1 XXIV Pacific Voice Conference EU/Poland Edition 2016 October 5-8 2016 Poland Ewa Kazanecka, Agata Wrońska Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina Katedra Audiologii i Foniatrii kierownik: Henryk Skarżyński

2 Przedstawienie programu rehabilitacji zaburzeń głosu wokalistów metodą rytmiczno-ruchową oraz efektów terapii przeprowadzonej u zawodowego wokalisty

3 Rozwijanie świadomego tworzenia głosu i jego kontroli na drodze: - czuciowej (pozwala na ocenę i sterowanie aktywnością mięśni oddechowych i artykulacyjnych oraz przepływem powietrza w drogach oddechowych) - słuchowej (pozwala na ocenę wysokości, głośności, barwy głosu i czasu trwania poszczególnych składowych zadania) Rytmizowane zadania (ruchowe, oddechowe głosowe). Rytm porządkuje i koordynuje ruchy posturalne, oddechowe i artykulacyjne z fonacją

4 Cykl oddechowy, podzielony na 3 fazy : Pauza - wykorzystana jest na rozluźnienie mięśni artykulacyjnych i oddechowych, widocznych jako lekkie opadnięcie żuchwy, z językiem wypełniającym całe dno jamy ustnej, przesunięcie przedniej ściany brzucha do przodu, zmniejszenie napięcia ściany brzucha oraz pleców i na skorygowanie postawy Wdech - wykonany spokojnie i bez wysiłku z odczuciem przepływu powietrza w nosie i na podniebieniu, z uniesieniem ostatnich żeber Wydech – różne zadania oddechowe i głosowe, z różnicowaniem aktywności mięśni wydechowych przedniej ściany brzucha i dna miednicy Poszczególne fazy cyklu ćwiczeniowego trwają różnie długo, zależnie od etapu rehabilitacji pauza – wdech- wydech

5

6 Rytmiczne ruchy ciała koordynowane z oddychaniem Uczą utrzymywać aktywną, wyprostowaną postawę, uruchamiają miednicę, żebra, żuchwę, rozluźniają język, gardło, uczą odczuć związanych z różną pracą przedniej ściany brzucha Rytmizowane zadania głosowe wykonywane na zmianę z trenerem. Trener daje wzorzec do prawidłowego wykonania ćwiczenia, utrzymuje ćwiczenie w rytmie i tempie

7 Uwaga pacjenta kierowana jest na obserwację i kontrolę: – przepływu powietrza w jamie ustnej i nosowej oraz dostosowywanie wielkości przepływu do zmian głośności poprzez zmianę aktywności mięśni przedniej ściany brzucha i dna miednicy – rozluźnianie mięśni oddechowych i artykulacyjnych z chwilą kończenia zadania głosowego – rozpoczynanie artykulacji ze stanu rozluźnienie mięśni, widocznych m.in. jako lekko opadnięta żuchwa z językiem wypełniającym całe dno jamy ustnej – głos utrzymywany jest na wysokości średniego położenia w mowie Brzmienie głosu powinno być wynikiem prawidłowej emisji a nie celowego kształtowania barwy

8 Ciągłe spółgłoski szczelinowe: bezdźwięczna [s,], [sz], [f], dźwięczna [z], [ż], [sz] Bezdźwięczna artykulacja sylaby, np. [sa] (opuszczenie żuchwy w trakcie tworzenia spółgłoski) Naprzemiennie ćwiczenie bezdźwięcznej i dźwięcznej artykulacji na powyższych sylabach Sylaby zawierające przedniojęzykowe głoski [da], [ta], Sylaby zawierające tylnojęzykowe głoski [tak, gag], Mormorando Ciągłe samogłoski Pojedyncze wyrazy Elementy emisji głosu w mowie, zgodnie z zasadami prozodii języka (wykorzystywanie kształconych czynności dla uzyskiwania zmian głosu zgodnych z prozodią języka i intencją wypowiedzi)

9

10 Intencja śpiewania steruje rozkładem czasowym dynamiki głosu - krócej niż w mowie trwa zmiana głośności podczas rozpoczynania i kończenia zadania, stabilna jest wysokość głosu od początku trwania dźwięku do wygłosu 1. Zadania śpiewane w zakresie dźwięków mowy, na krótkich frazach, z narzucaną wysokością i głośnością, wykorzystywany jest materiał tekstowy z pierwszego etapu rehabilitacji 2. Zaawansowane zadania wokalne, w których zmiany głosu zależą od zapisu nutowego Świadome wykorzystywanie czynności emisyjnych ukształtowanych w poprzednich etapach terapii dla uzyskania zmian głosu, narzucanych przez zapis nutowy (głośności, wysokości oraz artykulacji muzycznej związanej z czasem trwania sąsiednich dźwięków i przerw pomiędzy nimi)

11 1. Śpiewanie krótkich fraz złożonych z 2-3 oddzielonych od siebie dźwięków, różniących się wysokością, o wygodnej głośności  F razy złożone z oddzielonych, równych metrycznie dźwięków; stopniowo zwiększany jest zakres wysokości pomiędzy dźwiękami; dźwiękiem rozpoczynającym jest dźwięk o wysokości średniego położenia dla mowy  Ciąg fraz złożonych z 3 dźwięków o sekundowej różnicy wysokości, oddzielonych pauzą i wdechem przemieszczając się w górę skali (ograniczając się do wygodnej jej części), następnie w dół skali i powrót do dźwięku wygodnego 2. Zadania śpiewane legato Elementy ćwiczeń (zmiany wysokości, dynamiki, barwy) ulegają skomplikowaniu, dostosowując do utworów

