1 Wznowienie postępowaniaOpracowała Dominika Dyrka

2 1. Dopuszczalność Można żądać wznowienia postępowania wyłącznie w sprawach, w których postępowanie: 1) zostało zakończone; 2) wyrok, kończący postępowanie, jest prawomocny. Przy czym obydwa warunki muszą być spełnione łącznie. Można żądać wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu zarówno I jak i II instancji. Nie ma też przeszkód by żądać wznowienia postępowania w sprawie zakończonej wyrokiem SN. Ponieważ sprawa musi być zakończona prawomocnym wyrokiem, nie można żądać wznowienia postępowania w sytuacji, gdy wyrokiem sądu II instancji lub wyrokiem SN uchylono zaskarżone orzeczenie w całości i przekazano sądowi, który je wydał, do ponownego rozpoznania. W przypadku uchylenia zaskarżonego wyroku przez sąd II instancji lub SN w części, można żądać wznowienia postępowania w tej części, która nie podlegała uchyleniu. Wznowienie postępowania jest dopuszczalne w przypadku zakończenia postępowania prawomocnym postanowieniem co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym. Wznowienie jest jednak niedopuszczalne, jeśli postanowienie kończące postępowanie może być zmienione lub uchylone. Dopuszczalne jest także wznowienie postępowania zakończonego: Prawomocnym postanowieniem w przedmiocie uznania orzeczenia sądu zagranicznego (art § 3 KPC), Prawomocnym postanowieniem w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności orzeczeniu sądu zagranicznego (art § 3 KPC).

3 2. Dopuszczalność – uprawnione podmiotyPrawo do żądania wznowienia postępowania przysługuje: stronie; interwenientowi ubocznemu samoistnemu; interwenientowi ubocznemu niesamoistnemu, jeżeli brał udział w sprawie; prokuratorowi, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego; organizacjom społecznym w sprawach o roszczenia alimentacyjne i ochronę konsumentów; organizacjom, do zadań których należy ochrona środowiska albo ochrona praw własności przemysłowej – w tych sprawach; organizacjom, do zadań których należy przeciwdziałanie dyskryminacji i ochrona równości – w tych sprawach; Organizacjom społecznym pomagającym ofiarom przestępstw, w sprawach o roszczenia cywilne w sprawach przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego; inspektorom pracy – w sprawach z zakresu prawa pracy; powiatowym i miejskim rzecznikom konsumentów – w sprawach o ochronę interesów konsumentów; RPO, w sprawach należących do jego kompetencji; następcom prawnym stron, którzy weszli do procesu w wyniku sukcesji spowodowanej śmiercią strony lub utratą przez nią zdolności sądowej.

4 Niedopuszczalność wniesienia skargiSąd odrzuci skargę o wznowienie postępowania od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński (art § 1 zd. 1 w zw. z art. 401 KPC). Dopuszczalna jest skarga o wznowienie postępowania od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, nawet jeżeli jedna ze stron pozostaje w związku małżeńskim, lecz związek ten zawarła przed uprawomocnieniem się wyroku, od którego wniesiona jest skarga o wznowienie. Dopuszczalna jest skarga o wznowienie postępowania od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli strona zawarła po jego uprawomocnieniu się nowy związek małżeński, w którym jednak już nie pozostaje w chwili wniesienia skargi.

5 Podstawy – uwagi ogólneNie zawsze, gdy zachodzi nieważność postępowania można żądać wznowienia postępowania. Podstawy wznowienia postępowania z powodu nieważności są znacznie zawężone, w stosunku do podstaw nieważności wymienionych w art. 379 KPC. Ponadto w ramach poszczególnych podstaw nastąpiło ograniczenie. Zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji podstawę do wznowienia postępowania stanowi orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, w którym orzekł on o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, aktu normatywnego, na podstawie którego wydane zostało prawomocne orzeczenie sądowe w sprawie, w której strona żąda wznowienia. Przyczyny wznowienia postępowania wskazane w art. 403 KPC mają charakter względny, a więc wykazania wymaga, nie tylko zaistnienie jednej z tych podstaw, lecz także, że zachodzi związek przyczynowy między podstawą wznowienia i treścią orzeczenia.

