami komunikacji masowej i indywidualnej Teren powinien odpowiadać tym samym wymaganiom co cmentarz komunalny Wyróżniamy: Cmentarz wyznaniowy czynny Cmentarz wyznaniowy zamknięty

148 Cmentarz-muzeum Miejsce czci poległych lub pomordowanych w okresie wojen, miejsce pamięci narodowej lub miejsce, na którym spoczywają osoby zasłużone dla kultury i nauki Lokalizacja, struktura programowo-przestrzenna, powierzchnia i urządzenia wynikają z właściwości miejsca zdarzeń, z którymi miejsca te są związane Np. Powązki, Palmiry, Cytadela Poznańska Odmiana: cmentarz wojenny

149 Ośrodki turystyczno-wypoczynkoweObiekty o zróżnicowanej powierzchni, przeznaczone do wypoczynku „pobytowego” Cechą odróżniającą te obiekty od parków jest istnienie na ich terenie bazy noclegowej sezonowej lub stałej Korzystanie jest odpłatne Lokalizacja jest związana z miejscami atrakcyjnymi dla wypoczynku

150 Ośrodki turystyczno-wypoczynkowe:Pola turystyczne Pola biwakowe Pola namiotowe Pola kempingowe Tereny wczasowe Ośrodek domków kempingowych Ośrodek wczasowy

151 Pole biwakowe Wydzielony teren o bogatych walorach krajobrazowych, przeznaczony do obozowania różnej wielkości zorganizowanych grup (urządzających teren wg własnych upodobań i umiejętności, mających własny sprzęt i zbudowane przez siebie urządzenia polowe)

152 Pole biwakowe Obozowisko powinno być wyposażone w ujęcie wody pitnej i mieć możliwość okresowego podłączenia do sieci energetycznej i telefonicznej Korzystanie z tego obiektu jest odpłatne Obiekt powinien być położony na terenach ciepłych, nieinwersyjnych Pola biwakowe są miejscem uprawiania skautingu Działają sezonowo Są strzeżone we własnym zakresie przez wypoczywających

153 Pole namiotowe Wydzielony i ogrodzony teren o zróżnicowanej strukturze roślinnej, raczej płaski, położony na terenach nieinwersyjnych Obiekt ma kontrolowane wejście Korzystanie jest odpłatne Teren wyposażony w instalację wodno-kanalizacyjną i energetyczną, urządzenia umożliwiające przygotowanie posiłków, pawilon recepcyjny ze świetlicą

154 Pole kempingowe Wydzielony i ogrodzony teren Kontrolowane wejścieWewnętrzna sieć dróg pieszo-jezdnych Elementy struktury programowej: Budynek recepcji, świetlica, pomieszczenia sanitarne, kuchnia, wydzielone stanowiska parkingowe Obiekt powinien być wyposażony w sieć wodno-kanalizacyjną, energetyczną i telefoniczną

155 Pola kempingowe Lokalizowane na terenach o zróżnicowanej strukturze roślinnej, ciepłych i nieinwersyjnych Obiekt przeznaczony głównie do uprawiania karawaningu Korzystanie jest odpłatne

156 Tereny wczasowe Ośrodki domków kempingowych Ośrodek wczasowy

157 Ośrodek domków kempingowychWydzielony teren z domkami kempingowymi, przeznaczony do kilku- lub kilkunastodniowego wypoczynku Ośrodek posiada pawilon recepcyjny, świetlicę, stołówkę, restaurację, place zabaw dla dzieci, boiska, pomosty Obiekt wyposażony w sieć wodno-kanalizacyjną, energetyczną, telefoniczną Obiekt sezonowy

158 Ośrodek wczasowy Wydzielony teren, na którym zlokalizowany jest budynek lub zespół budynków o charakterze hoteli Zwykle czynny cały rok Teren wyposażony w urządzenia sportowo-wypoczynkowe, place zabaw, parkingi

159 Tereny sportowe Zbiór obiektów o różnej powierzchni, przeznaczony do uprawiania różnych dyscyplin sportowych Wyróżniamy: Widowiskowe tereny sportowe Stadion Tor wyścigowy Tereny sportu kwalifikowanego Tereny sportu powszechnego

160 Stadion Obszar na którym zlokalizowany jest obiekt o charakterze widowiskowym, mający na celu umożliwienie przeprowadzenia i obserwowania zawodów w różnych dyscyplinach sportowych, których specyfika wymaga boisk, basenów, skoczni i powoduje, że przybiera on różne formy funkcjonalno-przestrzenne

161 Stadion Podstawowe elementy struktury programowej:Arena Widownia Zaplecze administracyjno-gospodarcze Urządzenia treningowe (boiska, baseny, murawy) Plac wejściowy, parkingi Teren powinien być ogrodzony

162 Stadion Stadiony lokalizowane są w powiązaniu z innymi obiektami sportowymi lub terenami zieleni, w sąsiedztwie terenów mieszkaniowych Powinny być dobrze obsługiwane przez środki komunikacji masowej i indywidualnej Jest ogniwem publicznej przestrzeni wypoczynkowej udostępnianej za opłatą

