1 Zakopane, 17 maja 2006 r. 1 Biopaliwa – szansa dla cukrowni i producentów buraków cukrowych? Magdalena Rogulska Europejskie Centrum Energii Odnawialnej w Centralny Laboratorium Naftowym www.ecbrec.pl

2 Zakopane, 17 maja 2006 r. 2 POLITYKA KRAJOWA/ EUNAUKA I TECHNOLOGIA RYNEK Zmiany klimatyczne - produkcja OZE, efektywność energetyczna Bezpieczeństwo energetyczne Wsparcie przemysłu krajowego Ochrona środowiska - bioróżnorodność, woda, powietrze Dostępność innych OZE Rozwój produkcji bioenergii Agrotechnika Nowe odmiany Konkurencja z paliwami i OZE Konkurencja z importem biopaliw Konkurencyjne użytkowanie ziemi - produkcja żywności, rośliny przemysłowe, ochrona przyrody, rekreacja itp. ZAPOTRZEBOWANIE NA BIOMASĘ Z UPRAW ENERGETYCZNYCH WPŁYW PRODUKCJI BIOMASY NA ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY Relacje cenowe dla różnych upraw energetycznych Czy produkcja bioenergii może przynosić zyski konkurencyjne do produkcji tradycyjnej? Wpływ na bioróżnorodność i zasoby wodne Technologie zbioru, przechowywania i przetwarzania Mechanizmy wsparcia Różnorodność biologiczna Zasady odłogowania i ugorowania System planowania przestrzennego możliwość optymalnego doboru lokalizacji przetwórni i organizacji zaplecza surowcowego PRODUKCJA BIOMASY ( skala, lokalizacja, logistyka, zastępowane uprawy )

3 Zakopane, 17 maja 2006 r. 3 Cele rozwoju produkcji biopaliw 1. Utworzenie nowych kierunków produkcji rolniczej : zwiększa zatrudnienie w rolnictwie, powiększa dochody rolnicze, ogranicza wahania cen na produkty rolne, stabilizuje wielkości produkcji rolnej, stymuluje rozwój przemysłu lokalnego i obszarów wiejskich. 2. Ochrona środowiska przyrodniczego poprzez ograniczenie emisji NO x i zamknięty obieg CO 2.. 3. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju.

4 Zakopane, 17 maja 2006 r. 4 Surowce do produkcji biopaliw płynnych BiopaliwoSurowiecProces konwersji Bioetanol Zboża, ziemniaki, pseudo zboża itp. Buraki cukrowe itp. Drewno, słoma, rośliny trawiaste itp. Hydroliza i fermentacja Fermentacja Obróbka wstępna, hydroliza i fermentacja Biometanol Uprawy energetyczne, drewnoZgazowanie lub synteza metanolu Olej roślinny Rzepak, słonecznik i inne rośliny oleiste - Biodiesel FAME Rzepak, słonecznik i inne rośliny oleiste Odpadowe tłuszcze zwierzęce i inne Estryfikacja Bioolej Uprawy energetyczne, drewnoPiroliza

5 Zakopane, 17 maja 2006 r. 5 ? Źródła biomasy

6 Zakopane, 17 maja 2006 r. 6 Biopaliwa w EU-25 ‘2005-2010 Cel ilościowy 2010 r. – 5,75% Udział w 2005 r. - 1,4%

7 Zakopane, 17 maja 2006 r. 7 Strategia biopaliwowa UE Kluczowe zagadnienia: Stymulacja popytu na biopaliwa (krytyczna analiza dyrektywy biopaliwowej oraz dot. Jakości paliw) Zapewnienie produkcji surowca zgodnej z zasadami rozwoju zrównoważonego Rozszerzenie zaplecza surowcowego m.in. poprzez: –Rozszerzenie systemu wsparcia upraw energetycznych na sektor produkcji cukru (uprawa na ziemi odłogowanej i wyłączonej z produkcji, „energy crop premium”) –Promocję energetycznego wykorzystania drewna Wspieranie zbilansowanego rozwoju produkcji biopaliw i surowców w UE z uwzględnieniem możliwości importu zarówno biopaliw jak i surowca Wspieranie prac badawczych w tym zakresie

