1 Współpraca władz oświatowych, samorządów i przedsiębiorcówSystem dualnego kształcenia zawodowego Duales Ausbildungssystem Krzysztof Bosak Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej
2
3
4 Ausbildungspakt: Tło historycznePoczątki systemu dualnego – lata 30-ste XX w. Od lat 80-tych toczyła się debata nad zwiększeniem ilości oferowanych miejsc praktyk zawodowych przez prywatne firmy Narodziła się idea aby przy pomocy tzw. transferu na kształcenie zawodowe (Ausbildungsplatzabgabe) obciążyć firmy nie oferujące praktyk zawodowych quasipodatkiem, który byłby w całości przeznaczony na dofinansowanie kształcenia zawodowego W 2004 ustawa przeszła przez Bundestag ale Budesrat zablokował ją W zamian narodziła się idea Ausbildungspakt Związki zawodowe i skrajna lewica były od początku przeciwne, żądając przymusowego zaangażowania przedsiębiorców
5 Ausbildungspakt Krajowy Pakt na rzecz Wykształcenia i Szkolenia Specjalistycznych Kadr Nationaler Pakt für Ausbildung und Fachkräftenachwuchs (w skrócie: Ausbildungspakt) Umowa społeczna pomiędzy przedstawicielami polityki a przedstawicielami gospodarki (zrzeszeń przemysłowych i zrzeszeń przedsiębiorców) zawarta w 2004 roku w celu przełamania negatywnego trendu w kształceniu zawodowym W 2010 pakt został przedłużony na lata (III edycja, pierwszy raz przedłużony w 2007 r.)
6 Główne założenia PaktuInicjatywa tworzenia konkretnych miejsc kształcenia zawodowego ma wychodzić od strony przedsiębiorców Sfera prywatna ma utworzyć rocznie nowych miejsc kształcenia zawodowego i miejsc pierwszego kształcenia zawodowego (Einsteigsqualifizierung) Dodatkowo ma powstać miejsc pierwszego kształcenia zawodowego plus (EQ-Plus), które są nakierowane na uczniów słabszych - obok praktyki zawodowej zawierają także zajęcia wspomagające RFN i landy wspierają przedsięwzięcia na rzecz redukcji liczby uczniów przerywających szkołę przed egzaminem (przez co nie mogę oficjalnie wziąć udziału w programie praktyk zawodowych) Także szkoły ogólnokształcące mają przeprowadzać obowiązkowo i systematycznie szkolenia pozwalające zorientować się w możliwościach kształcenia zawodowego
7 Dalsze założenia Koncentracja na kształceniu techniczno-informatyczno-matematycznym (III edycja paktu) Ze strony rządu: Intensyfikacja i rozbudowa doradztwa zawodowego Sfera prywatna: Optymalizacja giełd praktyk zawodowych Mocniejsze wciągnięcie w proces Urzędów Pracy Rząd przeznaczy środki na dodatkowych 100 doradców kształcenia zawodowego
8 Sukces Paktu W 2010 roku udało się podpisać dzięki Ausbildungspakt o 6% więcej nowych umów o kształcenie niż w roku 2003 mimo niekorzystnych zmian makroekonomicznych Ilość osób przerywających edukację spadła o 9% W latach zgodnie z Niemiecką Agencją Pracy (Bundesagentur für Arbeit) było więcej miejsc kształcenia zawodowego niż chętnych
9 Podział kompetencji Rząd federalny (Ministerstwo Badań i Edukacji oraz Ministerstwo Pracy i Gospodarki) – regulacje ustawowe, regulaminy nauki, klasyfikacja zawodów Landy – programy nauki, organizacja praktyk i egzaminów, współpraca z izbami rzemieślniczymi i organizacjami biznesowymi, szkolenia, serwisy inf. Przedsiębiorstwa – udostępnieni praktyk, egzaminy, świadectwa Uczeń – znalezienie sobie praktyk, wybór szkoły, dziennik praktyk, egzaminy pisemne i praktyczne
10 Regulacja zawodów Konkretne normy (rzeczowe i czasowe) dotyczące poszczególnych zawodów regulują rozporządzenia dotyczące poszczególnych zawodów (Ausbildungsorndungen). Podstawą prawną dla tworzenia Ausbildungsorndungen jest prawo o szkolnictwie zawodowym (Berufsbildungsgesetz) Zmiana definicji danego zawodu odbywa się w ramach Berufsbildungsgesetz z inicjatywy izb rzemieślniczych (Fachverbände), organizacji pracodawców (Organisationen der Arbeitgeber), związków zawodowych (Gewerkschaften) lub Krajowgo Instytutu Kształcenia Zawodowego (Bundesinstitut für Berufsbildung) Zazwyczaj odbywa się to tak, że po wysłuchaniu inicjatora i stron zainteresowanych decyzję podejmuje ministerstwo, uzgadniające to dodatkowo z poszczególnymi landami Samo Ausbildungsordnung zmienia się wg ustalonej procedury w której uczestniczą przedstawiciele władz związkowych, landów, związków zawodowych oraz naukowców zajmujących się kształceniem zawodowym