163 Stadion Powierzchnia wynika ze specyfiki dyscyplin sportowych rozgrywanych na jego terenie i wielkości widowni Odmiany: Stadion pływacki Stadion lekkoatletyczny Stadion do gier dużych Stadion do gier małych Skocznia narciarska Stadion do jazdy szybkiej na lodzie

164 Tor wyścigowy Obiekt o charakterze widowiskowym umożliwiający przeprowadzenie wyścigów w dyscyplinach sportowych, których specyfika wymaga różnych rodzajów torów (np. żużlowych, regatowych, saneczkowych), co powoduje, że przybierają one różne formy funkcjonalno-przestrzenne

165 Tor wyścigowy Podstawowe elementy struktury programowej: Tor wyścigowyWidownia Zaplecze administracyjno-gospodarcze Tory i tereny treningowe parkingi

166 Tor wyścigowy Lokalizowane są na obszarach oddalonych od zabudowyDobrze obsługiwane środkami komunikacji masowej i indywidualnej Udostępniane za opłatą Powierzchnia toru wynika ze specyfiki dyscypliny sportowej i może wahać się od kilku do kilkuset hektarów

167 Tor wyścigowy W kompozycji przestrzennej toru istotne jest wykorzystanie naturalnych warunków topograficznych i krajobrazowych Teren powinien być ogrodzony, a część stanowiąca zaplecze izolowana przestrzennie

168 Tor wyścigowy Odmiany: Tor regatowy Tor wyścigów konnychTor cartingowy Tor motokrosowy Tor żużlowy Tor wyścigów samochodowych Tor saneczkowy/bobslejowy

169 Tereny sportu kwalifikowanegoObiekty przeznaczone do uprawiania takich dyscyplin sportowych, które wymagają specjalnego wyposażenia, posiadania odpowiednich uprawnień lub ścisłego nadzoru Wyróżniamy Lotnisko sportowe Strzelnica Ośrodek jeździecki Przystań Pole golfowe

170 Lotnisko sportowe Ma na celu prowadzenie treningów i zawodów w różnych dyscyplinach sportów lotniczych (np. szybownictwo, spadochroniarstwo) Podstawowe elementy struktury programowej: Część terenowa (pas startowy, lądowisko śmigłowców, krąg spadochronowy) Część zaplecza (hangary, magazyny, wieża kontrolna) Część ogólna (parkingi, teren pod przestawne trybuny)

171 Lotnisko sportowe Lotniska są lokalizowane na terenach oddalonych od obszarów zabudowanych i muszą odpowiadać normom dotyczącym lotnisk Powierzchnia waha się od 80 do 150 ha W kompozycji przestrzennej lotniska istotne jest wykorzystanie naturalnych warunków topograficznych i krajobrazowych

172 Lotnisko sportowe Teren powinien być ogrodzonyTeren powinien posiadać odpowiednią izolację w postaci terenów rolniczych lub zalesionych

173 Strzelnica Umożliwia prowadzenie treningów i zawodów w różnych konkurencjach strzeleckich i łuczniczych Podstawowe elementy struktury programowej: Stanowiska strzeleckie i tarczowe Wały kulochwytowe Budynek zaplecza Tern powinien być ogrodzony

174 Strzelnica Strzelnice lokalizowane są w oddaleniu od terenów zabudowanych, dróg i urządzeń publicznych, możliwie na terenach zalesionych/zadrzewionych Może być wykorzystywana w ciągu całego roku, zachowując charakter obiektu o kontrolowanym użytkowaniu Powierzchnia waha się od 1 do 2,5 ha W Polsce obiekty te związane są z terenami specjalnymi

175 Ośrodek jeździecki Obszar na którym zlokalizowane są tereny i urządzenia do prowadzenia treningów i zawodów w różnych dyscyplinach jeździeckich Podstawowe elementy struktury programowej: Boisko do skoków Padok Plac rozprężania Ujeżdżalnia Stajnie Zaplecze administracyjno-gospodarcze Budynek klubowy

176 Ośrodek jeździecki Lokalizowany zazwyczaj w strefie podmiejskiej , co umożliwia prowadzenie jazd w terenach otwartych Obiekty czynne cały rok W kompozycji przestrzennej istotne jest wykorzystanie naturalnych warunków topograficznych oraz powiązanie z ternami otwartymi

177 Ośrodek jeździecki Teren ośrodka powinien być ogrodzony, a jego powierzchnia wynika ze specyfiki uprawianych na jego terenie konkurencji (np. skoki, powożenie) i waha się od jednego do kilkudziesięciu hektarów

178 Przystań Obszar, na którym zlokalizowane są urządzenia umożliwiające uprawianie różnych dyscyplin sportów łodziowych Budowa przystani ma na celu przystosowanie brzegu akwenu do uprawiania amatorskich i wyczynowych sportów łodziowych (żeglarstwo, wioślarstwo, kajakarstwo, bojery, windsurfing)

