1 ZARZĄDZANIE BUDŻETEM DOMOWYM

2 Co to jest budżet? Aby poprawnie zaplanować swój budżet musisz przede wszystkim wiedzieć, czym budżet tak naprawdę jest. W literaturze możemy spotkać następujące definicje tego słowa: Budżet – ilość określonego zasobu przeznaczona na określone działania, cel, bądź przedsięwzięcie, np. budżet kancelarii prezydenta, budżet gminy, budżet marketingowy, inwestycyjny, budżet na określony projekt, budżet domowy. Budżet – propozycja, prognoza albo plan wyszczególniający ilość środków potrzebnych w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń wraz z propozycjami źródeł finansowania, np. plan przychodów i wydatków na dany okres. Plan alokacji ograniczonych środków w określonym okresie. Budżet – plan dochodów i wydatków np. państwa, przedsiębiorstwa, rodziny sporządzony na dany okres. Bilans – to zestawienie wszystkich dochodów i wydatków za dany okres

3 Comiesięczne dochody, jakie otrzymujesz z przeróżnych źródeł takich jak choćby wynagrodzenie od pracodawcy, powinny pokrywać wszystkie wydatki ponoszone w ciągu miesiąca. W przeciwnym razie w budżecie może pojawić się deficyt. Deficyt – oznacza więcej wydatków niż przychodów – różnica między tym ile potrzebujesz/wydajesz, a tym ile Ci brakuje na te potrzeby/wydatki. Saldo, nadwyżka budżetowa, deficyt budżetowy Saldo – różnica między dochodami a wydatkami. Saldo może być: a) Równe zeru, gdy dochody = wydatki b) dodatnie, gdy dochody > wydatki c) ujemne, gdy dochody < wydatki gdy dochody > wydatki to mamy nadwyżkę budżetową gdy dochody < wydatki to mamy deficyt budżetowy

4 Jak zarządzać domowym budżetem?Tylko niewielkie odsetki rodzin w Polsce planują swoje budżety domowe. A przecież dobrze przygotowane zestawienie przychodów i wydatków w każdym miesiącu to podstawa finansowego sukcesu. Krok 1. Określ swoje przychody i wydatki stałe W pierwszym miesiącu planowania domowym budżetem wypisz źródła przychodu (stała pensja, dodatkowe pieniądze z umów zlecenia, nagrody itp.). Następnie spisz dokładnie swoje wydatki stałe, do których będą należały m.in. czynsz, telefon, telewizja, światło, gaz, raty kredytu itd. Krok 2. Oblicz, ile pieniędzy będziesz mogła przeznaczyć na wydatki zmienne Nadal jesteśmy w pierwszym miesiącu. Od przychodów miesięcznych odejmij miesięczne wydatki stałe. Dzięki temu będziesz wiedziała, jaką kwotą dysponujesz na pozostałe potrzeby, czyli wydatki zmienne ( rozrywka, jedzenie, środki czystości, ubrania itd.). Krok 3. Zaplanuj wolne środki finansowe. Po pierwszym miesiącu, kiedy już wiesz, ile pieniędzy przeznaczysz na wydatki stałe i zmienne, zorientuj się, czy wychodzisz na plus czy minus. Jeśli twoje wydatki są wyższe niż przychody, to powinnaś się zastanowić, co w wydatkach powinnaś skorygować. Natomiast jeżeli masz wolne środki finansowe, przejdź do kroku4.

5 Krok 4. Zaplanuj swoje cele.Jeśli jesteś w stanie zaoszczędzić pewną sumę pieniędzy, to teraz możesz zastanowić się, jak i w co te oszczędności zainwestować. Wypisz swoje cele, zaczynając od najważniejszych i ustal rozsądne terminy ich realizacji. Cele powinny być realistyczne. Oto ich przykłady: Pokrycie kosztów kształcenia dzieci Urządzenie mieszkania Wyjazd na urlop Krok 5. Dokonaj okresowego przeglądu swojego budżetu Aby upewnić się, czy budżet domowy jest prawidłowo realizowany, przejrzyj go po jakimś czasie. Jeśli uznasz, że w takiej postaci nie dasz rady osiągnąć założonych celów, zastanów się, co możesz zmienić: np. kupić meble do mieszkania na raty; zaplanować podróż poza sezonem, gdy ceny będą już niższe.

