1 Wstęp do psychologii sądowej Wykład 7PROFILOWANIE Wstęp do psychologii sądowej Wykład 7
2 Psychologiczne aspekty śladówTypowanie sprawcy Odtworzenie psychologicznej sylwetki osoby nieżyjącej w celu – ustalenia motywów samobójstwa lub pomoc w rozstrzygnięciu Wersji śledczej : samobójstwo; nieszczęśliwy wypadek; zabójstwo Wpływu innych osób na decyzje o samobójstwie
3 Analiza śladów Ustalenie: czy w ogóle popełniono przestępstwo?jaki jest możliwy motyw czynu? Przebieg zdarzenia Przedmioty poszukiwań Narzędzia Liczba sprawców Czy można zidentyfikować sprawcę
4 PSYCHOLOGIA ŚLEDCZA David Canter – koniec lat 80-tychwykorzystanie wiedzy psychologicznej dla celów postępowania przygotowawczego psychologiczne problemy prowadzenia dochodzenia lub śledztwa – podejmowanie decyzji, uzyskiwanie informacji, stosowanie strategii śledczych Wiedza o zachowaniach przestępczych – teorie wyjaśniające związek między osobowością a popełnionym czynem
5 Psychologia śledcza 3. Metodologia zbierania i analizy danych odnoszących się do określonego przestępstwa . PROFILOWANIE (nie TYPOWANIE) Określanie psychologicznej sylwetki poszukiwanego sprawcy. Krótka, dynamiczna charakterystyka zwięźle ujmująca najważniejsze cechy nieznanego sprawcy i przejawy jego zachowań
6 PROFILOWANIE Profilowanie to próba identyfikacji i opisu określonych wymiarów czy cech osobowości, sposobu postępowania sprawcy i w efekcie określenie konkretnego profilu psychologicznego poszukiwanego przestępcy Typowanie to dopasowanie stworzonego już profilu do określonej grupy osób i wybranie tych, które do niego pasują.
7 PROCES PROFILOWANIA Selekcja i analiza danych o zabójstwie w odpowiednich kwestionariuszach Tworzenie baz danych na podstawie szczegółowych wywiadów i analizy wszystkich przypadków zabójstw funkcja eksploracyjna – precyzyjne i pełne opisy relacji między zmiennymi ( cechy psychofizyczne sprawcy, motywacja, sposób działania
8 Tworzenie baz danych funkcja identyfikacyjna – na podstawie zarchiwizowanych spraw zabójców można wskazać podobne czy identyczne elementy z nieznanym sprawcą funkcja weryfikacyjna – testowanie hipotez na ile utworzony portret jest zgodny z zebranymi danymi
9 Podstawowe założenia Styl zachowania sprawcy na miejscu przestępstwa pokrywa się z jego sposobem postępowania w życiu codziennym Rodzaj przejawianej agresji wskazuje na rodzaj motywów kierujących sprawcą
10 Model profilowania Gromadzenie danych – zapis wszelkich możliwych danych o zabójstwie Klasyfikacja przestępstwa Próba rekonstrukcji przestępstwa Tworzenie profilu Wiek, rasa, płeć, poziom wykształcenia, zawód, stan cywilny, majątkowy, nawyki, zainteresowania – charakterystyka osobowości z uwzględnieniem zmiennych psychopatologicznych
11 Etapy profilowania Ocena samego aktu przestępczegoWszechstronna i szeroka analiza szczegółów miejsca zdarzenia Opis i wieloaspektowa analiza ofiary Wstępna, ogólniejsza analiza raportów policyjnych Ocena protokółu sekcji zwłok i innych badań medyczno-sądowych
12 ETAPY PROFILOWANIA 6. Opracowanie profilu z najważniejszymi cechami sprawcy 7. Sugestie dla prowadzących śledztwo sformułowane na podstawie zrekonstruowanego profilu PUNKTEM WYJŚCIA SĄ ZAWSZE DANE ZEBRANE W TOKU SPRAW WYKRYTYCH
