1 Zagrożenia i szanse gospodarki polskiej Spojrzenie długookresowe Dr hab. Prof. UW Grzegorz Jędrzejczak 2016Z w3 1

2 Plan wykładu Problemy podejścia długookresowego; świat w którym żyjemy Szanse i zagrożenia rozwojowe: demografia i rynek pracy, produktywność, Szanse i zagrożenia rozwojowe: pułapka średniego dochodu, sekularne spowolnienie, nowa era nierówności Długie trwanie: od I do III Reczpospolitej Polska potransformacyjna na mapie świata Scenariusze na przyszłe ćwierćwiecze: Model pesymistyczny: wariant argentynski Model realistyczny: wariant hiszpanski Model aspiracyjny: wartant irlandzki i wariant południowo- koreański

3 Do zapamietania: zagrożenia które mogą się stać szansą Demografia: Maly kraj starych ludzi Brak polityki migracyjnej Wzrost gospodarczy: Niska produktywność Słaba innowacyjnosc Nienowoczesna struktura przemysłu 3

4 Pulapka sredniego dochodu Zatrzymanie się na 60% (+/- 10%) PKBPPP USA Różnorodne przyczyny: Wyczerpanie ekstensywnych czynników wzrostu: Wzrostu udziału przemysłu w PKB i wzrostu usług Innowacji imitacyjnych Niemożność uruchomienia czynników intensywnych: Kapitału społecznego gospodarki sieciowej Oryginalnych innowacji

5 Pulapka sredniego dochodu 5

6 Pułapka średniego dochodu 6

7 Konwergencja i jej dynamika Koniec XX wieku, poczatek XXI w - dekady konwergencji 1998 GDP PPP Polski 28% USA, w 2013 już 44%. Kraj w pułapce średniego dochodu traci zdolność konkurencyjną: Utrata konkurencyjności taniej siły roboczej, przy: Niskim przyroście produkcji o dużej wartości dodanej Zadanie: stać się bogatym przed wyhamowaniem wzrostu

8 Szanse Polski? Rezerwy do wykorzystania: Wzrost poziom aktywności zawodowej Spadek bezrobocia Przesuniecie zatrudnienia do sektorów o wysokiej wartosci dodanej Usuwanie ograniczeń regulacyjnch i instytucjonalnych dla przedsiebiorczosci Większe naklady na B&R i wzrotst innowacyjnosci Poprawa wykształcenia Efekt: wzrost produktywność pracy – obecnie Niemiec czy Francuz wytwarza ponad dwukrotnie większy PKB (wg. parytetu siły nabywczej) w godzinę pracy niż Polak 8

9

10 PKB PPP na mieszkańca OECD.

11 Godzinowy koszt pracy Euro PPP

12 Koszty pracy w PKB

13

14 Czy światu grozi nam sekularna stagnacja? Ryzyko sekularnej stagnacji - długotrwałego spowolnienia wzrostu gopodarczego. Wielorakie przyczyny związane z: strukturalnym bezrobociem szczególnie wśród ludzi młodych i wycofywania się znaczących grup z rynku pracy, wyczerpaniem się efektu edukacyjnego przez w krajach które przeszły etap powszechej edukacji pogarszaniu się sytuacji demograficznej w wyniku starzenia się społeczeństw. postępem technicznym w dziedzinach mniej znaczących dla zamozności nadprodukcją spowodowaną rosnącym rozwarstwieniu dochodowym – dynamicznym wzrostem dochodów wąskich grup pracowników kreatywnych (cognitive workers) przy stagnacji a nawet realnego spadku dochodów klasy średniej 14

15 Nowa era nierówności?

16 Współczynnik Gini współczynnik Giniego przyjmuje wartości z przedziału [0; 1] wartość zerowa współczynnika wskazuje na pełną równomierność rozkładu dochodow wzrost wartości współczynnika oznacza wzrost nierówności współczynnik Giniego przyjąłby wartość 1, gdyby tylko jedno gospodarstwo domowe posiadało dochody

17 Skala nierówności Gini wskaźnik nierówności dochodowej: Świat 70% Brazylia 54% US 48% Chiny 47% UK 34% Polska 34% Dania 24% 17

18 Nierówności XXIw. Trend: Zmniejszenie nierowności w skali świata – spadek ekstremalnej biedy (Chiny) Zwiekszenie nierówności w krajach rozwiniętych Około 60% różnic dochodowych można wytłumaczyc obywatelstwem Czy jesteśmy świadkami powrotu nierówności szans?

19 Mcdonaldyzacja szans 19

20 „Bomba fiskalna” 20

21 Nierówność a wzrost Bardziej zrównoważone społeczeństwa (rozwinięte i rozwijające się) wiecej redystrybuują Niższa nierówność netto jest pozytywnie skorelowana z szybszym wzrostem dla danego poziomu redystrybucji Redystrybucja, oprócz przypadków skrajnych, jest neutralna z punktu widzenia wzrostu gospodarczego 21

22 Model europejski i amerykański nierówności 22

23 Polityka redystrybucji 23

24 Nowa twarz nierówności „Kto nie chce pracować, niech też nie je! Słyszymy bowiem, że niektórzy wśród was postępują wbrew porządkowi: wcale nie pracują, lecz zajmują się rzeczami niepotrzebnymi” Sw. Paweł, 2gi List do Tesalonczyków Zwiazek między konsumpcją a zarobkami osłabiony dzięki: tanienia pewnych dóbr aż do ceny „zerowej” rozwarstwienia alternatyw konsumpcyjnych 24

25 Wnioski Nie ma problemu niedoboru zamożnosci, jest problem: Nowego mechanizmu podziału Ekonomii politycznej podziału Pozorny konflikt pracujących (młodych) z emerytami (starymi) wynikający z używania anachronicznej bismarkowskiej formuły pracowniczego miedzypokoleniowego solidaryzmu (transferu) Prawdziwy rosnący konflikt miedzy kognitywną elitą i wlaścicielami kapitalu z jednej strony (młodzi i starzy) a resztą społeczeństwa (młodzi i starzy) 25

26 Niekonwencjonalne rozwiazania Gwarantowany dochód obywatelski Bolsa Familia GiveDirectly Adresowana pomoc: Big Data i e-money?

27 Problemy podejścia długookresowego What's your share of the pie? http://www.oecd.org/social/income-distribution-database.htm What's your share of the pie? When you think about your household’s income, do you feel rich, poor, or just average? Most of us have no idea – or the wrong idea – of how we compare with the rest of the population. But here, in 10 clicks, you can find out how many households are better or worse off than yours, and see how your ideal world compares.

28 Zadanie na zaliczenie Zaliczenie na 3: obecność 4 razy Zaliczenie lepsze Miniprojekt: zesół 3 osoby 5 slajdow w PowerPoint Diagnoza + SWOT [email protected] Na wybrany temat: Polska a centra polityczne Polska a centra technologicznego postępu Polska a centra finansowe Polska a centra softpower Polska a centra korporacyjne 28