1 Założenia nowej podstawy programowej etyki.

2 Ich realizacja w ramach edukacji etycznej wiąże się z:1. Etyka jest przedmiotem, który pozwala efektywnie realizować cele praktyczno – wychowawcze. Ich realizacja w ramach edukacji etycznej wiąże się z: * rozwijaniem wrażliwości aksjologicznej, refleksyjności i sprawczości uczniów; * kształtowaniem zachowań i postaw moralnie wartościowych; * wdrażaniem do samokształcenia , samorozwoju i współdziałania na rzecz wspólnego dobra.

3 2. Kształcenie etyczne intensyfikuje rozwój moralny ucznia, rozumiany jako proces stopniowego przechodzenia od heteronomii do autonomii i od postaw egoistycznych do altruistycznych. * Rozwój moralny ucznia jest skorelowany z rozwojem myślenia moralnego; * Rozwijanie zdolności myślenia moralnego.

4 3. Kształcenie etyczne polega na:* nabywaniu wiedzy w zakresie etyki; * doskonaleniu umiejętności składających się na myślenie moralne; * rozwijaniu kompetencji moralno – etycznych pojętych jako zdolności stosowania wiedzy etycznej i myślenia moralnego w praktyce.

5 - Godności osoby ; - Dobra wspólnego.4. W wymiarze aksjologiczno – normatywnym PP etyki zogniskowana jest na klasyfikowaniu dwóch podstawowych wartości: - Godności osoby ; - Dobra wspólnego.

6 Godność osoby Jest podstawą do formułowania uniwersalnych norm moralnych, których interioryzacja w praktyce przekłada się na kształtowanie się postawy szacunku wobec każdego człowieka. Kształtowanie tej postawy jest jednym z fundamentalnych celów wychowawczych realizowanych w ramach edukacji etycznej.

7 5. Edukacja etyczna pełni funkcję integrującą różne oddziaływania edukacyjne, obejmujące różne sfery: indywidualną i społeczną, fizyczną i duchową, intelektualną, emocjonalną i behawioralną. Integrująca funkcja etyki realizuje się nie tylko w wymiarze aksjologiczno- normatywnym (wychowawczym) , ale także w wymiarze kognitywnym. Zakłada się, że realizacja PP pozwoli uczniom podnosić poziom kultury logicznej i rozwijać zdolność kreatywnego myślenia.

8 6. Wyeksponowanie aksjologiczno- normatywnego wymiaru edukacji jako takiej ( nauki, wiedzy i uczenia się). Warto podkreślić, że edukacja etyczna pozwala w pogłębiony sposób zinterpretować istotne zapisy w rodzimym prawie oświatowym, odwołujące się do wychowawczego aspektu edukacji i tym samym zrozumieć wychowawcze zadania szkoły, zwłaszcza zadania nauczyciela.

9 „Nauczanie i wychowanie -- respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”. (Preambuła do ustawy: Prawo oświatowe)

10 Ustawa: Prawo oświatowe, art. 5„ Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z poszanowaniem godności osobistej ucznia” (Ustawa: Prawo oświatowe , art..5)

11 „ Nauczyciel obowiązany jest:2. wspierać każdego ucznia w jego rozwoju; 4. kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; 5. dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. Ustawa: karta Nauczyciela, Art..6

12 Porównanie nowej podstawy programowej z dotychczasową.Cele kształcenia w nowej podstawie programowej: 1. Kształtowanie wrażliwości aksjologicznej i refleksyjności, rozwijanie percepcji i wyobraźni moralnej, rozwijanie empatii, klaryfikacja wartości, analizowanie doświadczeń moralnych, rozwijanie kultury logicznej i umiejętności kreatywnego myślenia.

13 2. Tworzenie wypowiedzi. Objaśnianie głównych pojęć dyskursu etycznego, ćwiczenie umiejętności kulturalnego i precyzyjnego wypowiadania się, formułowanie pytań dotyczących sfery aksjologiczno- moralnej, formułowanie sądów wartościujących oraz ich uzasadnianie, rozwijanie umiejętności dyskutowania.