13 Informacje o ofierze ważne dla psychologicznego profilu sprawcyMotywacja sprawcy Wnioskowanie w oparciu o wybór ofiary: cechy ofiary (wiek, płeć, typ fizyczny, sytuacja materialna itp.. ), dostępność, charakter i lokalizacja obrażeń a także liczba ciosów, chaotyczność Charakter relacji ofiary ze sprawcą Stopień znajomości ( analiza okoliczności spotkania, miejsce zabójstwa) Depersonalizacja- obrażenia twarzy lub jej zakrycie, sposób pozostawienia zwłok
14 CHARAKTERYSTYKA SPRAWCY klasyfikacja zabójstwaTypy morderstw 1.Pojedyńcze (zginęła jedna osoba) 2. Zabójstwa wielokrotne – w jednym miejscu wiele ofiar ( między kolejnymi zabójstwami nie dochodzi do wygaszenia emocji) 3. „szaleńcze” – kilka ofiar w różnych miejscach. Między kolejnymi czynami upływa czas, ale emocje nie są wygaszone – on traktuje te zabójstwa jak jedno
15 Typy morderstw 4. Seryjne – dwie i więcej ofiar w różnych miejscach. Między zabójstwami emocje są wygaszone. 5. Przestępcy seksualni Zorganizowani Niezorganizowani Podział Roberta Resslera po przeanalizowaniu cech 36 zabójców
16 Zabójcy seksualni Zorganizowani -18-45 lat -Mężczyzna-Żonaty lub w stałym związku - Wykształcenie średnie lub wyższe -średnio zamożny -duża odległość zbrodni od miejsca zamieszkania Zdezorganizowani 16-35 lat Mężczyzna Kawaler Wykształcenie niepełne średnie Niezamożny Mieszka blisko miejsca zbrodni, często z rodzicami
17 Przestępcy seksualni Zorganizowani Samochód średniej klasy zadbanyPoszukuje pracy, która pozwala mu na demonstrowanie siły , często prace dorywcze, zwalniany za agresję Służba wojskowa- problemy dyscyplinarne Zdezorganizowani Nie ma samochodu Zazwyczaj bezrobotny lub pracuje z dala od ludzi np.. Stróż Nie odbył, był zwolniony
18 Przestępcy seksualni ZorganizowaniCzęsto karany za przemoc, agresję, przestępstwa seksualne Inteligencja przeciętna lub ponadprzeciętna Zdrowy psychicznie Zdezorganizowani Jeśli aresztowany to za kradzieże, żebranie, fetyszyzm Inteligencja poniżej przeciętnej Leczony psychiatrycznie( depresyjne stany)
19 Przestępcy seksualni ZorganizowaniWygląd zewnętrzny: dobrze zbudowany, zadbany Motywy: Seksualny,+ rabunkowy Zdezorganizowani -sprawia wrażenie wychudzonego, zaniedbanego, brudnego -motywy Emocjonalne, patologiczne lub urojeniowe
20 Informacje o ofierze ważne dla psychologicznego profilu sprawcyMotywacja sprawcy Wnioskowanie w oparciu o wybór ofiary: cechy ofiary (wiek, płeć, typ fizyczny, sytuacja materialna itp.. ), dostępność, charakter i lokalizacja obrażeń a także liczba ciosów, chaotyczność Charakter relacji ofiary ze sprawcą Stopień znajomości ( analiza okoliczności spotkania, miejsce zabójstwa) Depersonalizacja- obrażenia twarzy lub jej zakrycie, sposób pozostawienia zwłok
21 Obraz zbrodni relacje sprawca-ofiaraZORGANIZOWANI ZDEZORGANIZOWANI Ofiara upatrzona, obca Podobna do……. Obca, przypadkowa, miejsce znane sprawcy Rozmawia, wymusza uległość, torturuje ją , zwleka z zabiciem Nie rozmawia, depersonalizuje, szybko zabija Miejsce zbrodni posprzątane - opanowanie sprawcy Pozostawia wiele śladów na miejscu zbrodni, narzędzie Transportuje i ukrywa zwłoki Nie ukrywa zwłok
