1 Zagrożenia i szanse gospodarki polskiej Spojrzenie długookresowe Dr hab. Prof. UW Grzegorz Jędrzejczak 2016Z w2 1

2 Plan wykładu Problemy podejścia długookresowego; świat w którym żyjemy Szanse i zagrożenia rozwojowe: demografia i rynek pracy, produktywność Szanse i zagrożenia rozwojowe: pułapka średniego dochodu, sekularne spowolnienie, nowa era nierówności Długie trwanie: od I do III Reczpospolitej Polska potransformacyjna na mapie świata Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze: – Model pesymistyczny: wariant argentynski – Model realistyczny: wariant hiszpanski – Model aspiracyjny: wartant irlandzki i wariant południowo- koreański 2

3 Świat w którym żyjemy Co warto pamiętać Wszystkie rynki sa globalne Prowadzenie biznesu w zglobalizowanej gospodarce zadaniem totalnym, rosnąca rola soft power Multicentryczność 3

4 Polska na gospodarczej mapie Europy 4

5 Demografia swiata Azja 4,3 mld mieszkańców 60% ludności świata. Chiny i Indie, razem stanowią około 37% ludności świata. Afryka około 1 mld osób, lub 15% ludności na świecie. Europa z 733 mln ludzi to 12% populacji świata, Ameryka Łacińska i Karaiby około 600 milionów (9%). Ameryka Północna (USA i Kanada), około 352 mln (5%), Oceania około 35 mln mieszkańców (0,5%). AzjaChiny IndieAfrykaAmeryka PółnocnUSA KanadOceani W perspektywie pół wieku: udział Europy spadnie do 7%; Ameryki Północnej z 5% do 4%; Azjii utrzyma się na obecnym poziomie; ludność Ameryki Lacińskiej nieznacznie wzrośnie o niecały 1 pp. Afryka, udział wzrośnie z 15% do 22%; podwojenie liczby ludnosci, będzie miało miejsce w Afryce subsaharyjskiej. Na tym tle w perspektywie 50 lat Polska ludnościowo spadnie z obecnego 0,5% do 0,3%. 5

6 Demografia Polski 2060 Polaków o niemal 20% mniej (nie licząc emigracji) ilości dzieci do lat 15 mniejsza o 40% w stosunku do stanu obecnego ilośc osób starszych niż 65 lat ponad dwukrotnie większą niz dzisiaj liczba Polaków w wieku produkcyjnym spadnie o ponad 40% (znowu nie licząc emigracji) 6

7 Demografia świata potencjał migracyjny Do połowy stulecia grupa osób w wieku 15 – 39 lat w krajach rozwijających się (a więc potencjalnie najbardziej podatnych na emigację) 570 milionów osób, 328 milionów będzie miał miejsce w Afryce subsaharyjskiej, Południowej Azjii (bez Indii) 89 milionów, Indie 68 milionw Północna Afryka 44 milionów ludzi, a Ameryka Lacińska 29 milionów Dzisiejsza relacja emigracji do puli osób w kwalifikowanym przedziale wiekowym 6% Z ogolnego deficytu ponad 200 milionów osób w wieku produkcyjnym, połowa wystąpi w Europie i Ameryce Północnej. 7

8 Motory migracji Presja zamożności: ludność swiata żyjąca w krajach o niższym GDP (PPP) per capita, niż: – Niemcy – 94% – Unia Europejska – 93% – Polska – 85% Popyt rynku pracy: z ogólnego deficytu ponad 200 milionów osób w wieku produkcyjnym, połowa deficytu w Europie i Ameryce Północnej. 8

9 W poszukiwaniu produktywności W poszukiwaniu taniej siły roboczej: – Lata 70: z Japonii do Taiwan, Korea, Singapur, Hongkong – Lata 80: Chiny – Lata `00: Azja Poludniowa, Indie Technologie – Lata `10: US do Chin Energia – Lata `10 do US i Kanada Przemysł – Lata `10 onshoring do US 9

10 Chiny tracą przewagę płacową 10

11 Demografia i rynek pracy 11

12 Demografia i rynek pracy 12

13 Demografia i rynek pracy aktywność zawodowa 15-64 13

14 Produktywność pracy (USDPKB/h) Wzrost produktywność pracy – obecnie Niemiec czy Francuz wytwarza ponad dwukrotnie większy PKB (wg. parytetu siły nabywczej) w godzinę pracy niż Polak 14

