1 WYWIAD PSYCHOLOGICZNY
2 Wywiad psychologicznyMetoda badawcza mająca na celu zebranie danych o faktach związanych z ludzką aktywnością i wzmacniającymi ją czynnikami. Wywiad psychologiczny opiera się na swobodnej rozmowie odbywającej się podczas spotkania psychologa z osobą dostarczającą informacji o badanym
3 Rodzaje wywiadów podział ze względu na strukturęWywiady ustrukturalizowane Wywiady swobodne (nieustrukturalizowane) Wywiady częściowo ustrukturalizowane
4 Wywiad ustrukturowanyTreść i kolejność pytań są z góry określone Kodowanie danych przez badającego w trakcie trwania wywiadu Płytki kontakt diagnostyczny Wynik: arkusz z zaznaczonymi odpowiedziami Możliwa analiza ilościowa i jakościowa Osoba badająca została przeszkolona w zakresie procedury, nie musi być psychologiem
5 Wywiad ustrukturowany zaletyWysoka rzetelność i trafność Możliwe porównywanie wyników Możliwe powtórzenie badań Niewielkie koszty badania
6 Wywiad ustrukturowany - wadyWysokie koszty przygotowania procedury i błędów badacza Ignorowanie różnic indywidualnych Utrudniony kontakt ze względu na ograniczoną spontaniczność Brak możliwości dokładnego zgłębienia tematu Brak możliwości wykorzystania danych, których zbieranie nie było planowane
7 Wywiad nieustrukturowanyStandaryzacja dotyczy tylko pojedynczych elementów Określone tylko pytania podstawowe, nieokreślona dosłowna forma pytań, kolejność pytań nie jest z góry określona, podstawą rozmowy są pytania otwarte Możliwy głęboki kontakt diagnostyczny Wynik wywiadu: dosłowny zapis wszystkich wypowiedzi badanego i diagnosty (zgoda na nagrywanie)
8 Wywiad nieustrukturowany - zaletyPozwala na lepsze i pełniejsze poznanie indywidualności osoby badanej Umożliwia zebranie różnorodnych danych, dotarcie do specyficznych i głębszych treści Nie ogranicza poznania do puli z góry wyznaczonych kategorii, pozwala na otwartą ekspresję Analizie może zostać poddany cały materiał zebrany w trakcie rozmowy, możliwe są różnorodne, zaawansowane analizy danych
9 Wywiad nieustrukturowany - wadyNiska rzetelność i trafność Subiektywizm badacza Nie jest możliwe porównanie wyników uzyskanych od różnych badanych Nie jest możliwa replikacja badania Pracochłonne opracowanie i analiza wyników
10 Wywiad częściowo ustrukturowanyZ góry określone tylko podstawowe pytania Kolejność pytań jest ustalona, ale możliwe są odstępstwa, obok pytań zamkniętych zadawane są pytania otwarte Odpowiedzi badanego nie są z góry określone, istnieje możliwość rozwinięcia odpowiedzi Możliwy kontakt pogłębiony
11 Kodowanie danych przez badającego w trakcie wywiaduMożliwa analiza ilościowa i jakościowa, dostępne dane obserwacyjne, notatki Niezbędne wykształcenie psychologiczne i umiejętność prowadzenia wywiadu
12 Wywiad częściowo ustrukturowany - zaletyWysoka rzetelność i trafność Możliwe porównywanie wyników różnych osób Możliwe replikacje badań Pogłębiony kontakt umożliwia dotarcie do specyficznych, głębszych treści Możliwość uwzględniania i kompensowania różnic indywidualnych w reagowaniu
13 Wywiad częściowo ustrukturowany - wadyWysokie koszty przygotowania procedury Subiektywizm badacza
14 Kontakt diagnostyczny
15 Kontakt diagnostycznyTaka relacja między osobą badaną a diagnostą (osobą prowadzącą wywiad), która wyzwala u osoby badanej gotowość do współpracy i umożliwia szczere udzielenie informacji
16 Cechy kontaktu diagnostycznegoAsymetria komunikacji (koncentracja uwagi na osobie badanej) Asymetria ról (osoba prowadząca wywiad kontroluje jego przebieg)
17 Introspekcyjne wskaźniki kontaktu diagnostycznegoOsoba przeprowadzająca wywiad: Jest autentycznie zainteresowana wypowiedziami osoby badanej Chce ją zrozumieć a nie ocenić Jest w stanie zaakceptować treść każdej wypowiedzi Ma poczucie, że rozumie osobę badaną
18 Introspekcyjne wskaźniki kontaktu diagnostycznegoOsoba badana ma poczucie, że: każda jej wypowiedź, niezależnie od treści spotyka się z akceptacją diagnosta jest zainteresowany poruszanymi przez nią tematami Nie wykorzysta udzielonych mu informacji niezgodnie z jej interesami w sposób nie zniekształcony rozumie treść oraz poznawczo – emocjonalne konsekwencje jej wypowiedzi ma prawo ujawnić nawet najbardziej kontrowersyjne fakty i postawy
19 Behawioralne wskaźniki kontaktu diagnostycznegoBadany udziela odpowiedzi na pytania Jego reakcje emocjonalne są adekwatne do treści przekazywanych informacji Proporcja informacji udzielanych przez badanego i informacji, o które pyta przeprowadzający wywiad
20 Ćwiczenie 1 w grupach 3- osobowychOsoba A jest osobą mówiącą Osoba B jest słuchaczem Osoba C jest obserwatorem A: przez 5 minut opowiada osobie B „co mi pomaga a co przeszkadza mi w kontakcie z innymi ludźmi” B: tak słucha osoby A, aby miała najlepsze warunki do przekazania tego co chce przekazać . Może też zadawać pytania C: obserwuje osobę B. Jak słucha? Jak zachowuje się ? co robi słuchając? W jakim momencie i jakie pytania zadaje? Jakie emocje budzi?