22 Różnice miedzy zabójcami mężczyznami a kobietamiSamoocena Pasywność Rodzaj zaburzeń psychicznych Wrażliwość emocjonalna Kobiety – niższa Kobiety - wyższa Kobiety – neurotyczne Mężczyźni- zaburzenia osobowości Kobiety - wyższa
23 Różnice miedzy zabójcami mężczyznami a kobietamiSamokontrola Reakcja w sytuacjach trudnych Kobiet – wyższa Kobiety – lęk, ucieczka Mężczyźni - agresja
24 Cechy sytuacji trudnej prowadzącej do zabójstwaPrzeciążenie psychiczne lub fizyczne Ból fizyczny lub psychiczny frustracja K – 47 %, M -6 % K- 74% , M – 38% K - 13%, M- 36%
25 ofiary Partner życiowy Znajomy Obcy Dzieci Dalsza rodzina K- 70% M-17%
26 Podstawowe pytania 1. Co stało się na miejscu przestępstwa?2. Jaka osoba mogła popełnić ten czyn? Czy ofiara i sprawca znali się? Jakie były motywy czynu? 3. Jakie są najbardziej prawdopodobne osobowościowe mechanizmy funkcjonowania tej osoby ?
27 przykład Zabójstwo 14-letniego chłopca w jego domutuż przed wyjściem do szkoły, wcześniej wyszli rodzice i 16-letnia siostra, która odkryła zwłoki po powrocie do domu. Brak śladów włamania, w domu pedantyczny porządek, zginęła niewielka kwota pieniędzy i pojemnik z gazem. Chłopcu zadano kilkadziesiąt ciosów nożem w różne okolice ciała. Był ubrany, miał tylko rozpięty pasek od spodni i rozporek. Niektóre rany zadano po śmierci. Rodzina pełna, dobrze funkcjonująca, pedantycznie porządkująca rzeczy. Nie mieli znajomych, ograniczali się do najbliższej rodziny.
28 Chłopiec drobnej budowy ale dobrzewygimnastykowany i sprawny fizycznie. Sumienny i obowiązkowy uczeń nie sprawiał żadnych kłopotów. Zżyty z siostra miał mało kontaktów rówieśniczych. Na kilka tygodni przed śmiercią, stał się rozdrażniony, lękliwy, chciał mieć psa, kupił sobie kij do obrony. Jaki motyw? – nie ekonomiczny, silne emocje sprawcy – ciosy zadane ofierze, rozpięcie spodni – tło prawdopodobnie homoseksualne. Stan mieszkania – wykluczał więcej niż jednego sprawcę Relacje sprawcy z ofiarą – znał go, został wpuszczony do domu, znał rozkład zajęć domowników i mieszkania. Wizytę musiał wcześniej zaplanować.
29 Skierowanie agresji na dziecko – osobnikprzejawiający agresję wobec słabszych, brak poznawczej kontroli nad agresją, co może świadczyć o niedojrzałości emocjonalnej. Silny i sprawny fizycznie, raczej młody i nieposiadający obowiązków np.. stałej pracy lub nienormowany czas. Mieszkający w pobliżu z problemami prawdopodobnie we własnej rodzinie. Po 2 latach zabójstwo 16-letniej dziewczyny nieopodal – takie same ciosy jak przy chłopcu. Został zatrzymany i przyznał się do zabójstwa chłopca. Kuzyn chłopca i sąsiad dziewczyny – nie potrafił wyjaśnić motywów czynu.
30 Znaczenie sporządzania profilupsychologicznego sprawcy pozwala na: Ograniczenie radykalne grupy osób, które mogły popełnić czyn Gromadzenie psychologicznych charakterystyk konkretnych osób pozwala postawić pytanie: Czy wskazany odpowiada psychologicznej sylwetce poszukiwanego? Poddanie badaniu psychologicznemu sprawcy weryfikuje przesłanki profilowania.