11 Umowa o kształceniu zawodowymPodstawą współpracy jest umowa o kształceniu zawodowym (Berufsausbildungsvertrag) Uczeń podpisuje ją z zakładem oferującym praktykę Stroną jest jeden lub wielu uczniów i przedsiębiorstwo oferujące kształcenie W przypadku kształcenia nieletnich stronę przy zawieraniu umowy są rodzice Ramy minimalne dotyczące kształtu umowy Berufsbildungsvertrag są określane przez paragraf 10 prawa o kształceniu zawodowym (§10 Berufsbildungsgesetz) na kształt tej umowy (czyli na ramy dotyczące kształcenia zawodowego) mają wpływ zarówno landy jak i rząd RFN Średni czas trwania kształcenia: miesięcy
12 Duales Ausbildungssystem w liczbachW 2011 r. ilość nowych umów o kształcenie: (wzrost rok do roku o 1,8%) W 2011 r. w Niemczech kształcono w 344 (uznanych, skodyfikowanych) zawodach W 2010 r. w systemie szkolenia zawodowego brało udział ponad 1,5 miliona młodych osób W 2009 r. 145 tys. młodych brało udział w programie kształcenia na praktykach dotowanych przez państwo (9,6%) W 2010 r. ponad 142 tys. umów pomiędzy uczniami a przedsiębiorcami zostało zerwanych przedwcześnie (23% całości w danym roku) Spada ilość zaangażowanych przedsiębiorstw. W 2010 r. kształciło 468 tys. firm (22,5%). Spadek wynika w dużej mierze z rezygnacji z udziału w systemie przez MSP 61% kształconych po zakończeniu znajduje zatrudnienie w firmie kształcącej. Kwotę tę zaniżają nowe landy
13 Procent zaangażowanych firm
14 Wynagrodzenia praktykantów
15 Bilans dla przedsiębiorcy (2007)Rodzaje kosztów Koszty w euro Koszty Brutto 15 288 Zyski (z produktywnych czynności praktykantów) 11 692 Koszty Netto 3 596
16 Nakłady budżetowe na szkolenie1995 2000 2005 2007 2008 Całkowite wydatki na edukację 125 135 142 148 154 Wydatki na szkolenie w systemie dualnym 10 12 11
17 System szkolny a dualny
18 Proporcje kształcenia w Szwajcarii
19 Zalety systemu dualnegoDopasowanie popytu i podaży pracy Niskie bezrobocie wśród młodzieży Dopasowanie oferty edukacyjnej szkół do wymagań rynku Zaangażowanie obywatelskie przedsiębiorców i organizacji branżowych Wychowanie w duchu odpowiedzialności za siebie i realizmu Oswajanie ucznia z rynkiem pracy przy zachowaniu mechanizmów ochronnych
20 Słabości systemu dualnegoChaos kompetencyjny pomiędzy rządem RFN, landami i organizacjami branżowymi Brak wystarczającego popytu na praktyki Zrywanie umów przez firmy po skonsumowaniu dofinansowania Nadmierne obciążenia dla firm Zbyt wąskie profile zawodowe nauki Problemy z praktykami dla słabszych
21 POLSKA
22 Kierunki kształcenia (Wielkopolska)
23 Przedsiębiorcy a praktyki
24 Propozycje rozwiązań cząstkowychMożliwość odpisania kosztu zatrudnienia pracownika oddelegowanego do nauki zawodu od przychodów z uwzględnieniem mnożnika Koszt pracownika oddelegowanego do nauki praktykantów byłby odliczany od przychodu podatkowego nie w wartości 100%, ale większej (do ustalenia przy pomiarze oceny skutków legislacji) – np. 150 lub 200% Możliwość amortyzowania sprzętu przekazanego szkole lub oddanego w użytkowanie przy zagwarantowanej neutralności służb skarbowych. W świetle ustawy o rachunkowości, przekazanie środków trwałych (np. maszyn) w użytkowanie, lub wprost zakupienie maszyn szkole, może rodzić wątpliwości co do możliwości ich amortyzowania przez firmę. Możliwość zawierania kontraktu między szkołą (i dodatkowo np. urzędem pracy) a przedsiębiorcą. Kontrakt mógłby obejmować dofinansowanie procesu kształcenia bezpośrednio szkole w zamian za gwarancję zatrudnienia. Obniżenie składki ZUS przez pierwszy rok pracy pracownika wykształconego na zamówionym kierunku nauki do wysokości składki ZUS ponoszonej przez osobę rozpoczynającą działalność gospodarczą
25
26
27 Wydatki na edukację i wych.: 58,8 mld
28 Wydatki na kształcenie zawodoweUdział w wydatkach powiatów: 41% Udział w wydatkach miast na p.p.: 14% Udział w wydatkach województw: 18% (dane GUS z 2009 r. za raportem „Badanie Funkcjonowania Systemu Edukacji”) Szacunek wydatków na rok 2011: Wydatki powiatów: 2,91 mld zł Wydatki miast na p.p.: 2,41 mld zł Wydatki województw: 0,16 mld zł SUMA: 5,48 mld zł (9% edukacji; 1,8% budżetu; 0,8% sektora publicznego)
29 Dziękuję za uwagę! Krzysztof Bosak tel