1 X Samorządowe Forum Kapitału i Finansów Przegląd zasadniczego podziału administracyjnego państwa. Warszawa, 10-11 października 2012 Jerzy Stępień współtwórca reform samorządowych w latach 1989-1999 sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku Prezes TK w latach 2006-2008 Uczelnia Łazarskiego Instytut Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej Jerzy Stępień współtwórca reform samorządowych w latach 1989-1999 sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku Prezes TK w latach 2006-2008 Uczelnia Łazarskiego Instytut Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej

2 Czy w 1975 r. doszło do likwidacji powiatów?

3 Co to jest państwo?

4 4

5 Aparat przymusu, za pomocą którego klasa władająca środkami produkcji panuje nad klasami tych środków pozbawionymi...

6

7

8 Komitet Wojewódzki 17+5 Komitet Powiatowy 320 Komitet Gminny 2200 Komitet Fabryczny, Uczelniany itp. 1972-75 Rada Ministrów / Premier Sejm Rada Państwa WRN 17+5 Wojewoda administracja PRN 320 G/MRN 2200 Prezydium PRN administracja Prezydium GRN administracja I

9 Komitet Wojewódzki 49 Komitet Gminny 2200 Komitet Fabryczny, Uczelniany itp. Sejm Rada Państwa WRN 49 G/MRN - 2200 Rada Ministrów / Premier 1975 Wojewoda 49 administracja Naczelnik /Prezydent administracja administracje niezespolone - rejonowe II

10 W 1975 r. miała miejsce głęboka reorganizacja aparatu partyjnego, polegająca na likwidacji powiatowych komitetów partyjnych oraz zwiększeniu liczby komitetów wojewódzkich z 22 do 49. Refleksem zmian w aparacie partyjnym były zmiany w administracji państwowej. W 1975 r. miała miejsce głęboka reorganizacja aparatu partyjnego, polegająca na likwidacji powiatowych komitetów partyjnych oraz zwiększeniu liczby komitetów wojewódzkich z 22 do 49. Refleksem zmian w aparacie partyjnym były zmiany w administracji państwowej.

11 Polegały one na: zwiększeniu z 22 do 49 jednostek wojewódzkich oraz likwidacji powiatowych rad narodowych i ich prezydiów – ale nie administracji powiatowej. W konsekwencji ogólna administracja szczebla powiatowego uległa rozbiciu, stając się rejonowymi końcówkami administracji specjalnej. Polegały one na: zwiększeniu z 22 do 49 jednostek wojewódzkich oraz likwidacji powiatowych rad narodowych i ich prezydiów – ale nie administracji powiatowej. W konsekwencji ogólna administracja szczebla powiatowego uległa rozbiciu, stając się rejonowymi końcówkami administracji specjalnej.

12 W 1976 r. do aparatu partyjnego wprowadzono rejonowe komitety partii, jako przedstawicielstwa komitetów wojewódzkich. Już po roku okazało się bowiem, że z pozycji nowych komitetów wojewódzkich nie jest skuteczne prowadzenie polityki nomenklaturowej w administracji rejonowej. W 1976 r. do aparatu partyjnego wprowadzono rejonowe komitety partii, jako przedstawicielstwa komitetów wojewódzkich. Już po roku okazało się bowiem, że z pozycji nowych komitetów wojewódzkich nie jest skuteczne prowadzenie polityki nomenklaturowej w administracji rejonowej.

13 Komitet Wojewódzki Komitet Gminny Komitet Rejonowy Sejm Rada Państwa WRN 17+5 G/MRN 2200 Rada Ministrów / Premier 1976 Wojewoda 49 administracja Naczelnik /Prezydent administracja administracje niezespolone - rejonowe III

14 Sejm / Senat Sejmik Wojewódzki 49 Rada Miasta/Gminy 2200 Rada Ministrów / Premier 1989-90 Kierownik Rejonu administracja Prezydent administracja administracje niezespolone - rejonowe Wójt (Prezydent, Burmistrz) Wojewoda 49 IV

15 15

16 16 centrum województwo powiat gmina

17 + ludność terytorium suwerenna władza ________________ = państwo

18 WŁADZA OBYWATELE KRÓL PODDANI

19 WŁADZA OBYWATELE

20 Sejm / Senat Sejmik 16 Rada Powiatu 315 + grodzkie Rada Ministrów / Premier 1998-99 administracja Prezydent administracja Wójt (Prezydent, Burmistrz) Wojewoda 49 Rada Miasta/Gminy 2498 administracja Starosta Marszałek 16 Policja Straż Pożarna Stacja San-Epid Insp Weteryn. Insp Budowlana V

21 21 centrum województwo powiat gmina

22 22 CWPG

23 23 C C W

24 24 GL BW

25

26 , Zmiany w polskiej administracji w latach 1990-1999 doprowadziły do utworzenia trzech jednostek samorządowych (gmina, powiat, województwo) niepodlegających sobie hierarchicznie oraz do usamorządowienia znacznej części administracji rejonowej. Zmiany w polskiej administracji w latach 1990-1999 doprowadziły do utworzenia trzech jednostek samorządowych (gmina, powiat, województwo) niepodlegających sobie hierarchicznie oraz do usamorządowienia znacznej części administracji rejonowej.

27 Administracja rządowa w konsekwencji utraciła kontrolę nad dawnym szczeblem powiatowo-rejonowym, zachowując pełną lub ograniczoną kontrolę nad powiatową administracją specjalną. Administracja rządowa w konsekwencji utraciła kontrolę nad dawnym szczeblem powiatowo-rejonowym, zachowując pełną lub ograniczoną kontrolę nad powiatową administracją specjalną.

28 Hubert Izdebski, Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, LexisNexis, Warszawa 2011, wyd. 2 „(…) można z całą stanowczością stwierdzić, że: 1)oto po raz pierwszy w historii naszej państwowości zdołano zbudować przejrzysty i jednolity dla całego kraju system władz publicznych, nadając im samorządowy charakter, co spełnia standardy współczesnej administracji w Europie, 2)powołano tym samym podmioty, które działając w oparciu o zasadę pomocniczości zdolne są do efektywnego rozwiązywania problemów społecznych, 3)podmioty te zdolne są do współpracy ze sobą oraz do współpracy w podobnymi podmiotami czy to bezpośrednio, czy to w ramach organizacji międzynarodowych i tym samym będą potrafiły wykorzystywać doświadczenia samorządu innych krajów z pożytkiem dla funkcjonowania małych ojczyzn.”1 „(…) można z całą stanowczością stwierdzić, że: 1)oto po raz pierwszy w historii naszej państwowości zdołano zbudować przejrzysty i jednolity dla całego kraju system władz publicznych, nadając im samorządowy charakter, co spełnia standardy współczesnej administracji w Europie, 2)powołano tym samym podmioty, które działając w oparciu o zasadę pomocniczości zdolne są do efektywnego rozwiązywania problemów społecznych, 3)podmioty te zdolne są do współpracy ze sobą oraz do współpracy w podobnymi podmiotami czy to bezpośrednio, czy to w ramach organizacji międzynarodowych i tym samym będą potrafiły wykorzystywać doświadczenia samorządu innych krajów z pożytkiem dla funkcjonowania małych ojczyzn.”1

29 J. Stępień, Decentralizacja – 10 lat doświadczeń odrodzonego samorządu terytorialnego, Nowe Prawo Samorządu Terytorialnego. Komentarze, wyjaśnienia, przepisy, red. H. Izdebski, M. Dercz, t. 5, cz. 2. kom. 22

30 Dziękuję za uwagę.