1 Wykład 8: Polski system podatkowyPolityka gospodarcza Wykład 8: Polski system podatkowy

2 Rodzaje podatków stosowane w Polsce (tytuły podatkowe)Polski system podatkowy zawiera 13 tytułów podatkowych objętych materialnym prawem podatkowym; Największe znaczenie (dochodowe) mają dwa podatki pośrednie, dwa podatki dochodowe i jeden podatek majątkowy; Dwa podatki pośrednie: Podatek od towarów i usług (VAT); Podatek akcyzowy; Dwa podatki bezpośrednie dochodowe: Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT); Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT); Podatki od dochodów kapitałowych: Podatek od dochodów kapitałowych (odsetki bankowe, dywidendy); Podatek od zbycia nieruchomości, papierów wartościowych, itp.; Podatek majątkowy - podatek od nieruchomości; Pozostałe podatki mają mniejsze znaczenie; Podatek rolny; Podatek leśny; Podatek od czynności cywilno-prawnych; Podatek od spadków i darowizn; Podatek od gier; Podatek tonażowy; Podatek od wydobycia niektórych kopalin.

3 Podatek od towarów i usług (VAT)Nowoczesny podatek od obrotu; Obciąża tylko wartość dodaną w danej fazie obrotu gospodarczego, ponieważ od podatku należnego odejmuje się podatek naliczony zapłacony w poprzednich fazach obrotu, dzięki czemu unika się efektu kaskadowego (tzw. podatek netto); Zwykły podatek obrotowy skłania do ukrywania obrotów i tworzenia pionowych struktur (obrót wewnętrzny w przedsiębiorstwie zwolniony od podatku). W przeciwieństwie do zwykłego podatku obrotowego, podatek VAT skłania do ujawniania kosztów i obrotów (aby móc odliczyć podatek naliczony); Sprzedawca wpłaca do organu podatkowego podatek należny za dany okres (iloczyn wartości sprzedaży w tym okresie i stawki procentowej podatku), pomniejszony o podatek naliczony, czyli o kwoty podatku podane na fakturach dostawców za dany okres; Zwolnienie od podatku VAT przysługuje przy obrocie poniżej 150 tys. zł; Tzw. „mali podatnicy” (obrót do 1200 tys. euro) korzystają ze specjalnych ułatwień w rozliczaniu VAT;

4 Stawki podatku VAT Podstawowa stawka podatku VAT od r wynosi 23%; Stawka obniżona wynosi 8% i jest stosowana do żywności przetworzonej i usług budowlanych; Ponadto stosowana jest stawka super-obniżona 5%, którą obciążone są podstawowe produkty żywnościowe (np. chleb, nabiał, przetwory mięsne, produkty zbożowe, mąka, kasze, makaron, soki), oraz książki drukowane oraz wydawane na dyskach, taśmach i innych nośnikach oraz czasopisma specjalistyczne; W eksporcie stawka VAT wynosi 0% (ale umożliwia odliczanie podatku naliczonego);

5 Konstrukcja VAT jako podatku „netto”Pozycja Cena netto (zł) Stawka VAT (%) Cena brutto(zł) Podatek VAT (zł) Sprzedaż 100 22 122 22,00 Zakup: Materiał 1 40 48,8 8,80 Zakup: Materiał 2 10 7 10,7 0,70 Podatek należny Podatek naliczony 8,80+0,70 = 9,50 Podatek do zapłacenia 22,00-9,50=12,50

6 Podatek akcyzowy Akcyza jest szczególnym rodzajem podatku obrotowego, obciąża tylko niektóre towary, ma charakter jednofazowy (pobierana tylko na jednym szczeblu obrotu); Stawka akcyzy jest najczęściej kwotowa na jednostkę towaru (tzw. specyficzna), choć dopuszcza się także stawki procentowe (ad valorem); Akcyzę nakłada się z reguły na trzy rodzaje wyrobów: Wyroby których konsumpcja jest niepożądana społecznie (niesie ujemne efekty zewnętrzne – jak wyroby alkoholowe i tytoniowe) oraz takie, Wyroby na które popyt jest sztywny i których sprzedaż zapewnia stabilne źródło dochodów budżetu państwa (jak paliwa samochodowe, węgiel, energia elektryczna); Wyroby luksusowe (samochody); W państwach członkowskich UE wyroby obciążone akcyzą dzieli się na wyroby zharmonizowane (stawki są harmonizowane w celu unikania zakłóceń w funkcjonowaniu jednolitego rynku wewnętrznego) i wyroby niezharmonizowane;

