1 Wykład #3 Informatyka i informatyzm Wybrane zagadnienia filozofii w informatyce Wykład monograficzny r.a. 2012/2013 Prowadzący: dr Paweł Polak Zastrzegam, że rysunki przedstawione w prezentacji (jeśli nie zaznaczono) pochodzą z zasobów sieci Internet nie są mojego autorstwa. Zostały wykorzytane w celach ilustacji treści naukowych i w razie zgłoszenia naruszenia praw zostaną usunięte.

2 Plan wykładu 1. Witold Marciszewski – pierwszy polski filozof informatyki 2. Podstawowe pojęcia informatyki 3. Czym zajmuje się filozofia informatyki? 4. Świadomość informatyczna 5. Informatyzm

3 Witold Marciszewski – pierwszy polski filozof informatyki ● Witold Marciszewski ur. 18 XI 1930 r. w Warszawie ● 1948 – matura w I Miejskim Liceum w Warszawie ● 1956 – magisterium z filozofii na podstawie pracy o logice Dunsa Szkota (KUL) ● 1959 – doktorat na KUL ● 1971 – habilitacja na UW na podstawie pracy o logice przekonań ● 1987 – prof. zwyczajny Na podstawie opracowania: K. Trzęsicki, „Witold Marciszewski. Życie, twórczość, poglądy, środowisko akademickie” (2009)

4 W. Marciszewski – prezentacja cd. ● wykładał: logikę formalną, metodologię nauk, historię filozofii, historię nauki, lingwistykę formalną, informację naukową i informatykę ● specjalista od filozofii Leibniza ● był pierwszym polskim filozofem w Polsce wykorzystującym komputery i sieć do prowadzenia pracy naukowej ● prowadził badania historyczne nad rozważaniami związanymi z formalizacją, algebraizacją i komputeryzacją rozumowań ● badania wkładu komputeryzacji rozumowań na SI ● badania nad hipertekstem w pracy naukowej

5 W. Marciszewski – prezentacja cd. ● Prowadzone projekty badawcze: – 1986–1990 „Systemy logiczne i algorytmy do testowania przez komputer poprawności dowodów” (kier.). – 1992–1994 „Elektroniczny system informacyjny w zakresie filozofii w Polsce” (kier.). – 1997–1999 „Badania nad naturalną i sztuczną inteligencją za pomocą automatyzacji rozumowań” (inicjator tematyki oraz pierwszy główny wykonawca). – 2003–2006 „Problem rozstrzygalności i algorytmicznej dostępności w teorii inteligencji i teoriach społecznych” (wnioskodawca).

6 Podstawowa lektura ● Umysł-Komputer-Świat (2011) ● Polemiki i rozmówki w Cafe Aleph, http://blog.marciszewski.eu/ http://blog.marciszewski.eu/ ● Calculemus!, http://www.calculemus.org/ http://www.calculemus.org/

7 Podstawowe pojęcia informatyki (1) Informacja ● Informacja w ujęciu informatycznym (istnieją bowiem ujęcia inne, np. fizyczne i psychologiczne) to tyle co dane, czyli specyficzne tworzywo maszyn informatycznych. ● Informacja tak pojęta musi być jakoś zakodowana i odpowiednio do kodu odzwierciedlona fizycznie; dopiero w takiej formie mo na ją odbierać, przetwarzać, przekazywać (bo ma jakiś nośnik fizyczny) i interpretować (bo coś reprezentuje). ● Wymiary informacji: ● Paweł Stacewicz „Informatyka i filozofia”

8 Podstawowe pojęcia informatyki (1) Informacja c.d. 1) wymiar fizykalny – każda informacja ma jakiś fizyczny nośnik (np. patyki układane w strzałki); 2) wymiar strukturalny – każda informacja ma unikalną strukturę (np. kształt strzałki); być może też każda struktura jest informacją; 3) wymiar komunikacyjny – informacje mogą być przekazywane (przekaz to najczęstsza bodaj czynność wykonywana na informacji); 4) wymiar poznawczy – informacje mogą wzbogacać czyjąś wiedzę (choć nie tylko temu służą); 5) wymiar komputerowy – informacje można kodować jako dane i w tej formie przetwarzać za pomocą komputerów (tj. maszyn informatycznych). Paweł Stacewicz „Umysł-Komputer-Świat”

9 Podstawowe pojęcia informatyki (2) Algorytm ● „Algorytm jest pojęciem o rodowodzie matematycznym, które współcześnie oznacza schemat maszynowej realizacji zadań określonego typu, możliwy do zakodowania w postaci programu komputerowego”. ● „Kształt algorytmu musi być dostosowany do typu komputera (cyfrowego, analogowego, kwantowego lub innego), za pomocą którego będzie on realizowany”.

10 Podstawowe pojęcia informatyki (3) Automat ● „Z pojęciem algorytmu jest sprzężona idea (realizującego go) automatu, czyli maszyny zdolnej do działania zaprogramowanego i nienadzorowanego”. ● Pojęcie automatu przetwarzającego dane cyfrowe zostało uściślone poprzez wprowadzenie matematycznej koncepcji uniwersalnej maszyny Turinga.

