1 WYNIKI przeprowadzonego badania sytuacji bytowej osób starszych z Giżycka po 60. roku życia Autor: dr Katarzyna Karolska Główny Specjalista Biuro Promocji i Polityki Społecznej Urząd Miejski w Giżycku Giżycko, październik 2016 r.

2 Wprowadzenie Badanie zostało przeprowadzone na terenie Giżycka wśród osób starszych, po 60. roku życia. Cel badań: 1) Celem badań było rozpoznanie środowiska ludzi starszych oraz rzeczywista analiza stanu i sytuacji bytowej osób po 60. r. ż. 2) Po otrzymaniu wyników badań, wspólne zastanowienie się nad możliwościami Gminy Miejskiej Giżycko w sprawie działań, mogących sprzyjać poprawie jakości życia osób w podeszłym wieku. Materiał i metodyka: Badanie zostało przygotowane i opracowane przez Głównego Specjalistę Biura Promocji i Polityki Społecznej – dr Katarzynę Karolską. Realizacja badania w terenie została przeprowadzona przez opiekunów medycznych ze Stowarzyszenia na rzecz Chorych z Chorobą Nowotworową „PROMYK” w Giżycku, którego prezesem jest Pani Maria Popieluch. Dane potrzebne do analizy zebrano przy pomocy sondażu diagnostycznego przeprowadzonego od października do końca listopada 2015 r. Anonimowa ankieta zawierała 28 zróżnicowanych pytań, w tym zamkniętych oraz otwartych. Odpowiedzi na pytania otwarte zostały zamieszczone bez nanoszenia jakichkolwiek zmian w treści wypowiedzi. Po uzyskaniu odpowiedzi na zadawane pytania, ankiety zostały wypełnione przez opiekunów medycznych, na podstawie informacji uzyskanych podczas prowadzonych rozmów od respondentów z terenu Giżycka. Charakter rozmów i duża swoboda w komunikacji ułatwiły pogłębienie poruszanych zagadnień i wyjaśnienie diagnozowanych zjawisk. Badaniu poddano 300 osób. Dobór osób miał charakter losowy. Zakres przedmiotowy badania: Zakres przedmiotowy badania obejmował następujące obszary problemowe: stan fizyczny i sprawność ruchową, stan psychiczny, sytuację społeczną i warunki ekonomiczne, doznania somatyczne, stosunki rodzinne.

3 Nasilenie procesu starzenia się polskiego społeczeństwa jest faktem. Analiza długookresowej prognozy ludności Polski na lata 2008-2035 przygotowanej przez GUS wskazuje, że w perspektywie najbliższych lat, liczba ludności Polski będzie zmniejszać się systematycznie, przy czym tempo tego spadku będzie coraz szybsze. W ciągu ostatnich 20 lat liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (0-17) zmniejszyła się o ok. 4 mln, podczas gdy liczba osób w wieku poprodukcyjnym (60/65+) wzrosła o ponad 2 mln. Należy uzmysłowić sobie, iż z każdym rokiem przybywa osób starszych, a do 2030 roku ludzie starsi będą stanowili 8,5 milionową populację, z czego prawie połowa będzie w wieku 75+. Ta grupa wiekowa wiązać się będzie z występowaniem przewlekłej wielochorobowości, niesprawnością fizyczną i upośledzeniem funkcji poznawczych, które skutkują złożonymi potrzebami zdrowotnymi, rehabilitacyjnymi oraz opiekuńczymi.

4 CIEKAWOSTKA ! Obecnie trwają rozmowy na temat wprowadzenia na terenie Giżycka innowacyjnego rozwiązania w zakresie poprawy opieki nad osobami starszymi w środowisku zamieszkania – a mianowicie włączenia Giżycka do: KRAJOWEGO SAMORZĄDOWEGO SYSTEMU TELEOPIEKI DOMOWEJ. Rozwiązanie to stanowi wzmocnienie systemu powiadamiania ratunkowego poprzez użycie tzw. „PRZYCISKU ŻYCIA”. Omawiana teleopieka pozwala na prawie 45% redukcję zagrożenia śmiercią w nagłych wypadkach. To innowacyjne rozwiązanie zostanie przedstawione radnym Rady Miejskiej w Giżycku. Obecnie w Giżycku zamieszkuje 6.325 osób po 60. r. ż.