7 Stawki podatku akcyzowego w Polsce w 2012 r. i 2014 r.lp. wyrób jednostka stawka w zł 2012 2014 1 węgiel i koks GJ 1,28 2 benzyny silnikowe 1000 l 1565,00 3 benzyny lotnicze 1822,00 4 paliwa typu benzyn do silników odrzutowych 5 nafta 6 paliwa do silników odrzutowych 1446,00 7 oleje napędowe 1196,00 8 biokomponenty stanowiące samoistne paliwa 9 oleje napędowe przeznaczone na cele opałowe 232,00 10 oleje opałowe lekkie 11 oleje opałowe ciężkie 1000 kg 64,00 12 oleje smarowe 1180,00 13 paliwa gazowe przeznaczone do napędu silników spalinowych - skroplone 695,00 14 paliwa gazowe przeznaczone do napędu silników spalinowych – w stanie gazowym 11,04 15 biogaz przeznaczony do napędu silników spalinowych - 16 wodór i biowodór przeznaczone do napędu silników spalinowych 17 paliwa gazowe przeznaczone do celów opałowych 18 pozostałe paliwa silnikowe 19 pozostałe paliwa opałowe o gęstości < 890kg/m3 20 pozostałe paliwa opałowe o gęstości ≥ 890kg/m3 21 energia elektryczna MWh 20,00 22 alkohol etylowy hl 100% vol. 4960,00 5704,00 23 piwo hl o Plato 7,79 24 wino hl 158,00 25 napoje fermentowane 26 cydr i perry o mocy ≤ 5% obj. 97,00 27 wyroby pośrednie 318,00 28 papierosy 1000 szt. + maks. ceny detal. 170,97+ 31,41% 206, ,41% 29 tytoń do palenia kg + maks. ceny detal. 115, ,41% 141, ,41% 30 cygara i cygaretki 1000 szt. 254,20 280,25 31 samochody osobowe o pojemności silnika > 2000 cm3 Podstawa opodatkowania 18,6% 32 samochody osobowe pozostałe 3,1% 33 susz tytoniowy kg 229,32

8 Dochody z akcyzy, 2011 r. Wyrób Wpływy, mln zł 2010=100Wyroby tytoniowe 18 264 104,75 Wyroby spirytusowe 6 445 99,15 Piwo 3 422 103,76 Wino 429 96,43 Energia elektryczna 2 441 105,23 Paliwa silnikowe 24 157 106,53 Oleje smarowe 172 98,23 Olej opałowy 356 89,74 LPG gaz 1 024 93,33 Samochody 1 254 93,73 Razem 57 964 104,09

9 Podatek CIT Podatek dochodowy od osób prawnych obciąża dochód uzyskany przez osobę prawną, czyli nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym; Dochód podatkowy ≠ zysk bilansowy; Stawka podatku CIT jest jednolita i wynosi 19%; Polski system cechuje podwójne opodatkowanie dywidendy: najpierw podatkiem CIT jako dochód firmy, a następnie podatkiem od dochodów kapitałowych przy wypłacie dywidendy; oznacza to, że właściciel firmy w formie spółki biorący cały dochód jako dywidendę płaci efektywnie [100*0,19] + [100 - (100*0,19)]*(0,19) = 34,39% podatku; Z podatku CIT zwolnione są: Skarb Państwa, NBP, jst, jednostki budżetowe, fundusze celowe oraz wiele państwowych osób prawnych, stowarzyszeń, fundacji i innych podmiotów realizujących określone ustawowo społecznie użyteczne cele; Porównanie poziomu opodatkowania między krajami jest utrudnione ze względu na różny zakres zwolnień i odliczeń; Dochód z CIT dzielony jest pomiędzy budżet państwa i budżety jst; udział jst w dochodach z CIT w 2013 r. wyniesie 22,86%;

10 Podatek CIT w dochodach budżetu państwa

11 Nominalne stawki CIT w krajach UE w 2006 i 2013 r., %Austria 25 Luxemburg 29,63 28,8 Belgia 33,99 Łotwa 15 Bułgaria 10 Malta 35 Chorwacja 20 Niemcy 38,34 29,48 Cypr Polska 19 Czechy 24 Portugalia 27,5 Dania 28 Rumunia 16 Estonia 23 21 Słowacja Finlandia 26 24,5 Słowenia 18 Francja 33,33 Szwecja 22 Grecja 29 Węgry Hiszpania 30 Wlk. Bryt. Holandia 29,6 Włochy 37,25 31,4 Irlandia 12,5 UE 25,01 22,44 Litwa OECD 27,67 25,4 Źródło: KPMG

12 Podatek CIT Liczba podatników podatku dochodowego od osób prawnych w 2012 r. ogółem , w tym: a) przedsiębiorstwa , b) banki i pozostałe instytucje finansowe