6 W internecie można odnaleźć kilka sposobów zarządzania prywatnymi pieniędzmi i budżetem domowym. Oto przykładowy budżet, który wiele osób uważa za poprawny: 55% całego zarobku musi wystarczyć na ’’potrzeby życiowe’’ ( mieszkanie, transport, konieczne ubrania, jedzenie itd.) 10% - edukacja – rozwój ( nauka, szkolenia, treningi itd.) 10% - oszczędności ’’ financial freedom account ’’, czyli pieniądze których nigdy nie wydajesz tylko odkładasz do momentu jak widzisz, że możesz je zainwestować w coś, co może przynieść Ci pasywne przychody. Kopno mieszkania, które wynajmiesz, inwestycja w business, który będzie na Ciebie pracował 10% - long term investment – odkładanie na inwestycje we własny dom czy mieszkanie 10% - zabawa, imprezy, nowe ciuchy itd. Czyli wiesz, że masz w portfelu 100 zł, które możesz przepuścić w barze i nigdy nie będziesz się martwił ’’ale dużo wydałem’’. Wiesz, że ta kasę możesz po prostu roztrwonić dla własnej przyjemności 5% to pieniądze ’’do rozdania’’ i pomocy dla innych ( ofiara w kościele, pomoc biedniejszej rodzinie czy kumplowi, kupienie prezentu dla znajomego, którego nie stać na wymarzoną książkę itd.

7 DOCHODY RODZINY Z TYTUŁU POSIADANIA KAPITAŁU Papiery wartościoweLokaty bankowe Lokaty rzeczowe Z TYTUŁY PRACY Z TYTUŁU PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Z TYTUŁU ŚWIADCZEŃ SPOŁECZNYCH Emerytury Renty Zasiłki rodzinne Świadczenia z opieki społecznej

8 WYDATKI RODZINY KONSUMPCYJNE INWESTYCYJNE STAŁE NP.: -podatek -telefon-prąd -woda ZMIENNE -wycieczka -remont -zakup książek INWESTYCYJNE -czesne w szkole - opłata polisy -zakup odzieży -zakup obligacji - kursy językowe

9 BILANS DOCHODÓW I WYDATKÓW 1 MIESIĄC (NAJWAŻNIEJSZE)DOCHODY WYDATKI ZRÓDŁA DOCHODU KWOTA PRZEZNACZENIE Wynagrodzenie Podatek gruntowy lub czynsz Odsetki Opłaty stałe ( prąd, woda, telefon) Darowizna od babci lub dziadka Benzyna Opał* Pieczywo Nabiał Mięso i wędliny Środki czystości 9 mydło, proszek do prania, pasta do zębów itp.) Kosmetyki ( dezodoranty, kremy) Słodycze Produkty sypkie ( cukier, mąka, ryż itp.) Używki ( kawa, herbata, kakao) Napoje ( soki, woda ) Warzywa, owoce Lekarstwa Odzież* Prezenty* Razem W puste rubryki można wpisać inne wydatki lub przychody * możemy pominąć

10 Jakich zasad należy przestrzegać, żeby nie popaść w spiralę zadłużenia?

11 Używając karty kredytowej musimy zachować wewnętrzną dyscyplinę finansową, nie wolno dopuścić do przekroczenia okresu bez odsetkowego tzw. ’’grace period’’ czyli musimy pilnować terminu spłat. Aby zachować właściwe relacje finansowe, środki na spłatę zobowiązań kredytowych nie powinny przekroczyć 20% miesięcznych dochodów. Przed wzięciem kredytu dokładnie wyliczyć budżet gospodarstwa domowego, jaka jest wysokość stałych miesięcznych dochodów i stałe wydatki. Zawsze czytać dokładnie umowy kredytowe oraz zasady korzystania z kart kredytowych, nie pozwolić, żeby nas pośpieszono przy podpisaniu umowy. Jeżeli można, to wziąć umowę do domu i spokojnie przeczytać. Zapisać sobie jeżeli czegoś nie rozumiemy i zapytać o to bankowca. Najlepiej przed wzięciem kredytu poradzić się niezależnego doradcy finansowego, ale o to będzie trudno, ponieważ przeważnie doradcy będą chcieli sprzedać produkty banków, które reprezentują. Nie kierować się przyznanym limitem na karcie, ale wysokością naszych dochodów i wydatków. Zabezpieczyć się na wypadek utraty pracy, choroby, gwałtownej zmiany odsetek spowodowanych inflacją ( utworzyć tzw. Poduszkę finansowa, która stanowić będzie bufor bezpieczeństwa na wypadek zaistnienia sytuacji kryzysowej). Nie dowierzać reklamom telewizyjnym, ponieważ marketing instytucji finansowych ukierunkowany jest na przedstawienie prostoty i łatwości w zakresie uzyskania kredytu.

