1 WYŻSZA SZKOŁA TECHNICZNA W KATOWICACH KATEDRA TECHNOLOGII BUDOWNICTWA WYKŁAD ORGANIZACJA I KIEROWANIE BUDOWĄ PODSTAWY DR INŻ.KRZYSZTOF MICHALIK

2 Zarządzanie budową uzależnione jest od jej rodzaju charakteru,wielkości i uwarunkowań zewnętrznych

3 Istota przedsiębiorstwa Klasyfikacja przedsiębiorstw ZAKRES WYKŁADU Istota przedsiębiorstwa Klasyfikacja przedsiębiorstw Cele przedsiębiorstw Struktura bilansu

4 1. Istota przedsiębiorstwa budowlanego.1. Definicje przedsiębiorstwa w zależności od specjalności i zakresu działania. 1.2. Uwarunkowania przedsiębiorstwa 1.3. Ewolucja

5 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – samodzielna, samorządna i samofinansująca się jednostka gospodarcza posiadająca osobowość prawną ujęcie prawne Ustawa o przedsiębiorczości 1981

6 1.1. Zasada samodzielności – samodzielnie podejmowanie decyzji dotyczących działalności oraz organizacji tej działalności Zasada samorządności – udział załogi (rady pracowniczej) w zarządzaniu przedsiębiorstwem Zasada samofinansowania – przychody ze sprzedaży muszą pokrywać wszystkie poniesione przez przedsiębiorstwo koszty

7 1.1. definicje Przedsiębiorstwo (przedsiębiorca) – należy rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną, a także nie posiadającą osobowości prawnej spółkę prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu i na własne ryzyko podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Status przedsiębiorcy mogą również posiadać wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonanej przez nich działalności gospodarczej. Ustawa z 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej (zastąpiła ustawę z 23 grudnia 1988 o działalności gospodarczej)

8 1.1. definicje Przedsiębiorstwopodmiot prawa posiadający zdolności do działań prawnych, problematyka regulacji stosunków miedzy przedsiębiorstwem a innymi osobami prawnymi i fizycznymi, a także wewnątrz przedsiębiorstwa ujęcie prawne Prawo (handlowe, pracy)

9 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – jednostka gospodarcza z przedsiębiorcą na czele, prowadzącym interes na swoje ryzyko celem osiągnięcia możliwie największego zysku, przy czym gospodarstwo domowe przedsiębiorcy jest oddzielone od majątku przedsiębiorstwa ujęcie ekonomiczno - prawne J. Lisak 1939

10 1.1. definicje Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza, która decyduje co i ile produkować, Przedsiębiorstwo - organizacja gospodarcza, w której zapada decyzja odnośnie ilości i proporcji zastosowania czynników produkcji w celu osiągnięcia zysku. Sposób łączenia ze sobą czynników zależy od zastosowanej technologii produkcji, która wskazuje jakie czynniki muszą być ze sobą połączone w celu wytwarzania określonego dobra. ujęcie ekonomiczne

11 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – jednostka techniczna, społeczna i gospodarcza, mająca za zadanie zaspokoić potrzeby innych przy samodzielności decyzji i własnym ryzyku ujęcie ekonomiczne M. Schweitzer 1988

12 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści. Zatrudnia ono różnorodne czynniki produkcji (pracę, kapitał, ziemię) w celu wytwarzania określonych dóbr lub świadczenia określonych usług, które sprzedaje na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym bądź władzy centralnej lub władzy lokalnej ujęcie ekonomiczne M. Nasilowski 1992

13 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – jednostka (podmiot) prowadzący, motywowaną chęcią uzyskania korzyści majątkowych, działalność gospodarczą, mającą na celu zaspokajanie potrzeb innych podmiotów życia społecznego przez wytwarzanie produktów i/lub świadczenie usług, przy czym działalność ta prowadzona jest samodzielnie na ryzyko właściciela (i) podejście ekonomiczne S. Sudoł 2002

14 1.1. definicje Przedsiębiorstwoukład wzajemnie złożony, podobny do organizmu żywego, który kieruje się kryterium najdłuższego zachowania organizmu przy życiu, system względnie odosobniony w otoczeniu, natomiast w samym systemie wyróżnia się szereg podsystemów oddziałują na siebie Ujęcie cybernetyczne

15 1.1. definicje Przedsiębiorstwo - kategoria społeczna, w której istotne znaczenie mają grupy społeczne, stosunki pomiędzy zatrudnionymi, zachowania ludzi, motywacje, stopień integracji i identyfikowania się z przedsiębiorstwem ujęcie socjologiczne