11 Czym zajmuje się filozofia informatyki wg WM&PS? (1) ● Filozofia informatyki: ● Ogólna refleksja nad wkładem badań informatycznych i technik przetwarzania danych do ludzkiej kultury; ale także filozoficzne „zastosowania” pojęć i metod informatyki do tradycyjnych kwestii ontologicznych i epistemologicznych.

12 Czym zajmuje się filozofia informatyki wg WM&PS? (2) Źródło: Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI, http://blog.marciszewski.eu/

13 Świadomość informatyczna (1) ● Krytka pojęcia informatyka – zbyt wąskie jeśli utożsamiane tylko z przetwarzaniem informacji ● Formuła 5P+Z (zob. s. 214) – Przetwarzanie – Pozyskiwanie – Przechowywanie – Przekazywanie – Pomiar – Zastosowania ● informatyka ogólna:= 5P+Z ● informatyka technologiczna:=computer science

14 Świadomość informatyczna (2) ● Świadomość informatyczna - komponenty: – warstwa poznawcza (wiedza z dziedziny informatyki ogólnej) – warstwa aksjologiczna (idea racjonalności w dążeniach do pozyskiwania wiedzy) – warstwa prakseologiczna („umiejętności wcielania wartości w skuteczne działania”)

15 Świadomość informatyczna (3) ● Poziomy zaawansowania: – analfabetyzm informatyczny (nadzwyczaj popularny!) – piśmienność informatyczna – świadomość informatyczna ● Dwa ostatnie poziomy łącznie tworzą kulturę informatyczną ● Świadomość informatyczna jest koniecznym komponentem nowoczesnego społeczeństwa. Struktury społeczne to struktury organizacyjne, rozwój społeczny to wzrost informacji, który musi być odpowiednio traktowany narzędziami informatyki. ● Najwyższy poziom – światopogląd informatyczny

16 Informatyzm ● Światopogląd informatyczny = informatyzm ● Światopogląd - „obraz świata rodzący się w jakiejś zbiorowości raczej żywiołowo, jako wytwór okoliczności i potrzeb danego czasu” ● Filozofia – bardziej usystematyzowane i uteoretyzowane opracowanie ● Na taką filozofię jest zbyt wcześnie ● Informatyzm – jest to cała klasa światopoglądów o różnych tezach

17 Informatyzm (2) ● Światopogląd informatyczny bazuje na informatyce i na fizyce (rola informacji w fizyce) ● Trudności: – bazuje na trudnych teoriach fizycznych i informatycznych – podstawy tych teorii nie są uczone w szkołach średnich ani na większości studiów – konieczne są profesjonalne umiejętności do zrozumienia teorii ● Światopogląd informatyczny ma więc elitarny charakter, mimo bardzo wyraźnej dominacji komputerów w naszym otoczeniu(!)

18 Informatyzm (3) ● Światopogląd informatyczny bazuje na zestawie pytań światopoglądowych a nie na tezach (nie jest wyznaniem, sektą itp.) ● Światopogląd jako obraz świata i „busola postępowania” (określa kierunki postępowania) ● Założenia fundamentalne: realistyczny optymizm w kwestiach poznawania i przekształcania świata – realistyczny: gigantyczna, niewyobrażalna wcześniej złożoność obliczeniowa świata – optymizm: postępowy ciąg teorii usuwających w każdym kroku jakiś problem nierozwiązalny (ale zwykle zastępujący nowym)

19 Informatyzm (4) ● Informatyzm a dawne światopoglądy: – mechanicyzm – materializm – teizm – spirytyzm – dualizm ● Paradygmat informatyczny – metodologiczny wzorzec postępowania motywowany informatyzmem ● Informatyzm wprowadza przyczynowość top-down causation (wpływ planu na przebieg zjawisk) – być może to największy przyczynek filozoficzny?

20 Informatyzm (5) ● Wniosek światopoglądowy: przyszłość świata zależy od wzrostu mocy obliczeniowej ludzkości ● Informatyczny sposób myślenia o zagadnieniach społecznych – społeczeństwo jako system przetwarznia informacji: polemika Ludwig von Mises (po prawej powyżej) versus Oskar Lange ● Czy moc komputerów wystarczy do tego, żeby rozwiązać każdy problem gospodarczy?

21 Informatyk jako demiurg cyfrowej kreacji ● „Wiara Turinga w moc programowania maszyn cyfrowych przywodzi na myśl grecką postać demiurga. Jest to ktoś wykonujący dzieło (ergon) dla dobra ludu (demos); ktoś o mocy niższej niż boska, lecz dalece górującej nad ludzką”. ● „Szansa na to, by ludzka cywilizacja pełniła rolę demiurga w platońskim sensie okazuje się dziś wcale realna. Byłby to udział w stwarzaniu kosmosu i w stwarzaniu umysłu”. ● Cytaty pochodzą z: „Ojcowie Informatyki wobec dylematów mechanizacji myślenia”

22 IF curr_time>9.30 THEN GOTO End Ciąg dalszy za tydzień...