12 Domagać się od banków podawania i wyliczania rzeczywistej stopy procentowej, czyli podawania całkowitego kosztu kredytu z uwzględnieniem prowizji, odsetek, ubezpieczenia itd. Gwarantuje to konsumentowi nowa ustawa o kredycie konsumenckim z 2001 roku (Dz.Uz2001r.Nr100, poz.1081 oraz Nr 109 poz.1030). Obiektywnie ocenić swoją pozycję na rynku pracy, czy jest stabilna. Unikać pożyczania pieniędzy poza bankami ( raty w sklepach, pożyczki dostarczane bezpośrednio do klienta). Upewnić się czy warunki kredytu nie zmienią się istotnie w kolejnych latach, czy przez jakiś czas nie obowiązuje promocja, która zmieni się w normalny kredyt np. po roku? Nie dać się skusić kolejną okazją. Pamięta!- bank na wszystkim musi zarobić. Pamiętaj, że karty kredytowe są bardzo wysoko oprocentowane, jeżeli nie spłacisz w terminie zadłużenia. Ponadto okresem bez odsetkowym objęte są transakcje bezgotówkowe.

13 Przykładowy arkusz kalkulacyjny, dzięki któremu łatwiej możesz zarządzać własnym budżetem:

14

15 Przykładowy budżet domowy rodziny przedsiębiorczychDOCHODY: Składni szkolne – 15zł Ojciec – 2000zł Opłaty kościelne – 15zł Matka – 1600zł Kieszonkowe: dla syna – 100zł Syn – 0zł Chemikalia- 216,50zł Razem: 3600zł kosmetyki – 100zł inne artykuły chemiczne-116,50zł ZESTAWIENIE BUDŻETU Ubrania – 400zł Wydatki: Leki – 60zł Żywność – 752,30zł Inne – 50zł Opłaty, rachunki itp. – 908,80zł Razem wydatki……………………………… Czynsz – 350zł SALDO WYNOSI: Opłaty za wodę- 80zł Dochody =………………………………… Opłaty za gaz – 70zł Wydatki =…………………………………. Opłaty za energie elektryczną- 60zł (Odpowiedz na pytanie: czy rodzina Przedsiębiorczych ma do czynienia z nadwyżka budżetową, czy z deficytem?) Telefon stacjonarny – 150zł Telefon komórkowy syna – 50zł Abonament telewizyjny – 16zł Dojazd do pracy: tata - 22x4zł = 88zł mama – 22x2.40zł = 52.80zł

16 Przeczytam historie dwóch koleżanek z jednej uczelni – Ani i HaniPrzeczytam historie dwóch koleżanek z jednej uczelni – Ani i Hani. Obie ukończyły studia, dostały pracę w Warszawie, o takim samym wynagrodzeniu w wysokości 4000zł netto. Obie mają chłopaków, którzy dokładają się do budżetu, wiec mają w sumie po 5000zł miesięcznie dochodu. W czasie studiów dziewczyny pracowały i odłożyły po zł każda. Ania to dziewczyna, która czerpie życie pełnymi garściami, zaś Hania lubi robić coś co jest przemyślane. Na początek startu w wielkim mieście potrzebują lokum. Ceny mieszkań w 2008 roku – 8-9tys/ m2, czyli kawalerka o pow. 35m2 kosztuje 300tys zł. Ania twierdzi, że przy jej stylu życia nie będzie przyjmować gości w sypialni i potrzebuje mieszkania przynajmniej 60m. Ania korzysta z porady doradcy finansowego i dowiaduje się, ze na Warszawę to ma za małą zdolność kredytową, ale w Piasecznie już może kupić mieszkanie na raty i z wkładem własnym zł. Tymczasem Hania mimo indywidualnej zdolności kredytowej podejmuje decyzje wynajmu mieszkania, również w Piasecznie. Hania wynajęła mieszkanie od kolegi za 1,100zł, taniej bo mieszkanie było nieumeblowane. Hania bez problemu mogła kupić meble i sprzęt AGD za gotówkę, ponieważ miała odłożone pieniądze, ale uważała, że należy mieć rezerwę na nieprzewidziane sytuacje. Zatem sprzęt AGD kupiła korzystając ’’z rat 0%’’. W ten sposób zachowała 25 tyś prawie nie naruszone. Obie dziewczyny musiały jakoś dojeżdżać do pracy na Mokotów. Ania zdecydowała się przy jej stylu życia na zakup na raty nowego Seata Ibizę. Poza ratą 2000zł za mieszkanie doszło Ani nieco ponad 800zł za samochód. Tymczasem Hania kupiła za gotówkę używaną Toyotę Yaris, za którą dała 25 tyś zł. W ten sposób Ania spełniła swoje marzenia a Hania swoja konieczną potrzebę.