15 Produktywność dynamika 15

16 Polska produktywność pracy 16

17 Udział przemysłu w PKB 17

18 Produktywność a struktura przemysłu 18

19 Wydatki B@R 19

20 Produktywność a innowacyjność 20

21 Polska a automatyzacja W ciągu następnych 20 lat: 1/3 polskiego rynku pracy zagrożona mechanizacją – technologicznym bezrobociem Są to profesje o niskim poziomie kreatywności, powtarzalne i rutynowe 21

22 Produktywność a automatyzacja 22

23 Globalne zmiany PKB 23

24 Globalne zmiany popytu 24

25 Ekonomia polityczna innowacyjności W deklaracjach polityków, przedsiębiorców i menadżerów, innowacje - szczególnie oparte na rodzimej wiedzy – przedstawiane są jako mające same zalety i warte bezwarunkowego poparcia. Jest to o tyle podejrzane, że innowacje powodują większe lub mniejsze zakłócenie porządku gospodarczego i społecznego dla wielu grup społecznych i na wielu poziomach, przynajmniej w krótkim i średnim horyzoncie czasowym. 25

26 EP innowacyjności: poziom przedsiębiorstwa Na poziomie przedsiebiorstwa deczja o wprowadzaniu lub nie innowacji to „wybór z piekła rodem”. Z jednej strony w szybko zmieniającej się gospodarce rosnąca ilość sektorów tradycyjnie chronionych przed konkurencją zewnętrzna obecnie jest wystawiana na konkurencje globalną i innowacyjność staje się głównym sposobem jeśli nie wzmocnienia pozycji rynkowej to conajmniej przetrwania. W całkiem licznych przypadkach brak innowacji doprowadził do spadku udziału w rynku czy nawet upadku renomowanych firm które przegapiły nowe produkty. Z drugiej jednak strony, innowacje zakłócają istniejące hierarchie decyzyjne w utrwalonej strukturze zarządzania przedsiębiorstwami, a w przypadku innowacji przełomowych wymuszają zmianę całej kultury zarządzania. Wprowadzenie innowacji to również podjęcie ryzyka ekonomicznego związanego z koniecznością finansowania innowacji, zadanie znacznie trdniejsze niż w przypadku działalności rutynowej. Wprowadzanie nowych produktów to również ryzyko „zjadania” swoich poprzednich produktów. 26

27 EP innowacyjnosci: Poziom sektora gospodarki W tradycyjnej gospodarce, między firmami operującymi w danym sektorze istniała swoista wspólnota interesów opisywana przez ekonomię modelem równowagi oligopolistycznej. Obecne szybkie i wciąż rosnące tempo wprowadzania innowacji – szczególnie nowych substytucyjnych produktów - oraz globalizacja czynią strategię oligopolistyczną bezużyteczną. Innowacje stają się bezpośrednim zagrożeniem dla dominujących producentów danego sektora – nowe produkty są z reguły bardziej atrakcyjne dla nabywcy i często oferowane przez outsiderów spoza tradycyjnego sektora w tym przez producentów zagranicznych. 27

28 EP innowwacyjnosci: Poziom gospodarki Sukces gospodarki oceniany jest standardowo przez trzy wskaźniki: – Produkt Krajowy Brutto, – napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich, – oraz poziom bezrobocia. W długiej perspektywie innowacje są najlepzym gwarantem sukcesu, jednak w sredniookresowej perspektywie kilku lat, innowacje mogą powodować pogorszenie wszystkich trzech wskaźników. 28

29 EP innowacyności: Poziom symboliczny Innowacje końca XX wieku dotknęły sferę kultury w stopniu niespotykanm od czasów wynalazku Guttenberga – Pojawienie się internetowych księgarni doprowadziło do rewolucji handlu detalicznego książkami (w tym wprowadzenie ksiązek elektronicznych), muzyką i filmami, eliminując pośredników, a w następnej kolejności i sprzedawców detalicznych. – Pojawienie się blogosfery i portali informacyjnych – społecznej innowacji polegającej na możliwości bezkosztowego zamieszczania amatorskich wpisów medialnych. 29

30 Polska – zagrożenia długookresowe Demografia: – Maly kraj starych ludzi – Brak polityki migracyjnej Wzrost gospodarczy: – Niska produktywność – Słaba innowacyjnosc – Nienowoczesna struktura przemysłu 30

31 Do zapamiętania Czy i jak zagrożenie może się stać szansą? Przypowieść o dwóch agentach Bata w Afryce 31

32 Zadanie na zaliczenie Zaliczenie na 3: obecność 4 razy Zaliczenie lepsze Miniprojekt: zesół 3 osoby 5 slajdow w PowerPoint Diagnoza + SWOT [email protected] Na wybrany temat: Polska a centra polityczne Polska a centra technologicznego postępu Polska a centra finansowe Polska a centra softpower Polska a centra korporacyjne 32