1 WYKŁAD Rynek pracy
2 cel zajęć Próba odpowiedzi na pytanie:czy „wzrost stopy bezrobocia jest przejawem pogarszania się poziomu aktywności gospodarczej i wzrastających trudności życia społecznego”?
3 Zagadnienia Rynek pracy w ujęciu mikroekonomicznym Efektywność pracyRynek pracy – podejście makroekonomiczne Klasyfikacja ludności ze względu na stosunek do pracy Definicje bezrobocia Niedoskonałości statystyki bezrobocia i zatrudnienia Struktura bezrobocia Rodzaje bezrobocia: Koncepcje tłumaczące przyczyny powstania bezrobocia Polityka przeciwdziałania bezrobociu Zwalczanie bezrobocia
4 Rynek pracy – podejście mikroekonomiczne
5 Pojęcie praca oznacza działalność ludzką każdego rodzaju: fizyczną i umysłową, wykwalifikowaną i niewykwalifikowaną. Zatem praca to ludzki wysiłek fizyczny lub umysłowy włożony w tworzenie dóbr i świadczenie usług. Wielkość wytworzonej produkcji i świadczonych usług zależy od ilości pracowników, których można zatrudnić oraz od ilości godzin, jaką przeciętnie każdy z nich może i chce przepracować.
6 dostępna ilość pracy w danym społeczeństwie zależy od:- liczebności populacji danego społeczeństwa, - udziału w populacji aktywnych zawodowo, - przeciętnej ilości godzin przepracowanych przez zatrudnionych w danej jednostce czasu (tydzień roboczy, miesiąc roboczy, dzień roboczy).
7 Rynek pracy Rynek pracy to miejsce zetknięcia się- pracodawców poszukujących pracowników po określonej cenie i - pracowników mających określone kwalifikacje i wymagania płacowe. Interesy obu są odmienne: - pracodawca chce zapłacić jak najmniej, płace są bowiem elementem kosztów, zaś - pracownicy chcą zaś zarobić jak najwięcej, bo stanowią źródło ich dochodów.
8 Czynników wpływające na płacę:pozaekonomiczne ekonomiczne
9 rys. czynniki wpływające na produktywność pracysposób zarządzania wyposażenie techniczne organizacja instytucji efektywność edukacja warunki pracy inne czynniki Źródło: J.E. Karney: Człowiek i praca, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998
10 Efektywność pracy - edukacja i możliwość szkolenia, tzn. ogólny poziomy oświaty oraz od jakość i dostępności systemu doskonalenia zawodowego, - warunki pracy, - techniczne wyposażenie organizacji, - sposób zorganizowania instytucji (chodzi zarówno o rodzaj struktury organizacyjnej jak i zaprojektowanie stanowisk organizacyjnych i połączenie ich w komórki organizacyjne), - styl zarządzania uprawiany w organizacji (dyrektywny, konsultacyjny, uczestniczący, delegujący), - inne czynniki (np. normy zwyczajowe, religia, klimat, itp.)
11 pracownicy, którzy są zatrudnieni w organizacjach:- stwarzających przyjazne warunki pracy, - wyposażonych w nowoczesne środki produkcji, - dobrze zorganizowanych i - właściwie zarządzanych, są na ogół bardziej produktywni od tych, którzy pracują w instytucjach: o nieprzyjaznych warunkach pracy, źle wyposażonych, źle zorganizowanych i niewłaściwie zarządzanych
12 Rynek pracy znajduje się w równowadze, jeżelikażdy człowiek, chcący podjąć pracę przy danym poziomie wynagrodzenia, znajduje zatrudnienie i jeśli każdy pracodawca, chcący zatrudnić pracowników i oferujących określoną płacę, znajduje chętnych do jej podjęcia.
13 Popyt na pracę (zgłasza przedsiębiorstwo) obrazuje to odwrotna zależność między płacą realną a wielkością zatrudnienia w danym okresie (pozostałe czynniki constans)
14 Czynniki określające popyt na pracę:stawka płacy ilość osób popyt na wytwarzany produkt ceny tego produktu rodzaj produktu wydajność pracy technologia
15 Podaż pracy (ilość rąk do pracy)- dodatnia zależność między poziomem płac realnych a liczbą pracowników (robotogodzin) oferowanych na rynku pracy w danym okresie (pozostałe czynniki constans).
16 Podaż pracy zależy od: stawki płac kosztów alternatywnych czasu pracownika wartość czasu wolnego
17 Rynek pracy znajduje się w nierównowadze gdy następuje:- nadwyżka popytu nad podażą na pracę (SL < DL), mówimy wtedy o braku rąk do pracy, tzn. niedostatecznej podaży, - nadwyżka podaży nad popytem na pracę (SL > DL), mówimy wtedy o bezrobociu.