13 Podatek CIT

14 Podatek PIT Podatek PIT płacą osoby fizyczne;Osoba posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium RP płaci podatek od całości swych dochodów krajowych i zagranicznych, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (zasada rezydencji); Dochód jest rozumiany jako nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym, z wyjątkiem wyraźnie zwolnionych od opodatkowania; Dochody obciążone PIT: Wynagrodzenia za pracę; Emerytury, renty, świadczenia przedemerytalne; Pozarolnicza działalność gospodarcza; Dochód z działalności wykonywanej osobiście (umowy o dzieło, zlecenia); Dochód z praw autorskich; Dochód z najmu i dzierżawy; Obowiązuje zasada kumulacji dochodów; Dochody kapitałowe opodatkowane są odrębnie (odsetki od wkładów bankowych, udzielonych pożyczek, i papierów wartościowych dłużnych, dywidendy, przychody z udziałów w funduszach inwestycyjnych); Dochody z odpłatnego zbycia nieruchomości, odpłatnego zbycia papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych;

15 Maksymalne krańcowe stawki PIT w krajach UE w 2004 i 2012 r., %Austria 50 Luxemburg 39 41 Belgia Łotwa 25 Bułgaria 29 10 Malta 35 Chorwacja 45 40 Niemcy Cypr 30 Polska 32 Czechy 15 Portugalia 46,5 Dania 59 55,4 Rumunia 16 Estonia 26 21 Słowacja 19 Finlandia 53,5 49 Słowenia Francja 48,1 Szwecja 56,7 56,6 Grecja Węgry 38 Hiszpania 52 Wlk. Bryt. Holandia Włochy 43 Irlandia 42 48 Świat 30,1 29,8 Litwa 33 Źródło: KPMG

16 Do 2008 r. były trzy stawki – 19%, 30% i 40%;Stawki podatku PIT Od 2009 r. obowiązują system podatku progresywnego z dwoma stawkami podatku, 18% (dla dochodów do zł rocznie) i 32% (dla nadwyżki dochodów powyżej zł), minus kwota wolna 3091 zł, czyli zmniejszająca podatek o 556,02 zł; Do 2008 r. były trzy stawki – 19%, 30% i 40%;

17 Podatek PIT w 2012 r. Liczba podatników podatku dochodowego od osób fizycznych: 1/ Podatnicy, których dochody opodatkowane były przy zastosowaniu skali podatkowej - ogółem podatników, z tego: rozliczyło się bezpośrednio w urzędach skarbowych, zostało rozliczonych przez płatników, z tego: przez organy rentowe, przez zakłady pracy. 2/ Podatnicy, których dochody opodatkowane były stawką 19%: z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej podatników uzyskane z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych podatników, uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r podatników.

18 Podatek PIT w 2012 r. Liczba podatników w podziale na źródła przychodów Z ogólnej liczby podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej: podatników, tj. 93,51% uzyskało przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu i wykazało dochód, podatników, tj. 5,10% nie uzyskało przychodów ze źródeł podlegających opodatkowaniu, a skorzystało z możliwości wspólnego opodatkowania z małżonkiem, podatników, tj. 1,39% uzyskało przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu, lecz wykazało dochód “0” lub stratę. Podatnicy, którzy z jednego źródła przychodu ponieśli stratę, a z innego uzyskali dochód, ujęci są w liczbie podatników uzyskujących dochody. Dalsza część informacji odnoszona jest do podatników, którzy uzyskali przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu i wykazali dochód ( ) oraz nie uzyskali przychodów ze źródeł podlegających opodatkowaniu, ale skorzystali z możliwości wspólnego opodatkowania z małżonkiem ( ) tj. łącznie podatników.

19 Podatek PIT w 2012 r. W 2012 roku podatników, tj. 63,09% uzyskało dochody wyłącznie z jednego źródła, i tak: 1/ Z należności ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanego przez zakład pracy 2/ Z emerytury - renty oraz innych krajowych świadczeń 3/ Z pozarolniczej działalności gospodarczej 4/ Z działalności wykonywanej osobiście (w tym umów o dzieło i zlecenia) 5/ Z najmu lub dzierżawy 6/ Z praw autorskich i innych praw Pozostali podatnicy w liczbie , tj. 36,91% uzyskali dochody z więcej niż jednego źródła.