5 Przedstawienie uzyskanych odpowiedzi (wyników) od respondentów na zadane pytania ankietowe.

6 Pytanie 1: W jakim jest Pani/Pan wieku? Badaniu poddano seniorów z terenu Giżycka w wieku 60+. Wśród badanych najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku 60-69 lat, co daje 46% ogółu, w przedziale wiekowym 70-79 lat było 29% przebadanych, w wieku 80-89 lat zgłosiło się 23% respondentów, natomiast w grupie ludzi o sędziwym wieku 90+ znalazło się 2% badanych.

7 Pytanie 2: Czy mieszka Pani/Pan sama/sam, lub z najbliższą rodziną?

8 Pytanie 3: Jaki jest Pani/Pana status?

9 Pytanie 4: Jaki jest Pani/Pana poziom wykształcenia?

10 Pytanie 5: Czy posiada Pani/Pan dzieci?

11 Pytanie 6: Czy należy Pani/Pan do rodziny wielodzietnej posiadającej troje i więcej dzieci?

12 Pytanie 7 (otwarte): Jaki jest stopień Pani/Pana sprawności/samodzielności? Wybierz jedną z odpowiedzi (pełna samodzielność/sprawność; częściowa samodzielność/sprawność; ograniczona samodzielność/sprawność; w pełni uzależniona/uzależniony od osób trzecich) w odniesieniu do poniższych podpunktów: - samodzielność podczas czynności higieniczno- pielęgnacyjnych; - sprawność w przyrządzaniu posiłków; - sprawność w robieniu codziennych zakupów; - samodzielność w wychodzeniu z domu; - samodzielność w zakresie sprzątania.

13 Samodzielność podczas czynności higieniczno-pielęgnacyjnych.

14 Sprawność w przyrządzaniu posiłków.

15 Sprawność w robieniu codziennych zakupów.

16 Samodzielność w wychodzeniu z domu.

17 Samodzielność w zakresie sprzątania.

18 Pytanie 8 (otwarte): Na jakie obecnie choroby Pani/Pan cierpi?

19

20 Pytanie 9: Czy leczy się Pani/Pan na wskazane przez siebie choroby?

21 Pytanie 10: Czy stać Panią/ Pana na wykupienie leków?

22 Pytanie 11: Czy jest Pani/Pan objęty opieką lekarską?

23 Pytanie 12: Czy lekarz rodzinny odwiedza Panią/Pana w domu w ramach tzw. „wizyt domowych u pacjenta”?

24 Pytanie 13: Czy ma Pani/Pan wsparcie w rodzinie?

25 Pytanie 14: Czy występują u Pani/Pana stany: płaczliwości, drażliwości, lęków, niepokoju?

26 Pytanie 15: Czy występują u Pani/Pana zaburzenia pamięci, myślenia, orientacji w terenie?

27 Pytanie 16: Czy jest Pani/Pan chętny do zdobywania nowych umiejętności i uczestniczenia w życiu społecznym?

28 Pytanie 17 (otwarte): Jak postrzega obecnie Pani/Pan swoją osobę, wygląd? Chcąc dokonać podsumowania podzielono powyższe odpowiedzi na 4 kategorie: osoby zadowolone, osoby średnio zadowolone, osoby niezadowolone oraz osoby, które nie udzieliły odpowiedzi. Uzyskane wyniki przedstawiają się następująco: 182 osoby pozytywnie postrzegają, oceniają swoją osobę, 58 osób negatywnie oceniło swój wygląd, 48 osób zakwalifikowano do kategorii – osób średnio zadowolonych, ponieważ odpowiedziały niejednoznacznie dokonując analizy swojego wyglądu, natomiast 12 osób nie chciało się wypowiedzieć na zadane pytanie.

