1 Wykład 3 Dr Krzysztof JonasRachunkowość

2 Co to jest bilans? Bilans to statyczny finansowy obraz jednostki.Bilans to dwustronne zestawienie w ujęciu wartościowym porządkujące majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania. Majątek Źródła jego finansowania

3 Bilans Obecnie w ustawie o rachunkowości funkcjonują 3 rodzaje bilansu: - dla jednostek mikro (załącznik nr 4) - dla jednostek małych (załącznik nr 5) - dla jednostek pozostałych (załącznik nr 1)

4 Jednostka mikro (art. 3 ust. 1a, 1B)1) Spółki handlowe (osobowe i kapitałowe), inne osoby prawne, oddziały przedsiębiorstw zagranicznych, osoby fizyczne, s.c. osób fizycznych, s.j. osób fizycznych, spółki partnerskie – obowiązkowo prowadzące księgi rachunkowe jeśli w roku obrotowym (jak zaczyna działać) oraz poprzednim nie przekroczyły co najmniej 2 z 3 wielkości: zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy - 10 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty

5 Jednostka mikro 2) stowarzyszenia, związki zawodowe, fundacje, izby gospodarcze i inne – jeśli nie prowadzą działalności gospodarczej 3) osoby fizyczne, s.c. i s.j. osób fizycznych oraz spółki partnerskie jeśli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wyniosły nie mniej niż euro i nie więcej niż euro za poprzedni rok obrotowy (jak zaczyna działalność to za bieżący) 4) osoby fizyczne, s.c. i s.j. osób fizycznych oraz spółki partnerskie dobrowolnie prowadzące księgi rachunkowe Jeśli organ zatwierdzający podjął decyzję o sporządzaniu sprawozdań jak dla jednostki mikro

6 Jednostka mała (art. 3 ust. 1c)1) Spółki handlowe (osobowe i kapitałowe), inne osoby prawne, oddziały przedsiębiorstw zagranicznych, osoby fizyczne, s.c. i s.j. osób fizycznych, spółki partnerskie – obowiązkowo prowadzące księgi rachunkowe jeśli w roku obrotowym (jak zaczyna działać) oraz poprzednim nie przekroczyły co najmniej 2 z 3 wielkości: zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy - 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty

7 Jednostka mała 2) osoby fizyczne, s.c. i s.j. osób fizycznych oraz spółki partnerskie dobrowolnie prowadzące księgi rachunkowe Jeśli organ zatwierdzający podjął decyzję o sporządzaniu sprawozdań jak dla jednostki małych

8 Bilans jednostki mikroAKTYWA PASYWA Aktywa trwałe, w tym środki trwałe Aktywa obrotowe, w tym: Zapasy Należności krótkoterminowe C. Należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy D. Udziały (akcje) własne Kapitał (fundusz) własny, w tym: Kapitał (fundusz) podstawowy B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania, w tym: Rezerwy na zobowiązania Zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek AKTYWA RAZEM PASYWA RAZEM

9 Bilans jednostki małejAKTYWA PASYWA Aktywa trwałe Wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe, w tym: Środki trwałe Środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe, w tym: Nieruchomości Długoterminowe aktywa finansowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe Kapitał (fundusz) własny Kapitał (fundusz) podstawowy Kapitał (fundusz) zapasowy, w tym: Nadwyżka wartości sprzedaży (wartości emisyjnej) nad wartością nominalną udziałów (akcji) III. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, w tym: Z tytułu aktualizacji wartości godziwej IV. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe V. Zysk (strata) z lat ubiegłych VI. Zysk (strata) netto VII. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