12 1. Śpiewanie krótkich fraz złożonych z 2-3 oddzielonych od siebie dźwięków, różniących się wysokością, o wygodnej głośności  F razy złożone z oddzielonych, równych metrycznie dźwięków; stopniowo zwiększany jest zakres wysokości pomiędzy dźwiękami; dźwiękiem rozpoczynającym jest dźwięk o wysokości średniego położenia dla mowy  Ciąg fraz złożonych z 3 dźwięków o sekundowej różnicy wysokości, oddzielonych pauzą i wdechem przemieszczając się w górę skali (ograniczając się do wygodnej jej części), następnie w dół skali i powrót do dźwięku wygodnego 2. Zadania śpiewane legato

13 Dźwięki dzielone Dźwięki legato da – da - da rozluźnienie i wdech da – da - da da - da rozluźnienie i wdech da - da rozluźnienie i wdech

14

15 Ocena foniatryczna 1. Wywiad 2. VHI 3. Badanie endoskopowe krtani 4. Badanie wideostroboskopowe i wideostrobokimograficzne 5. Analiza akustyczna Ocena terapeuty śpiewu 1. Ocena czynności emisyjnych 2. Test wokalny (jakość i skala głosu śpiewaczego, najwygodniejszy dźwięk i zakres głosu wykorzystywany w mowie)

16 Dolegliwości Zgłosił się do IFPS w 2012 r. z problemem głosu w mowie i śpiewie stopniowo nasilającym się od 2 lat (chrypka, matowość głosu, niestabilność, zawężona skala głosu, mała tolerancja wysiłków głosowych (pół godzinna rozmowa telefoniczna) z towarzyszącym uczuciem suchości, pieczenia i uczuciem „kluski” w gardle. Duży lęk o niedyspozycję głosu. Wysiłki głosowe 2009 r: Teatr Muzyczny (główna rola w spektaklu 1x/2 tygodnie, 6 godz. próby) 2011-2012 r – studia Akademii Muzycznej - wydział musicalu, jazz, (1godz lekcji śpiewu z pedagogiem, chór 2x1,5 godz./tydzień ) udział w konkursie X-Faktor, praca nad materiałem płytowym w studio nagraniowym 2-3 godz. co 2-3 dni 2013-2016 – rehabilitacja głosu 1 rok wyłącznie zajęcia z terapeutą 1 godz./tydzień 2-gi rok zajęcia z terapeutą, zaczął samodzielnie śpiewać, nagrania ½ godz. 3-ci rok zajęcia z terapeutą 2x1 godz./tydzień, samodzielnie śpiewa ½ godz./dzień, nagrania 3 godz./dzień, próby do koncertów 4 godz., koncerty 1/miesiąc; pracuje jako aktor 3 dniowe zdjęcia filmowe 1-2x/miesiąc VHI (2012 r.) 35 p (I=7; II-11; II=17) VHI (2016 r.) 4 p (I=0; II=1; II=3)

17 EFGAHcdefgahc1c1 d1d1 e1e1 f1f1 g1g1 a1a1 h1h1 c2c2 d2d2 Hcdefgahc1c1 d1d1 rejestr piersiowy rejestr głowowy falset rejestr mieszany Zakres głosu w śpiewie - 2012 rok Zakres głosu w śpiewie - 2016 rok Negatywne cechy głosu (matowość, szorstkość, niestabilność, detonacje, asteniczność) pojawiały się w sposób przypadkowy na różnych dźwiękach w zależności od sposobu wydobycia. Niekorzystne czynności emisyjne (tor oddechowy piersiowy, paradoksalne ruchy wciągania brzucha na wdechu, brak rozluźniana brzucha po fonacji, paradoksalne ruchy wypychania brzucha na akcentach, duże ruchy pionowe krtani m.in. unoszenie w prefonacji, napięta ok. podżuchwowa, wysuwanie żuchwy na samogłoskach; twarde ataki i zakończenia fonacji) Głos dobrej jakości w całej skali Niekorzystne czynności emisyjne (w górnym rejestrze: niekontrolowane ruchy pionowe krtani, napięte mięśnie brzucha, twarde ataki)

18 2012 r. 2016 r.

19 1 2 3 4 5 1234512345

20 12345 1234512345

21 Rok 2016Rok 2012 MPT=17 sekundMPT=20 sekund

22 MDVP z końca fonacji

23 1. Rehabilitacja głosu wokalisty zapoczątkowuje proces kształcenia fizjologicznych nawyków, powinna być połączona z elementami nauki śpiewu 2. W rehabilitacji głosu wokalisty musi brać udział osoba z wykształceniem wokalnym (zna specyfikę różnych stylów i technik wokalnych, umiejętność konstruowania zapisu muzycznego na potrzeby poszczególnych etapów terapii, umiejętność gry na instrumencie i wykonania zadań śpiewanych) 3. Rehabilitacja funkcjonalna usuwa lęk przed niedyspozycją głosu - ważnego czynnika upośledzającego funkcję głosową wokalisty 4. Wyniki badań foniatrycznych nie w pełni oddają wagę problemu głosowego wokalisty, pozwalają monitorować efekty rehabilitacji

24 rozluźnienie i wdech da-da Dźwięki dzieloneDźwięki legato da-da-da rozluźnienie i wdech da – da - da