29 Pytanie 18: Jak Pani/Pan ocenia swoje życie seksualne?

30 Pytanie 19: Proszę wypunktować w skali od 1 (najmniejsza wartość) – 10 (największa wartość) niżej podane elementy, które wg. Pani/Pana wpływają na postrzeganie jakości życia?

31 Istotne było zbadanie, jak ankietowani postrzegają jakość swojego życia (co jest dla nich najważniejsze), przez pryzmat poddanych ocenie poniższych elementów (przyjmując 1 pkt za wartość najmniejszą a 10 pkt za wartość największą): - na sprawność sensoryczną 10 pkt wskazało 90 osób badanych, co dało 30% ogółu; - na relacje z innymi 10 pkt wskazało 125 osób badanych, co dało 42% ogółu; - na umiejętność uczenia się i zapamiętywania ważnych informacji 10 pkt wskazały 52 osoby, co dało 17% ogółu; - na pozytywne nastawienie do śmierci i umierania 10 pkt wskazało 70 osób, co dało 23% ogółu; - na przekonania osobiste 10 pkt wskazało 59 osób, co dało 20% ogółu; - na zdolność uczestniczenia w życiu społecznym najwięcej osób, bo 58 wskazało tylko 1 pkt, co dało 19% ogółu; natomiast 10 pkt wskazało 15 osób; - na zdolność do przemyślania problemów codziennych 10 pkt wskazały 93 osoby, co dało 31% ogółu; - na zdolność do podejmowania decyzji 10 pkt wskazało 116 osób, co dało 39% ogółu; - na nieodczuwanie bólu 10 pkt wskazały 124 osoby, co dało 41% ogółu; - na życie seksualne najwięcej bo 199 osób wskazało 1 pkt, co dało 66% ogółu, natomiast 10 pkt wskazało tylko 20 osób, co dało 7% ogółu.

32 Pytanie 20: Czy zastanawiała się Pani/zastanawiał się Pan nad wstąpieniem do Giżyckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku?

33 Pytanie 21: Czy dla poprawy własnego zdrowia korzystała Pani/Pan z siłowni zewnętrznych?

34 Pytanie 22: Oceniając swoje obecne życie, czy czuje się Pani/Pan osamotniona/osamotniony?

35 Pytanie 23 (otwarte): Na kogo może Pani/Pan liczyć w przypadku konieczności pomocy? Badani udzielając odpowiedzi na pytanie: na kogo mogą liczyć w przypadku wystąpienia konieczności udzielenia pomocy, w zdecydowanej większości wskazali rodzinę - 158 osób. To od nich otrzymują niezbędne wsparcie. Pozostałe osoby wskazywały znajomych, sąsiadów, pielęgniarki, opiekunów medycznych, pracowników socjalnych, koleżanki i kolegów.

36 Pytanie 24: Czy jest Pani zadowolona / Pan zadowolony z dotychczasowego życia?

37 Pytanie 25 (otwarte): Co chciałaby Pani/chciałby Pan zmienić w swoim życiu?

38 Zdrowie - 56 osób Nic - 81 osób Samotność - 2 osoby Poprawa kontaktu z bliskimi - 7 osób Więcej podróżować - 7 osób Nie wiem - 12 osób Polepszenie warunków finansowych - 16 osób Cofnąć wiek - 7 osób Zwalczyć ból - 2 osoby Brak odpowiedzi - 33 osoby Poprawienie warunków mieszkalnych - 14 osób Wyjeżdżać do sanatorium - 4 osoby Odpocząć od zmartwień - 1 osoba Powrócić do sprawności fizycznej - 21 osób Zwiększenie dostępności do specjalistów - 7 osób Realizować plany - 1 osoba Więcej wolnego czasu - 2 osoby Umrzeć - 1 osoba Pozostałe/pojedyncze propozycje - 26 osób