21 Po 5 minutach B: powtarza osobie A własnymi słowami, jak zrozumiała jej wypowiedź. Parafrazuje jej wypowiedź unikając interpretacji A: mówi osobie B co zostało prawidłowo zapamiętane i zrozumiane a co nie C: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza A: udziela osobie B jak najdokładniejszej informacji zwrotnej na temat jej zachowania w roli słuchacza. Co jej pomagało a co przeszkadzało w zachowaniu i wypowiedziach B
22 Rola kontaktu diagnostycznego (dla osoby badanej)Zainteresowanie diagnosty: Motywuje osobę badaną do koncentrowania się na sobie Zwiększa poczucie własnej wartości badanego, nadaje rangę jego przeżyciom i faktom z jej życia
23 Rola kontaktu diagnostycznego (dla diagnosty)Nawiązanie dobrego kontaktu z badanym Umożliwia postawienie trafnej diagnozy Zwiększa zainteresowanie osobą badaną Chroni przed stawianiem zbyt daleko idących hipotez Wyzwala reakcje emocjonalne diagnosty – umożliwia ocenę reakcji otoczenia na osobę badaną
24 Czynniki wpływające na głębokość kontaktu interpersonalnegoPoziom intymności informacji Potrzeba spójności zachowania Czas trwania kontaktu
25 Nawiązywanie kontaktuPierwsze wrażenie Osoba badana powinna mieć poczucie, że jest w centrum zainteresowania: nie spóźniać się, przedstawić się Pierwsze pytania: ogólne, otwarte, nie zagrażające Zapewnienie o pełnej dyskrecji (jeśli to możliwe) lub o niewykorzystaniu informacji niezgodnie z interesem badanego
26 Czynniki utrudniające nawiązanie kontaktuZachowania ignorujące prawa dynamiki kontaktu: zadawanie zagrażających pytań zbyt wcześnie, formułowanie ocen, wypowiedzi sugerujące dezaprobatę Nadmierna, nienaturalna ekspresja pozytywnego ustosunkowania do badanego Cechy osoby prowadzącej wywiad: nawyk oceniania, nadmierne poczucie odpowiedzialności, tendencja do dominacji, lęk
27 Techniki podtrzymywania kontaktuOkazywanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania Niewerbalnie Werbalnie Prośba o rozwinięcie tematu lub parafraza Akceptacja i odzwierciedlanie uczuć osoby badanej Wykorzystywanie ciszy
28 Kontakt pozorny Informacje, które podaje badany są konwencjonalne i w niewielkim stopniu odróżniają ją od innych osób (powierzchowność, stereotypowość informacji) Forma wypowiedzi jest nieadekwatna do omawianych treści
29 Nadmierna rola diagnosty (lakoniczne wypowiedzi badanego, brak informacji udzielanych spontanicznie)We wszystkich wypowiedziach osoby badanej można wykryć jeden wspólny mianownik (dążenie do przedstawienia się w korzystnym świetle, dostarczenie informacji układających się w logiczny system)
30 Introspekcyjne wskaźniki kontaktu pozornegoOsoba prowadząca wywiad czuje się znudzona i nie zainteresowana badanym Lub ma wrażenie, że nie dowiaduje się niczego istotnego Prowadzący wywiad wie, co osoba badana za chwilę powie Prowadzący wywiad nie jest w stanie utworzyć całościowego obrazu osoby badanej, choć rozumie wszystkie informacje
31 Przyczyny kontaktu pozornegoDostosowywanie wypowiedzi do oczekiwań prowadzącego wywiad Przyjęcie przez badanego i badającego roli nieadekwatnej do sytuacji (kolegów, rodzica i dziecka, nauczyciela i ucznia) Brak kompetencji diagnosty, obawa badającego przed zbyt osobistymi zwierzeniami, zbyt sztywne przywiązanie do jednej teorii i hipotez Dążenie badanego do zatajenia niektórych informacji, chęć kierowania wrażeniem diagnosty, próba wpłynięcia na diagnozę
32 Opór osoby badanej Świadome lub nieświadome unikanie omawiania pewnego obszaru treściowego
33 Przejawy oporu Milczenie po zadaniu nowego pytaniaZmiana treści pytania przez osobę badaną w trakcie udzielania odpowiedzi Intelektualizacja Nagłe zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi Zmiana sposobu mówienia Objawy somatyczne (duszności, pogorszenie samopoczucia, ból głowy) Atakowanie pytającego, kwestionowanie słuszności pytania Przenoszenie uwagi na diagnostę
34 Źródła oporu Lęk Przed uświadomieniem sobie pewnych treściPrzed ich ujawnieniem Przed tym, że informacje mogą zostać wykorzystane przeciwko badanemu Wstyd Poczucie winy Postępowanie badającego (zadawanie zagrażających pytań zbyt wcześnie, ocenianie, wykazywanie sprzeczności w wypowiedziach itd.)
35 Techniki przełamywania oporuWybranie z danego obszaru tematu, o którym najłatwiej mówić Milczenie Zmiana lub przeformułowanie tematu Komunikowanie badanemu, że dostrzegamy i rozumiemy jego trudności Parafrazowanie dotychczasowej wypowiedzi Prośba o konkretyzację wypowiedzi po odpowiedziach zbyt ogólnikowych Przy próbach atakowania osoby prowadzącej wywiad koncentrowanie uwagi badanego na jego osobie i temacie wypowiedzi
36 Prośba o konkretyzację wypowiedzi po odpowiedziach zbyt ogólnikowychPrzy próbach atakowania osoby prowadzącej wywiad koncentrowanie uwagi badanego na jego osobie i temacie wypowiedzi