16 1.1. definicje Przedsiębiorstwo – takie współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości. ujęcie z organizacji i zarządzania Kotarbiński

17 1.1. definicje Przedsiębiorstwo (organizacja) – celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą – by osiągnąć określony cel. ujęcie z organizacji i zarządzania A. Nalepa: Struktura organizacyjna, 2001

18 1.1. definicje Przedsiębiorstwo kategoria organizacyjnajednostka zorganizowana szczególny przypadek instytucji, do której odnoszą się sformułowane zasady racjonalnej organizacji ujęcie z organizacji i zarządzania

19 Podaj charakterystyczne wyróżniki w definicjach przedsiębiorstwa zależności od ujęcia dziedziny nauki.

20 1.1. istota przedsiębiorstwa - podsumowaniePrzedsiębiorstwo (organizacja) możemy rozpatrywać na dwa sposoby, jako czynność i jako podmiot Przedsiębiorstwo jako czynność to organizacja jakiegoś procesu, zadania, to uporządkowanie kolejności sekwencji, czynności potrzebnych do realizacji założonego celu. Przedsiębiorstwo jako podmiot jest rozumiana jako uporządkowana, sztucznie stworzona całość społeczna, która poprzez koordynację działalności członków i zasobów rzeczowych przeprowadza planowe transakcje z otoczeniem, realizując cele twórcy

21 1.2. Uwarunkowania przedsiębiorstwaUsytuowanie makroekonomiczne (ogólne – otoczenia dalszego) Uwarunkowania konkurencyjne (otoczenia bliższego) Uwarunkowania wewnętrzne

22 1.2. usytuowanie makroekonomiczneustrój prawno - polityczny system gospodarczy wymiar ekonomiczny czynniki społeczno-kulturowe Wymiar techniczno - technologiczny czynniki globalne, wymiar międzynarodowy położenie geograficzne

23 1.2. uwarunkowania konkurencyjnekonkurencja w branży klienci (nabywcy) dostawcy sojusznicy strategiczni regulatorzy (agencje regulacyjne, grupy interesu np. związki zawodowe, liga wyborcza kobiet) właściciele

24 1.2. uwarunkowania wewnętrznezasoby rzeczowe zasoby finansowe zasoby ludzkie (pracownicy, zarząd)

25 1.2. atrybuty przedsiębiorstwaczas działania zaspokajanie potrzeb pracowników organizacji (trójkąt maslowa) wymiana produktów zasoby kapitałowe samodzielność decyzyjna równowaga finansowa zarobkowanie ryzyko dynamizm wiedza, umiejętności

26 1.3. Ewolucja okres niewolnictwa feudalizm (średniowiecze)przełom XVIII i XIX wieku

27 Przedsiębiorstwo przemysłowe1.3. ewolucja Manufaktura Przedsiębiorstwo przemysłowe Techniczny podział pracy Nie występuje albo jest w zalążku Jest z reguły bardzo rozwinięte Techniczne uzbrojenie pracy Bardzo niskie w postaci najprostszych urządzeń i narządzi Jest zróżnicowane zależnie od rodzaju produkcji, często bardzo wysokie Warunki pracy Najczęściej bardzo trudne Zróżnicowanie, ale zwykle dużo lepsze niż w manufakturze

28 1.3. manufaktura Przedsiębiorstwo zatrudniające większą liczbę robotników wykonujących prace ręczne, podporządkowanych jednolitemu kierownictwu, Wczesnokapitalistyczna forma produkcji przemysłowej, poprzedzająca bezpośrednio powstanie wielkiego przemysłu

29 1.3. ewolucja Nowe formy przedsiębiorstwNowe organizowanie (organizacje wirtualne) Nowe obszary działalności Globalizacja

30 2. Klasyfikacja przedsiębiorstw (8)Kryteria podziału: własność rodzaj działalności gospodarczej wielkość struktura organizacyjna forma prawna typ

31 2. klasyfikacja Rodzaje przedsiębiorstw: Przedsiębiorstwa publiczne, prywatne, krajowe, międzynarodowe, militarne i cywilne, produkcyjne usługowe, organizacje religijne, formalne i nieformalne itd.

32 2.1. podział przedsiębiorstw ze względu na formę własnościokreśla, do kogo należy majątek przedsiębiorstwa. Właścicielem może być: przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielcze, komunalne, mieszane.