179 Przystań Główne elementy struktury programowej:Hangary dla sprzętu pływającego Zaplecze administracyjno-gospodarcze Część usługowo-gastronomiczna Parkingi Pomosty Plaże trawiaste

180 Przystań Elementy uzupełniające:Boiska Baseny pływackie itp. Przystanie lokalizowane są przy akwenach o minimalnej głębokości 0,75 m, zajmując ok metrów linii brzegowej Powierzchnia 1,5-2,5 ha Teren powinien być ogrodzony

181 Pole golfowe Obszar umożliwiający prowadzenie nauki, treningów i zawodów w golfa Podstawowe elementy struktury programowej: 9 lub 18 torów Pola do treningów Budynek klubowy Zaplecze administracyjno-gospodarcze parkingi

182 Pole golfowe Elementy uzupełniające programu:Basen kąpielowy Kort do tenisa Plac zabaw dla dzieci Teren powinien być ogrodzony Powierzchnia ha Odmiana: minigolf

183 Tereny sportu powszechnegoObiekty przeznaczone do uprawiania „prostych” aktywności wypoczynkowych typu wypoczynkowego Wyróżniamy Kąpielisko Zespół boisk

184 Kąpielisko Obszar, na którym zlokalizowane są urządzenia umożliwiające kąpiele, plażowanie i uprawianie różnych konkurencji pływackich Główne elementy struktury programowej: Zespoły basenów Plaże Boiska Budynki obsługi użytkowników Zaplecze administracyjno-gospodarcze i techniczne parkingi

185 Kąpielisko Kąpieliska można lokalizować na wodach naturalnych jedynie wtedy, gdy woda ma I klasę czystości Kąpieliska z basenami sztucznymi powinny być lokalizowane w powiązaniu z terenami mieszkaniowymi Pożądane jest powiązanie tych obiektów z innymi terenami sportowymi (szczególnie z krytymi basenami) lub terenami zieleni Użytkowane sezonowo Wstęp jest płatny

186 Zespół boisk Obszar, na którym zlokalizowano boiska umożliwiające wszechstronne szkolenie, treningi i wypoczynkowe uprawianie różnych dyscyplin sportowych (np. gry zespołowe, lekkoatletyka, gimnastyka) Podstawowe elementy struktury programowej: Boiska Urządzenia lekkoatletyczne Budynki zaplecza Murawy Urządzenia do wypoczynku biernego

187 Zespół boisk Zespoły boisk są lokalizowane w sąsiedztwie zespołów mieszkaniowych Wielofunkcyjność poszczególnych urządzeń powinna zapewniać możliwość ich całorocznego wykorzystania Powierzchnia 1,5-4,5 ha

188 Tereny działań hobbystycznych:Obiekty związane z pewnymi działaniami hobbystycznymi, np. związane z uprawą roślin, hodowlą zwierząt i innymi aktywnościami wypoczynkowymi realizowanymi w przestrzeni otwartej Wyróżniamy Kolonie ogrodów działkowych Kolonie działek letniskowych

189 Kolonia ogrodów działkowychObszar, na którym zlokalizowane są ogródki o powierzchni od 250 do 500 m2, umożliwiające uprawę warzyw, drzew owocowych i roślin ozdobnych ich posiadaczom oraz spacery po ogólnie dostępnych alejach Podstawowe elementy struktury programowej: Ogródki Budynki (np. klub działkowców) Plac zabaw dla dzieci Urządzenia do wypoczynku biernego

190 Kolonia ogrodów działkowychWykorzystywane w ciągu całego roku Odmiany: Stałe kolonie ogrodów działkowych Czasowe kolonie ogrodów działkowych

191 Bazy techniczne terenów zieleniObiekty związane z zakładaniem i pielęgnacją terenów zieleni

192 Baza techniczna terenów zieleniObszar stanowiący zaplecze techniczno-administracyjne przedsiębiorstw, których profil działalności jest związany z zakładaniem i pielęgnacją terenów zieleni oraz produkcją materiału roślinnego i urządzeń wyposażenia tych terenów

193 Baza techniczna terenów zieleniPodstawowe elementy struktury programowej: Część administracyjno-gospodarcza (biura, warsztaty, garaże, magazyny) Część produkcyjna (dołownik, kompostownik, składy materiałów sypkich) Część ekspozycyjno-handlowa (matecznik, pawilon handlowo-usługowy)

194 Baza techniczna terenów zieleniTeren powinien być ogrodzony i wyposażony we wszystkie sieci uzbrojenia technicznego Lokalizacja baz wynika z rozkładu przestrzennego obiektów terenów zieleni i ich areału Teren przeznaczony pod teren bazy powinien być płaski, o dobrych glebach i poziomie wód gruntowych 1,5-2 m Jest obiektem niedostępnym lub o ograniczonej dostępności dla zwiedzających Powierzchnia ha