10 Bilans jednostki małejAKTYWA – CD. PASYWA – CD. B. Aktywa obrotowe Zapasy Należności krótkoterminowe, w tym: Z tytułu dostaw i usług, w tym: Do 12 miesięcy Powyżej 12 miesięcy III. Inwestycje krótkoterminowe, w tym: Krótkoterminowe aktywa finansowe, w tym: Środki pieniężne w kasie i na rachunkach IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe C. Należne wpłaty na kapitał (fundusz) podstawowy D. Udziały (akcje) własne B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rezerwy na zobowiązania, w tym: Rezerwa świadczenia emerytalne i podobne II. Zobowiązania długoterminowe, w tym: Z tytułu kredytów i pożyczek III. Zobowiązania krótkoterminowe, w tym: c) Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe AKTYWA RAZEM PASYWA RAZEM

11 Bilans jednostki pozostałejAKTYWA PASYWA A. Aktywa trwałe A. Kapitał własny Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał podstawowy II. Rzeczowe aktywa trwałe II. Kapitał zapasowy III. Należności długoterminowe III. Kapitał z aktualizacji wyceny IV. Inwestycje długoterminowe IV. Pozostałe kapitały rezerwowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe V. Zysk (strata) z lat ubiegłych B. Aktywa obrotowe VI. Zysk (strata) netto Zapasy VII. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego II. Należności krótkoterminowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania III. Inwestycje krótkoterminowe I. Rezerwy na zobowiązania IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe II. Zobowiązania długoterminowe C. Należne wpłaty na kapitał podstawowy III. Zobowiązania krótkoterminowe D. Udziały / Akcje własne IV. Rozliczenia międzyokresowe AKTYWA RAZEM PASYWA RAZEM

12 Aktywa trwałe Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkoweo wiarygodnie określonej wartości, mające charakter stały (długoterminowy), powstały w wyniku dokonanych wcześniej zdarzeń w przyszłości przyniosą wymierne korzyści ekonomiczne.

13 Aktywa trwałe Do aktywów trwałych zalicza się:I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów

14 Wartości niematerialne i prawneNabyte przez jednostkę gospodarczą prawa majątkowe, nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż 1 rok przeznaczone na potrzeby jednostki lub oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub podobnej.

15 WNip Zalicza się do nich: 1. nabyte prawa majątkowe- autorskie prawa majątkowe - licencje i koncesje - prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i zdobniczych Know how 2. wartość firmy 3. koszty zakończonych prac rozwojowych

16 Rzeczowe aktywa trwałeNa rzeczowe aktywa trwałe składają się: Środki trwałe Środki trwałe w budowie Zaliczki na środki trwałe

17 Środki trwałe Kompletne i zdatne do użytkurzeczowe składniki majątku trwałego o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż 1 rok przeznaczonym na potrzeby jednostki lub oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub podobnej.

18 Środki trwałe Obejmują:1. nieruchomości: budynki, budowle, grunty własne, lokale stanowiące odrębną własność - prawa wieczystego użytkowania gruntów, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu 2. maszyny i urządzenia, środki transportu 3. ulepszenia w obcych środkach trwałych 4. inwentarz żywy

19 Środki trwałe w budowieInwestycje rzeczowe z przeznaczeniem operacyjnym lub inwestycyjnym. Obejmują koszty związane z pracami budowlano montażowymi np. - wartość maszyn i urządzeń wymagających montażu - koszty budowy środka trwałego - modernizacja istniejących środków trwałych - odsetki, prowizje i różnice kursowe od kredytów i pożyczek w okresie budowy

20 Należności długoterminoweWynikająca ze zdarzeń przeszłych wartość roszczeń do świadczeń pieniężnych z tytułu dostarczenia dóbr, usług i innych o terminie wymaganej zapłaty dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Wyjątek – należności z tytułu dostaw i usług

21 Inwestycje długoterminoweAktywa nabyte Z intencją pozostawania w jednostce przez okres dłuższy niż 1 rok w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości lub uzyskania z nich tzw. pożytków

22 Inwestycje długoterminoweZalicza się do nich: - udziały, akcje - obligacje, bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, jednostki uczestnictwa itp. Itd.. - udzielone długoterminowe pożyczki - nieruchomości - wartości niematerialne i prawne - inne inwestycje długoterminowe

23 Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztówJest to wartość poniesionych w przeszłości nakładów, które będą rozliczane w koszty (będą pomniejszać wynik finansowy) w następnych okresach. Okres rozliczenia tych kosztów przekracza 12 miesięcy.