14 3.Kształtowanie postaw. Wspomaganie ucznia w interioryzowaniu wartości i norm moralnych, charakteryzowanie i kształtowanie postaw moralnych, w szczególności postawy szacunku wobec każdego człowieka, rozwijanie umiejętności współdziałania.

15 4. Samokształcenie. Rozwijanie umiejętności samodzielnego poszukiwania informacji, ich wartościowania oraz rzetelnego i odpowiedzialnego korzystania z wiedzy, rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów moralnych, identyfikowanie i eliminowanie czynników ograniczających sprawczość i rozwijanie świadomości moralnej.

16 Porównanie zapisów dotyczących celów kształcenia.Zapis w dotychczasowej podstawie programowej dla klas IV-VI Zapis w nowej podstawie programowej dla klas IV-VIII I. Kształcenie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych. I.1. Rozwijanie percepcji i wyobraźni moralnej. I.2. Rozwijanie empatii. I.3. Klaryfikacja wartości. I.4.Analizowanie doświadczeń moralnych.

17 Porównanie zapisów dotyczących celów kształcenia.II. Rozpoznawanie swoich obowiązków wobec najbliższego otoczenia, rodziny i szkoły. III.1. Wspomaganie ucznia w interioryzowaniu wartości i norm moralnych. III.2. Charakteryzowanie i kształtowanie postaw moralnych – w szczególności postawy szacunku wobec każdego człowieka. IV.4. Rozwijanie samoświadomości moralnej.

18 Porównanie zapisów dotyczących celów kształcenia.III. Przygotowanie do rozpoznawania podstawowych wartości i dokonywania właściwej ich hierarchizacji. IV. Dostrzeganie różnorodności postaw i zachowań ludzi. I.3. Klaryfikacja wartości. I.4. Analizowanie doświadczeń moralnych. III.1. Wspomaganie ucznia w interioryzowaniu wartości i norm moralnych. I.1. Rozwijanie percepcji i wyobraźni moralnej.

19 Porównanie zapisów dotyczących celów kształcenia.V. Wyrażanie opinii i wartościowanie zjawisk społecznych na poziomie społeczności szkolnej i społeczności lokalnej. II.2. Ćwiczenie umiejętności kulturalnego i precyzyjnego wypowiadania się. II.4. Formułowanie sądów wartościujących oraz ich uzasadnianie. II.5. Rozwijanie umiejętności dyskutowania.

20 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.Dotychczasowa podstawa programowa Nowa podstawa programowa. 1. Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób. Uczeń: I.1c) posługuje się nazwami emocji i uczuć do opisywania przeżyć własnych oraz przeżyć innych osób w kontekście różnych doświadczeń moralnych; III.1)wyjaśnia, co to znaczy być osobą; objaśnia pojęcie godności człowieka; III.2) wie, że ze względu na swoja wartość – osobową godność- jest równie wartościowym człowiekiem jak inni ludzie; III.3) zna i rozwija swoje zalety, rozpoznaje i eliminuje swoje wady.

21 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.2. Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji. Uczeń: I.1) zna, rozumie i stosuje pojęcia niezbędne do opisu przeżyć i działań moralnych; Posługuje się pojęciami niezbędnymi do charakterystyki działania w aspekcie jego moralnej oceny: decyzja, czyn, sprawczość, konflikt, problem, podmiot działania (autor sprawca), adresat działania, intencja działania, motyw działania, treść działania, skutek (konsekwencja), okoliczności działania; Rozpoznaje i nazywa wybrane emocje oraz uczucia: radość, smutek, strach, wstręt, zdziwienie, gniew, akceptacja duma. Miłość, nienawiść, przyjemność, przykrość, poczucie szczęścia, poczucie wstydu, poczucie winy, zazdrość.