20 Liczba podatników i podatek należny według przedziałów skali podatkowej w 2012 r.Przedziały dochodów w zł Liczba podatników Struktura % Kwota podatku ogółem w tys. zł do 97,69 73,44 powyżej 2,31 26,56 Ogółem 100,00 W 2012 r. 97,69% podatników płaciło podatek według stawki 18%, a jedynie 2,31% podatników (ok. 554 tys. osób) płaciło podatek 32%; oznacza to, że w rzeczywistości mamy w Polsce podatek zbliżony do liniowego; Ale 97,69% podatników z I przedziału wpłaciło tylko 73,44% wszystkich dochodów z PIT, a pozostałe 2,31% podatników płacących podatek w II przedziale podatkowym wpłaciło aż 26,56% wszystkich dochodów z PIT;

21 Opodatkowanie przedsiębiorcówPrzedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek mają wybór metody opodatkowania, mogą albo: wyodrębnić dochód z działalności gospodarczej od innych źródeł przychodów i płacić od tak wyodrębnionego dochodu cząstkowego podatek liniowy (proporcjonalny) według 19% stawki podatkowej; lub też skumulować dochód z działalności gospodarczej z innymi źródłami przychodów i być opodatkowanym od tak ujętego dochodu globalnego według progresywnej skali podatkowej (wtedy mają możliwość korzystania z przewidzianych w tym podatku ulg).

22 Odliczenia w podatku PITOdliczenia od dochodu przed opodatkowaniem Odliczenia od podatku

23 Odliczenia od dochodu w podatku PITOd dochodu przed opodatkowaniem odlicza się składki na ubezpieczenia społeczne (w 2012 r. ich wartość wyniosła ,2 mln zł, czyli 8,17% dochodu brutto; w 2011 r. odpowiednio mln zł i 8,26%). Kwota pozostałych odliczeń od dochodu wyniosła w 2012 r ,7 mln zł i stanowiła 0,87% dochodu pomniejszonego o odliczone składki na ubezpieczenia społeczne (w 2011 r. odpowiednio mln zł i 0,93 %.

24 Odliczone od dochodu składki na ubezpieczenia społecznePrzedziały dochodów w zł Liczba podatników podatników, którzy odliczyli składki na ubezpieczenia społeczne Struktura % (3 : 2) Kwota dochodu w tys. zł odliczonych składek na ubezpieczenia społeczne (6 : 5) 1 2 3 4 5 6 7 do 52,05 8,39 powyżej 83,12 6,70 Ogółem 52,77 8,17

25 Przeciętny dochód po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i przeciętny podatekPrzedziały dochodów w zł Liczba podatników Przeciętny dochód po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne Przeciętny podatek w zł wg skali podatkowej należny 1 2 3 4 5 do 22 893 3 532 1 581 powyżej 34 694 24 160 Ogółem 25 818 4 252 2 103 Po potrąceniu składek na ubezpieczenia społeczne, przeciętny roczny dochód w I przedziale wyniósł w 2012 r zł (w2011 r zł,) a w II przedziale zł (w 2011 r zł). Dochód z PIT dzielony jest pomiędzy budżet państwa i budżety jst; udział jst w dochodach z PIT w 2013 r. wyniesie 49,27%;

26 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne - podatników ogółem Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 do 15,43 6,91 8,52 powyżej 23,21 16,17 7,04 Ogółem 16,47 8,15 8,32

27 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne podatkiem podatników osiągających dochody wyłącznie ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej... Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 do 15,74 6,65 9,09 powyżej 22,69 14,74 7,95 Ogółem 16,82 7,90 8,92

28 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu podatkiem podatników osiągających dochody wyłącznie z emerytury - renty oraz innych krajowych świadczeń Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 Ogółem 14,56 6,75 7,81

29 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne podatkiem podatników osiągających dochody wyłącznie z pozarolniczej działalności gospodarczej Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 do 15,35 8,28 7,07 powyżej 20,49 17,99 2,50 Ogółem 16,26 10,00 6,26

30 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne podatkiem podatników osiągających dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i jednocześnie z innych źródeł Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 do 16,02 6,43 9,59 powyżej 21,66 14,86 6,80 Ogółem 17,25 8,27 8,98

31 obciążenia w pkt. proc. (2-3)Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne podatkiem podatników, którzy osiągnęli dochody z więcej niż jednego źródła Przedziały dochodów w zł Obciążenie dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w % Różnica obciążenia w pkt. proc. (2-3) nominalne efektywne 1 2 3 4 do 15,79 7,12 8,67 powyżej 23,51 16,70 6,81 Ogółem 17,16 8,82 8,34