39 Pytanie 26 (otwarte): Czego oczekuje Pani/Pan od samorządu giżyckiego oraz organizacji pozarządowych działających w Giżycku? W pytaniu otwartym dotyczącym oczekiwań respondentów od samorządu giżyckiego oraz organizacji pozarządowych na rzecz osób starszych, padały następujące odpowiedzi: - najwięcej badanych wskazywało na konieczność zapewnienia opieki medycznej i wsparcia w miejscu zamieszkania (opieka na godziny) – opiekunowie medyczni itp. - następnie wskazano na informowanie o bezpłatnych szczepieniach np. na grypę, - kolejną grupę odpowiedzi stanowiło zapotrzebowanie na utworzenie: stacjonarnego hospicjum, DPS, ZOL, - zwracano uwagę na poprawę infrastruktury: chodniki, parkingi itp., - badani oczekują większego zainteresowania „ogólnie” osobami starszymi w Giżycku, - dużo ankietowanych nie udzieliło żadnej odpowiedzi.

40 Pytanie 27: Czy rozważa Pani/Pan możliwość skorzystania na wypadek takiej potrzeby z usług Domu Pomocy Społecznej, Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego, Hospicjum, bądź innego podmiotu? Z obserwacji oraz wszechstronnej informacji wynika, że seniorzy są niechętni wobec perspektywy zamieszkania w domach spokojnej starości. Niski poziom zaufania społecznego zarówno do instytucji, jak i osób obcych sprawia, że osoby starsze wolą pozostać pod opieką rodziny. W tej materii należałoby stworzyć jak najszybciej alternatywę pozwalająca na wsparcie seniorów, w tym niesamodzielnych w ich miejscu zamieszkania. Ze względu na tempo starzejącego się społeczeństwa w Polsce należałoby podjąć stosowne kroki na poziomie samorządowym do zapewnienia opieki stacjonarnej najbardziej potrzebującym seniorom. Liczba miejsc w instytucjach sprawujących opiekę nad osobami starszymi jest ograniczona, a miejsca obecnie zapełnione.

41

42 Pytanie 28: Jakie są źródła oraz wysokość Pani/Pana utrzymania?.

43 Wnioski 1. Należy dokonywać oceny potrzeb seniorów oraz włączać przez podmioty lecznicze jak i placówki pomocy społecznej - interdyscyplinarne postępowania profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze i wspierające osoby starsze. 2. Z dostępnej literatury wynika, że podstawowym problemem jest szczupłość kadr i zaplecza infrastrukturalnego dedykowanego realizacji potrzeb populacji 60+. 3. Ograniczone możliwości zapewnienia powszechnej specjalistycznej opieki geriatrycznej powodują konieczność podejmowania działań uzupełniających i zabezpieczających potrzeby pacjentów 60+ na poziomie Podstawowej Opieki Zdrowotnej. 4. Ważna w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej jest rola samorządu terytorialnego. Nie ulega wątpliwości konieczność stworzenia systemowych rozwiązań w postaci: -rozwoju geriatrii jako specjalizacji; -przygotowania i doskonalenia zawodowego kadry medycznej w kierunku całościowej i kompleksowej opieki zdrowotnej nad starszym pacjentem; -wspierania i rozwoju poradni i opieki geriatrycznej. Po zapoznaniu się z wynikami badania, należy wspólnie zastanowić się nad możliwościami samorządu w zakresie poprawy sytuacji bytowej osób starszych z Giżycka po 60. r.ż.

44 Dziękuję za pomoc w realizacji badania Pani Marii Popieluch oraz opiekunom medycznym ze Stowarzyszenia na rzecz Chorych z Chorobą Nowotworową „PROMYK” w Giżycku.

45 „ Nikt nie jest zwolniony z myślenia o starości” prof. dr hab. Irena Kotowska DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ DR KATARZYNA KAROLSKA