22 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.3. Człowiek jako osoba; godność człowieka . 4. Przyjmowanie odpowiedzialności za siebie. Uczeń: III.1) wyjaśnia, co to znaczy być osobą; objaśnia pojęcie godności człowieka; III.4) zna swoje podstawowe prawa i obowiązki (ucznia, dziecka) oraz wypełnia własne obowiązki; III.9) wyjaśnia, czym jest sumienie i jaką pełni rolę w życiu człowieka.

23 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.5. Prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania, w tym także w ruchu drogowym. Uczeń: I.10) wyjaśnia , czym jest zasada (norma, reguła) moralna i podaje przykłady zasad moralnych; I.11) wyjaśnia genezę norm moralnych; I.12 wyjaśnia, na czy polega uniwersalny charakter norm moralnych (roszczenie do uniwersalności; II.14) zna i wyjaśnia formułę zasady niekrzywdzenia oraz posługuje się ta zasadą do rozważania wybranych problemów moralnych; II.15) zna i wyjaśnia formułę zasady miłości osoby (bliźniego) oraz posługuje się tą zasadą do rozstrzygnięcia wybranych problemów moralnych; II.16) zna i wyjaśnia formułę zasady sprawiedliwości oraz posługuje się tą zasadą do rozstrzygnięcia wybranych problemów moralnych; II.17) wyjaśnia, na czym polega zasada fair play; II.18) zna i wyjaśnia formułę zasady solidarności oraz podaje przykłady działań solidarnych; III.4) zna swoje podstawowe prawa i obowiązki( ucznia, dziecka) i wypełnia je.

24 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.6. Uczestnictwo w grupie, porozumiewa- - nie się z innymi. Uczeń: II.6) wyjaśnia, co to znaczy, że rodzina jest dobrem wspólnym; II.6) a) podaje przykłady działań będących realizacją dobra wspólnego rodziny; II.7)b) angażuje się we wspólne działania realizowane przez koleżanki i kolegów z klasy; II.8) wyjaśnia, co to znaczy, że Ojczyzna jest dobrem wspólnym; II.8)a) podaje przykłady działań będących realizacją dobra wspólnego Ojczyzny; II.12) wie, że konflikty są jednym z elementów życia społecznego, potrafi rozwiązywać konflikty (np. w szkole, w domu), nie uciekając się do przemocy.

25 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.7. Wolność i jej różne rozumienie, autorytety i wzory osobowe. Uczeń: I.1)a) zna, rozumie i stosuje pojęcia niezbędne do opisu przeżyć i działań moralnych: (…) sprawczość I.1)d) zna i objaśnia podstawowe pojęcia związane z oceną moralną: (…) wzór, autorytet, odpowiedzialność; I.8) wymienia główne czynniki ograniczające świadomość i dobrowolność ludzkich działań; I.20) objaśnia, czym jest (…)nietykalność osobista, (…) tolerancja i wolność polityczna

26 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.8. Praca i jej wartość dla człowieka. Uczeń: IV.4) dostrzega i wyjaśnia związek między uczeniem się, a wykonywaną pracą; wyjaśnia znaczenie pracy zarobkowej; IV.5) podejmuje namysł nad problemem własności intelektualnej; wyjaśnia, czym jest plagiat, oraz formułuje ocenę moralną dotyczącą plagiatu; IV.7) jest świadomy, że postęp cywilizacyjny dokonuje się dzięki wiedzy; wyjaśnia, dlaczego wiedza jest dobrem (wartością); IV.8) objaśnia, czym jest społeczna odpowiedzialność biznesu;

27 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.9. Uzasadnianie opinii, wydawanie sądów, kryteria ocen, m. in w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokalnej Uczeń: I.1)d) zna i objaśnia podstawowe pojęcia związane z oceną moralną; dobro, zło, wartość, kryterium, zasada, podstawa, cnota, wada, obowiązek, sankcja, sumienie, wzór, autorytet, odpowiedzialność, prawo naturalne, prawo stanowione, godność, prawa człowieka, natura ludzka, prawda, szczęście; I.1)e) zna i posługuje się głównymi kategoriami deontycznymi: działania nakazane, zakazane, dozwolone, nadobowiązkowe (supererogacyjne); I.14) wyjaśnia, czym jest bioetyka; podaje przykłady problemów bioetycznych oraz przedstawia własne stanowisko w wybranych w kwestiach bioetycznych (aborcja, eutanazja, inne).