24 Aktywa obrotowe Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkoweO wiarygodnie określonej wartości, Ze swej struktury mają pozostawać w jednostce przez okres krótszy niż rok Powstałe w wyniku dokonanych wcześniej zdarzeń W przyszłości przyniosą wymierne korzyści ekonomiczne Zalicza się do nich aktywa o przewidywanym okresie wykorzystywania krótszym niż rok lub w 1 cyklu produkcyjnym.

25 Aktywa obrotowe Zalicza się do nich:- rzeczowe aktywa obrotowe (zapasy) - należności krótkoterminowe - inwestycje krótkoterminowe - krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

26 Zapasy. 1. materiały 2. półprodukty i produkty w toku3. produkty gotowe 4. towary 5. zaliczki na dostawy

27 Należności krótkoterminoweZalicza się do nich całość należności z tytułu dostaw i usług oraz ta część należności z innych tytułów wymagalnych w ciągu max. 12 miesięcy od dnia bilansowego. - należności z tytułu dostaw i usług - należności z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń, - należności z tytułu wynagrodzeń - należności od pracowników - należności dochodzone na drodze sądowej

28 Inwestycje krótkoterminoweAktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania pożytków w tym również z transakcji handlowych. Zalicza się do nich: 1. krótkoterminowe aktywa finansowe - udzielone pożyczki - środki pieniężne - akcje, obligacje, udziały, instrumenty pochodne

29 Inwestycje krótkoterminowe2. inne inwestycje krótkoterminowe - metale szlachetne - dzieła sztuki - drogie kamienie

30 Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.Obejmują te koszty, które dopiero w przyszłości będą pomniejszać wynik finansowy. Czas rozliczenia tych kosztów wynosi okres do 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zalicza się do nich: - koszty opłacone z góry: czynsz dzierżawny, ubezpieczenie, podatek od nieruchomości

31 Należne wpłaty na kapitał podstawowy.Zadeklarowane lecz nie wniesione wkłady kapitałowe na poczet kapitału podstawowego.

32 Udziały (akcje) własneSpółka generalnie nie powinna posiadać własnych akcji. Wyjątki Akcje nabyte do zaoferowania pracownikom lub osobom zatrudnionym w jednostce w okresie co najmniej 3 lat Akcje nabyte w celu umorzenia Akcje własne nabyte w celu zapobieżenia szkodom - o wartości nie przekraczającej 10% kapitału zakładowego spółki (trzeba je zbyć w ciągu roku) Akcje nabyte (np. w drodze egzekucji) w celu zaspokojenia roszczeń których nie można inaczej zaspokoić

33 Pasywa. W ustawie brak definicji pasywów.Kapitał własny – wartościowy odpowiednik składników majątku, do których danej jednostce przysługuje prawo własności. Zobowiązania – wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych zasobów jednostki.

34 Kapitał własny. I. Kapitał (fundusz) podstawowyII. Kapitał (fundusz) zapasowy III. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny IV. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe V. Zysk (strata) z lat ubiegłych VI. Zysk (strata) netto VII. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (-)

35 Kapitał podstawowy. Jest to kapitał wnoszony przez udziałowców / akcjonariuszy /właścicieli / współwłaścicieli przy założeniu podmiotu. Występuje jako: Kapitał zakładowy – S.A. (akcyjny), sp. z o.o. (udziałowy), spółka komandytowo akcyjna Kapitał właścicieli – spółka jawna, partnerska, komandytowa, spółka cywilna Fundusz założycielski – przedsiębiorstwa państwowe, ZOZ Fundusz udziałowy - spółdzielnia

36 Kapitał zapasowy Występuje jako:Kapitał zapasowy (spółki prawa handlowego) Fundusz przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwa państwowe) Fundusz zakładowy (ZOZ) Fundusz zasobowy (spółdzielnie) W spółkach cywilnych i osobowych prawa handlowego nie ma obowiązku tworzenia go.