33 2.1. podział przedsiębiorstw ze względu na formę własnościPubliczne państwa oraz Samorządu terytorialnego Prywatne

34 2.1.forma własności prywatnaPrzedsiębiorstwa jednoosobowe Spółki prawa handlowego Spółdzielnie Towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń Fundacje Przedsiębiorstwa mieszane (spółki z przewagą kapitału prywatnego) Przedsiębiorstwa zagraniczne

35 2.1.forma własności państwowa i samorządowaPrzedsiębiorstwa publiczne Przedsiębiorstwa państwowe Spółki państwowe osób prawnych Przedsiębiorstwa stanowiące własność komunalną Przedsiębiorstwa komunalne Spółki komunalne

36 2.1. przedsiębiorstwo państwoweProwadzą działalność w oparciu o: ustawę o przedsiębiorstwach państwowych (z 22 września 1981) z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 18 z 1991 r.) ustawę o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (z 13 stycznia 1989 r.) z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 6 z 1992 r.) przepisy kodeksu handlowego w przypadku jednoosobowych spółek skarbu państwa

37 2.1. przedsiębiorstwo państwoweOrgana założycielskie: naczelne lub centralne organy administracji państwowej terenowe organa administracji państwowej Działalność prowadzą w oparciu o zasady SSS

38 2.1. przedsiębiorstwo państwoweZe względu na charakter działalności gospodarczej mogą to być przedsiębiorstwa działające na: zasadach ogólnych zasadach użyteczności publicznej

39 2.1. przedsiębiorstwa samorządu terytorialnegoprzedsiębiorstwa użyteczności publicznej, w szczególności są to przedsiębiorstwa komunalne (zaopatrzenie w wodę, utrzymanie czystości) czyli zaspokajające bieżące potrzeby ludności, zysk nie jest ich celem, co nie zwalnia ich do jego uzyskania

40 2.1. spółdzielnia Regulacje wg:Prawa Spółdzielczego (ustawa z 16 września 1982r.) z późniejszymi zmianami (dz. U. Nr.54 z 1995r.) Statutu uchwalonego przez założycieli (Spółdzielnie mogą założyć 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne.) Organy spółdzielni to: walne zgromadzenie, rada nadzorcza, zarząd.

41 2.1. przedsiębiorstwa prywatneprzedsiębiorstwa powstałe jako prywatne do roku 1998 (w gospodarce nakazowo- rozdzielczej) przedsiębiorstwa powstałe jako prywatne od roku 1990 przedsiębiorstwa powstałe w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych od roku 1990

42 2.1. przedsiębiorstwa prywatne prowadzone przez osobę fizycznąPrzedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej rozpoczyna działalność w chwilą wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Nie posiada ono osobowości prawnej. Uznawana za jedną z najbardziej elastycznych i efektywnych form własności.

43 2.2. podział przedsiębiorstw ze względu na formę prawnąforma prawna przedsiębiorstwa jest ustanawiana przy jego założeniu, może być jednak zmieniona w toku działalności w odniesieniu do niektórych rodzajów działalności przepisy prawa narzucają formę prawną, np. dla banków, zakładów ubezpieczeń, wymagana formą w nazwie jest spółka akcyjna SA

44 2.2. podział przedsiębiorstw ze względu na formę prawnąprzedsiębiorstwa regulowane przepisami prawa cywilnego (przedsiębiorstwa jednoosobowe i spółki cywilne) przedsiębiorstwa regulowane przepisami prawa handlowego (spółki handlowe)

45 2.2. przedsiębiorstwa jednoosobowePrzedsiębiorstwo jednoosobowe należy (niezależnie od liczby pracowników) do jednego właściciela, będącego osobą fizyczną. Prowadzone jest i reprezentowane przez właściciela, który jest przedsiębiorcą. Odpowiada on w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojego przedsiębiorstwa tj. majątkiem firmy i majątkiem osobistym.

