1 Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatycznąMikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG

2 Zaburzenia występujące pod postacią somatycznąGłówną cechą zaburzeń pod postacią somatyczną są powtarzające się skargi na objawy somatyczne, wraz z uporczywym domaganiem się kolejnych badań, pomimo ich negatywnych wyników i zapewnienia przez lekarzy o braku fizycznych podstaw do występowania objawów. Współwystępujące ewentualne zaburzenia somatyczne nie wyjaśniają ani natury ani nasilenia objawów i towarzyszącemu cierpieniu. Pacjenci zaprzeczają jakimkolwiek związkom zachodzącym pomiędzy odczuwanymi dolegliwościami a sytuacjami trudnymi, czy też problemami psychologicznej natury. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

3 Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacją)Główną cechą zaburzeń stanowią wielorakie, nawracające i często zmieniające się skargi somatyczne utrzymujące się przez lata zanim pacjent zostanie skierowany do psychiatry. Objawy mogą dotyczyć wszelkich części i układów ciała. Najczęściej: Układ trawienny: ból, wzdęcia, odbijanie, wymioty, nudności itp. Nieprzyjemne doznania: swędzenie, pieczenie, cierpnięcie, drętwienie, bolesność itp. Wykwity skórne, wysypki Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

4 Zaburzenia somatyzacyjne – wskazówki diagnostyczne wg. ICD-10Co najmniej dwuletni okres utrzymywania się wielorakich i zmiennych dolegliwości somatycznych przy braku adekwatnych przyczyn somatycznych. Uporczywa odmowa akceptowania porad i zapewnień lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych warunkujących objawy. Pewne upośledzenie funkcjonowania społecznego i rodzinnego wynikające z dolegliwości i zmian w zachowaniu. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

5 Zaburzenia somatyzacyjne należy różnicować z:Zaburzeniami somatycznymi. Zaburzeniami afektywnymi i lękowymi. Zaburzeniami hipochondrycznymi. Zaburzenia somatyzacyjne – nastawienie na objawy; zaburzenia hipochondryczne – nastawienie na przyczyny (podejrzenia poważnej choroby). Zaburzenia urojeniowe (dziwaczność przekonań, łącznie z mniejszą liczbą objawów somatycznych) Zaburzenia somatyzacyjne niezróżnicowane (< 2 lata). Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

6 Zaburzenia somatyzacyjne obejmują:Zespół wielorakich skarg Złożone zaburzenia psychosomatyczne Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

7 Zaburzenia hipochondryczneIstotną cechą tych zaburzeń jest trwałe zaabsorbowanie pacjenta możliwością występowania u niego jednej lub liczniejszych, poważnych i postępujących chorób somatycznych. Pacjent ujawnia utrwalone skargi somatyczne i trwale skupia się na ich przejawach somatycznych. Prawidłowe, czy pospolite odczucia i przejawy są często interpretowane jako nieprawidłowe i przykre, a cała uwaga skupiona jest często na jednym narządzie lub układzie. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

8 Zaburzenia hipochondryczne – wskazówki diagnostyczne:Trwałe przekonanie o obecności co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej warunkującej zgłaszany objaw lub objawy, chociaż w wielokrotnie powtarzanych badaniach nie stwierdza się odpowiednich przyczyn, albo uporczywe skupianie się na domniemanym zniekształceniu, czy zmianie budowy ciała. Uporczywy brak akceptacji wyników porad i zapewnień różnych lekarzy, że objawy nie są związane z żadną chorobą somatyczną. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

9 Zaburzenia hipochondryczne obejmuje:Zaburzenia obrazu ciała. Dysmorfofobia. Nerwica hipochondryczna. Hipochondria. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

10 Zaburzenia hipochondryczne należy różnicować z:Zaburzeniami somatyzacyjnymi. Zaburzeniami depresyjnymi. Zaburzeniami urojeniowymi. Zaburzeniami lękowymi i stanami paniki. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

11 Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatycznąObjawy zgłaszane przez pacjenta przypominają zaburzenia funkcji układu lub narządu, który jest głównie lub wyłącznie unerwiony i kontrolowany przez autonomiczny układ nerwowy (układ krążenia, u. pokarmowy, u. oddechowy). Rzadziej dotyczy to układu moczowo – płciowego. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

12 Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną - wskazówki diagnostyczne Objawy pobudzenia układu autonomicznego, jak: przyśpieszona akcja serca, drżenie, zaczerwienienie, które są uporczywe i przykre. Dodatkowe objawy subiektywne związane z określonym narządem, czy układem. Nadmierna koncentracja na możliwości poważnego (choć często nieprecyzyjnie określonego) zaburzenia określonego narządu, czy układu i przykre jej przeżywanie, które utrzymuje się pomimo wyjaśnień i zapewnień lekarzy. Brak potwierdzonych, istotnych zaburzeń struktury lub funkcji określonego układu lub narządu. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

13 Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną – wskazówki diagnostyczne wg ICD - 10 Serce i układ krążenia: Nerwica serca, Zespół Da Costy, Asthenia naurocirculatoria Górny odcinek przewodu pokarmowego: Nerwica żołądka Dolny odcinek przewodu pokarmowego: Psychogenne wzdęcia, Zespół drażliwego jelita, Biegunka psychogenna Układ oddechowy: Psychogenne postaci kaszlu i hiperwentylacji Układ moczowo – płciowy: Psychogenne zwiększenie częstotliwości oddawania moczu Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

14 Uporczywe bóle psychogenneDominującą cechą tych zaburzeń jest uporczywy, silny i przykry ból, którego geneza nie może być w pełni wyjaśniona procesami fizjologicznymi ani obecnością zaburzeń somatycznych. Ból występuje często z konfliktem, czy problemami psychospołecznymi, których nasilenie pozwala sądzić, że są podstawową przyczyną zaburzeń. Objawy te powodują zwiększenie zainteresowania pacjentem zarówno jego osobą jak i stanem zdrowia. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

15 Uporczywe bóle psychogenne – obejmują:Psychalgia. Psychogenne bóle krzyża lub głowy. Zaburzenia bólowe psychogenne. Klasyfikacja zab. psychicznych i zachowania w ICD-10

16 Przyczyny zaburzeń somatomorficznychCzynniki biologiczne: Ograniczona liczba danych wskazuje na niewielki wpływ genetyczny na te zaburzenia Objawy zaburzeń somatomorficznych dotyczące układu nerwowego i mięśniowo – szkieletowego wykazały tendencje do lokowania się po lewej stronie ciała Czynniki psychospołeczne: Somatyzujący pacjenci mają olbrzymie trudności w życiu emocjonalnym Neurotyzm jako rys osobowości (lęk, depresja, nieśmiałość, wrogość, impulsywność, nadwrażliwość) Niechęć do komunikacji werbalnej Aleksytymia Czynniki społeczno kulturowe: W kulturach ograniczającyh bezpośrednie wyrażanie emocji R.Carson, J.Butcher, S.Mineka:Psychologia zaburzeń

17 Leczenie zaburzeń somatomorficznychLeczenie farmakologiczne Zalecana ostrożność w stosowaniu leków Leki uspokajające i przeciwdepresyjne Leczenie psychologiczne Praca nad nakłonieniem pacjenta do leczenia środkami psychologicznymi Udzielanie wsparcia, częste wizyty i „udawanie badań medycznych” Obiecujące okazała się terapia behawioralna i poznawcza. Zastosowanie zorientowanych behawioralnie terapii, których celem jest eliminowanie źródeł zysków wtórnych. R.Carson, J.Butcher, S.Mineka:Psychologia zaburzeń