18 Rynek pracy – podejście makroekonomiczne
19 Rys. Klasyfikacja ludności ze względu na stosunek do pracy
20 W skład siły roboczej (aktywnych zawodowo) nie wchodzą:- młodzież poniżej ... roku życia - uczniowie szkół lub studenci szkół wyższych dziennych - niezdolni do pracy - emeryci - pracujący jako wolontariusze na rzecz organizacji charytatywnych lub o charakterze religijnym - pracujący sezonowo i pozostający bezczynni ponieważ jest to okres poza sezonem pracy
21 Bezrobotni - ludzie zdolni do pracy - poszukujący jej aktywnie - nie znajdujący zatrudnienia
22 Stopa bezrobocia – procent zasobu siły roboczej lub - liczba ludności w wieku produkcyjnym: mężczyźni i 16–60 kobiety
23 1) Statystyka urzędów pracy – bieżąca rejestracja poszukujących pracy.Bezrobotny to osoba, która jest: - zdolna do pracy - ukończyła 18 lat - nie przekroczyła 60 w przypadku kobiety, 65 w przypadku mężczyzny - gotowa podjąć pracę w pełnym wymiarze czasu pracy - pozostaje bez pracy - nie uczy się w szkole - nie ma innego źródła utrzymania
24 2) Statystyka GUS – kwartalne badanie aktywności ekonomicznej ludności2) Statystyka GUS – kwartalne badanie aktywności ekonomicznej ludności. Badanie na 22 tys. gospodarstw domowych. Bezrobotni to osoby (w wieku 15 lat i wyżej wg płci), które: - w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi (co najmniej 1 godz. – standard międzynarodowy) - aktywnie poszukiwały pracy (w ciągu ostatnich 4 tyg.) - były gotowe podjąć pracę w tyg. badanym i następnym
25 Niedoskonałości statystyki bezrobocia i zatrudnienia- reprezentatywna próbka ludzi - wiarygodność pracowników - wiarygodność ankietowanych - nie mierzą trudności niepełnozatrudnionych - odniesienie stopy bezrobocia do stopy aktywności zawodowej
26 Struktura bezrobocia:- udział bezrobocia długookresowego - stopa bezrobocia wśród młodzieży - zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia
27 Wzory związane z rynkiem pracyStopa zatrudnienia = Z / D Stopa bezrobocia U = A / B Współczynnik aktywności zawodowej = B / D Zasoby siły roboczej = liczba osób bezrobotnych + liczba osób zatrudnionych Społeczna wydajność pracy w = NIw / Z Pracochłonność Pr = Czp / NIw Kapitałochłonność m = Mp / NIw Techniczne uzbrojenie pracy Tu = Mp / Z NIw – dochód narodowy wytworzony Z – liczba zatrudnionych Mp – wartość brutto produkującego majątku trwałego Czp – czas przepracowany łącznie przez pracowników
28 ü Rodzaje bezrobocia: bezrobocie frykcyjne bezrobocie strukturalne bezrobocie technologiczne bezrobocie klasyczne bezrobocie cykliczne bezrobocie ukryte
29 ü Koncepcje tłumaczące przyczyny powstania bezrobociakoncepcja klasyczna koncepcja keynesowska koncepcja neoklasyczna
30 Polityka przeciwdziałania bezrobociuGospodarka rynkowa i jej mechanizmy nie są w stanie przeciwdziałać powstaniu bezrobocia. zatem: Teorie bezrobocia jako zjawiska dobrowolnego jest oderwana od realiów życia. Teorie bezrobocia jako zjawiska przymusowego okazały się zgodne z realiami życia gospodarczego i doświadczeniami historycznymi. Wynika z tego konieczność prowadzenia przez państwo określonej polityki na rynku pracy.
31 Polityka przeciwdziałania bezrobociu(bezrobociu cyklicznemu i strukturalnemu): ü Polityka pasywna ü Polityka aktywna
32 Polityka pasywna pomoc socjalna (pomaga przetrwać trudny okres)uzasadniona dla krótkiego okresu nie rozwiązuje problemu Formy pomocy: jednorazowe odszkodowania dla zwalnianych z pracy system zachęt finansowych dla wcześniejszego przechodzenia na emeryturę zasiłki dla bezrobotnych Główne zagadnienia:kryteria przyznawania zasiłków, ich wysokość (relacja do przeciętnej płacy w gospodarce), długość pobierania zasiłków Zależą te rozwiązania od: możliwości finansowych państwa, poglądów na temat roli zasiłków w walce z bezrobociem
33 Polityka aktywna - wykorzystywana w długim okresie - efektywna społecznie i ekonomicznie
34 Skala makroekonomicznawykorzystanie przez państwo wszystkich instrumentów oddziaływania na gospodarkę, które prowadzą do przyśpieszenia wychodzenia gospodarki ze zniżkowych faz cyklu koniunkturalnego, do zdynamizowania procesów rozwoju gospodarczego. Instrumenty: - akty prawne (np. prawo pracy) - narzędzia polityki podatkowej (stopy podatkowe) -
35 Skala mikroekonomicznawprowadzona w celu przeciwdziałania bezrobociu w określonych działach gospodarki narodowej, na poszczególnych rynkach pracy, określonych regionach gospodarki. Instrumenty: - rozwijanie publicznych programów zatrudnienia (np. programy budownictwa mieszkaniowego, budowy dróg, ) - subsydiowanie zatrudnienia poprzez dotacje dla firm, które chcą zatrudnić określone grupy społeczne np. niepełnosprawnych - organizowanie systemów przekwalifikowania - rozwijanie systemów pośrednictwa pracy - działanie w kierunku zmniejszenia czasu pracy
36 Zwalczanie bezrobociaü Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego rodzaju - bezrobocie frykcyjne - bezrobocie strukturalne - bezrobocie technologiczne - bezrobocie klasyczne - bezrobocie cykliczne - bezrobocie ukryte Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego struktury - bezrobocie długookresowe - bezrobocie wśród młodzieży - zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia
37 Dziękuję Państwu za uwagę