46 2.2. spółka cywilna Powstaje w drodze umowy pisemnej zawartej przez wspólników (osoby fizyczne, niekiedy prawne lub jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej). Prawo nie określa wysokości kapitału własnego (wkładem może być kapitał gotówkowy lub rzeczowy). Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają całym swym majątkiem. Spółka nie posiada osobowości prawnej. Spółka cywilna ma możliwość przekształcenia w spółkę jawną (gdy przychody ze sprzedaży dóbr i usług osiągnęły równowartość w złotych euro przez kolejne dwa lata)

47 2.2. spółki handlowe osobowe kapitałoweSpółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka akcyjna Jawna Partnerska Komandytowa Komandytowo - akcyjna

48 2.2. spółki handlowe działalność spółek opiera się o ustawę z dnia 15 września 2000r (Dz. U. nr 94, poz. 1037) obecnie kodeks handlowy dopuszcza przekształcanie się spółek we wszelkie możliwe konfiguracje obecnie dopuszcza się łączenie się spółek osobowych ze spółkami kapitałowymi, oraz osobowych między sobą pod warunkiem, iż nastąpi zawiązanie nowej spółki osobowej Spółki powstają z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego (wyłączając spółkę jawną)

49 2.2. spółki osobowe mogą we własny imieniu nabywać prawa, w tym nieruchomości mogą zaciągać zobowiązania i być pozwane działalność spółki prowadzona jest pod własną firmą zmiana postanowień umowy spółki wymaga wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej ogół praw i obowiązków wspólnika może być przeniesiona na inną osobę za zgodą pozostałych wspólników nie posiadają one osobowości prawnej, jest to istotne dla celów podatkowych.

50 2.2. spółka jawna (sp.j.) Majątkiem spółki jest wniesiony do niej wkład wspólników oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie prowadzenia przez nią działalności. Kodeks nie stanowi o wysokości o wysokości kapitału i wysokości udziałów wspólników. Reguluje to umowa spółki. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swym majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Każdy ze wspólników ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w startach w tym samym stopniu bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Wspólnik ma prawo do 5% odsetek od udziału, nawet w przypadku strat.

51 2.2. spółka jawna Umowa spółki powinna zawierać:Firmę (nazwę) i siedzibę spółki Określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość Przedmiot działalności spółki Czas trwania spółki (jeśli jest oznaczony)

52 2.2. spółka komandytowa (sp.k.)Występują dwie kategorie wspólników: komplementariusz i komandytariusz. Komplementariusz – odpowiada za zobowiązania spółki całym swym majątkiem (również osobistym). Komandytariusz odpowiada tylko do wysokości wkładu. Spółka jest zawierana jest gdy co najmniej jeden jest komplementariuszem i co najmniej jeden jest komandytariuszem. Wkładem spółki może być świadczenie pieniężne lub rzeczowe (aport). Komplementariusz uczestniczy w zyskach spółki proporcjonalnie do wysokości wkładu.

53 2.2. spółka komandytowa Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa powinna zawierać: firmę i siedzibę firmy Przedmiot działalności spółki Czas trwania spółki (jeśli jest oznaczony) Oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość Oznaczoną sumę komandytową – oznaczony zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli

54 2.2. spółka komandytowa-akcyjna (s.k.a.)Spółkę tę powołano z myślą o przedsiębiorstwach rodzinnych działających dotychczas w formie spółek osobowych lub spółek z.o.o., których właściciele chcą pozyskać kapitał poprzez emisję akcji, z zachowaniem zarządu i kontroli nad spółką. za zobowiązania spółki przynajmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Wielkość kapitału wg kodeksu powinien wynosić co najmniej zł. Założycielami spółki są osoby podpisujące statut (co najmniej wszyscy komplementariusze) Podlegają przepisom dotyczących spółki komandytowej i akcyjnej.

55 2.2. spółka partnerska (sp.p.)Jest utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu. Partnerami w spółce mogą być tylko osoby fizyczne posiadające uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu (adwokata, biegłego rewidenta, doradcy podatkowego, położnej ..) Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które spowodował inny partner. Prowadzić sprawy może zarząd lub każdy z partnerów może reprezentować spółkę samodzielnie. Zgłasza się ją do Sądu Rejestrowego.

56 2.2. spółki kapitałowe posiadają osobowość prawnąprzedmiotem wkładu nie może być prawo niezbywalne, świadczenie pracy lub usług

57 2.2. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z.o.o.)może być utworzona przez jedną (ale nie może być to jednoosobowa spółka z.o.o.) lub więcej osób warunek powstania spółki to wniesienie przez wspólników kapitału zakładowego (założycielskiego) minimalny kapitał zakładowy zł pojedynczy udział nie mniejszy niż 500 zł wspólnicy mogą wnosić udział pieniężny lub niepieniężny zmiany kapitału zakładowego należy zgłosić do sądu rejestrowego Wspólnicy mają równe prawa i obowiązki Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki

58 2.2. spółka akcyjna (S.A.) może zawiązać jedna (ale nie może być to jednoosobowa spółka z.o.o.) bądź więcej osób, założycielami spółki są osoby podpisujące statut wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału zakładowego ustanowienie zarządu i rady nadzorczej

59 Jakie problemy mogą pojawić się w zarządzaniu przedsiębiorstwem zależnie od formy własności?

60 2.3. podział przedsiębiorstw ze względu na rodzaj działalnościgrupuje przedsiębiorstwa w określonych działach i branżach gospodarki narodowej.

