1 www.wisliska.pl, www.nso.info.plPrzepisy regulujące zasady rekultywacji terenów po eksploatacji kruszyw, w szczególności w kierunku przyrodniczym Mariusz Dyka, Starostwo Powiatowe w Gliwicach

2 www.wisliska.pl, www.nso.info.pl1. Pojecie rekultywacji a przepisy.

3 www.wisliska.pl, www.nso.info.plPojęcie rekultywacji oraz pojęcia o zbliżonym charakterze w przepisach Remediacja Rekultywacja Usuwanie szkody w środowisku/ działania naprawcze

4 Definicja rekultywacji. Ustawa z dnia 3 lutego 1995rDefinicja rekultywacji. Ustawa z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2015 poz. 909 z późn. zm.) Rekultywacja gruntów to nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg - art. 4 pkt 18 Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych dotyczy tylko gruntów rolnych i leśnych rekultywowanych w kierunku rolnym lub leśnym Ustawa o odpadach wydobywczych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz z późn. zm.). Rekultywacja terenu to zagospodarowanie terenu, w tym oczyszczanie gruntu, na który miał wpływ obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych, w taki sposób, aby przywrócić go do właściwego stanu użytkowego i przyrodniczego, ze szczególnym uwzględnieniem jakości gleby, dzikiej fauny i flory, siedlisk naturalnych, systemów słodkiej wody oraz krajobrazu. - art. 3 ust. 1 pkt 11

5 www.wisliska.pl, www.nso.info.plUstawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz z późn. zm.). Wprowadza pojęcie usuwania szkody w środowisku / działań naprawczych. Szkoda w środowisku (art. 6 pkt 11) to negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska: w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, ………….., w wodach, mającą znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód, w powierzchni ziemi, przez co rozumie się zanieczyszczenie gleby lub ziemi, w tym w szczególności zanieczyszczenie mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi;

6 www.wisliska.pl, www.nso.info.plPrzepisy ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku stosuje się do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku (art. 2 ust. 1 uozs). spowodowanych przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska stwarzającą ryzyko szkody w środowisku; spowodowanych również przez inną działalność niż w/w, podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli dotyczą gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych oraz wystąpiły z winy podmiotu korzystającego ze środowiska. Wydobywanie kopalin ze złóż nie zostało zaliczone w ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku do działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku (art. 3 ust. 1).

7 www.wisliska.pl, www.nso.info.plUstawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2016 z poz. 672 z późn. zm.) Remediacja to poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska (art. 3 pkt. 31b upos). W praktyce administracyjna regulacja remediacji ogranicza się do usuwania zanieczyszczeń o charakterze chemicznym gleby, ziemi i wód gruntowych określanych jako tzw. historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi (w powstałych do 30.IV.2007 r.) zdefiniowanych w art. 3 pkt.

8 Potocznie stosowania definicja rekultywacji.„Przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zniszczonym przez działalność człowieka” - Wikipedia Zwróćmy uwagę że w powyższej definicji kluczowe znaczenie ma przywrócenie wartości terenom, niezależnie od przyjętego kierunku zagospodarowania. Czy jest to w praktyce odtworzenie warunków pierwotnych? Uwzględniając podejście przedsiębiorców górniczych i społeczeństwa można stwierdzić, że: Dla terenów po eksploatacji kopalin rekultywacja rozumiana jest i wdrażana w praktyce jako prace / działania podejmowane na terenach o obniżonej wartości co nastąpiło w wyniku prowadzenia tej działalności, które to prace mają na celu podniesienie wartości tych terenów do poziomu ekonomicznie, społecznie i przyrodniczo akceptowalnego.

