1 Zagrożenia i szanse gospodarki polskiej Spojrzenie długookresowe Dr hab. Prof. UW Grzegorz Jędrzejczak w 6 1

2 Plan wykładu Problemy podejścia długookresowego Świat w którym żyjemy Wyzwania i szanse rozwojowe: – Pułapka średniego dochodu – Demografia i rynek pracy – Produktywność (Inwestycje, Wiedza, kapitał społeczny, innowacyjność) – Nowa era nierówności (Świadczenia społeczne, zdrowie, edukacja; Znikająca klasa średnia) – Sekularne spowolnienie – ekonomia polityczna rozwoju Lekcje historii: od I do III Reczpospolitej Polska na mapie świata: efekty transformacji Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze: – Model pesymistyczny: wariant argentynski – Model realistyczny: wariant hiszpanski – Model aspiracyjny: wariant południowo-koreański 2

3 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 3

4 Mocne strony Nie zmarnowanie czasu transformacji – Dobra swiatowa koniunktura (Great Moderation) – Soft power Solidarności – Umowa społeczna ponad podziałami – Słaby oligarchizm – Budowa indywidualnych kompetencji – Wpisanie sie w Zachód 4

5 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Słabości Słabe instytucje państwa (...i kamieni kupa) Wyhamowanie reform modernizacyjnych Brak nowej umowy społecznej Słabe kompetencje społeczne 5

6 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Szanse i Zagrozenia: dialektyka albo dwie strony tego samego medalu Co cie nie zabije to cię wzmocni: Finlandia, Korea, Izrael 6

7 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Szanse – Luka produktywności - rozwój imitacyjny – Rozwój niskokapitałowy – Osłabienie EU polityczno/biurokratycznej na rzecz EU ekonomiicznej – Transatlantic Trade and Investment Partnership 7

8 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Zagrożenia: – Demografia – Imigracja – Zmiany swiatowego rozkładu sił: chaos polityczny – Populizm 8

9 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Trzy scenariusze napisane przez życie: Argentyna: marnowany potencjał Korea: miracle on the Han River Hiszpania: korzystanie z okazji 9

10 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Argentyna to przyklad wieloletniego „odpadania” od czołówki gospodarek swiata w skali i trwałości nie mającej porównania z innymi krajami. Argentyna to przypadek historii budowanej na opozycjach pomiędzy elityzmem a populizmem, gospodarką otwartą a gospodarką autarkiczną, demokracją a interwencjami armii. 10

11 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Założenia peronizmu (Juan Peron, Eva Peron, Isabel Peron) nacjonalizm trzecia droga (między komunizmem i kapitalizmem) uniezależnienie się od wpływów USA w regionie zasada sprawiedliwości społecznej autorytarny rząd centralny interwencjonizm państwowy silny sektor państwowy w gospodarce wiodąca rola związków zawodowych, wojska i klasy średniej 11

12 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Pomiędzy 1930 a 1983, w ciągu 50 lat, wojsko sześć razy w niedemokratyczny sposób sięga po władzę: 1930, 1943, 1955, 1962, 1966 i 1976. W sumie sprawuje władzę przez 25 lat, czyni to poprzez 14 dyktatorów, którzy średnio są przy władzy przez 1.7 roku. 12

13 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 13

14 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 14

15 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 15

16 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 16

17 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 17

18 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze 18

19 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Korea koszty społeczne cudu gospodarczego: Dlugie godziny pracy (x2 Niemcy) przy niskich zarobkach Zabójcza konkurencja edukacyjna Niskie podatki => niskie swiadczenia społeczne Ubóstwo starszych pokoleń Cheobols – nepotyzm, korupcja polityczna Słabe MSP Ograniczone swobody obywatelskie (kiedyś) 19