6 Udział w składzie osoby nieuprawnionejSformułowanie "jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona" nie jest równoznaczne z "jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa" (art. 379 pkt 4 KPC). Z udziałem w składzie orzekającym osoby nieuprawnionej mamy do czynienia wyłącznie w przypadku, gdy: 1) w składzie sądu uczestniczyła osoba, która nie jest sędzią lub ławnikiem; 2) w składzie trzech sędziów zawodowych, zamiast sędziego lub sędziów brał udział ławnik lub ławnicy; 3) w składzie sądu uczestniczył sędzia (ławnik), który nie może orzekać w tym sądzie (nie został delegowany albo delegowany wadliwie); 4) w składzie sądu uczestniczyła za duża ilość sędziów (ławników); 5) W składzie sądu uczestniczył sędzia (ławnik), który nie jest uprawniony do orzekania w tej konkretnej sprawie. Udział w składzie osoby nieuprawnionej nastąpi, gdy osoba ta uczestniczy w jakiejkolwiek czynności sądu, na jakimkolwiek etapie postępowania. Nie jest konieczne, by brała udział w wydawaniu orzeczenia.

7 Sędzia wyłączony z mocy ustawyZgodnie z art. 48 § 1 KPC, sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy: 1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływałby na jego prawa lub obowiązki; 2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia; 3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; 4) w sprawach, w których był lub jeszcze jest pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron; 5) w sprawach, w których w niższej instancji brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, a także w sprawach o ważność aktu prawnego sporządzonego z jego udziałem lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator. Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli (art. 48 § 2 KPC). Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie, nie może orzekać co do tej skargi (art. 48 § 3 KPC).

8 Podstawy dotyczące stronyBrak zdolności sądowej lub procesowej strony, Strona była nienależycie reprezentowana, Strona została pozbawiona możności działania, jako podstawa wznowienia. Nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

9 Orzeczenie TK Orzeczenie TK, w którym orzekł on o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, nie zawsze będzie prowadziło do wznowienia postępowania nawet, jeżeli skarga o wznowienie zostanie złożona w terminie i będzie spełniała wszystkie wymogi formalne. Jeżeli TK odroczył utratę mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP, brak jest podstaw do wznowienia postępowania na podstawie tego orzeczenia Trybunału. Ponadto sąd orzekający w przedmiocie wznowienia stosując bezpośrednio Konstytucję RP na podstawie jej art. 8 ust. 2 może uznać, że wznowienie postępowania w tej konkretnej sprawie, będzie naruszało ustawę zasadniczą. Orzeczenie interpretacyjne, wydane w konkretnej sprawie, nie stanowi podstawy wznowienia postępowania w innej sprawie. Orzeczenie TK stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją RP określonej wykładni aktu normatywnego nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art KPC, jeżeli nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu.

10 1. Względne przyczyny wznowienia postępowaniaJak powszechnie przyjmuje się w doktrynie, omawiany przepis wskazuje właściwe podstawy restytucyjne, do których należą: 1) oparcie wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym; 2) oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym następnie uchylonym; 3) uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa; 4) późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego; 5) wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których uczestnik nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu; 6) stwierdzony wpływ na treść wyroku postanowienia niekończącego postępowanie w sprawie, wydanego na podstawie aktu normatywnego uznanego przez TK za niezgodny z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylonego lub zmienionego zgodnie z art KPC.