9 www.wisliska.pl, www.nso.info.pl2. Kluczowe kierunki i sposoby rekultywacji dla terenów po rekultywacji kruszyw

10 www.wisliska.pl, www.nso.info.plPodstawowe kierunki rekultywacji dla terenów po rekultywacji kruszyw. rekultywacja w kierunku rolnym – łąki, pastwiska, uprawy roślin energetycznych; rekultywacja w kierunku leśnym – odtwarzanie powierzchni leśnych rekultywacja w kierunku wodnym – tworzenie zbiorników wodnych pełniących różne role, retencyjne, rekreacyjne, przeciw pożarowe. zagospodarowanie terenu poprzez tworzenie terenów zielonych (rekreacyjnych) – tworzenie obiektów parkowych, sportowych; zagospodarowanie terenu pod przyszłe inwestycje – tereny inwestycyjne, powierzchnie parkingowe, obiekty kubaturowe. Kluczowe znaczenie dla ustalenia docelowego kierunku rekultywacji w tym przyrodniczego mają zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

11 www.wisliska.pl, www.nso.info.plOgraniczenia przyrodniczo środowiskowe w ustalaniu kierunku rekultywacji. Możliwe do zrealizowania ze względów technicznych i ekonomicznych sposoby prowadzenia rekultywacji ograniczają: Forma powstałego wyrobiska. Rzeźba terenu w otoczeniu wyrobiska. Stan wód gruntowych. Sposób zagospodarowania/użytkowania terenów otaczających.

12 www.wisliska.pl, www.nso.info.plNiektóre charakterystyczne metody prowadzenia rekultywacji Rekultywacja w kierunku wodnym (zbiornik wodny) Formowanie niecki wyrobiska, wykorzystanie mas ziemnych z wydobywania kopaliny. Inne niż wodny kierunki rekultywacji Prowadzenie prac niwelacyjnych z wykorzystaniem mas ziemnych z wydobywania kopaliny oraz odpadów Wykorzystaniem humusu, odpadów. Odtwarzanie gleb

13 www.wisliska.pl, www.nso.info.pl2. Konieczne decyzje administracyjne dla legalizacji rekultywacji

14 www.wisliska.pl, www.nso.info.plW związku z prowadzonymi pracami niwelacyjnymi z wykorzystaniem odpadów zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz21 z późn. zm.). Konieczne jest uzyskanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów (art. 41). Do stosowania (odpowiednio do zakładanych metod i kierunków rekultywacji) mogą być dopuszczone wyłącznie odpady wskazane w rozporządzeniach: Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. z 215r. poz. 132); Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U poz. 257); Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U. z 2015 poz. 796);

15 www.wisliska.pl, www.nso.info.plDla uregulowania gospodarki wodnej w szczególności w związku z wykonaniem zbiornika wodnego zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 469 z późn. zm). Konieczne jest uzyskanie odpowiednich pozwoleń wodnoprawnych wskazanych w art. 122 upw lub dokonanie zgłoszeń wskazanych w art. 123a upw Mogą być wymagane decyzje dyrektora rzgw (art. 40 ust. 3 i art. 88l ust. 2, upw) Uwzględniać należy zapisy wynikające z dokumentów planistycznych z zakresu gospodarowania wodami.

16 www.wisliska.pl, www.nso.info.plDocelowy stan gleby powinien uwzględniać przepisy rozporządzenia (od dnia 05 września 2016r.) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. z 2016r. poz. 1395). Konieczne może być przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 zgodnie z art. 96 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 353 z późn. zm.).

17 www.wisliska.pl, www.nso.info.plW odniesieniu do przyrody ożywionej ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r o ochronie przyrody (t.j. Dz.U.z 2015r. poz z pózn. zm.) nakazuje odpowiednio uzyskanie: Zezwolenia na usuwanie drzew lub krzewów art. 83 uoop Zgłoszenia regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska prowadzenia działań, na obszarach form ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5 i 7-9, w obrębach ochronnych wyznaczonych na podstawie ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym, a także w obrębie cieków naturalnych (art. 118 uoop) W przypadku wznoszenia obiektów budowlanych wykonywania robót budowlanych konieczne jest uzyskanie decyzji dokonanie zgłoszeń przewidzianych przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 290 z późn. zm.).

18 www.wisliska.pl, www.nso.info.pl3. Decyzje w sprawie rekultywacji.