37 Kapitał zapasowy Tworzony jest z: Agio Podział zysku Dopłaty statutowePrzeksięgowanie kapitału z aktualizacji wyceny

38 Kapitał z aktualizacji wycenyTworzony jest z: aktualizacji wyceny środków trwałych przeszacowania inwestycji długoterminowych wycenianych po cenach rynkowych

39 Pozostałe kapitały rezerwoweTworzony jest : obligatoryjnie w wysokości nabytych akcji własnych Nieobligatoryjnie na pokrycie strat różnego typu lub na pokrycie zadań specjalnych lub ustabilizowanie wysokości dywidendy

40 Zysk (strata) z lat ubiegłychWystępuje jako: Nierozliczony zysk z lat ubiegłych (+) Nierozliczona strata z lat ubiegłych (-) Wartość ta powinna wynikać z zatwierdzonych sprawozdań finansowych

41 Zysk (strata) netto Wykazuje się osiągnięty zysk netto lub poniesioną stratę za bieżący okres. Kwota zysku musi wynikać z rachunku zysków i strat.

42 Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego.Wykazywane są zaliczki pobrane przez właścicieli spółek komandytowych, partnerskich, jawnych i cywilnych. Spółki kapitałowe nie wypełniają tej pozycji – zaliczki na poczet dywidend występują jako należności od akcjonariuszy.

43 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.II. Zobowiązania długoterminowe. III. Zobowiązania krótkoterminowe IV. Rozliczenia międzyokresowe

44 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.Rezerwy – to zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Tworzy się je na: Pewne lub w dużym stopniu prawdopodobne przyszłe zobowiązania Przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją Z tytułu odroczonego podatku dochodowego

45 Zobowiązania długoterminoweZobowiązania o terminie zapłaty dłuższym niż 12 miesięcy. Wykazuje się: Kredyty i pożyczki Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych Inne zobowiązania finansowe Zobowiązania z tytułu leasingu finansowego Wyjątek : zobowiązania z tytułu dostaw i usług

46 Zobowiązania krótkoterminoweOgół zobowiązań o terminie zapłaty do 12 miesięcy oraz całość zobowiązań z tytułu dostaw i usług. Do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się również fundusze specjalne. Są to środki zarezerwowane na ściśle określone cele np. ZFSŚ, ZFRON.

47 Rozliczenia międzyokresoweWykazuje się: - ujemną wartość firmy - inne rozliczenia międzyokresowe Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne powstają gdy koszt poprzedza wydatek – są odwrotnością czynnych. -rozliczenia międzyokresowe przychodów

48 Bilans Johanna Gottlieba, kupca z Norymbergi z 1531 rokuPieniądze fl 10 ss 3 h Długi fl Dobra (kapitał) fl Te bogactwa i reszta czynią razem fl 10 ss 3 h Zamykając ten rachunek ja jestem dłużny z tego handlu: Mnie, Gottliebowi mój kapitał fl Innym wierzycielom fl 16 ss To czyni razem: fl 16 ss Jedna strona porównana z drugą wykazuje nadwyżkę w czystym zysku fl 94 ss 3 h Suma: fl 10 ss 3 h

49 Bilans z 31.12.1910 Majątek czynny – Wartość stanu czynnegoMajątek bierny – Wartość stanu biernego Rzeczowe składniki majątku: Gotówka Waluty Towary 2. Pretensje kupca do osób 3. Ruchomości: Urządzenie sklepu Urządzenie kantoru Urządzenie magazynu 4. Nieruchomości: Ziemia Budynki Ogrody 5. Antycypacje czynne (zapłacone z góry) Podatki Czynsze Odsetki Długi kupca Długi księgowe Długi wekslowe Długi hipoteczne 2. Antycypacje bierne (świadczenia otrzymane z góry) SUMA

50 cd. Rekapitulacja: Majątek czynny – Majątek bierny = Majątek czystyMajątek czysty = Kapitał

51 I to by było na tyle.