32 Inne odliczenia od dochoduLiczba podatników Kwota odliczeń Przeciętna kwota odliczona przez podatnika 1/ Darowizny (1,36 % ogółu podatników) tys. zł 1 001 zł 2/ Wydatki na cele rehabilitacyjne (4,42% ogółu podatników) tys. zł 2 142 zł 3/ Wydatki z tytułu użytkowania sieci Internet (16,92% ogółu podatników) tys. zł 576 zł 4/ Wydatki na nabycie nowych technologii 42 140 tys. zł 3 333 zł 5/ Zwroty nienależnie pobranych świadczeń (0,11% ogółu podatników) tys. zł 2 080 zł 6/ Wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) (0,07% ogółu podatników) tys. zł 1 788 zł 7/ Wydatki mieszkaniowe do odliczenia na zasadzie praw nabytych (0,59% ogółu podatników tys. zł 2 583 zł

33 Odliczenia od podatku Od podatku odlicza się składki na ubezpieczenia zdrowotne (w 2011 r. ich wartość wyniosła ,4 mln zł, czyli 7,31% dochodu po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i 44,57% podatku przed odliczeniami; w 2011 r. odpowiednio: mln zł, 7,33% i 45,34%. Kwota pozostałych odliczeń od podatku wyniosła w 2012 r ,8 mln zł i stanowiła 10,37% podatku po odliczeniu składek na ubezpieczenie zdrowotne (w 2011 r. odpowiednio mln zł i 11,07%.

34 Inne odliczenia od podatku1/ Ulga za wyszkolenie uczniów a/ Liczba podatników (0,06% ogółu podatników) b/ Kwota odliczeń tys. zł c/ Przeciętna kwota odliczona przez podatnika zł 2/ Ulga na dzieci a/ Liczba podatników (18,07% ogółu podatników) b/ Kwota odliczeń tys. zł c/ Liczba dzieci d/ Przeciętna kwota odliczona na podatnika zł e/ Przeciętna kwota odliczona na dziecko zł 3/ Ulga, o której mowa w art. 27g ustawy (rozliczanie dochodów/przychodów z zagranicy wg metody odliczenia proporcjonalnego) a/ Liczba podatników (0,06% ogółu podatników) b/ Kwota odliczeń tys. zł c/ Przeciętna kwota odliczona przez podatnika zł 4/ Składki na ubezpieczenia społeczne opłacone przez osobę prowadzącą gospodarstwo domowe z tytułu zawarcia umowy aktywizacyjnej z osobą bezrobotną a/ Liczba podatników - 46 b/ Kwota odliczeń - 65 tys. zł c/ Przeciętna kwota odliczona przez podatnika zł 5/ Wydatki mieszkaniowe a/ Liczba podatników, którzy dokonali odliczeń od podatku (0,34% ogółu podatników) b/ Kwota odliczona od podatku tys. zł c/ Przeciętna kwota odliczona przez podatnika zł.

35 Podatek od gier Opodatkowane są podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych, Przedmiotem opodatkowania jest sprzedaż losów lub wpłaconych stawek; Stawki podatku: loterii fantowej i gry bingo fantowe - 10%; loterii pieniężnej - 15%; gry liczbowej - 20%; gry bingo pieniężne, gry telebingo, loterii audioteksowej i pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera - 25%; gry na automacie, gry cylindrycznej, gry w kości, gry w karty, z wyłączeniem pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera - 50%; zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielanych wyłącznie na ich urządzanie - 2,5%; zakładów wzajemnych innych niż wymienione powyżej - 12%. podatnicy prowadzący działalność w zakresie gier na automatach o niskich wygranych uiszczają podatek od gier w formie zryczałtowanej w wysokości zł miesięcznie od gier urządzanych na każdym automacie. Dochody z podatku od gier wyniosły w 2011 r mln zł (ok. 0,6% wszystkich dochodów podatkowych)

36 Pozostałe podatki Podatek od czynności cywilno-prawnych: przedmiotem są różne umowy, m.in. umowy o sprzedaży rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki, umowy spółki, itp., stawki są procentowe lub kwotowe, w zależności od przedmiotu umowy i podstawy; Podatek od spadków i darowizn: przedmiotem jest nabycie przez osoby fizyczne rzeczy lub praw majątkowych w trybie spadku, darowizny lub zasiedzenia; stawki są procentowe, progresywne, i zależą od stopnia pokrewieństwa; Podatek tonażowy: opodatkowani są armatorzy świadczący usługi transportowe w żegludze międzynarodowej; podstawę opodatkowania stanowi dochód armatora obliczony jako iloczyn ustalonej stawki dobowej oraz okresu eksploatacji, a stawka podatku wynosi 19% (wszedł w życie w 2007 r.); Podatek od wydobycia niektórych kopalin: podatek od wartości wydobycia miedzi i srebra (wszedł w życie w 2012 r.);

37 Podatki i opłaty lokalnePodatek od środków transportowych Podatek od nieruchomości Podatek rolny Podatek leśny Opłata targowa Opłata uzdrowiskowa Opłata miejscowa Opłata od posiadania psów

38 Podatek od środków transportowychPrzedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportowych są: • samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i wyższej, • ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej, • przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą, • autobusy. Stawki podatku uchwala rada gminy w granicach zakreślonych przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (ustawa określa górne, a dla określonych pojazdów również dolne granice stawek podatku). Rada gminy może różnicować stawki, uwzględniając w szczególności: wpływ pojazdu na środowisko naturalne, rok produkcji albo liczbę miejsc do siedzenia.