28 Porównanie zapisów dotyczących treści nauczania.9. Uzasadnianie opinii, wydawania sądów, kryteria ocen, m.in. w odniesieniu do zjawisk społecznych na poziomie małej grupy, społeczności szkolnej i społeczności lokalnej. Uczeń: II.2) uzasadnia, dlaczego należy okazywać szacunek innym osobom; II.19) wie, że kłamstwo – tak w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym – jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych przejawów zła moralnego; analizuje problem kłamstwa i formułuje ocenę moralną dotyczącą kłamstwa; IV.5) podejmuje namysł nad problemem własności intelektualnej; wyjaśnia, czym jest plagiat oraz formułuje ocenę moralną dotyczącą plagiatu; V.3) jest świadomy, że przyroda jest dobrem, które należy chronić i uzasadnia potrzebę ochrony przyrody.

29 3. Samowychowanie jako droga rozwoju. Następujące zapisy z zakresu treści nauczania z PP dla gimnazjów znajdują swoje odpowiedniki w nowej PP dla szkoły podstawowej: 2. Rola i znaczenie sumienia w ocenie moralnej i dla wewnętrznego rozwoju człowieka. 3. Samowychowanie jako droga rozwoju. 5. Człowiek wobec wartości; człowiek wobec cierpienia i śmierci. 6. Moralność, a religia, wiedza i polityka. 9. Normy i wartości demokratyczne leżące u podstaw aktywności społecznej na poziomie małej grupy, szkoły, społeczności lokalnej. 11. Człowiek jako osoba; natura i godność człowieka. 10. Moralne aspekty stosunku człowieka do świata przyrody.

30 Komentarz – uzasadnienie zmianKomentarz dotyczący celów kształcenia w Nowej PP etyki: * Nowa PP uzupełnia cele kształcenia edukacji etycznej w taki sposób, aby były one wyraźnie skorelowane z celami kształcenia ogólnego oraz wpisywały się w ideę kompetencji kluczowych zorientowanych na uczenie się przez całe życie. * Zaproponowany sposób uporządkowania celów kształcenia wiąże się m.in. z potrzebą wyeksponowania celów samokształceniowych , jako najlepiej przystających do idei uczenia się przez całe życie.

31 Komentarz – treści nauczania* Nowa PP etyki w znaczący sposób poszerza listę zagadnień wchodzących w skład treści nauczania. Określony i czytelny układ tych treści został ujęty w ośmiu częściach. * W części pierwszej wyróżniono kluczowe zagadnienia z zakresu etyki ogólnej, które pozwalają scharakteryzować istotne aspekty poznawcze, emocjonalne i behawioralne moralności. Akcent w tej części PP jest położony na kształcenia myślenia werbalnego.

32 Komentarz – treści nauczania*Kolejnych pięć części PP etyki (2-6) zostało wyróżnionych ze względu na możliwe relacje, w ramach których człowiek doświadcza świata i w nim działa. Wymienione w tych częściach PP treści maja pomóc uczniowi porządkować rożne doświadczenia moralne i tym samym pogłębiać rozumienie siebie jako podmiotu działającego w świecie. * Pozostałe dwie część(7-8) zawierają zagadnienia o charakterze fakultatywnym. Nauczyciel powinien w każdym roku realizowania PP z grupą uczniów kontynuującą edukacje etyczną zrealizować: a) przynajmniej trzy wybrane - przez siebie lub przez uczniów problemy moralne – 7; b) przynajmniej trzy zagadnienia z zakresu historii etyki – cz.8 ; (wprowadzając te części do szóstej klasy SP.) Warto podkreślić, że w cz.7 PP przedstawiono jedynie propozycje w ramach których uczniowie mogą rozważać problemy moralne, nie przesądzając, jakie treści zostaną poddane analizie.