8 Zakopane, 17 maja 2006 r. 8 Produkcja biopaliw w 2003 r., mln ton EU 25 Świat Source: Biofuels Barometer June 2004 bioetanol biodiesel

9 Zakopane, 17 maja 2006 r. 9 Biopaliwa: aktualny trend EurObserv’ER 2004 millions of tons oil equivalent White Paper Current trend

10 Zakopane, 17 maja 2006 r. 10 RokZużycie paliw w transporcie (10 3 t) Zużycie bioetanolu (10 3 t) Udział bioetanolu ( %) 2000718440,60,35 2001704652,40,46 2002704965,30,57 2003754760,10,49 2004784738,30,30 WyszczególnieniePrognoza produkcji tradycyjnych biopaliw w tys. litów/rok 200520062007200820092010 Bioetanol lub ETBE 218300382464545627 46463881298611601334 Estry- RME155213270329386445 Większe inwestycje w produkcje biodiesla w 2006 Rafineria Trzebinia S.A.: obecnie 100 tys. t, wzrost do 150 tys. ton w 2006 r, (plany na 3 lata 350 tys. ton) Brasco – Wratislavia - 150 tys. ton Skotan – budowa na Śląsku 100 tys. ton Elstar Oil – planowane ( 1 w budowie) 3 instalacje po 50 tys. ton Zakłady Azotowe Puławy – 100 tys. ton J&S Energy – 2 instalacje po 100 tys. ton (Brzeg i Szczecin) :całość 200 tys. ton Lotos Czechowice – 100 tys. ton ZPT Olvit Gdańsk 100 tys. ton Polskie Młyny S.A. 150 tys. ton RN Jedlicze S.A. – ciągle w planach 60 tys. ton Produkcja biopaliw w Polsce Bioetanol Biodiesel, w Polsce od ‘2005

11 Zakopane, 17 maja 2006 r. 11 Geograficzne i przestrzenne uwarunkowania pozyskiwania surowców do produkcji biopaliw w Polsce Rejonizacja upraw rzepaku (IUNG, 2002) i planowane inwestycje RME

12 Zakopane, 17 maja 2006 r. 12

13 Zakopane, 17 maja 2006 r. 13 Żywność Bio-materiały Biopaliwa Inne Dostępna ziemia Lasy Dostępność ziemi - konkurencja

14 Zakopane, 17 maja 2006 r. 14

15 Zakopane, 17 maja 2006 r. 15 Przydatność różnych gatunków do produkcji etanolu

16 Zakopane, 17 maja 2006 r. 16 Zasoby i ograniczenia:  Stosowanie tradycyjnych surowców do produkcji destylatu rolniczego (żyto, ziemniaki) trafia na barierę organizacyjno-ekonomiczną: nieopłacalność, 180 zł/t żyta w 2005 r., niewielka powierzchnia średnia gospodarstw!  Konieczność zmian surowców do produkcji bioetanolu (wzrost znaczenia takich roślin jak: buraki, kukurydza, pszenżyto i inne.  Rzepak rywalizuje o glebę podobnej klasy m.in. z pszenicą i burakami cukrowymi - (roślinami „spirytusowymi” o dużym potencjale i perspektywie). Powierzchnię uprawy rzepaku ocenia się na max. 1 mln ha (zachodnia część Polski, na zachód od Wisły). Istotny wzrost ilości rzepaku na cele paliwowe jest możliwy praktycznie poprzez wzrost plonowania  Powierzchnie upraw roślin energetycznych wynikające z celów wskaźnikowych: - 0,5% w 2005 r. potrzeba 56 tys ha, 5,75% w 2010 r. – 640 tys. ha.