20 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Hiszpania: od peryferii do centrum Europy Peryferyjność to nie tyle pojęcie geograficzne co postrzeganie siebie i postrzeganie przez innych. Peryferyjność może być cechą krajów które faktograficznie są krajami nawe badzo znaczącymi politycznie, geograficznie i kulturowo. Hiszpania to jednak nie tylko państwo peryferyjne ale i byłe imperium, stąd paradoksalna zbitka pojęciowa „peryferialnego imperium”. Panstwo to było głównym aktorem jednego z najważniejszych wydarzen w historii Europy, czyli ówczesnego świata — podboju Ameryki i napływu złota i srebra na rynki europejskie 20

21 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Hiszpania wyszła z wojny domowej z wielkimi problemami gospodarczymi. Zasoby złota i walut zniknęły. Dewastacje wojenne spowodowały duży spadek zdolności wytwórczych w przemyśle i rolnictwie. Ocenia się, że do miliona osób zginęło lub uciekło. Hiszpania została wykluczona z powojennego programu Marshalla. Zaowocowało to silną depresją gospodarczą do końca lat 40-tych. 21

22 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Autorytarna modernizacja gospodarcza: Na przełomie lat 50. i 60. zapoczątkowano politykę liberalizacji gospodarki oraz ożywiania kontaktów ekonomicznych z Zachodem. Wprowadzono w życie Plan Stabilizacji i Liberalizacji z naciskiem na liberalizację i otwarcie rynków krajowych i zagranicznych, zdyscyplinowaną antyinflacyjną politykę makroekonomiczną, ochronę prywatnego biznesu i redukcję interwencji państwa w gospodarkę. Działania te zbiegły sie w czasie z rosnącą akceptacją Hiszpanii jako członka zimnowojennej koalicji Zachodu, w pierwszej kolejności porozumienia współpracy wojskowej i technologicznej z USA. 22

23 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Efekty Plan Stabilizacji i Liberalizacji były znacząco pozytywne. W latach poprzedzających PSL, Hiszpania odzyskała szczytowy poziom PKB per capita z roku 1929 dopiero w roku 1955, podczas gdy zachodnia Europa odzyskała szczytowy poziom roku 1938 już w roku 1950. W latach 1959 – 1975 Hiszpania osiągała tempa wzrostu PKB porównywalne z tempami „cudu gospodarczego” lat 50-tych w Niemczech, a znacznie przewyższajace tempa wzrostu osiągane w tym czasie w Europie Zachodniej i USA. 23

24 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Cwierć wieku autorytarnej modernizacji Hiszpanii pokazało jej dwa możliwe oblicza. Pierwsze to autorytaryzm polityczny (niekonkurencyjna władza polityczna) prowadzący do autorytaryzmu gospodarczego – zawieszenia mechanimów rynkowych i podporządkowania uczestników gospodarki administracji panstwowej. Ta forma modernizacji autorytrnej skończyła się porażką. Drugie oblicze to wykorzystanie autorytaryzmu politycznego dla wprowadzenia i rozpięcia parasola ochronnego nad reformami pro-rynkowymi. Wariant ten nie był łatwy do zastosowania gdyż w istotnym stopniu podkopywał pozycję instytucji i osób stanowiących podstawe autorytaryzmu politycznego. 24

25 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Franco: Pragmatyczne, nie ideologiczne podejscie Miękkie lądowanie do demokracji Okres późniejszy: Budowanie na soft power: historia, sztuka, gastronomia Produktywna polityka 25

26 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Analiza przypadków krajów, które odniosły spektakularny sukces pokazuje, że Zmiany były wymuszone - reakcja na egzogeniczny niepowtarzalny bodziec historyczny Nie istnieje jeden algorytm tworzenia sprzyjających warunków rozwoju bo zmienia się świat dookoła Ramy polityczne nie zawsze są „podręcznikową liberalną demokracją” 26

27 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Plan Morawieckiego 27

28 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Myślenie „ Egeniuszem Kwiatkowskim” – Duży nacisk na przemysł – Nadmierny etatyzm Zbyt mało swobody gospodarczej Zbyt mało twardej i miękkkiej infrastruktury jako obszarów modernizacji Zbyt dużo na raz, lepsza strategia wypelniania luk Co może państwo? Wiedzieć, chciec, móc 28

29 Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze Polska 2050: Argentyna? Korea? Hiszpania? 29