33 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli1. Szkoła wspomaga rodziców i opiekunów prawnych uczniów w spełnianiu przez nich funkcji wychowawczych. Mając ten fakt na względzie, główny naciski w pracy edukacyjnej należy położyć na rozwijanie wrażliwości aksjologicznej i refleksyjności ucznia, z czym wiąże się konieczność doskonalenia myślenia moralnego uczniów. Zakłada się , że istnieje wyraźna korelacja między rozwijaniem myślenia moralnego i realizacją wielu celów edukacyjnych – w tym wychowawczych skoncentrowanych na kształtowaniu zachowań i postaw moralnie wartościowych. Zaleca się, aby w ramach zajęć z etyki szczególną uwagę poświęcić pracy nad rozwijaniem zdolności myślenia moralnego, które jest nadbudowane na podstawowych strukturach myślenia ludzkiego.

34 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli2. Poważnym problemem dla wielu nauczycieli etyki jest brak podręczników do nauczania etyki w SP. wiele wartościowych materiałów dydaktycznych można znaleźć na stronie Stowarzyszenia Edukacji Filozoficznej „Phronesis”. Pomocą mogą służyć materiały edukacyjne zamieszczone na stronie Etyka w szkole. Szczególnie warto zapoznać się z działem „polecamy książki”, w którym znaleźć można obszerną i aktualizowana listę książek o problematyce filozoficznej i etycznej dla dzieci i młodzieży.

35 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli3. Przygotowując plan pracy dydaktycznej z przedmiotu etyka, warto: * uwzględnić wybrane treści nauczania realizowane przez uczniów na lekcjach innych przedmiotów; * nawiązywać do lektur szkolnych, których treści mogą stanowić wartościowy materiał wyjściowy lub/i ilustracyjny dla omawianych zagadnień etycznych; * uwzględnić łączenie edukacji etycznej z elementami edukacji filmowej. Na stronie Filmoteki Szkolnej można zaleźć zarówno filmy fabularne i dokumentalne, jak i ciekawe scenariusze zajęć, które można twórczo modyfikować pod kątem celów kształcenia wymienionych w podstawie.

36 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli4. Specyfika etyki jako przedmiotu nadobowiązkowego powoduje , że nauczyciel tego przedmiotu powinien mieć na uwadze, że w prowadzonych przez niego zajęciach mogą uczestniczyć uczniowie w różnym wieku i o zróżnicowanej wiedzy etycznej. Ważnym zadaniem nauczyciela jest umiejętne dobieranie zadań edukacyjnych dostosowanych do wieku i możliwości uczniów; Optymalnym rozwiązaniem byłoby, aby uczniowie uczęszczający na lekcje etyki tworzyli jednorodne grupy pod względem wieku i poziomu wiedzy z zakresu etyki.

37 Wnioski i rekomendacje dla nauczycieli5. Specyfika etyki oraz specyfika organizacyjno-prawna etyki jako przedmiotu szkolnego wymagają od nauczyciela etyki posiadania kompetencji: merytorycznych, metodycznych i praktyczno – moralnych. 6. Planowanie i realizowanie zajęć z etyki wymaga od nauczyciela daleko idącej autonomii w wyborze zadań edukacyjnych i metod ich realizacji, dostosowanych do intelektualnych, emocjonalnych i społecznych możliwości uczniów.

38 Założenia nowej podstawy programowej etykiBardzo serdecznie dziękuję za uwagę!