1 Zamek w Lubaczowie lol Przygotował : Krzysztof Gorlach

2 Jak podaje historia wokół zamków i grodów warownych powstawały osiedla ludzkie. Tak więc z historią lubaczowskiego zamku jest związana historia samego miasta.

3 Spoglądając na porośnięte trawą i drzewami wzniesienie otoczone głębokim podmokłym parowem, trudno sobie dziś wyobrazić, że kiedyś stała w tym miejscu jedna z licznych budowli fortyfikacyjnych średniowiecznej Polski wschodniej.

4 Już w XI wieku na wzgórzu zamkowym stał „gród drewniany, składający się z baszt, budynków mieszkalnych i parkanu, otoczony fosą przez którą do zamku prowadził jeden most”.

5 W XIV wieku, król Polski Kazimierz Wielki, doceniając strategiczną rolę grodu, umocnił go i obwarował. W wieku XV otoczono zamek kamiennym murem z wysoką wieżą i szerokim, mostem przerzuconym przez fosę.

6 Po krótkiej przynależności Lubaczowa do Księstwa Mazowieckiego, od połowy XV wieku stał się on na powrót własnością królewską, a zamek przez wieki był siedzibą starostów powiatu lubaczowskiego. Pierwszy znany opis zamku pochodzi z 1534 roku.: ”Zamek składał się z przygródka i zamku właściwego, które były drewniane, a jedynie kilka fragmentów, wtedy już zniszczonych, było murowane: wieża i mur z balkonami oraz piwnica pod izbą czeladnią”.

7 W latach 1534 – 1565 nastąpiła rozbudowa przygródkaW latach 1534 – 1565 nastąpiła rozbudowa przygródka. Inwentarz z 1578 roku opisuje zamek jako: „czteroskrzydłowe drewniane założenie z dziedzińcem wewnętrznym z urządzeniami obronnymi – mostem, bramą i pomieszczeniami na blankach”. Po licznych najazdach tatarskich, zamek odnawiano. Opis z 1662 roku mówi o budynku piętrowym z ośmioma pomieszczeniami i murowaną izbą pochodzącą z wcześniejszych budowli. Kolejne najazdy tatarskie całkowicie zniszczyły zamek, którego w dawnej formie nigdy nie odbudowano.

8 Na przełomie XVIII i XIX wieku na zamkowym wzgórzu wybudowano tak zwany I Zamek – murowany pałac utrzymany w stylu późnobarokowym. Obok dworu wzniesiono oficynę, która miała kształt litery L nazwaną II Zamek, oraz kuchnię dworską.

9 Po I rozbiorze Polski Lubaczów trafił w ręce prywatne, będąc kolejno własnością Pawłowskich, Bernsteinów i Gołuchowskich, którzy rezydowali w osiemnastowiecznym dworze lubaczowskim.

10 Dwór i pozostałe budynki były zaniedbywane, aż w roku 1911 Adam Gołuchowski nakazał rozebrać główny budynek – I Zamek, a sam zamieszkał w oficynie. Niestety, ten budynek również nie przetrwał – II Zamek został zniszczony podczas II wojny światowej i rozebrany w latach pięćdziesiątych XX wieku, podobnie jak dworska kuchnia.

11 Obecnie o istnieniu zamku świadczy sztucznie usypane przez kolejne budowy wzniesienie, skrywające fragmenty dawnych murów przyziemia oraz ślady fosy – dwa stawy połączone kanałem z przerzuconym mostem. Otoczenie wzgórza to cztero hektarowy krajobrazowy park z początku XIX wieku, założony przy nieistniejącym lubaczowskim dworze.

12 Oprócz murów przyziemia, znajdują się tu również głębokie, pamiętające historię piwnice. Skrywają one wiele wieków tajemnic, lecz w większości zasypane są gruzem oraz ziemią.

13 Z zamku do miasta wiodła do dziś istniejąca ulica Zamkowa.(na fotografii z lewej reprodukcja pocztówki z 1908 roku) A tak wygląda ta ulica dzisiaj – nazwana po II wojnie światowej ulicą 3-go Maja. (fotografia z 2006 roku)

14 W 2003 roku muzeum lubaczowskie we współpracy z Towarzystwem Miłośników Ziemi Lubaczowskiej opracowało projekt „Przygródek – wspólnota trzech kultur”. Projekt nawiązuje do koncepcji skansenu, w którym znajdować się ma ulica z zabudową muzealną: „Domu Polskiego”, „Domu Żydowskiego” i „Domu Niemieckiego” oraz parku i zamku lubaczowskiego. Na slajdzie szkic koncepcyjny Parku Etnograficznego „Przygródek – wspólnota kultur”.

15 Lubaczów Rzeka Wisznia Muzeum Oficyna Zamek

16 Mam nadzieję, że wkrótce do obecnych zabytków Lubaczowa dołączy kolejny... ...park krajobrazowy z lubaczowskim zamkiem.

17 Bibliografia : 1. Marta Michałowicz – Kubal, ZAMKI, DWORY I PAŁACE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO, Wydawnictwo Arete II, Targowiska, 2006rok. 2. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI, PALACE I KLASZTORY WOJEWÓDZTWA PRZEMYSKIEGO, Wydawca: regionalny Ośrodek Kultury, Edukacji i Nauki w Przemyślu, Przemyśl, 1995 rok. 3. Marek Gosztyła, Michał Proksa, ZAMKI POLSKI POŁUDNIOWO – WSCHODNIEJ, Wydawca: Polski Związek Wschodni w Przemyślu, Przemyśl, 1997rok. 4. Czasopismo Samorządowe ZIEMIA LUBACZOWSKA, Nr 2\2004. 5. Janusz Mazur, TEMPUS FUGIT. Kształtowanie się koncepcji i perspektywy realizacji Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – wspólnota Kultur” przy Muzeum Kresów w Lubaczowie, Praca Dyplomowa, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, 2006rok. Zdjęcia i szkice – opracowanie własne na podstawie materiałów, udostępnionych dzięki uprzejmości Muzeum Kresów w Lubaczowie – styczeń 2008rok.