61 2.3. podział przedsiębiorstw ze względu na rodzaj działalnościPrzemysłowe Budowlane Rolnicze Bankowe Usługowe Ubezpieczeniowe Transportowe

62 2.3. podział przedsiębiorstw ze względu na rodzaj działalnościProdukcyjne Usługowe

63 ćwiczenia Podaj przykłady przedsiębiorstw polskich lub zagranicznych ze względu na rodzaj działalności

64 2.4. podział przedsiębiorstw ze względu na wielkośćduże średnie małe

65 2.4. przedsiębiorstwo małezatrudnienie średnioroczne mniejsze niż 50 pracowników osiągnięcie przychodów netto ze sprzedaży dóbr i usług oraz z operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 7 milionów euro lub suma aktywów bilansu przedsiębiorstwa sporządzonego na koniec roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów euro

66 2.4. przedsiębiorstwo średniezatrudnienie średnioroczne mniejsze niż 250 pracowników osiągnięcie przychodów netto ze sprzedaży dóbr i usług oraz z operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 40 milionów euro lub suma aktywów bilansu przedsiębiorstwa sporządzonego na koniec roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów euro

67 Jakie problemy mogą pojawić się w zarządzaniu przedsiębiorstwem zależnie od jego wielkości?

68 2.5. podział przedsiębiorstw ze względu na strukturę organizacyjnąStruktura funkcjonalna Struktura liniowa Struktura liniowo – sztabowa Struktura dywizjonalna Struktura macierzowa

69 2.6. podział przedsiębiorstw ze względu na rozczłonkowanie terytorialnewielozakładowe jednozakładowe sieciowe

70 2.6. podział przedsiębiorstw ze względu na rozczłonkowanie terytorialnePrzedsiębiorstwo jednozakładowe – zwykle o jednolitej zwartości terytorialnej, składającego się np. z jednego zakładu produkcyjnego Przedsiębiorstwo wielozakładowe – składa się z dwóch lub więcej zakładów w różnych miejscach

71 Jakie problemy mogą pojawić się w zarządzaniu przedsiębiorstwem zależnie od rozczłonkowania terytorialnego?

72 pozagiełdowe giełdowe2.7. podział przedsiębiorstw ze względu na dopuszczenie do publicznego obrotu papierami wartościowymi pozagiełdowe giełdowe

73 Korzyści i starty płynące dla przedsiębiorstwa z wejścia na giełdę papierów wartościowych?

74 2.8. podział przedsiębiorstw ze względu na zakres internacjonalizacjiKrajowe Międzynarodowe Wielonarodowe Globalne

75 Problemy przedsiębiorstw wynikające z internacjonalizacji?

76 3. Cele przedsiębiorstw Sposoby wyjaśnienia motywów działalności przedsiębiorstwa: osiągnięcie maksymalnego zysku Opanowanie rynku Maksymalizacja wartości rynkowej aktywów firmy Przetrwanie dzięki zapewnieniu sobie zadowalających wyników Zaspokajanie potrzeb klientów

77 4. Uproszczona struktura bilansuAktywa Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Suma bilansowa aktywów Sposób zaangażowania kapitałów Pasywa Kapitały własne Kapitały obce długoterminowe Kapitały obce krótkoterminowe Suma bilansowa pasywów Źródła pochodzenia kapitałów

78 4.1. aktywa trwałe Wartości niematerialne i prawneRzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe Inwestycje długoterminowe Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

79 4.1. aktywa obrotowe Zapasy Należności krótkoterminoweInwestycje krótkoterminowe krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

80 4.1. kapitały obce kredy bankowypozabankowe kredyty (kredyt dostawcy, kredyt odbiorcy) obligacje leasing faktoring forfaiting franchising venture capital (m&a)

81 Literatura Sudoł S.: Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Teoria i praktyka zarządzania, Toruń 2002 Lichtarski J (red.): Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wrocław 1995 Kortan J.: Podstawy ekonomiki i zarządzania przedsiębiorstwem, Warszawa 1997 Jarocka J.: Finanse, Warszawa 2004