19 www.wisliska.pl, www.nso.info.plDecyzje Ustawa z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Decyzje w sprawach rekultywacji i zagospodarowania określają (art. 22 ust. 1 uoogril): stopień ograniczenia lub utraty wartości użytkowej gruntów, osobę obowiązaną do rekultywacji gruntów; kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów; uznanie rekultywacji gruntów za zakończoną. Decyzje w sprawie rekultywacji wydaje starosta, po zasięgnięciu opinii (art. 22 ust. 2 uoogril): dyrektora właściwego terenowo okręgowego urzędu górniczego - w odniesieniu do działalności górniczej; dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych lub dyrektora parku narodowego - w odniesieniu do gruntów o projektowanym leśnym kierunku rekultywacji; wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

20 www.wisliska.pl, www.nso.info.plKluczowe zasady rekultywacji wg ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych Osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt (art. 20 ust. 1 uoogril) Rekultywację i zagospodarowanie gruntów planuje się, projektuje i realizuje na wszystkich etapach działalności przemysłowej (art. 20 ust. 3 uoogril) Rekultywację gruntów prowadzi się w miarę jak grunty te stają się zbędne całkowicie, częściowo lub na określony czas do prowadzenia działalności przemysłowej oraz kończy się w terminie do 5 lat od zaprzestania tej działalności (art. 20 ust .4 uoogril)

21 www.wisliska.pl, www.nso.info.pl3. Rekultywacja i działania rekultywacyjne w przepisach ustawy Prawo geologiczne i górnicze.

22 www.wisliska.pl, www.nso.info.plUstawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j.Dz.U z 2016 r. poz z późn. zm.). Odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca prowadzący ruch zakładu górniczego, wskutek którego wystąpiła szkoda (art. 146 ust. 1 upgig). Naprawienie szkody w gruncie rolnym lub leśnym zdegradowanym lub zdewastowanym na skutek ruchu zakładu górniczego następuje w sposób określony przepisami o ochronie tych gruntów (art. 147 ust. 2 upgig). Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na tym, kto jest odpowiedzialny za szkodę. Poszkodowany, za zgodą podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, może wykonać obowiązek w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej . (art. 147 ust. 3 upgig).

23 www.wisliska.pl, www.nso.info.plW przypadku likwidacji zakładu górniczego, w całości lub w części, przedsiębiorca jest obowiązany (art. 129 ust. 1 upgig): zabezpieczyć lub zlikwidować wyrobiska górnicze oraz urządzenia, instalacje i obiekty zakładu górniczego; przedsięwziąć niezbędne środki chroniące sąsiednie złoża kopalin; przedsięwziąć niezbędne środki chroniące wyrobiska sąsiednich zakładów górniczych; przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów po działalności górniczej. Do rekultywacji gruntów, o których mowa w art. 129 ust. 1 pkt 5, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (art. 129 ust. 2 upgig). Plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego lub jego oznaczonej części określa również sposób wykonania obowiązków, o których mowa w art. 129 ust.1 (art. 129 ust. 4) - w tym dotyczących rekultywacji.

24 www.wisliska.pl, www.nso.info.plCofnięcie koncesji, jej wygaśnięcie lub utrata jej mocy, bez względu na przyczynę, nie zwalnia dotychczasowego przedsiębiorcy z wykonania obowiązków dotyczących ochrony środowiska i likwidacji zakładu górniczego, z zastrzeżeniem art. 39a ust. 1 (art. 39 ust. 1 upgig). Zakres i sposób wykonania obowiązków określonych w art. 39 ust. 1 ustala się w planie ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Jeżeli nie stosuje się przepisów o planach ruchu zakładu górniczego, zakres i sposób wykonania obowiązków określonych w art. 39 ust. 1 ustala organ koncesyjny w decyzji stwierdzającej wygaśnięcie koncesji, po uzgodnieniu z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta). - art. 39 ust. 2 upgig.

25 Dziękuję za uwagę www.wisliska.plPROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIE W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ Towarzystwo na rzecz Ziemi ul. Leszczyńskiej 7 Oświęcim