39 Podatek od nieruchomościJest to podatek majątkowy, obciąża budynki, budowle i grunty nieobjęte podatkiem rolnym lub leśnym. Przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości są: • grunty, • budynki lub ich części, • budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Dochód z podatku od nieruchomości jest w całości dochodem budżetów jst. Wysokość stawek podatku określa, w drodze uchwały, rada gminy, z uwzględnieniem górnych granic stawek ogłaszanych przez Ministra Finansów w drodze obwieszczenia.

40 Podatek od nieruchomościMaksymalne stawki w 2013 r. wynosiły: 1) od gruntów: a) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 0,88 zł/m2 powierzchni, b) pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych – 4,51 zł/1 ha powierzchni, c) pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 0,45 zł/m2 powierzchni; 2) od budynków lub ich części: a) mieszkalnych – 0,73 zł/m2 powierzchni użytkowej, b) związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej – 22,82 zł/m2 powierzchni użytkowej, c) zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym – 10,65 zł/m2 powierzchni użytkowej, d) związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, zajętych przez podmioty udzielające tych świadczeń – 4,63 zł/m2 powierzchni użytkowej, e) pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 7,66 zł/m2 powierzchni użytkowej; 3) od budowli – 2% ich wartości. Przy określaniu wysokości stawek rada gminy może różnicować ich wysokość dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności lokalizację, rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj zabudowy, przeznaczenie i sposób wykorzystywania gruntu, sposób wykorzystywania, rodzaj zabudowy, stan techniczny oraz wiek budynków. Podatek katastralny?;

41 Podatek rolny Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty rolne; Stawki podatku rolnego: • dla gruntów gospodarstwa rolnego: równowartość pieniężna 2,5 q żyta - od 1 ha przeliczeniowego, • dla pozostałych gruntów rolnych podlegających podatkowi rolnemu: równowartość pieniężna 5 q żyta - od 1 ha, - obliczone według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć cenę skupu żyta przyjmowaną jako podstawę obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy.

42 USTAWA z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych1) Dz.U. 1991 Nr 9 poz. 31Art. 10. 1. Rada gminy określa, w drodze uchwały, wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć: 1) od samochodu ciężarowego, o którym mowa w art. 8 pkt 1, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu: a) powyżej 3,5 tony do 5,5 tony włącznie – 676,20 zł6), b) powyżej 5,5 tony do 9 ton włącznie – 1 028,00 zł6), c) powyżej 9 ton – 1 233,60 zł6); 2) od samochodu ciężarowego, o którym mowa w art. 8 pkt 2 – 2 354,12 zł6) – z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określonych w załączniku nr 1 do ustawy; 3) od ciągnika siodłowego lub balastowego, o których mowa w art. 8 pkt 3 – 1 439,20 zł6); 4) od ciągnika siodłowego lub balastowego, o których mowa w art. 8 pkt 4, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej zespołu pojazdów: a) do 36 ton włącznie – 1 819,56 zł6), b) powyżej 36 ton – 2 354,12 zł6) – z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określonych w załączniku nr 2 do ustawy; 5) od przyczepy lub naczepy, o których mowa w art. 8 pkt 5 – 1 233,60 zł6); 6) od przyczepy lub naczepy, o których mowa w art. 8 pkt 6, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej zespołu pojazdów: a) do 36 ton włącznie – 1 439,20 zł6), b) powyżej 36 ton – 1 819,56 zł6) – z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określo-nych w załączniku nr 3 do ustawy; 7) od autobusu, w zależności od liczby miejsc do siedzenia: a) mniejszej niż 30 miejsc – 1 439,20 zł6), b) równej lub wyższej niż 30 miejsc – 1 819,56 zł6). 2. Przy określaniu stawek, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3, 5 i 7, rada gminy może różnicować wysokość stawek dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opo-datkowania, uwzględniając w szczególności wpływ środka transportowego na środowisko naturalne, rok produkcji albo liczbę miejsc do siedzenia. 3. Jeżeli górna granica stawki podatku, o której mowa w ust. 1 pkt 2, 4 lub 6, jest niższa od odpowiedniej stawki minimalnej, określonej w załącznikach nr 1–3 do ustawy, górnej granicy stawki nie uwzględnia się. W tym przypadku rada gminy przyjmuje stawkę podatku od środków transportowych dla poszczególnych ro-dzajów pojazdów w wysokości odpowiedniej stawki, określonej w załącznikach nr 1–3 do ustawy.