11 Wydanie wyroku w oparciu o dokument podrobiony lub przerobionyWyrok można uznać za oparty na dokumencie, gdy dokument ten jest wymieniony w uzasadnieniu wyroku, w ustaleniach stanu faktycznego, jako dowód dokonania ustaleń, mających dla treści wyroku istotne znacznie. Nie jest przy tym istotne, czy dokument był jedynym dowodem, na podstawie którego sąd dokonał danego ustalenia, czy jednym z dowodów. Definicję legalną pojęcia "dokumentu" zawiera przepis art. 115 § 14 KK. Na pojęcie "dokumentu" składają się trzy elementy: 1) nośnik, 2) informacja (zawarta na nośniku/podłożu), 3) doniosłość prawna (informacji zawartej na nośniku/podłożu). Istota podrobienia dokumentu sprowadza się do sporządzenia takiego zapisu informacji, któremu nadaje się pozory autentyczności, w szczególności zaś, iż pochodzi od określonego. Przerobieniem jest dokonywanie fizycznych zmian w istniejącym autentycznym dokumencie, lecz tylko takich, które takiej przerobionej postaci nadają pozory autentyczności. W konsekwencji tak zmieniony dokument traci walor prawdziwości. Za przerobienie dokumentu należy uznać także dokonanie takich zmian, które doprowadziły do tego, iż dokument po przerobieniu swą treścią odpowiada rzeczywistości.

12 Oparcie wyroku na skazującym wyroku karnym następnie uchylonymUstalenia prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wydanego w postępowaniu karnym wiążą sąd w postępowaniu cywilnym (art. 11 zd. 1 KPC). Jeżeli z uzasadnienia wyroku cywilnego wynika, że sąd oparł się także na innych ustaleniach dokonanych w skazującym wyroku karnym, nie tylko co do popełnienia przestępstwa, uchylenie wyroku karnego może być podstawą wznowienia postępowania cywilnego. Podobnie, gdy sąd cywilny, z naruszeniem przepisu art. 11 KPC, oparł swoje ustalenia na ustaleniach co do popełnienia przestępstwa, zawartych w nieprawomocnym wyroku skazującym – w przypadku uchylenia wyroku skazującego, dopuszczalne jest wznowienie postępowania na tej podstawie. Wznowienia postępowania na komentowanej podstawie można żądać jedynie w przypadku, gdy sąd oparł wyrok na skazującym wyroku karnym. Tak więc, gdy z uzasadnienia wyroku cywilnego wynika, że został on oparty na ustaleniach uniewinniającego wyroku karnego – brak jest podstaw do wznowienia postępowania w trybie art. 403 § 1 pkt 1. Bez znaczenia jest, czy uchylenie wyroku karnego nastąpiło w trybie kontroli instancyjnej, w postępowaniu kasacyjny, czy w wyniku wznowienia postępowania. Podstawą wznowienia postępowania jest sam fakt uchylenia skazującego wyroku karnego. Sąd orzekający w przedmiocie wznowienia nie musi, a nawet nie ma podstaw do oczekiwania na merytoryczne rozstrzygnięcie w postępowaniu karnym po uchyleniu wyroku skazującego.

13 Wznowienie postępowania w sprawie zakończonej wyrokiem uzyskanym za pomocą przestępstwaZ powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów (art. 404 KPC). Zwrot "wyrok uzyskany za pomocą przestępstwa oznacza, że wznowienie postępowania jest dopuszczalne w razie popełnienia zbrodni lub występku. Chodzi tu np. o fałszywe zeznanie świadka, biegłego, tłumacza itp. Oznacza to, że uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa może zachodzić zarówno wówczas, gdy określony czyn wpływa bezpośrednio na samo wydanie orzeczenia (kształtuje jego treść), jak i wówczas, gdy wpływ ten jest pośredni, bowiem oddziałuje na działania stron świadków bądź biegłych itp. To, że "czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym" oznacza, że w dyspozytywnej części wyroku wydanego w postępowaniu karnym zawarty jest opis czynu na podstawie którego sąd cywilny może stwierdzić, że opisane przestępstwo prowadzić mogło do uzyskania wyroku w sprawie cywilnej, w której strona żąda wznowienia postępowania.