17 Przyszedł rok 2009, w gospodarce zaczęło się robić nieciekawie i obie dziewczyny jako najkrócej pracujące straciły pracę. Przyszło im przez jakiś czas żyć z oszczędności i pieniędzy za okres wypowiedzenia. Hania jadła skromne posiłki w domu, ograniczała wszystkie wydatki do minimum, korzystała ze Skype, telefon miała na kartkę i płaciła minimalnie. Tymczasem Ania miała zwyczaj wpadać do iCoffee w Galerii Mokotów, aby przy kanapeczce i napoju obserwować życie. To jest jej śniadanie. Nie pomyślała nigdy, że przez to wydaje o 200zł miesięcznie za dużo. Potem udawała się do Gymnasion, gdzie płaciła za kartę 140zł / m-c. Za telewizję Hania nie płaci dodatkowo, ma 30 kanałów wliczone w usługę Internetu. Ania ma 50 kanałów i płaci za to 120zł / m-c. Hania żywi się w domu. Ania lodówki nie potrzebuje bo często odwiedza delikatesy i żywi się w knajpach. Dziewczyny nadal są bez pracy. Ania w końcu musiała sprzedać samochód, doradca zamienił jej dwa kredyty na kredyt konsolidacyjny. Jest zadłużona na ponad 400tyś zł ( mieszkanie 370tyś, samochód 35 tyś i ponad 1000zł na karcie kredytowej) i w pierwszym miesiącu, w którym nie weźmie pensji nie jest w stanie spłacić rat. Raty wynoszą 2800 miesięcznie i trzeba by je jeszcze spłacić kartka kredytową, która jest bardzo wysoko oprocentowana. Ania myśli nawet o sprzedaży mieszkania, ale rynek nieruchomości stanął i ceny mieszkania trzeba opuścić do 20% na co nie zgadza się bank, bo traci zabezpieczenie. Sytuacja Ani jest nieciekawa. Nie może sprzedać mieszkania, za chwilę przestanie spłacać raty i zbankrutuje. Ania jest w pułapce i nie wie co zrobić. Tymczasem Hania nie ma tak dużych zobowiązań i może przyjąć pracę mniej płatną. Trzeba przyznać, że sytuacja Hani jest o niebo lepsza. Jak ona to robi? Świadomie zarządza finansami.

18 Prześledźcie budżet roczny Ani i HaniAnia – przychody za cały rok ( pensja + dokładka chłopaka) wynoszą zł ( 5tyś /m‐c) Hania‐ przychody za cały rok ( pensja + dokładka chłopaka) wynoszą zł ( 5tyś /m‐c)

19 Wydatki roczne Rodzaje wydatkówAnia Rodzaje wydatków Hania Rata kredytu mieszkaniowego 2100x12=25.200 Opłaty za mieszkanie 350x12= 4200 Rata kredytu za samochód 800x12= 9600 Kredyt za AGD 250x12= 3000 420x12= 5400 Wynajem mieszkania 1100x12= 13200 TV+telefon+Internet 280x12= 3360 TV+ telefon+ internet 95x12= 1140 Ubezpieczenie samochodu 1543 1200 Przeglądy gwarancyjne 700 Przegląd techniczny 120 Paliwo(10.000/100)6,5x4 2600 Paliwo(10.000/100)5x4 2000 Jedzenie 700x12=7200 400x12= 4800 Rozrywka 300x12=3600 100x12= 1200 Ciuchy 300x12= 3600 SUMA 62.803 34.460 Deficyt ‐ 2803 Nadwyżka

20 Podsumowanie Obie dziewczyny startowały z identycznej pozycji. Po roku Ania jest praktycznie bankrutem, zaś Hania jest bogatsza od Ani o kilkadziesiąt tysięcy zł. Tylko dlatego, że ma inny styl życia, potrafi oszczędzać, myśli niezależnie i świadomie zarządza finansami osobistymi. Dobre zarządzanie finansami u Hani polegało między innymi na utworzeniu przez nią poduszki finansowej np. na ryzyko utraty pracy. Hania nie kierowała się emocjami, uważnie obserwowała sytuację na rynku nieruchomości, na rynku pracy itp.

21 Dziękuję za uwagę 