43 Art. 19. Rada gminy, w drodze uchwały: 1) określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłat określonych w ustawie, z tym że: a) stawka opłaty targowej nie może przekroczyć 597,86 zł6) dziennie, b) stawka opłaty miejscowej w miejscowościach, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 1, nie może przekroczyć 1,67 zł6) dziennie, c) stawka opłaty miejscowej w miejscowościach posiadających status obszaru ochrony uzdrowiskowej nie może przekroczyć 2,40 zł6) dziennie, d) stawka opłaty uzdrowiskowej nie może przekroczyć 3,33 zł6) dziennie, e) (uchylona), f) stawka opłaty od posiadania psów nie może przekroczyć 100 zł6) rocznie od jednego psa; 2) może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso; 3) może wprowadzać inne niż wymienione w ustawie zwolnienia przedmiotowe od opłat lokalnych.

44 Podatek leśny Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są: lasy - grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Stawki podatku leśnego: - od 1 ha - równowartość pieniężna 0,220 m³ drewna obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy, - dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych - 50% stawki określonej wyżej. Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku leśnego na obszarze gminy.

45 Dochody podatkowe w Polsce, 2004-2012, mln złBudżet państwa Dochody podatkowe VAT Akcyza CIT PIT 2004 156281 135571 62263 37964 15762 21506 2005 179772 155860 75401 39479 24423 2006 197640 174876 84439 42078 19337 28125 2007 236368 206385 96350 49026 24540 35359 2008 253547 219499 101783 50490 27160 38659 2009 274183 214879 99455 53927 24157 35764 2010 250303 222553 107880 55684 21770 35393 2011 277557 243211 120832 57964 24862 38075 2012 287595 248275 120001 60450 25146 39809

46 Dochody podatkowe w Polsce – struktura (%)W całości dochodów budżetu państwa W całości dochodów podatkowych Dochody podatkowe VAT Akcyza CIT PIT 2004 86,75 39,84 24,29 10,09 13,76 45,93 28,00 11,63 15,86 2005 86,70 41,94 21,96 8,77 13,59 48,38 25,33 10,11 15,67 2006 88,48 42,72 21,29 9,78 14,23 48,29 24,06 11,06 16,08 2007 87,32 40,76 20,74 10,38 14,96 46,68 23,75 11,89 17,13 2008 86,57 40,14 19,91 10,71 15,25 46,37 23,00 12,37 17,61 2009 78,37 36,27 19,67 8,81 13,04 46,28 25,10 11,24 16,64 2010 88,91 43,10 22,25 8,70 14,14 48,47 25,02 15,90 2011 87,63 43,53 20,88 8,96 13,72 49,68 23,83 10,22 15,66 2012 86,33 41,73 21,02 8,74 13,84 48,33 24,35 10,13 16,03

47 Dochody podatkowe w 2012 r. Wyszczególnienie Ustawa (mln zł )Wykonanie Wykonanie/ustawa (%) Dochody podatkowe, w tym: ,0 ,6 93,8 1) podatek od towarów i usług ,0 ,7 90,8 2) podatek akcyzowy 62.600,0 60.449,9 96,6 3) podatek od gier 1.353,0 1.441,6 106,6 4) podatek dochodowy od osób prawnych 26.635,0 25.145,7 94,4 5) podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym: 40.250,0 39.809,4 98,9 - zryczałtowany podatek dochodowy 6.808,0 6.966,6 102,3 - podatek dochodowy z odpłatnego zbycia papierów wartościowych 600,0 951,5 158,6 6) podatek od wydobycia niektórych kopalin 1.800,0 1.426,9 79,3 Źródło: Najwyższa Izba Kontroli, Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2012 roku, Warszawa 2013.

48 Wskaźnik fiskalizmu w Polsce

49 Czynniki powodujące spadek dochodów podatkowychUchylanie się od podatków (tax evasion): nielegalne działania mające na celu zmniejszenie zobowiązań podatkowych podatników (ukrywanie dochodów, fikcyjne koszty, fałszowanie dokumentów, etc); Omijanie podatków (tax avoidance): legalne zmniejszanie zobowiązań podatkowych dzięki wykorzystaniu luk w przepisach (odraczanie płatności, arbitraż podatkowy, ceny transferowe, wykorzystanie ulg i zwolnień); Zmniejszenie bazy podatkowej (tax base): wyłączanie grup społecznych lub rodzajów działalności z obowiązku podatkowego poprzez ulgi, odliczenia i zwolnienia, „wydatki z tytułu podatków” (tax expenditures) jako substytut wydatków budżetowych.