14 Bez znaczenia jest treść wykrytego wyroku. Późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku i uchylone postanowienie niekończące postępowania w sprawie Później wykryty prawomocny wyrok dotyczy tego samego stosunku prawnego, gdy zachodzi tożsamość w obydwu sprawach podmiotów (stron), przedmiotu łączącego je stosunku prawnego oraz jego treści, tj. gdy strona żądająca dowiedziała się, już po uprawomocnieniu się wyroku w postępowaniu, którego wznowienia żąda, że między tymi samymi stronami, w sporze dokładnie o to samo, zapadł już wcześniej prawomocny wyrok. Bez znaczenia jest treść wykrytego wyroku. Żądający wznowienia postępowania na tej podstawie musi wykazać konkretnie jaki wpływ na treść wyroku miało postanowienie, wydane w tej sprawie, a następnie uchylone w trybie art KPC.

15 Nowe okoliczności faktyczne lub środki dowodoweOkoliczności faktyczne lub środki dowodowe mogą stanowić podstawę wznowienia postępowania, gdy łącznie spełnione są dla nich następujące warunki: 1) mają przymiot nowości, nie były znane stronie w czasie, gdy toczyło się postępowanie (dopiero po uprawomocnieniu się wyroku zostały "wykryte"), 2) gdyby znane były i ujawnione zostały w postępowaniu, mogły realnie wpłynąć na inną treść orzeczenia, 3) strona nie mogła z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu, czyli ich nieznajomość wynikała z przeszkód obiektywnych, a nie z przyczyn obciążających stronę.

16 Właściwość sądu Właściwość rzeczowa wyłączna.Przepis wskazuje sąd właściwy do orzekania w przedmiocie wznowienia postępowania, a nie tylko właściwy do wznowienia postępowania. Tak więc sądem wyłącznie właściwym rzeczowo do odrzucenia skargi o wznowienie postępowania (art. 410 KPC), będzie także sąd wskazany w komentowanym artykule. Właściwość rzeczowa sądu jest implikowana podstawą wznowienia wskazaną w żądaniu oraz ewentualnie hierarchią sądów, których orzeczenia zaskarżono skargą o wznowienie postępowania. I tak: 1) gdy skarga o wznowienie postępowania dotyczy orzeczenia jednego sądu (jednej instancji), a podstawą wznowienia jest nieważność postępowania (art. 401 KPC) lub orzeczenie TK określone w art KPC – do orzekania w przedmiocie wznowienia właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie; 2) gdy skarga o wznowienie postępowania dotyczy orzeczeń sądów orzekających w obydwu instancjach, a podstawą wznowienia jest nieważność postępowania (art KPC) lub orzeczenie TK określone w art KPC – do orzekania w przedmiocie wznowienia właściwy jest sąd instancji wyższej, który wydał zaskarżone orzeczenie; 3) gdy podstawą wznowienia jest jedna z przyczyn wymienionych w art. 403 KPC – do orzekania w przedmiocie wznowienia właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.

17 Odesłanie Przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji stosuje się w całym postępowaniu ze skargi o wznowienie – zarówno na etapie badania wstępnego, które kończy się odrzuceniem skargi lub wyznaczeniem rozprawy, jak i na etapie merytorycznego rozpatrywania sprawy, które nastąpi w przypadku, gdy sąd uzna, że zachodzą przesłanki do wznowienia.

18 Termin wniesienia skargiSkargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym, liczonym zgodnie z zasadami ustanowionymi w art. 407 KPC; nie później jednak, niż pięć lat od uprawomocnienia się wyroku w sprawie, w której składana jest skarga o wznowienie postępowania chyba, że strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana. Sąd odrzuca skargę wniesioną po tym terminie. Termin trzymiesięczny jest liczony, w zależności od podstawy skargi, od chwili nastąpienia różnych zdarzeń. Przepis wyodrębnia trzy podstawy, dla których różnie liczy się rozpoczęcie biegu trzymiesięcznego terminu: 1) gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie strony możności działania lub strona nie była należycie reprezentowana, 2) gdy Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie, o którym mowa w art KPC, 3) gdy podstawa wznowienia jest inna, niż wskazana wyżej. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie, o którym mowa w art. 4011, nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym - od dnia ogłoszenia tego postanowienia. Po upływie lat dziesięciu od dnia uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.