17 Zakopane, 17 maja 2006 r. 17 Biomasa potrzebna do wyprodukowania litra spirytusu surowego SurowiecMasa surowca (kg)Ilość etanolu l/ha Zboża3,0 – 3,5733 – 1180 Ziemniaki12,51300 Buraki cukrowe12,52100 – 2950 Kukurydza2,5 – 3,01840 – 2200

18 Zakopane, 17 maja 2006 r. 18 Uwarunkowania rozwoju upraw energetycznych  2,3 mln ha odłogów i ugorów w 2002 (13,6% ziemi użytkowanej rolniczo), wzrost z 1,6 mln ha w 1996  Grunty orne 0,37 ha na osobę 0,18 ha w EU-15  Uprawy zbożowe 0,23 ha na osobę 0,10 ha w EU-15  Plony zbóż 3,1 t/ha 5,5 t/ha w EU-15  Ekstensywny typ produkcji rolniczej, możliwy wzrost w produktywności gruntów  Powszechna nadwyżka w produkcji rolnej, dramatyczny spadek w przychodach rolników  Silne lobby rolnictwa i przemysłu rolniczego, reforma rynku cukru (12-2005)

19 Zakopane, 17 maja 2006 r. 19 Konkurencja o zasoby biomasy Konkurencja po stronie podaży (rolnika): Produkcja żywności Produkcja biomasy na cele przemysłowe zalesianie Konkurencja po stronie popytu: Elektroenergetyka Ciepłownictwo Produkcja biopaliw płynnych Przemysł Przykład: konkurencja o biomasę z leśnictwa między elektroenergetyką a przemysłem celulozowo-papierniczym, przemysłem produkcji płyt wiórowych i przemysłem meblarskim.  Problem ograniczoności zasobów dostrzeżony po raz pierwszy przy planowaniu współspalania biomasy na dużą skalę

20 Zakopane, 17 maja 2006 r. 20 Podstawowe formy wsparcia implementacji rynkowej technologii bioenergetycznych Produkcja energii elektrycznej, ciepła, biopaliw płynnych z biomasy – możliwość wsparcia na etapie inwestycji przez różne instytucje finansowe (na szczególną uwagę zasługuje oferta Fundacji Ekofundusz i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, które udzielają dotacji i nie stawiają formalnej granicy kwotowej dla jej wysokości). Produkcja energii elektrycznej – wsparcie produkcji energii elektrycznej z OZE przez zbywalne prawa majątkowe powstające równolegle z produkcją energii i sprzedawane na osobnym rynku prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii S.A. - zwolnienie z akcyzy na energię elektryczną w wysokości 20 zł/MWh. Produkcja biokomponentów do paliw ciekłych – zwolnienie z akcyzy w wysokości 1,5-2,2 zł za każdy litr biokomponentu znajdującego się w danej porcji paliwa, w zależności od zawartości biokomponentu.

21 Zakopane, 17 maja 2006 r. 21 Problemy związane z wdrażaniem bioenergii Włączanie upraw energetycznych (nowych roślin) w system produkcji rolnej – brak sprzętu do mechanizacji cyklu produkcyjnego od wysadzenia roślin do zbioru biomasy Wysokie koszty inwestycyjne związane z założeniem plantacji energetycznych oraz wysokie koszty zakupu surowca Wysokie koszty przygotowania infrastruktury technicznej w przedsiębiorstwach energetycznych Brak doświadczenia w organizacji rynku biopaliw Jakość surowca - powiązanie technologii konwersji z agrotechniką – wymagania przemysłu odnośnie surowca Wpływ systemów bioenergetycznych na środowisko

22 Zakopane, 17 maja 2006 r. 22 Biorafineria – zintegrowana produkcja energii, biopaliw oraz biomateriałów, BIOFRAC’2006

23 Zakopane, 17 maja 2006 r. 23 Wykorzystanie biomasy z rolnictwa - przykład Kiszonka Prasa Wytłoki Odciek Pelety/brykiety Ciepło En. Elektr. Biogazownia Nawóz Produkcja BtL Sieć

24 Zakopane, 17 maja 2006 r. 24 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Kontakt: Dr Magdalena Rogulska CLN/ECBREC [email protected]