50 Podatek od dóbr i usług jako % PKB2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Australia 8,4 8,1 8,0 7,5 7,6 7,4 7,2 .. Austria 12,1 11,6 11,5 11,9 11,8 Belgium 11,1 10,8 10,7 11,0 10,9 11,3 Canada 7,9 7,7 Chile 9,5 10,0 9,6 10,5 10,6 Czech Republic 11,2 11,7 Denmark 16,3 16,4 15,5 15,3 15,1 15,2 Estonia 12,9 13,1 14,4 13,7 13,4 Finland 13,8 13,6 14,3 France Germany 10,1 Greece 12,3 12,7 12,6 Hungary 14,8 14,9 15,9 16,2 17,5 Iceland 17,1 17,6 12,0 12,4 12,5 Ireland 9,9 Israel  (1) 12,8 13,0 Italy Japan 5,3 5,2 5,1 Korea 8,2 8,3 8,5 Luxembourg 9,8 10,4 Mexico 10,2 10,3 9,4 8,7 Netherlands 12,2 New Zealand 11,4 Norway Poland 13,3 Portugal 13,2 Slovak Republic Slovenia 14,5 13,9 14,2 Spain Sweden 13,5 Switzerland 6,5 6,4 6,2 6,3 6,1 Turkey United Kingdom United States 4,6 4,5 4,4 4,3 OECD-Total  (2) .. Not available 1. Information on data for Israel: 2. Unweighted average Source: Revenue statistics: Comparative tables, OECD Tax Statistics (database)

51 Podatek dochodowy od przedsiębiorstw jako % PKB2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Australia 5,8 6,4 6,8 4,8 4,7 5,2 .. Austria 2,2 2,4 2,5 1,7 1,9 2,3 Belgium 3,3 3,5 2,6 2,9 3,1 Canada 3,8 3,4 3,2 Chile Czech Republic 4,4 4,6 4,2 3,6 Denmark 3,9 4,3 2,8 3,0 Estonia 1,4 1,5 1,6 1,8 1,3 1,2 Finland 2,0 2,7 France 2,1 Germany Greece Hungary Iceland 1,0 Ireland Israel  (1) 4,0 4,5 Italy 3,7 Japan Korea Luxembourg 5,0 5,3 5,4 5,1 Mexico Netherlands New Zealand 6,1 5,6 4,9 4,1 Norway 11,7 12,8 11,0 12,1 9,0 10,0 10,7 10,4 Poland Portugal Slovak Republic Slovenia Spain Sweden Switzerland Turkey United Kingdom United States OECD-Total  (2) .. Not available 1. Information on data for Israel: 2. Unweighted average Source: Revenue statistics: Comparative tables, OECD Tax Statistics (database)

52 Podatek do dochodów osobistych jako % PKB2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Australia 11,9 11,1 10,9 10,2 9,7 9,9 10,4 .. Austria 9,2 9,3 9,4 9,5 Belgium 12,9 12,3 12,1 12,5 12,2 12,6 Canada 11,5 11,6 12,0 11,7 11,2 10,7 Chile Czech Republic 4,4 4,2 3,7 3,6 3,5 3,8 Denmark 24,9 24,8 25,3 25,1 26,3 24,2 Estonia 5,6 5,8 6,2 5,4 5,2 5,3 Finland 13,5 13,3 13,0 13,2 13,4 12,8 France 8,0 7,8 7,5 7,6 7,3 8,2 Germany 8,1 8,6 9,0 9,6 8,8 9,1 Greece 4,7 4,8 5,0 4,5 Hungary 6,7 6,8 7,4 6,5 4,9 Iceland 14,2 14,0 13,8 Ireland 8,7 7,7 Israel  (1) 8,3 5,9 5,7 Italy Japan 5,1 Korea 3,2 4,0 Luxembourg 7,1 7,9 Mexico Netherlands 6,9 New Zealand 14,9 14,5 13,7 12,4 Norway 10,1 9,8 Poland 3,9 4,6 Portugal 5,5 6,1 Slovak Republic 2,6 2,5 2,7 2,4 2,3 Slovenia Spain 7,0 7,2 Sweden 15,4 14,6 12,7 Switzerland 8,9 Turkey 4,1 United Kingdom 10,3 10,5 10,0 United States OECD-Total  (2) 8,4 8,5 .. Not available 1. Information on data for Israel: 2. Unweighted average Source: Revenue statistics: Comparative tables, OECD Tax Statistics (database)