19 Wymogi formalne W skardze o wznowienie postępowania tkwią zarówno elementy środka zaskarżenia, jak i powództwa. Skarga, jak każdy środek zaskarżenia, skierowana jest przeciwko orzeczeniu, jednakże zmierza – podobnie jak powództwo – do ponownego rozpoznania sprawy, które przeprowadzane jest według zasad obowiązujących w postępowaniu przed sądem I instancji. Stąd też mieszany charakter wymogów formalnych, jakim musi odpowiadać skarga. Skarga o wznowienie postępowania powinna zawierać następujące elementy: oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu; oznaczenie, że jest to skarga o wznowienie postępowania; oznaczenie zaskarżonego orzeczenia; wskazanie podstawy wznowienia i jej uzasadnienie; wskazanie okoliczności stwierdzających zachowanie terminu do wniesienia skargi; wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia; dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna; przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu; podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; wymienienie załączników.

20 Wstępne badanie Z zestawienia art. 410 KPC i art. 412 KPC wynika, że postępowanie w sprawie o wznowienie postępowania jest dwuetapowe. Pierwsze stadium to badanie zachowania warunków formalnych. Jeżeli zachodzą przesłanki do odrzucenia skargi, przewodniczący wyznacza posiedzenie, na którym sąd wyda postanowienie o odrzuceniu skargi. Gdy nie stwierdzi zaistnienia przesłanek do odrzucenia – sąd wyznacza rozprawę. Wyznaczenie rozprawy nie wyłącza możliwości odrzucenia skargi na tej rozprawie, z przyczyn wskazanych w art. 410 § 1 zd. 1 KPC. Podstawy odrzucenia skargi: wniesiona po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną, nieoparta na ustawowej podstawie, gdy postępowanie nie zostało jeszcze zakończone, gdy nie zostało zakończone wyrokiem, a gdy zachodzi podstawa z art KPC także postanowieniem, gdy orzeczenie kończące postępowanie nie jest jeszcze prawomocne, wniesiona przez osobę, niemającą do tego legitymacji procesowej, nie jest oparta na ustawowej podstawie - nie tylko w przypadku, gdy w skardze nie zostały wskazane te podstawy, lecz także wtedy, gdy wprawdzie w skardze literalnie wymieniono chociaż jeden z tych przepisów, lecz z uzasadnienia wynika, że w rzeczywistości żadna ze wskazanych przesłanek nie zachodzi.

21 Ponowne rozpoznanie Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, uwzględniając skargę zmienia zaskarżone orzeczenie, uwzględniając skargę uchyla zaskarżone orzeczenie i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza. W przypadku, gdy po ponownym rozpoznaniu sprawy w wyniku uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania sąd orzekający nie znajduje podstaw do uwzględnienia żądania uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia – wydaje wyrok, w którym oddala skargę o wznowienie. Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest SN, Sąd ten wydaje postanowienie w przedmiocie dopuszczalności wznowienia, natomiast rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi II instancji.

22 Wyłączenie sędziego i wstrzymanie wykonania wyrokuPrzepis ma zastosowanie w przypadku, gdy podstawą skargi o wznowienie są okoliczności zależne od sędziego, jeżeli choćby nieumyślnie przyczynił się do zaistnienia podstawy wznowienia. Zawsze, gdy podstawą wznowienia jest okoliczność przewidziana w art. 401 pkt 1 KPC – skarga dotyczy "udziału" sędziego, zatem nie może on orzekać w postępowaniu ze skargi o wznowienie. A contrario sędzia, który uczestniczył w poprzednim procesie, a którego udziału lub zachowania się w tamtym procesie skarga nie dotyczy, może orzekać w postępowaniu ze skargi o wznowienie. Wyrok, od którego wniesiono skargę o wznowienie postępowania, pozostaje prawomocny i wykonalny mimo wniesienia skargi. Sąd może jedynie wstrzymać wykonanie tego wyroku, na wniosek skarżącego, jeżeli wykaże on, że w wyniku wykonania wyroku grozi mu niepowetowana szkoda. Wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku może złożyć strona, ale tylko w przypadku uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda. Taki zapis wyklucza możliwość złożenia wniosku o wstrzymanie wyroku przez stronę, gdy skarżącym był prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Sąd uprawniony jest do wyznaczenia stronie przeciwnej sposobu i terminu odpowiedniego zabezpieczenia szkody pod rygorem wstrzymania wykonania wyroku.

23 Zwrot wyegzekwowanego świadczeniaW przypadku, gdy poprzedni wyrok zostanie zmieniony albo uchylony, a na jego podstawie wyegzekwowane już zostało świadczenie – zaistnieje konieczność zwrotu tego świadczenia lub naprawienia szkody. Zwrot świadczenia lub przywrócenie stanu poprzedniego następuje wyłącznie na wniosek skarżącego. Wydaje się jednak, że gdy skarżącym jest prokurator albo RPO – wniosek taki może złożyć także strona, na rzecz której podmioty te złożyły skargę o wznowienie postępowania. Forma wniosku jest dowolna – może być on złożony w piśmie procesowym albo ustnie do protokołu. Składający wniosek powinien wskazać, czego konkretnie się domaga, to znaczy do jakich czynności sąd ma zobowiązać i kogo. Sąd orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie – czyli orzeka o zwrocie świadczenia lub przywróceniu stanu poprzedniego w orzeczeniu, którym zmienia albo uchyla poprzednie orzeczenie. Oczywistym jest, że zwrot świadczenia lub przywrócenie stanu poprzedniego następuje wyłącznie ponad to, co zostało zasądzone w nowym orzeczeniu.

24 Zakaz dalszego wznowieniaSkarga o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek wznowienia podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu skargi przysługuje zażalenie. Nie dotyczy to sytuacji, gdy poprzednia skarga została odrzucona lub gdy postępowanie nią wywołane zostało umorzone. Przyczyny nieważności ani właściwe przyczyny restytucyjne nie mogą uzasadniać wznowienia postępowania od prawomocnego orzeczenia, wydanego na skutek skargi o wznowienie.

25 Dopuszczalność uchylania postanowieńŚrodek ten nie jest skargą o wznowienie postępowania, skoro przepisy o wznowieniu postępowania należy do niego stosować odpowiednio. Służy tylko do uchylenia postanowień niekończących postępowania w sprawie. Nadzwyczajność omawianego środka przejawia się również w tym, że sąd orzekający może wyłącznie uchylić postanowienia niekończące postępowania w sprawie, sąd nie ma możności doprowadzenia np. do ich zmiany. Można żądać wznowienia, jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art KPC (art. 403 § 4 KPC). Tak więc wszczęcie postępowania na podstawie komentowanego przepisu może prowadzić w konsekwencji do wznowienia postępowania i uchylenia albo zmiany orzeczenia wydanego w sprawie, w której wydano zaskarżone w niniejszym trybie postanowienie. Możliwość zaskarżenia postanowień sądu na warunkach określonych w art KPC nie jest uzależniona od oceny, czy ich wydanie miało wpływ na treść prawomocnego wyroku wydanego w sprawie. Wystarczającą podstawę do ich uchylenia stanowi stwierdzenie, że zostały wydane na podstawie przepisów zakwestionowanych przez TK. Jeżeli natomiast uchylone na podstawie art KPC postanowienia miały wpływ na treść prawomocnego wyroku, to można na tej podstawie domagać się wznowienia postępowania zakończonego tym wyrokiem.

26 Bibliografia Marszałkowska-Krześ E. (red.), Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2017, Legalis BeckOnline.